కొన్ని మాటల్ని మళ్లీ తలచుకున్నప్పుడు,సందర్భం మారి – అవి పట్టలేనంత నవ్వును తెప్పిస్తాయి! ‘‘నా ఒంట్లోని ప్రతి ఎముకా సెక్యులర్‌ ఎముక. ఆ సెక్యులర్‌ ఎముకల్లో ఒక్కటైనా దెబ్బతిని ఉంటుందని నేను అనుకోను’’ – అని నేను ఎప్పుడూ అంటుండే మాటను... ఇప్పుడీ కోకిలాబెన్‌ ధీరూభాయ్‌ అంబానీ ఆసుపత్రి బెడ్డుపై పడుకుని ఉండగా అనుకోటానికి లేకుండా పోయింది. వైద్యులు నా సెక్యులర్‌ వెన్నెముకకు శస్త్ర చికిత్స చేశారు మరి.‘‘పట్నాయక్‌ జీ! మీక్కొంచెం హుషారు రాగానే ఇవాళ గానీ, రేపు గానీ మీరు డిశ్చార్జ్‌ కావచ్చు...’’ అన్నారు డాక్టర్‌ రమాకాంత పాండా, నేనున్న గదిలోకి వచ్చి. డాక్టర్‌ పాండా నాకు చికిత్స చేస్తున్న వైద్యుడు కారు. నన్నిక్కడ కనిపెట్టుకుని ఉండ వలసిన వైద్యుల బృందానికి చీఫ్‌గా వచ్చిన వారు. అసలైతే ఆయన అరేబియా సముద్రానికి ఆవలా ఈవలా కూడా కార్డియాలజిస్టు.ముంబైలోని ఆసియన్‌ హార్ట్‌ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ చైర్మన్‌. సరిగ్గా వారం, నాకు సర్జరీ జరిగి! సర్వికల్‌ ఆర్థరైటిస్‌ అన్నారు డాక్టర్లు. మొదట మెడ నొప్పి మొదలైంది. అక్కడి నుంచి భుజాలు, చేతులు, తల. ఆ తలనొప్పి భరించ లేనంతగా ఉంటుండేది. ‘‘చిన్న సర్జరీతో మీకు ఈ నొప్పులన్నీ తగ్గిపోతాయి పట్నాయక్‌ సర్‌...’’ అన్నారు డాక్టర్‌ రాజశేఖరన్‌. ఆయనే నాకు సర్జరీ చేసిన వైద్యుడు. కోయంబత్తూరులోని గంగా ఆసుపత్రి నుంచి రప్పించారు. ‘‘మీ సర్జరీకి నాలుగు గంటల సమయం పట్టింది సర్‌...’’ అని – నేను కళ్లు తెరవగానే ఒక యువ డాక్టర్‌ వచ్చి చెప్పాడు. ఆ యువకుడు నా కోసం ఏర్పాటైన డాక్టర్‌ పాండా టీమ్‌లోని సభ్యుడు. ‘‘అవునా?!’’ అన్నాను, నిస్సత్తువ కనిపించ కుండా నవ్వుతూ చూస్తూ.‘‘అవును సర్, ఇంకొక విషయం కూడా ఉంది. లోపల మీకు సర్జరీ జరుగుతున్నంత సేపూ కోకిలాబెన్‌ధీరూభాయ్‌ అంబానీ ఆసుపత్రి ముంబైలో ఉన్నట్లు లేదు. భువనేశ్వర్‌లో ఉన్నట్లుంది’’ అన్నాడు నవ్వేస్తూ.ఆసుపత్రి బయటంతా నా కోసం ఒడిశా నుంచి వచ్చిన వారే ఉన్నారని చెప్పటం అది. ఆ మాటతో నా నిస్సత్తువ కాస్త తగ్గింది. వయసులో ఉన్నవారు రుతుపవనాల్లా వచ్చి, పరిసరాల్లోని ‘వృద్ధ’ వాతావరణాన్ని అప్పటికప్పుడు ఉల్లాసంగా మార్చేసి వెళతారు. ఐసీయూ నుంచి నన్ను షిఫ్ట్‌ చేశాక, మళ్లీ కనిపించాడు ఆ యువ డాక్టర్‌. ‘‘పట్నాయక్‌ సర్‌! ఉదయం నుంచీ నేను, నా... కో–డాక్టర్‌ మిస్‌ విభ మీ కోసం చూస్తూ ఉన్నాం...’’ అన్నాడు! ‘ఎందుకు?’ అన్నట్లు చూశాను. ‘‘తను మీతో ఒక సెల్ఫీ కావాలని అడుగుతుంటే, ‘సరే ఇప్పిస్తాలే. నువ్విక్కడే ఉండు’ అని తనను బయటే నిలబెట్టి నేను లోపలికి వచ్చాను...’’ అన్నాడు. హాయిగా నవ్వాన్నేను. పిల్లలు పనిగట్టుకుని మన మనసుకు నచ్చినట్లుగా మాట్లాడాలని చూడరు. అసలు వాళ్లు మాట్లాడటమే మన మనసుకు నచ్చినట్లుగా ఉంటుంది.వాళ్లు అలా మాట్లాడుతూనే ఉన్నారు... ‘‘పట్నాయక్‌జీకి శ్రీ మోదీ నుంచి ఫోన్‌...’’ అని చెప్పి డాక్టర్‌ పాండా ఆ యువ డాక్టర్లిద్దర్నీ నా రూమ్‌ నుంచి బయటికి పిలిపించుకున్నారు.మోదీజీ లైన్‌లోకి వచ్చారు. ‘‘నమస్తే మోదీజీ...’’ అన్నాను. ‘‘ఎలా ఉన్నారు నవీన్‌జీ...’’ అని ఫోన్‌లోనే రెండు నిమిషాల పాటు ఆయన నన్ను తన హృదయానికి గట్టిగా హత్తుకున్నారు. మునుపెన్నడూ ఫోన్‌లో ఆయన నన్నలా హత్తుకుని మాట్లాడినట్లుగా నాకు అనిపించ లేదు. బహుశా అప్పటివరకు నా గదిలో చల్లటి మాటలను వీచి వెళ్లిన ఆ రెండు యువ పవనాల మహత్యం అనుకుంటాను!!

అహంకారం మంచి విషయం. కానీ, ఎవరు అహంకరిస్తున్నారు అనే దానిని బట్టి అది మంచి విషయం అవునా కాదా అనేది ఉంటుంది! అహంకారం, జాతి రక్షకుడికి దేవుని అనుజ్ఞ. అదే అహంకారం, జాతులను తుడిచి పెట్టేందుకు సైతాను ఆజ్ఞ. ‘‘ఖమేనీ ఎక్కడున్నాడో మాకు తెలుసు. అతడిని కాపాడటం కూడా మా చేతుల్లోనే ఉంది...’’ అంటోంది అమెరికా! ఎంత అహంకారం?! ఎవర్ని ఎవరు కాపాడతారన్నది యుద్ధం చేతుల్లో ఉంటుందా? సర్వశక్తి సంపన్నుడైన అల్లాహ్‌ తలంపులో ఉంటుందా? ఎవరి దారిన వాళ్లుండేవాళ్లను నొప్పించే పనులే జరిగాయి ఈ లోకంలో ఇంతవరకు! ఇప్పుడు కూడా అదే జరుగుతోంది. ముస్లిం ప్రపంచం ప్రతి దేశంలోనూ గాయపడి ఉంది. ముస్లిములను షియాలుగా, సున్నీలుగా; ముస్లింలను అరబ్బులుగా, అరబ్బులు కానివారిగా వేరు చేసి, ఐక్యతను చెడగొట్టి యావత్‌ ముస్లిం జాతినే తుడిచిపెట్టేందుకు అగ్రరాజ్య సైతాన్, జెరూసలేంలో తిష్ఠవేసుకుని ఉన్న ‘జియోనిస్టు పిల్ల సైతాను’తో కలిసి ముస్లిం దేశాల మీదమీదకు వస్తోంది.పాలస్తీనా, లెబనాన్, యెమెన్, సిరియాలలో ఇరాన్‌ ఉగ్రవాదులను పెంచి పోషిస్తోందనీ, ఆ ఉగ్రవాదుల నుంచి ప్రపంచాన్ని రక్షించే బాధ్యతను తన మీద వేసుకున్నాననీ అమెరికా చెబుతోంది! అసలు ఎవరి నుండి రక్షించుకోవడానికి ఇరాన్‌ ఈ ‘ఉగ్రవాద’ కవచాలను ఏర్పరచు కోవలసి వచ్చిందో, ముందు అది చెప్పాలి అమెరికా. అంతకన్నా ముందు, ‘ఉగ్రవాదులు’ అనటం మాని ‘ధర్మయుద్ధ సైనికులు’ అనటం అమెరికా నేర్చుకోవాలి.ఖమేనీ ఆధునిక హిట్లర్‌ అంటోంది జియోనిస్ట్‌ పిల్ల సైతాన్‌ ! తన పెదనాన్న పెద్ద సైతాన్‌ ను మించిన హిట్లర్‌ ఎవరున్నారు? గ్వాంటనామో, అబుగ్రై»Œ జైళ్లలో అమెరికా చేసిన నేరాలెన్ని! అక్కడి ఖైదీలకు చూపిన నరకాలెన్ని? స్వతంత్రంగా ఉన్న ఏ దేశాన్ని చూసినా బుసకొట్టకుండా ఉందా ఈ పెద్ద సైతాన్‌ ?! సిరియా అంతర్యుద్ధం మొదలైందీ, అంతం కాకుండా ఉన్నదీ ఎవరి వల్ల? ఈ రెండు సైతాన్‌ల వల్లనే కదా!‘‘తగాదా తీర్చటానికి తాను సిద్ధంగా ఉన్నాను’’ అని రష్యా అంటోంది! మిత్రులైన వాళ్లు కూడా సర్దుబాటు చేయటానికే చూస్తారేమిటి?! రష్యా పూర్తిగా ఇరాన్‌ వైపు ఉండలేదా, బహిరంగంగా. అయినా, దేవుడితో సైతాను తగాదా పడుతున్నప్పుడు అది దేవుడికి, సైతానుకు మధ్య తగాదా ఎలా అవుతుంది? సైతానును కదా రష్యా హెచ్చరించాలి, ‘‘నువ్వు నోరు తెరవకు. దేవుడితో ఘర్షణ పడితే నెత్తిపై ఒక్కటి పడుతుంది...’’ అని!పిల్ల సైతాను తల పైన కర్రతో కొట్టకుండా ఇరాన్‌ కు నచ్చచెబుతాననీ, ఆత్మరక్షణకు తప్ప మరి దేనికీ కర్రలను దగ్గర పెట్టుకోకుండా ఇరాన్‌ ను ఒప్పిస్తాననీ రష్యా అనటం మధ్యవర్తిత్వం అవుతుంది కానీ, స్నేహం అవుతుందా? చైనా రహస్యంగా కొన్ని ఆయుధాలు పంపింది. ఒకరికి సహాయం చేస్తే తెలియకూడదని అంటారు. స్నేహం కూడా ఎవరికీ తెలియకుండా చేయాలా? ఏమైనా, ఇరాన్‌ ఒంటరి పోరాటమే చేయాలి. వికారమైన ఆ పిల్ల సైతాన్‌ ని ఈ భూమి మీద లేకుండా చేసేంతవరకు అన్ని ఇస్లాం దేశాల తరపున, అల్లాహ్‌ పేరిట ఇరాన్‌ పోరాటం చేస్తూనే ఉంటుంది. ఆఖరి ఆయుధం వరకు, ఆఖరి ఆయుధం తర్వాత కూడా!బంకర్‌కు దగ్గర్లో భూమి బద్దలైనట్లుగా పెద్ద చప్పుడు! అమెరికా తన దుర్మార్గమైన యుద్ధాన్ని మొదలు పెట్టినట్లే ఉంది! సర్వజ్ఞుడైన అల్లాహ్‌కు సత్యమేమిటో తెలుసు. నా ప్రియమైన ఇరాన్‌కు అల్లాహ్‌ రక్షణ తప్పక ఉంటుంది.ఆయన ఇరాన్‌ చేయి విడువడు. నా ఆత్మ ఇరాన్‌ ను వీడదు.

జ్ఞాపకాల స్తూపాలను నిర్మించుకోగలం. పోగొట్టుకున్న నమ్మకాల సౌధాలను పునర్ని ర్మించుకోగలమా?! కశ్మీర్‌ ఖాళీ అయిపోయింది! కశ్మీర్‌ గుండె వట్టి గ్రీష్మాన్ని ఊపిరి తీసి వదులుతోంది. ఒక్క వాన చుక్క... ధైర్యం చేసి జారి పడే ఒక్క వాన చుక్క కోసం... మోరెత్తి లోయలోకి చూస్తోంది. లోయే కశ్మీర్‌ ఆకాశం. టూరిస్టులే వాన జల్లులు, మురిసి కురిసిపోయే కరి మబ్బులు.కశ్మీర్‌ నన్ను అడుగుతోంది, ‘‘ఏమయ్యా ఒమర్‌ అబ్దుల్లా... ఈ దాల్‌ సరస్సుని, మొఘల్‌ సొగసుని, గుల్మార్గ్‌ పూతల్ని, సలీం అలీ పార్క్‌ పిట్టల్ని, శంకరాచార్యుల వారిని, వైష్ణోదేవిని ఎవరికి సాక్షాత్కరింప చేసుకోమంటావ్‌?!కొండా కోనలున్నా చూసే కన్నే లేకుంటే ఏం చేసుకోను ఈ వరాలన్నీ?!’’ అని అడుగుతోంది.కశ్మీర్‌ కంట్లో వాన చుక్క! ఇప్పుడంతా ప్రశాంతంగా ఉందని చెప్పటానికి పెహల్గాంలో నేను సైకిల్‌ మీద తిరుగుతున్నప్పుడు ఓ గడప దగ్గర కశ్మీర్‌ నన్ను ఆపింది. ‘‘నీ కోసమే చూస్తున్నా ఒమర్‌!’’ అంది. ‘‘చెప్పండి అమ్మీజాన్‌...’’ అన్నాను, సైకిల్‌ దిగి స్టాండ్‌ వేసి అమ్మీ పాదాలకు నమస్కరిస్తూ. ‘‘నీకు తెలుసు కదా ఒమర్‌! తెర్లుతున్న తేయాకు నీటిలో యాలకులు, దాల్చిన చెక్క దంచి వేసి, కుంకుమ పువ్వుతో ‘కావా’ టీని నేను ఎంత చక్కగా కాస్తానో! నాక్కాస్త నమ్మకం ఇవ్వు ఒమర్‌. నా ఇంటికి మళ్లీ అతిథులు వస్తారని, నా చేతి టీని ప్రియంగా సేవిస్తారని...’’ అంటోంది అమ్మీజాన్‌.‘‘అందుకోసమే పెహల్గాం వచ్చాను అమ్మీజాన్‌. మంత్రులందర్నీ రప్పించి ఇక్కడే మీటింగ్‌ కూడా పెడుతున్నాను...’’ అన్నాను.‘‘మీటింగ్‌ పెడితే మంత్రులు వస్తారు కానీ, నా ఇంటికి అతిథులు వస్తారంటావా ఒమర్‌?! అంది అమ్మీజాన్‌ నిస్పృహగా. ‘‘వస్తారు, నన్ను నమ్మండి...’’ అని చెప్పాను. పెహల్గాంలో కేబినెట్‌ మీటింగ్‌కి వెళుతున్నప్పుడు కూడా బయట కొందరు నా దగ్గరకు పరుగున వచ్చి, ‘‘ఒమర్‌జీ! మాక్కాస్త నమ్మకం ఇవ్వగలరా..?’’ అని అడిగారు... నా చేతిని స్పృశించే ప్రయత్నం చేస్తూ! మనిషి స్పర్శకు మనిషెంతగా అలమటించి ఉన్నాడు!!వారి చేతిని మృదువుగా అందుకున్నాను. ‘‘ఒమర్‌జీ! మేము కశ్మీర్‌కు వచ్చిన టూరిస్టులం. ధైర్యం చేసి వచ్చేశాం. ధైర్యం మేము చేస్తాం. నమ్మకం మీరు ఇవ్వండి చాలు. ఇస్తారా ప్లీజ్‌...’’ అన్నారు. అతిథులు వస్తారని కశ్మీర్‌కు, కశ్మీర్‌ ఎదురు చూస్తోందని అతిథులకు నమ్మకం ఇవ్వాలి. ఒకవైపు నమ్మకమే సరిపోదు. ‘‘కశ్మీర్‌ మీ అతిథి గృహం. మీ అతిథి గృహానికి నేను కాపలాదారుడిని...’’ అని వారితో చెప్పాను. రెండో రోజు గుల్‌మార్గ్‌లో నాకు మరికొందరు ఎదురుపడ్డారు. అయితే వాళ్లు, ‘‘మాక్కాస్త నమ్మకం ఇవ్వండి’’ అని అడగటానికి వచ్చినవాళ్లు కాదు. ‘‘మీ మీద నమ్మకం లేదు’’ అని చెప్పటానికి వచ్చినవాళ్లు! ‘‘కశ్మీర్‌ను బహిష్కరించండి’’ అని నినాదాలు చేస్తున్నారు. వాళ్లంతా యువకులు. ఉడుకు రక్తాన్ని పిడికిలి పట్టి ఉన్న వారు. ‘‘ఉగ్రవాదులు కూడా ఇదే కోరుకుంటు న్నారు మిత్రులారా..! ‘కశ్మీర్‌ను బహిష్కరించండి’ అన్నదే వారి పిలుపు కూడా. వాళ్లు దేశానికి శత్రువులు. మీరు, వాళ్లూ ఒకటి కాదనే అనుకుంటున్నాను...’’ అన్నాను. వాళ్లేమీ మాట్లాడలేదు. నన్ను దాటుకుని ముందుకు వెళ్లిపోయారు. వాళ్ల నినాదం వాళ్లను అనుసరిస్తూ వెళ్లిపోయింది. ప్రాణాలు కోల్పోయిన వారికి నివాళిగా పెహల్గామ్‌లో ఒక స్మారక స్తూపం నిర్మించా లని కేబినెట్‌ మీటింగ్‌లో అనుకున్నాం. మరి కోల్పోయిన నమ్మకానికి తిరిగి ఎలా ప్రాణ ప్రతిష్ఠ చేసుకోవటం?ఉర్దూ కవి ఫైజ్‌ అహ్మద్‌ ఫైజ్‌ నా లోపల అంటున్నారు.. ‘‘హృదయం నిస్సహాయంగా ఏం లేదు. ప్రస్తుతానికి ఓడిపోయిందంతే! దుఃఖపు సాయంత్రం సుదీర్ఘంగా ఉంది. కావచ్చు కానీ, ఇది ఒక సాయంత్రం మాత్రమే’’!

డోనాల్డ్‌ ట్రంప్‌ ఆతిథ్యం బాగుంది! ఓవల్‌ ఆఫీస్‌లోకి నేను అడుగు పెట్టగానే, సాదరంగా ఆయన నాకు పలికిన అపూర్వ ఆహ్వానం... ఆ గదిలోని లైట్స్‌ అన్నీ డిమ్‌ చేయించటం!!రెస్టారెంట్‌లలో, ఇలాగే డిమ్‌ లైట్‌ల కాంతిలో రాచమర్యాదలు ఉంటాయి. ఓవల్‌ ఆఫీస్‌లో ట్రంప్‌ నాకోసం ఏర్పాటు చేయించిన డిష్‌లూ లేవు, చేసిన మర్యాదలూ లేవు. ఆయన ఆతిథ్యం నాకు బాగుండటానికి ఆ ‘లేకపోవటం’ తప్ప, వేరే కారణాల్లేవు.మర్యాద తెలియని మనిషి నుంచి మర్యాదను పొందటం అవమానం. అది నాకు జరగలేదు. తింటున్నప్పుడైనా ఏం మాట్లాడకూడదో తెలియని మనిషితో కలిసి తినటానికి కూర్చోవలసి రావటం మర్యాదను పోగొట్టుకోవటం. అదీ నాకు జరగలేదు. కనుక ట్రంప్‌ నాకు చక్కని ఆతిథ్యం ఇచ్చినట్లే!లైట్స్‌ డిమ్‌ చేయించాక, స్క్రీన్‌ మీద ఒక చిన్న క్లిప్‌ వేయించి, ‘‘చూడండి, మిస్టర్‌ రామఫోసా... అక్కడ మీ వాళ్లు మా వాళ్లను ఎంత దారుణంగా ట్రీట్‌ చేస్తున్నారో’’ అన్నారు ట్రంప్‌. ఆ మాటతోనే మా మీటింగ్‌ మొదలైంది. ఆ మాటతోనే మా మీటింగ్‌ మొదలు కాకుండానూ అయింది.స్క్రీన్‌ మీద ట్రంప్‌ వేయించిన ఆ క్లిప్‌ నిజమైనది కాదు. నిజమని ట్రంప్‌ అనుకుంటున్నా... దాని గురించి మాట్లాడే సందర్భం అది కాదు. ట్రేడ్‌ డీల్‌ కోసం పిలిపించుకున్నప్పుడు ట్రేడ్‌ డీల్‌ గురించే మాట్లాడాలి.ఓవల్‌ ఆఫీస్‌ను స్కూల్‌ హెడ్‌ మాస్టర్‌ రూమ్‌గా మార్చేశారు ట్రంప్‌. రూమ్‌కి పిలిపించి, ‘‘రష్యా అడిగింది ఇచ్చేయ్‌’’ అని ఉక్రెయిన్‌ ప్రెసిడెంట్‌ జెలెన్‌ స్కీని గద్దిస్తారు!‘‘గాజా నుండి మీ దేశానికి వచ్చే శరణార్థుల్ని అడ్డుకోవద్దు...’’ అని జోర్డాన్‌ రాజు అబ్దుల్లా హుస్సేన్‌ కు చెబుతారు! ‘‘ఉక్రెయిన్‌ కి సహాయం ఆపేయాలని ఐరోపాకంతటికీ మీరే చెప్పాలి...’’ అని ఫ్రెంచ్‌ ప్రెసిడెంట్‌ మెక్రాన్‌ ను బలవంత పెడతారు!‘‘కెనడాను సైనికంగా రక్షించటానికి అయ్యే ఖర్చులో ఎక్కువ భాగాన్ని అమెరికానే భరిస్తోంది కనుక, కెనడాను అమెరికాలో ఎందుకు విలీనం చేయకూడదు?’’ అని కెనడా ప్రధాని మార్క్‌ కార్నీని ప్రశ్నిస్తారు.‘‘జెలెన్‌ స్కీకి అంత స్ట్రాంగ్‌ సపోర్ట్‌ ఇచ్చి ఉండాల్సింది కాదు కదా...’’ అని ఇటలీ ప్రధాని మిస్‌ మెలనీతో అంటారు. ఇప్పుడు నన్ను పిలిపించుకుని, ‘‘దక్షిణాఫ్రికాలో శ్వేత జాతీయులపై జరుగుతున్న ఊచకోతకు వివరణ ఇవ్వండి’’ అంటున్నారు.జెలెన్‌ స్కీలా కోపగించుకొని మీటింగ్‌ మధ్యలోనే లేచి వెళ్లిపోవటం నా వయసుకి బాగుండదు కనుక, మండే అగ్నిగోళం నెల్సన్‌ మండేలాను మనసులోకి తెచ్చిపెట్టుకుని ప్రశాంతంగా కూర్చున్నాను. అమెరికా గురించి మండేలా గొప్పగా చెబుతుండేవారు. ‘ఆఫ్రికన్‌ నేషనల్‌ కాంగ్రెస్‌’ పార్టీకి మండేలా ప్రెసిడెంట్‌గా, నేను పార్టీ సెక్రెటరీ జనరల్‌గా ఉన్నప్పుడు మండేలా తరచూ అమెరికన్‌ డెమోక్రసీ మీద,అమెరికన్‌ లీడర్‌షిప్‌ మీద ప్రశంసా పూర్వకమైన అభిప్రాయాలను వ్యక్తం చేస్తుండేవారు.27 ఏళ్ల కారాగార వాసం నుండి విడుదలయ్యాక, మండేలా తొలిసారి సందర్శించిన దేశాల్లో అమెరికా కూడా ఉంది. పన్నెండు రోజుల టూర్‌లో ఆయన ఎనిమిది అమెరికన్‌ సిటీలలో పర్యటించారు.అనేకమంది నాయకులను కలుసుకున్నారు. ప్రెసిడెంట్‌ జార్జిబుష్‌తో ఇదే ఓవల్‌ ఆఫీస్‌లో సమావేశం అయ్యారు. ఇదే ఆఫీస్‌లో నేను,జో బైడెన్‌ కూడా కలిసి కూర్చున్నాం.ట్రంప్‌... బైడెన్‌ లా లేరు. జార్జి బుష్‌లా లేరు. ఏ అమెరికన్‌ ప్రెసిడెంట్‌లానూ లేరు. అందరికన్నా భిన్నంగా ఉన్నారు! ఆయన ఎలా ఉన్నా, ఎలా లేకున్నా...మండేలా అన్నట్లు అమెరికా గొప్ప దేశమే! కానీ కొన్నిసార్లు బ్రైట్‌నెస్‌ తగ్గి బాగా డిమ్‌ అయిపోతుంటుంది!

ఆత్మవిశ్వాసం మీదకెక్కి కూర్చున్నప్పుడు వినూత్నమైన ఆలోచనలు మదిలో మెదులుతుంటాయి. మంచి ఉద్యోగంలో ఉన్న వారు ఆ ఉద్యోగం మానేసి, సొంతంగా ఒక కంపెనీ పెట్టాలనుకుంటారు! గ్రాండ్‌ ఓల్డ్‌ పార్టీలో ఉన్నవారు ఆ పార్టీని వదిలేసి, సొంతంగా ఒక పార్టీ పెట్టాలనుకుంటారు.జమ్మూ–కశ్మీర్‌ లోయలో ఇటీవలి కాలంలోని పరమ ఆత్మవిశ్వాసపు కథ ఏదైనా ఉందీ అంటే అది నాదే! నా సొంత పార్టీ ‘డీపీఏపీ’ పెద్ద ఫెయిల్యూర్‌ స్టోరీ. డీపీ అంటే డెమోక్రాటిక్‌ ప్రోగ్రెసివ్, ఏపీ అంటే ఆజాద్‌ పార్టీ. పాత పార్టీ లోంచి బయటికి వచ్చాక నేను కొత్తగా డీపీఏపీని స్థాపించినట్లు లేదు, కొత్తగా డీపీఏపీని స్థాపించటం కోసం పాత పార్టీ నుంచి నేను బయటికి వచ్చినట్లు ఉంది. మీదకెక్కి కూర్చున్న వారి మహిమ అనుకుంటాను!పాత పార్టీలో యాభై ఏళ్లు ఉన్నాక; పార్టీ సీఎంగా, పార్టీ ఎంపీగా, పార్టీ కేంద్రమంత్రిగా, రాజ్యసభలో పార్టీ అపోజిషన్‌ లీడర్‌గా నన్ను కూర్చోబెట్టి గౌరవించిన పాత పార్టీని అమర్యాదగా వదిలి వచ్చేశాను నేను. అప్పుడే నా ఫెయిల్యూర్‌ స్టోరీ మొదలైందా?!కాదు, ఇంకొకరి ఫెయిల్యూర్స్‌ని ఎప్పుడైతే వేలెత్తి చూపుతామో అప్పుడే మన స్టోరీ మొదల వుతుంది! పార్టీ నుండి బయటికి వచ్చేటప్పుడు నేను మౌనంగా వచ్చేయలేదు. ‘‘పార్టీ పనైపోయింది’’ అంటూ అడుగు బయటికి వేశాను. బయటికి వచ్చాక, ‘‘రాహుల్‌ అన్‌ఫిట్‌’’ అని, ‘‘రాహుల్‌ చైల్డిష్‌’’ అని సోనియాజీకి లెటర్‌ రాశాను.‘భారత్‌ జోడో యాత్ర’లో రాహుల్‌కు తోడుగా ఉండకుండా; గుజరాత్, హిమాచల్‌ ఎన్నికల్లో ఖర్గేజీకి చేదోడుగా లేకుండా పార్టీ నుంచి వచ్చేసి, సొంతంగా పార్టీ పెట్టుకున్నాను. నన్ను తన సొంత మనిషి అనుకున్న పార్టీని నేను దెబ్బకొట్టి వచ్చేస్తే, నేను పెట్టుకున్న నా సొంత పార్టీ నన్ను దెబ్బకొట్టేసింది!పార్టీ పెట్టాక, తొలిసారి పోటీ చేసిన రెండు లోక్‌సభ స్థానాల్లోనూ నా పార్టీ గెలవ లేకపోయింది! పార్టీ పెట్టాక, తొలిసారి పోటీ చేసిన 23 అసెంబ్లీ స్థానాల్లోనూ నా పార్టీ ఓడిపోయింది. కొన్నిచోట్ల ‘నోటా’కు పడినన్ని ఓట్లు కూడా నా పార్టీకి రాలేదు!ఓటమి మనిషినే కాదు, పార్టీని కూడా ఒంటరిని చేస్తుంది. నాతో పాటు పాత పార్టీని వదిలి వచ్చిన వారంతా తిరిగి ఆ పార్టీలోకే వెళ్లిపోయారు! రెండున్నరేళ్ల నా కొత్త పార్టీలో 76 ఏళ్ల వయసున్న పార్టీ చైర్మన్‌గా నేను, నా సెక్రెటరీ బషీర్‌ ఆరిఫ్‌ మాత్రమే ఇప్పుడు మిగిలాం.‘‘పని పూర్తయింది ఆజాద్‌జీ...’’ అంటూ వచ్చారు బషీర్‌ ఆరిఫ్‌. ‘‘రండి బషీర్‌జీ! మొత్తం డిజాల్వ్‌ చేసేశారు కదా?!’’అని అడిగాను. ‘‘ఒక్క యూనిట్‌ను కూడా మిగల్చలేదు ఆజాద్‌జీ. స్టేట్, ప్రావిన్షియల్, జోనల్, డిస్ట్రిక్ట్‌ యూనిట్‌లతో పాటు... పార్టీ బ్లాక్‌ లెవల్‌ కమిటీలను కూడా రద్దు చేసేశాం, త్వరలోనే వాటిని పునరుద్ధరిస్తాం అని ఉత్తినే ప్రెస్‌ నోట్‌ కూడా పంపించాం...’’ అన్నారు బషీర్‌. ప్రాణం కాస్త తేలిక పడింది. మీదకెక్కిన వారెవరో దిగిపోయినట్లుగా ఉంది.‘‘నాకిప్పుడు ఫ్రీ బర్డ్‌నన్న ఫీలింగ్‌ కలుగుతోంది బషీర్‌జీ. మీక్కూడానా?’’ అని అడిగాను. ఆయన నవ్వారు. ‘‘ఎక్కడికి వెళుతున్నాం అనే దాని కంటే, ఎక్కడి నుంచి వెళుతున్నాం అన్నదే ఒక్కోసారి ఫ్రీడమ్‌ అనే మాటను చక్కగా డిఫైన్‌ చేస్తుంది ఆజాద్‌జీ. నాకు సెలవిప్పించండి...’’ అన్నారు నమస్కరిస్తూ!!చ‌ద‌వండి: మ‌హువా మొయిత్రా (ఎంపీ) రాయ‌ని డైరీసాయంత్రం బాల్కనీలో ఒంటరిగా నిలుచుని లోయలోకి చూస్తూ ఉన్నప్పుడు తులిప్స్, కుంకుమ పూలు, కశ్మీరీ గులాబీలు, బంతిపూలు... గాలికి ఊగుతూ కనిపించాయి. ఒక్క కమలం పూలు మాత్రమే స్థిరంగా ఉన్నాయి. ఆ కమలం పూల వైపే నేనూ స్థిరంగా చాలాసేపు చూస్తూ ఉండిపోయాను.

మై హ్యాపీ ప్లేస్‌! అంతరిక్షం!!తొమ్మిది నెలలుగా ఇక్కడ రోజుకు పదహారు సూర్యోదయాలు, పదహారు సూర్యాస్తమయాలు! ‘‘ఇంకెంత... కొన్ని గంటలే... ’’ అని నవ్వారు బుచ్‌ విల్మోర్‌ (butch wilmore). ఆయన నవ్వు నక్షత్రంలా ప్రకాశిస్తోంది.‘‘గంటల్ని మీరు ఏ ఖగోళ కొలమానంతో లెక్కిస్తున్నారు మిస్టర్‌ విల్మోర్‌?’’ అన్నాను నేను నవ్వుతూ.‘‘ఖగోళం కాదు మిస్‌ విలియమ్స్, భూగోళంలో నా కూతుళ్ల ఎదురు చూపులతో కాలాన్ని కొలుస్తున్నాను... ’’ అన్నారు విల్మోర్‌!విల్మోర్‌ కూతుళ్లిద్దరూ కింద ఆయన కోసం నిరీక్షిస్తూ ఉన్నారు. పెద్ద కూతురు డ్యారిన్‌ సోషల్‌ మీడియాలో పెట్టిన ఎమోషనల్‌ పోస్టు అంతరిక్షం (Space) వరకు వచ్చేసింది. ‘‘నాన్నా! మీరిక్కడ చాలా మిస్‌ అయ్యారు. క్రిస్మస్‌ని మిస్‌ అయ్యారు. మీ థర్టీయత్‌ వెడ్డింగ్‌ యానివర్సరీని మిస్‌ అయ్యారు. చెల్లి స్కూల్‌ ఫైనల్‌ దాటేసింది. మీరది చూడలేదు. కాలేజ్‌ ప్లే లో నేను యాక్ట్‌ చేశాను. అదీ మీరు చూడలేదు. మీరు కిందికి రాగానే, మీ మెడ చుట్టూ చేతులు వేసి మిమ్మల్ని గట్టిగా హగ్‌ చేసుకోవాలని ఉంది నాన్నా...’’ అని డ్యారిన్‌ అంటోన్న ఆ వీడియోను మళ్లీ మళ్లీ చూసుకుంటూ... ‘‘మిస్‌ విలియమ్స్‌! భూమి పైన మీకు ప్రియమైన వారు ఎవరు?!’’ అని నన్ను అడిగారు విల్మోర్‌!‘‘ఇండియా’’ అని చెప్పాను. ‘‘ఇంకా?’’ అన్నారు. ‘‘భగవద్గీత’’ అని చెప్పాను. ‘‘ఇంకా?’’ అన్నారు. ‘‘ఉపనిషత్తులు’’ అన్నాను. ‘‘ఇంకా?’’ అన్నారు! ‘‘సబర్మతి ఆశ్రమం’’ అన్నాను.నేను నా హజ్బెండ్‌ పేరు చెప్పేవరకు ఆయన ఇంకా... ఇంకా... ఇంకా... అని అంటూనే ఉంటారని నాకర్థమైంది. కానీ నేను మైఖేల్‌ పేరు చెప్పలేదు. గోర్బీ, గన్నర్, బైలీ, రోటర్‌ల పేర్లు చెప్పాను. అవి మా పెట్స్‌. ‘‘ఐయామ్‌ సారీ...’’ అన్నారు విల్మోర్‌.పెట్స్‌ పేర్లు చెప్పగానే మాకు పిల్లలు లేరన్న సంగతి ఆయనకు గుర్తొచ్చి ఉండొచ్చు. ‘‘ఇట్స్‌ ఓకే...’’ అన్నాను నవ్వుతూ. విల్మోర్‌ నా పట్ల గమనింపుతో ఉంటారు.‘‘మనమేమీ ఇక్కడ ఒంటరిగా లేము...’’ అంటారు. ‘‘మనల్నెవరూ ఇక్కడ వదిలేసి వెళ్లలేదు’’ అంటారు. నేనెప్పుడైనా దీర్ఘాలోచనలో ఉంటే, ‘‘అంతరిక్షంలో నివసించటం గొప్ప అనుభూతి కదా...’’ అని నవ్వించే ప్రయత్నం చేస్తారు.‘‘మిస్టర్‌ విల్మోర్‌! మీరేమీ నాకు ధైర్యం చెప్పక్కర్లేదు. కావాలంటే నా ధైర్యంలోంచి మీక్కొంచెం ఇస్తాను...’’ అన్నానొకసారి. ఈదురుగాలొచ్చి ఒక్క తోపు తోసినట్లుగా నవ్వారాయన! ఆ నవ్వుకు మేమున్న అంతరిక్ష కేంద్రం గతి తప్పుతుందా అనిపించింది! ‘స్పేస్‌ఎక్స్‌ క్యాప్యూల్‌’ మా కోసం బయల్దేరి వస్తోందని తెలియగానే'.... ‘‘మిస్‌ విలియమ్స్‌! అంతరిక్షంలో మీతో పాటుగా నేనూ ఉన్నానన్న సంగతిని భూమ్మీద అందరూ మర్చిపోయినట్లు న్నారు...’’ అన్నారు విల్మోర్‌ నవ్వుతూ. ఆ మాటకు నవ్వాన్నేను.‘‘చిక్కి సగమైన సునీతా విలియమ్స్‌’, ‘సునీతా విలియమ్స్‌ (sunita williams) రాక మరింత ఆలస్యం’, ‘నేడో రేపో భూమి పైకి సునీతా విలియమ్స్‌’... భూగోళం మొత్తం మీ గురించే రాస్తోంది, మీ కోసమే ఎదురు చూస్తోంది మిస్‌ విలియమ్స్‌...’’ అన్నారు విల్మోర్‌.నన్ను ఆహ్లాదపరచటం అది. ‘‘ఆశ్చర్యం ఏముంది మిస్టర్‌ విల్మోర్‌! భూగోళం ఒక వైపుకు మొగ్గి ఉంటుందని తెలియకుండానే డ్యారిన్‌ వాళ్ల నాన్న గారు ఆస్ట్రోనాట్‌ అయ్యారా?’’ అని నవ్వాను. దూరాన్నుంచి, చుక్క ఒకటి మా వైపుకు మెల్లిగా కదిలి వస్తూ ఉండటం కనిపించింది!చ‌ద‌వండి: మ‌ణిశంక‌ర్ అయ్య‌ర్ (కాంగ్రెస్‌) రాయ‌ని డైరీఆ చుక్క... తన బిడ్డల్ని గుండెల్లోకి పొదువుకోవటానికి వస్తున్న తల్లిలా ఉంది. భుజాలపైకి ఎక్కించుకొని తిప్పటానికి వస్తున్న తండ్రిలానూ ఉంది. ‘‘స్పేస్‌ఎక్స్‌ క్యాప్య్సూల్‌ వస్తున్నట్లుంది...’’ అన్నారు విల్మోర్, ఆ చుక్క వైపు చూస్తూ!- మాధవ్‌ శింగరాజు

స్నేహంలో ఎదగాలి కానీ, స్నేహాలతో ఎదగకూడదు. ‘‘ఎదగటానికి కాకపోతే ఇంకెందుకు స్నేహాలు?!’’ అనే వాళ్లకు నేను ఒకటే చెబుతాను. స్నేహాన్ని నిచ్చెనగా చేసుకొని ఎదగటమంత పతనం వేరే ఇంకేదీ ఉండదు. రాజీవ్‌ నన్ను రాజకీయాల్లోకి ఆహ్వానించినప్పుడు మొదట నేను అదే ఆలో చించాను. ఇద్దరం డూన్‌ స్కూల్లో స్నేహితులం.కేంబ్రిడ్జ్‌ యూనివర్సిటీలో స్నేహితులం. తను ఇంపీరియల్‌ కాలేజ్‌కి మారిపోయాక కూడా స్నేహితులమే. నేను ఇండియన్‌ ఫారిన్‌ సర్వీసులో చేరినప్పుడు; శ్రీమతి గాంధీ గవర్నమెంట్‌లో, ఆ తర్వాత రాజీవ్‌ ప్రభుత్వంలో జాయింట్‌ సెక్రెటరీగా ఉన్నప్పుడు కూడా రాజకీయాలు అంటని స్నేహం మాత్రమే మా మధ్య ఉంది. రాజీవ్‌ రమ్మంటున్నారు కదా అని వెళితే, స్నేహాన్ని నిచ్చెనగా వేసుకోవటమే అవుతుంది. ఆ మాటే రాజీవ్‌తో అన్నాను. ‘‘మీకు నిచ్చెన వేస్తానని అనటం లేదు మణీజీ. కేబినెట్‌కు మీరొక నిచ్చెన అయితే బాగుంటుందని మాత్రమే అడుగుతున్నాను’ అన్నారు రాజీవ్‌. రాజీవ్‌ అలా నాతో ఒక రాజనీతిజ్ఞుడిగా మాట్లాడటం అదే తొలిసారి!నాకనిపించిందీ, శ్రీమతి గాంధీ చనిపోయిన రోజు సాయంత్రం కాదు రాజీవ్‌ ఈ దేశానికి ప్రధాని అయింది, ఇదిగో ఇలా ఒడుపుగా మాట్లాడటం నేర్చుకున్నాకేనని!కేంబ్రిడ్జ్‌లో మార్క్సిస్ట్‌ సొసైటీ ఉండేది.అందులో నేను మెంబర్‌ని. నన్ను కలవటానికి రాజీవ్‌ అక్కడికి వస్తుండేవారు. తను నాకంటే రెండేళ్లు జూనియర్‌. స్టూడెంట్స్‌ యూనియన్‌కు నేను ప్రెసిడెంట్‌గా కంటెస్ట్‌ చేసినప్పుడు నాకు సపోర్ట్‌గా ఉన్నారు. ఆయన మాట... రాలు పూల తోటలా ఉండేది. కచ్చితంగా ఆయన వల్ల నాకు కొన్ని ఓట్లయితే పడి ఉంటాయి. బహుశా నేను స్టూడెంట్స్‌ యూనియన్‌ ప్రెసిడెంట్‌గా గెలిచి ఉంటే ఆ హుషారుతో రాజీవ్‌ రాజకీయాల్లోకి ల్యాండ్‌ అయ్యేవారా?! లేదు. తల్లి మరణం ఆ పైలట్‌ తలపై పెట్టి వెళ్లిన కిరీటం ఈ రాజకీయం. కిరీటాన్ని దించకూడదు. కిరీటానికి తలవంపులూ తేకూడదు. ఆ సాయంత్రం – శ్రీమతి గాంధీ హత్యకు గురైన రోజు సాయంత్రం... కొత్త ప్రధానమంత్రిగా జాతిని ఉద్దేశించి రాజీవ్‌ మాట్లాడవలసి వచ్చింది. కెమెరాలు ఆయన ముందు గుమికూడాయి. పది మాటలకు పన్నెండుసార్లు తడబడ్డారు రాజీవ్‌!కానీ, కొద్దిరోజులే ఆ తడబాటు! రాజీవ్‌కు మాటలు, చేతలు వచ్చేశాయి! పడుతూ లేస్తూనే వెళ్లి దేశ ప్రజలకు దగ్గరయ్యారు. ఆఖరికి – శ్రీమతి గాంధీని నిరంతరం విమర్శిస్తూ ఉండటమే పనిగా పెట్టుకున్న అరుణ్‌ శౌరి కూడా రాజీవ్‌ మీద నుంచి చూపు మరల్చుకోలేక పోయారు!రాజీవ్‌ వెళ్లిపోయి 34 ఏళ్లు. నేను కాంగ్రెస్‌లోనే ఉండి పోయి 36 ఏళ్లు. ఈ 83 ఏళ్ల వయసులో నా స్నేహితుడు రాజీవ్‌ గురించి నేను ఏం చెబుతాను? రాజకీయ ధురంధరుడు అనా? అలా చెబితే అది జ్ఞాపకం అవుతుందా? ‘‘కాలేజ్‌లో రెండుసార్లు ఫెయిల్‌ అయ్యాడు’’ అని చెప్పక పోతేనే మా స్నేహం అపురూపం అవుతుందా?చ‌ద‌వండి: మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే (ఏఐసీసీ ప్రెసిడెంట్‌) రాయని డైరీ‘‘కాలేజ్‌లో రాజీవ్‌ గాంధీ బాగా చదివేవారు కాదన్న సంగతిని ఇప్పుడెందుకు చెప్పటం! అయ్యర్‌ కి పిచ్చి పట్టింది’’అంటున్నారు అశోక్‌ గెహ్లోత్, బీజేపీ వాళ్లు వైరల్‌ చేసిన నా జ్ఞాపకాల క్లిప్‌ను చూసి. స్నేహంలో ఎదిగినవారు కాదు గెహ్లోత్‌. స్నేహాల నిచ్చెనలతో ఎదిగినవారు. కాంగ్రెస్‌ అధ్యక్ష బాధ్యతలను తీసుకుంటే, సీఎం పదవిని వదులుకోవలసి వస్తుందని సోనియాజీ ఆదేశాన్నే కాదన్న సకుటుంబ, సపరివార స్నేహశీలి ఆయన!ఇలాంటి వాళ్లకు పదవులే జ్ఞాపకాలు. జ్ఞాపకాలనే పదవులుగా మిగిల్చుకున్న నాలాంటి వాళ్లు పిచ్చివాళ్లు!!-మాధవ్‌ శింగరాజు

ఇందిరా భవన్‌ గ్రౌండ్‌ ఫ్లోర్‌లోని కాన్ఫరెన్స్‌ హాల్‌లో కూర్చొని ఉన్నాం అందరం. అంతా ఆలిండియా కాంగ్రెస్‌ జనరల్‌ సెక్రెటరీలు, స్టేట్‌ ఇంఛార్జిలు, కొత్త సీడబ్ల్యూసీ సభ్యులు, పార్టీలోని ఇతర మహామహులు. ‘చెప్పండి’ అన్నట్లు వారి వైపు చూశాను. ఎప్పటిలా, ‘మీరే చెప్పండి ఖర్గేజీ’ అన్నట్లేమీ వారునా వైపు చూడలేదు. ఎవరి వైపు వాళ్లు చూసుకుంటూ ఉన్నారు! బహుశా అది ఆత్మ పరిశీలనావస్థ కావచ్చు. పార్టీ లీడర్‌ రాహుల్, జనరల్‌ సెక్రెటరీ వేణుగోపాల్‌ నా పక్కనే ఇటొకరు, అటొకరు కూర్చొని ఉన్నారు. ‘‘ఎవరైనా హ్యాట్రిక్‌ కొట్టి హీరోలు అవుతారు. మనం ‘జీరో’లు కొట్టి హ్యాట్రిక్‌ సాధించాం!’’ అన్నాను అందర్నీ యాక్టివేషన్‌ మోడ్‌లోకి తీసుకొస్తూ. వెంటనే రాహుల్‌ స్పందించారు. ‘‘ఖర్గేజీ, ఐపీఎల్‌లో ఆర్సీబీ ఎంత గొప్పగా ఆడుతుందో మీకూ తెలుసు. కానీ ఒక్కసారైనా ఆ జట్టు గెలిచిందా?’’ అన్నారు మెల్లగా నా చెవిలో. ఆర్సీబీ జట్టుది కర్ణాటకే, కాంగ్రెస్‌ అధ్యక్షుడిదీ కర్ణాటకే అనే భావన నాలో కలిగించటం ద్వారా ఆయన నాకు ఊరటనివ్వ దలిచారా!‘‘గొప్పగా ఆడటం గెలుపౌతుందా రాహుల్‌ బాబు. గెలిస్తేనే కదా గొప్పగా ఆడినట్లౌతుంది’’ అన్నాను రాహుల్‌ చెవిలో. ఇలా చెవుల్లో మాట్లాడుకునే సంప్రదాయం కాంగ్రెస్‌లో గాంధీ, నెహ్రూ, పటేల్‌ల కాలం నుంచే ఉన్నా, నలుగురి ముందు చెవుల్లో చెవులు పెట్టటం నాకు ఇష్టం ఉండదు. రాహుల్‌ నా చెవిలో మాట్లాడారు కాబట్టి ఆయన్ని రెస్పెక్ట్‌ చెయ్యటం కోసం నేనూ ఆయన చెవిలో మాట్లాడానంతే. ‘‘అంకుల్‌...’’ అని చెయ్యి లేపారు ప్రియాంక. ‘‘చెప్పమ్మా ప్రియాంకా...’’ అన్నాను.‘‘అంకుల్‌... మనమూ కొట్టాం కదా హ్యాట్రిక్‌. షీలా దీక్షిత్‌ ఆంటీ వరుసగా మూడుసార్లు ఢిల్లీ సీఎంగా ఉండలేదా?’’ అన్నారు.‘కానీ సీఎంగా హ్యాట్రిక్‌ కొట్టటం వేరు, వరుసగా ఒక్క సీటైనా గెలవకుండా హ్యాట్రిక్‌ కొట్టటం వేరు కదా తల్లీ’ అని నేను ప్రియాంకతో అనలేదు. ఈలోపు – జైరాం రమేశ్‌ యాక్టివేట్‌ అయ్యారు!‘‘హ్యాట్రిక్‌గా మనం ఎందుకు ఓడిపోతూ వచ్చామో ఎంతగా అంతర్మథనం చేసుకున్నా అర్థం కావటం లేదు ఖర్గేజీ. ఢిల్లీకి షీలా దీక్షిత్‌ ఎన్నెన్ని చేశారు! అసలు ఈ ప్రజలు ఏం కోరుకుంటున్నారో అంతు చిక్కటం లేదు’’ అన్నారు జైరాం రమేశ్, సహనం కోల్పోయిన సాధువులా!‘‘అంతా బాగున్నా ఎందుకీ ప్రజలు మార్పు కోరుకుంటారో!’’ అన్నారు వేణుగోపాల్, తనూ ఆశ్చర్యపోతూ. ‘‘అంతా బాగుండబట్టే మార్పును కోరుకుంటారు వేణూజీ. అన్ని పార్టీలూ అన్నీ ఇస్తున్నప్పుడు అన్నీ ఇచ్చే అవకాశాన్ని ఎప్పుడూ ఒకే పార్టీకి ఎందుకివ్వాలి అని ప్రజలు అనుకుంటారు. ఢిల్లీ ప్రజలు 26 ఏళ్ల తర్వాత మళ్లీ బీజెపీని ఎన్ను కున్నారు. ఏమో, వచ్చే ఎన్నికల్లో బీజేపీని మార్చి మనల్ని గెలిపించినా గెలిపించవచ్చు’’ అని వెనుక సీట్లోలోంచి ఎవరో అన్నారు!‘‘ఎవరతను గోపాల్‌జీ... ఆశలు చిగురించేలా మాట్లాడాడు’’ అని అడిగాను... సాయంత్రం కాన్ఫరెన్స్‌ ముగిశాక వేణుగోపాల్‌తో పాటుగా ఇందిరా భవన్‌ నుంచి బయటికి నడుస్తూ. ‘‘కుర్రాడు కమిటీలోకి కొత్తగా వచ్చాడు ఖర్గేజీ. గ్రాస్‌రూట్స్‌ నుంచి తెచ్చాం’’ అన్నారు వేణుగోపాల్‌.ఒక్క క్షణం అలా నిలబడి పోయాను. ‘‘ఏంటి ఖర్గేజీ?’’ అని అడిగారు వేణుగోపాల్‌.‘‘ఏం లేదు గోపాల్‌జీ. మన లీడర్స్‌ అందరినీ వెంటనే ఏ ఫ్లయిట్‌ దొరికితే ఆ ఫ్లైట్‌లో గ్రాస్‌రూట్స్‌కి పంపించండి’’ అని చెప్పి, వచ్చేశాను.

ఇప్పటికీ నాకు ఒక కల వస్తూ ఉంటుంది. ఇప్పటికీ అంటే, పాతికేళ్లు దాటిపోయినప్పటిMీ ! బహుశా ఇంకో పాతికేళ్లు దాటి పోయినా ఆ కల నాకు వస్తూనే ఉంటుందనుకుంటాను. అది ఎప్పుడూ వచ్చిపోతుండే కలే అయినా, అప్పుడే మొదటిసారిగా ఆ కలను కన్నట్లుగా ప్రతిసారీ నేను దిగ్గున మేల్కొంటాను! గుండె వేగంగా కొట్టుకుంటూ ఉంటుంది. నుదురు చెమట పట్టి ఉంటుంది. గొంతు ఆర్చుకునిపోయి ఉంటుంది. ‘‘సిద్ధివినాయకా! నాపై నీకెంత అనుగ్రహం! ఇది వట్టి కలేనా...’’ అని మనసులోనే ఆయనకు ప్రణమిల్లి పైకి లేస్తాను. ఒక గ్లాసు నీళ్లు తాగుతాను. అమ్మతో మాట్లాడతాను. నాన్నను పలకరిస్తాను. రణ్‌వీర్‌ను లేపుతాను. నా ఐదు నెలల కూతురు దువాను ముద్దాడతాను. నా స్ట్రెస్‌ అంతా పోతుంది. ‘పరీక్షా పే చర్చ’ కోసం ఢిల్లీ నుండి ఆహ్వానం రాగానే మొదట నాకు నా కలే గుర్తొచ్చింది! పిల్లల్లో పరీక్షల భయం పోగొట్టటం కోసం ‘మోదీజీ మోటివేషన్‌ టీమ్‌’ నన్నక్కడికి పిలిపించింది.నా ఎదురుగా స్కూలు ఫైనల్‌ పరీక్షలకు సిద్ధమౌతున్న చిన్నారులు కూర్చొని ఉన్నారు. అంతా పద్నాలుగూ పదిహేనేళ్ల వాళ్లు. ‘‘దీపికాజీ! చదువుతుంటే స్ట్రెస్‌గా ఉంటోంది. చదివింది ఒక్కటీ గుర్తుండటం లేదు. ఏం చేయమంటారు?’’ అని ఒక స్టూడెంట్‌!25 ఏళ్ల క్రితం మోదీజీ ప్రధానిగా ఉండి, ఇరవై ఐదేళ్ల క్రితమే ‘పరీక్షా పే చర్చ’ ఉండి ఉంటే... అలా ఆ ప్రశ్నను అడిగిన అమ్మాయి కచ్చితంగా దీపికా పదుకోన్‌ అయి వుండేది! అప్పుడు నేను టెన్త్‌కి ప్రిపేర్‌ అవుతున్నాను. సోఫియా హైస్కూల్‌లో చదివే అమ్మాయిలకు పరీక్షలంటే భయం ఉండదని టీచర్లు గొప్పగా చెబుతుండేవారు! పేరెంట్స్‌ ఆ మాటను ఇంకా గొప్పగా వింటుండేవారు. కానీ నాకు భయంగా ఉండేది. ‘మిస్‌’తో నా భయం గురించి చెబితే, ‘‘ఏ సబ్జెక్ట్‌ అంటే భయపడుతు న్నావో, ఆ సబ్జెక్ట్‌తో ఫ్రెండ్షిప్‌ చెయ్యి’’ అనేశారు! ఇదెక్కడి గొడవ!నేను ఫ్రెండ్షిప్‌ చేస్తాను సరే, నాతో ఫ్రెండ్షిప్‌ ఆ సబ్జెక్ట్‌కి ఇష్టమవ్వాలి కదా! అది ఆలోచించినట్లు లేరు మా మిస్‌. టీచర్లు ఇచ్చే టిప్స్‌ ఇలాగే అసాధ్యమైన ఫ్రెండ్షిప్‌లతో నిండి ఉండేవి! ఇప్పుడు మోదీజీ చెబుతున్నట్లుగా... ‘‘కంటి నిండా నిద్రపోండి. కలత లేకుండా చదవండి...’’ అని మేడ్‌ ఈజీగా ఒక్కమాటైనా అనేవాళ్లు కాదు.కొరివి దెయ్యాల్లాంటి పరీక్షల్ని వాకిట్లో పెట్టుకుని నిద్ర పోవటం, నిద్ర పట్టటం అయ్యే పని కాకపోయినా... మోదీజీ అంత బిజీలోనూ పిల్లలతో ఇంటరాక్ట్‌ అవటం; సద్గురువులను, న్యూట్రిషనిస్ట్‌లను ఇంటరాక్ట్‌ చేయించటం... ఇలా కదా పరీక్షల భయాన్ని పోగొట్టటం!నిజానికి – బోర్డ్‌ ఎగ్జామ్స్‌ కంటే కఠినమైనవి జీవితం పెట్టే పరీక్షలు! జీవితం పెట్టే పరీక్షలకు సిలబస్‌ ఉండదు. స్కూళ్లు, ట్యూషన్‌లు ఉండవు. టిప్స్‌ ఇచ్చేవాళ్లున్నా అవి మనకు పనికొచ్చేవై ఉండవు. జీవితంలో ప్రతిదీ ఫైనల్‌ ఎగ్జామే. పాసైన సంతోషమైనా, ఫెయిల్‌ అయిన విచారమైనా జీవితం మళ్లీ ఇంకో పరీక్ష పెట్టేవరకే! టెన్త్‌ ఎగ్జామ్స్‌ జన్మకోసారి. కానీ జన్మ మొత్తం కలలోకి వచ్చి జడిపిస్తూనే ఉంటాయి. పెళ్లయి, పేరెంట్స్‌మి అయి, పిల్లలు టెన్త్‌కి వచ్చినా కూడా... మన టెన్త్‌ మన కలలోకి వస్తూనే ఉంటుంది. రేపే పరీక్ష ఉన్నట్లు, అసలేమీ చదవనట్లు, ‘హే... గణేశా! ఎలా రాయాలి తండ్రీ...’ అని కలలో మొరపెట్టుకుంటూ ఉంటాం!‘పరీక్షా పే చర్చ’లో పిల్లలకు నేను నాలుగు టిప్స్‌ ఇచ్చాను. స్లీప్, ఎక్స్‌ప్రెస్, హైడ్రేట్, మెడిటేట్‌! నాన్న నాకు చిన్నప్పుడు చెప్పిన టిప్స్‌ అవి. పెద్దయ్యాక, చిన్నప్పటి ‘పరీక్ష కల’ వెంటాడకుండా ఉండేందుకు కూడా ఏవైనా టిప్స్‌ ఉండి ఉంటాయా?! ఉన్నా అవసరం లేదు. కొన్ని కలలు వెంటాడుతుంటేనే జీవితం పాస్‌ అవుతున్న ఫీల్‌ ఉంటుంది.

డాడ్‌ నాపై చాలా కోపంగా ఉన్నారు! ఆయనలో నా పట్ల అంత నిజమైన కోపాన్ని నేను నా చిన్నప్పుడు కూడా చూడలేదు.‘‘ఎలాన్, ఆఫ్ట్రాల్‌ నువ్వొక ప్రపంచ కుబేరుడివి మాత్రమేనన్న సంగతి మర్చిపోకు...’’ అన్నారు డాడ్‌ ఫోన్‌ చేసి!‘‘కానీ డాడ్, మీ కుమారుడిగా ఉండటం కంటే ఎక్కువా నేను ప్రపంచ కుబేరుడిగా ఉండటం?! ఎక్కువ అని నేను అనుకుంటున్నప్పుడు కదా మీరు నన్ను ‘ఆఫ్ట్రాల్‌ నువ్వొక కుబేరుడివి మాత్రమే’ అని అనాలి...’’ అన్నాను. ‘‘సోది ఆపు’’ అన్నారాయన! ఏడేళ్ల తర్వాత, ఏడాది క్రితమే ఇద్దరం ఒకర్నొకరం చూసుకున్నాం. ఏడాది తర్వాత మళ్లీ ఇప్పుడే ఆయన ఫోన్‌ చేయటం. ‘‘విను ఎలాన్, నీ దగ్గర 500 బిలియన్‌ డాలర్ల సంపద ఉండొచ్చు. నీ టెస్లా కార్లు ఈ భూగోళమంతటా తిరుగుతుండొచ్చు. నీ స్పేస్‌ఎక్స్‌ రాకెట్లు భూకక్ష్యను దాటి చంద్రుడి పైకి, మార్స్‌ మీదకు, ఇంకా అవతలికి కూడా పోతే పోతుండొచ్చు. నువ్వు మాత్రం మనిషివే. చేతిలో ఐ–ఫోన్‌ ఉన్న ఒక మామూలు మనిషివి. బ్రిటన్‌ ప్రధానిలా నువ్వేమీ ఒక దేశాన్ని,లేదంటే బ్రిటన్‌ రాజులా ఓ 14 దేశాలను పరి పాలించటం లేదు...’’ అన్నారు డాడ్‌!‘‘కానీ డాడ్, అభిప్రాయాలను ట్వీట్‌ చెయ్యటం తప్పెలా అవుతుంది?!’’ అన్నాను. ‘‘చెయ్, ట్వీట్‌ చెయ్‌. కానీ ట్విట్టర్‌ మాత్రమే నీది. బ్రిటన్‌ నీది కాదు. ఫ్రాన్స్‌ నీది కాదు. జర్మనీ నీది కాదు. నార్వే నీది కాదు. అసలు ఐరోపాలోనే ఏదీ నీది కాదు. నీదంటూ ఉంటే అమెరికా ఒక్కటే. అది కూడా అమెరికా మొత్తం కాదు, అమెరికాలో ఉండే ట్రంప్‌ మాత్రమే...’’ అన్నారు డాడ్‌ చాలా నెమ్మదిగా!కోపాన్ని ఎంతగా అణచుకుంటేనో తప్ప ఆయన ఇంత నెమ్మదిగా మాట్లాడరు. స్కూల్‌కు వెళ్లనని నేను స్కూల్‌ బ్యాగ్‌ను విసిరికొట్టినప్పుడు కూడా ఆయన ఇంతగా కోపాన్ని అణచుకోలేదు. నా చెంప పగల గొట్టారు. కాలేజ్‌ నుండి నేను నేరుగా ఇంటికి రావటం లేదని తెలిసినప్పుడు కూడా ఇంతగా కోపాన్ని అణచుకోలేదు. లాగిపెట్టి చెంప చెళ్లుమనిపించారు. చెయ్యి చేసుకోలేనంత కోపం వచ్చినప్పుడే... ఆయనిలా నిశ్శబ్దంగా మాట్లాడతారు. ‘‘ఎలాన్, నీకు గుర్తుందా? నీ ఆరేళ్ల వయసులో నిన్ను మొదటిసారి బ్రిటన్‌ తీసుకెళ్లాను. ఆ దేశం నీకెంతో నచ్చింది. కేరింతలు కొట్టావు. నీ 30వ బర్త్‌డేని అక్కడే ఒక రాజభవంతిలో వారం రోజుల పాటు నీకై నువ్వే జరుపుకున్నావ్‌! నీకూ నాకూ మధ్య కూడా లేనంత అనుబంధం నీకు బ్రిటన్‌తో ఉంది. డాడ్‌ ‘దుష్టుడు’ అని లోకానికి నువ్వు చాటినప్పుడు కూడా నేను పట్టించుకోలేదు. కానీ, నాతో సమానంగా బ్రిటన్‌కు నువ్వు దుష్టత్వాన్ని ఆపాదిస్తుంటే పట్టనట్లు ఉండలేక పోతున్నాను..’’ అన్నారాయన!‘‘అందుకేనా డాడ్, ‘ఎలాన్‌ ఒక పిచ్చివాడు, అతడిని తరిమికొట్టండి’ అని మీరు బ్రిటన్‌కు చెబుతున్నారు!’’ అన్నాను నవ్వుతూ. డాడ్‌ నవ్వలేదు. ‘‘లోపలేం జరిగిందో తెలియకుండా బయటి నుంచి ఎలా మాట్లాడతావ్‌? తెలిసినా అసలు మనమెందుకు మాట్లాడటం?’’ అన్నారు. ఆశ్చర్యపోయాన్నేను! ఏళ్ల తర్వాత ‘మన’ అన్నారు డాడ్‌!! ఆయనకెప్పుడూ ‘నేను’, ‘నువ్వు’ అనటమే అలవాటు. మామ్‌తో కూడా అలానే అనేవారు. ‘‘ఎలాన్, బీ లైక్‌ ఎ బిజినెస్‌మేన్‌. దేశాలతో బిజినెస్‌ చెయ్యి. బిజినెస్‌ పోగొట్టుకునే పనులు చెయ్యకు. నీకు యాభై దాటి ఉండొచ్చు.నాకింకా నువ్వు చిన్న పిల్లాడివే. నేను, మీ మామ్, నువ్వు, నీ తమ్ముడు, నీ చెల్లెలు కలిసి అమెజాన్‌ రెయిన్‌ఫారెస్టు టూర్‌కి వెళ్లిప్పుడు నీ వయసెంతో ఇప్పుడూ అంతే నా దృష్టిలో...’’ అన్నారు డాడ్‌! చప్పున చెంపను తడుముకున్నాను! ఆయన చెయ్యి తాకితే ఎంతగా చుర్రు మంటుందో నాకు తెలుసు. అది ఎన్ని రెయిన్‌ ఫారెస్టుల వర్షానికైనా చల్లారని మంట!

కంపెనీలు వర్కర్‌ల మీద ఆధారపడి పనిచేయవు. ఇంఛార్జిల మీద వర్కర్‌లు ఆధారపడేలా చేసి చక్కటి ఫలితాలను సాధిస్తుంటాయి. ఎక్కడైనా చూడండి... ఇంఛార్జిలే, వర్కర్‌ల కన్నా ఎక్కువ కష్టపడి పని చేస్తుంటారు. వర్కర్‌లలో పని చేయనిదెవరో కనిపెట్టడానికి సెలవులు కూడా వాడుకోకుండా శ్రమిస్తూ ఉంటారు. అయితే అంత శ్రమ అవసరం లేదంటాన్నేను!దేనికైనా టెక్నిక్‌ ఉండాలి. పని చేయని వారెవరో వెతకటం మాని, పని చేస్తున్న వారెవరో నిఘా పెట్టి చూస్తే ఇంచార్జిల పనికి ప్రయోజనం చేకూరుతుంది, మరింత మెరుగైన ఫలితాలను తొలి త్రైమాసికంలోనే సాధించి యాజమాన్యానికి చూపించగలుగుతారు!సభాపర్వంలో ధర్మరాజుకు నారదుడు పని ఎలా చేయించుకోవాలో బోధిస్తుంటాడు. నేర్పరులనే సేవకులుగా పెట్టుకున్నావా? వారిలో పని చేస్తున్న వారిని గమనిస్తున్నావా? వారి పట్ల ఉదారంగా ఉంటున్నావా? అని అడుగుతాడు.పని చేయని వారిని కనిపెట్టటం వల్ల ఒరిగే ప్రయోజనం కన్నా, పని చేసే వారిని కనిపెట్టుకుని ఉండకపోవటం వల్ల జరిగే నష్టమే ఎక్కువని నారద ప్రబోధం.పని చేయని వారి వల్ల సంస్థలకు వచ్చే నష్టం ఏమీ లేదు. వాళ్ల పని కూడా మీద వేసుకుని చేయగల పనివాళ్లు పక్కనే అందు బాటులో ఉంటారు. వారానికి 70 గంటలైనా సరే, వాళ్లు అలా పని చేసుకుంటూ పోగలరు... ఇంఛార్జిలు కనుక వాళ్లకు అందరిముందూ చిన్న కాంప్లిమెంట్‌ ఇవ్వగలిగితే.పని చేసే వాళ్లకు అందరిముందూ కాంప్లిమెంట్‌ ఇస్తే, పని చేయని వాళ్లు హర్ట్‌ అవుతారని చెప్పి, చాటుగా పిలిచి భుజం తట్టడం వల్ల ముందు తరాల సంస్థలకు మంచి ఇంఛార్జిలు తయారు అయితే అవొచ్చు. మంచి వర్కర్లు తయారుగా ఉండరు. వర్క్‌–లైఫ్‌ బ్యాలెన్స్‌ గురించి మాట్లాడేవారు మాత్రమే ఫైళ్లు పట్టుకుని ఇంటర్వ్యూలకొస్తారు.అనుపమ్‌ మిట్టల్‌ ట్వీట్‌ ఒకటి చూశాను. షాదీ డాట్‌ కామ్‌ ఫౌండర్‌ అతడు. ‘‘70 గంటల పనికి భయపడుతున్న వారంతా 2025లో రిలాక్స్‌డ్‌ గా ఉండొచ్చు. ఏఐ మన ఉద్యోగాలన్నిటినీ ఊడబెరుక్కోబోతోంది. హ్యాపీ న్యూ ఇయర్‌’’ అని విష్‌ చేశాడు. శాడిస్ట్‌. మిట్టల్‌ ఫౌండర్‌ అయిపోయాడు కానీ... గొప్ప ఇంచార్జి కావలసినవాడు.ఇంఛార్జి... ఫౌండర్‌లా ఉండాలి. ఇంకా చెప్పాలంటే గౌతమ్‌ అదానీలా ఉండాలి. ‘‘చేసే శక్తి, ఆసక్తి ఉన్న వాళ్లు... వద్దన్నా 70 గంటలు పని చేస్తారు. చేయనివ్వండి. ఒకటైతే నిజం. ఫ్యామిలీతో 8 గంటలు గడిపితే ఆ ఉక్కపోత భరించలేక జీవిత భాగస్వామి ఇంట్లోంచి పారిపోతుంది’’ అని పెద్దగా నవ్వుతారాయన.భార్యాభర్తలిద్దరూ వాళ్ల వాళ్ల ఆఫీస్‌లలో 70 గంటలు పని చేసి వస్తే ఇద్దరిలో ఎవరూ ఇల్లొదిలి పారిపోయే సమస్యే ఉండదు. అయితే వాళ్లు ఆఫీస్‌ వదిలి పారిపోకుండా ఇంచార్జిలు చూసుకోవాలి.మహా భారతంలో కర్ణుడు నాకు ఇష్టమైన క్యారెక్టర్‌. గొప్ప దాతృత్వం అతడిది. ఇంచార్జిలు కూడా ఎప్పుడైనా ఒకరోజు సెలవు ఇవ్వటానికి, హాఫ్‌ డే లీవు శాంక్షన్ చెయ్యటానికి కర్ణుడిలా గొప్ప దాతృత్వం ప్రదర్శిస్తే ఆఫీసంటే పడి చచ్చిపోని వర్కర్‌లు ఉంటారా?వర్కర్‌లు కూడా ఒక విషయం అర్థం చేసుకోవాలి. ‘వర్క్‌’ అంటే ఆఫీసు మరియు ఇంచార్జి. ‘లైఫ్‌’ అంటే భార్య మరియు పిల్లలు. (ఉద్యోగినులకైతే భర్త మరియు పిల్లలు). వర్క్‌ను లైఫ్, లైఫ్‌ను వర్క్‌ వాటికవే బ్యాలెన్స్‌ చేసుకుంటాయి కనుక వర్కర్‌లు పని కట్టుకుని లైఫ్‌ని, వర్క్‌ని బ్యాలెన్స్‌ చేసుకోనక్కర్లేదు. పనిలో మునిగి వుంటే చాలు.ఎండ్‌ ఆఫ్‌ ది డే... ఇంచార్జిలు కంపెనీకి మంచి ఫలితాలను సాధించి చూపేలా పని చేయటం వర్కర్‌ల కనీస బాధ్యత.

‘‘ఎలా ఉన్నారు?’’ అనే ప్రశ్నకు సమాధానం ఆ ప్రశ్న వేయటం వెనుక ఉన్నది పలకరింపా, పరామర్శా, ఆందోళనా లేక ఆరా తీయటమా అనే దానిని బట్టి మారుతూ ఉండవచ్చు. అయితే ఒక బౌద్ధ గురువు ఇలాంటి ఒక దైహికమైన ప్రశ్న ఎదుర్కొన్నప్పుడు ఆ గురువు ఇచ్చే సమాధానం... ప్రశ్న వేయటానికి వెనుక ఉన్న ఉద్దేశంతో నిమిత్తం లేకుండా సర్వకాల సర్వావస్థల్లో ఒకేలా ఉండాలి. అంటే... ఆయన ధర్మశాల పట్టణంలోని తన హిమాలయ నివాసంలో ఉన్నా, న్యూయార్క్‌లోని మోకాళ్ల శస్త్ర చికిత్సా కేంద్రంలో ఉన్నా సమాధానం మారకూడదు. అది కూడా, ‘‘నాకేం! నిక్షేపంగా ఉన్నాను’’ అని కాకుండా, ‘‘నీకేం! నిశ్చింతగా ఉండు’’ అని... భరోసా ఇచ్చేలా ఆ సమాధానం ఉండాలి. బౌద్ధాచార్యులైన ఒక దలై లామా ఎంతటి వృద్ధాప్యంలోనైనా ‘గుంభనం’గా ఉన్నప్పుడే ఆయన భక్తులు, అనుచరులు, పాలకులు ఆయన అంతిమ శ్వాసను గురించిన ఆలోచనలు చేయకుండా ఉంటారు.జూన్‌లో శస్త్ర చికిత్స జరిగాక నా మోకాలి కదలికలు కాస్త మెరుగుపడ్డాయి. నలుగురు కలిసి నడిపిస్తే నడవ గలుగుతున్నాను. ఇద్దరు కలిసి కూర్చోబెడితే కూర్చోగలుగుతున్నాను.ప్రపంచానికైతే నాకసలు చికిత్స జరిగింది కుడి కాలికా, ఎడమ కాలికా అన్న సంగతే తెలియదు. అదే ‘గుంభనత్వం’ అంటే! ఎవరికీ, ఏదీ తెలియనివ్వకపోవటం! ముఖ్యంగా మన ఆరోగ్యం గురించి! దర్శనాలకు సమయమౌతుండగా మిస్‌ డోల్మా త్సెరింగ్‌ తేఖాంగ్‌ వచ్చి, ‘‘ఎలా ఉన్నారు ఆచార్యా?’’ అని నన్ను పరామర్శించారు! ఆమె అలా మంద్రస్థాయిలో ఇటీవల కొంతకాలంగా నన్ను పరామర్శిస్తూ వస్తున్నారు!‘‘ఎందుకు మీరలా పదే పదే సందేహిస్తున్నారు మిస్‌ తేఖాంగ్‌?’’ అన్నాను. ధర్మశాలలోని ప్రవాస టిబెటన్‌ ప్రభుత్వ పార్లమెంటు డిప్యూటీ స్పీకర్‌ ఆమె.వచ్చే ఏడాది జూలై 6కు నాకు 90 ఏళ్లు నిండుతాయన్న ఆలోచన... ఆరామంలోని అందరితో పాటుగా మిస్‌ తేఖాంగ్‌నూ హృదయ శూన్యతకు గురిచేస్తోందా?! లేక, మునుపటి దలైలామా 57 ఏళ్లకే పరమపదించటం వల్ల, అది ఊహించుకుని ఆమె కలత చెందుతున్నారా?!‘‘ఇప్పటిలా వారానికి మూడుసార్లు కాకుండా, వారానికి ఒకసారి మాత్రమే సందర్శకులను అనుమతించటం వల్ల మీకు మరికాస్త విశ్రాంతి దొరుకుతుందని సిక్యోంగ్‌ పెన్పా త్సెరిన్‌ తలపోస్తున్నారు ఆచార్యా’’ అన్నారు తేఖాంగ్‌. సిక్యోంగ్‌ పెన్పా త్సెరిన్‌... ప్రవాస టిబెటన్‌ ప్రభుత్వ ప్రధాని. ‘‘వృద్ధాప్యంలో విశ్రాంతి అవసరమే మిస్‌ తేఖాంగ్‌. కానీ కలలకు వృద్ధాప్యం ఉంటుందా?! నా కల ప్రకారం నేను 110 సంవత్సరాలు జీవించబోతానని మునుపు నేను చెప్పిన మాటనే ఇప్పుడూ చెబుతున్నాను. మీరూ, మీ ప్రధానే నా కలపై విశ్వాసం లేక చింతాక్రాంతులై ఉన్నట్లున్నారు. నేనెలా ఉన్నాను అనే దానికన్నా, నా తర్వాత ఎవరున్నారు అన్నదే మీఆందోళనగా నాకు కనిపిస్తోంది’’ అన్నాను చిరునవ్వుతో. తేఖాంగ్‌ కలవరంగా చూశారు. ‘‘ఆచార్యా... మేము కేవలం సామాన్యులం.మీ జ్ఞానాన్ని అర్థం చేసుకోలేము. అందువల్లనే మీరేమైనా చెబుతారేమోనని ఎదురుచూస్తున్నాం...’’ అన్నారు మిస్‌ తేఖాంగ్‌! నాకర్థమైంది. వారు నా పునర్జన్మ కోసం చూస్తున్నారు! 15వ దలైలామా ఆగమనం కోసం నిరీక్షిస్తున్నారు. కానీ వారికి అర్థం కానిది ఏమిటంటే – మరణించాక మాత్రమే పునర్జన్మ ఉండదనీ, కర్తవ్య నిర్వహణ కాంక్ష అన్నది ఒకే జన్మలో అనేక పునర్జన్మల్ని ప్రసాదిస్తుందనీ!‘‘నా దగ్గరింకా 20 హ్యాపీ న్యూ ఇయర్‌లుమీ అందరి కోసం మిగిలే ఉన్నాయి మిస్‌ తేఖాంగ్‌. ధీమాగా ఉండండి...’’ అని ఆమెతో నవ్వుతూ చెప్పాను.

మాధవ్‌ శింగరాజుఉదయ్‌ సామంత్, భరత్‌ గొగావాలే, రవి పాఠక్, సంజయ్‌ శిర్సాత్, నేను.. కూర్చొని ఉన్నాం. మాతో రాబిన్‌ శర్మ కూడా ఉన్నారు. రాబిన్‌ శర్మ పార్టీ ఎలక్షన్‌ స్ట్రాటజిస్ట్‌. మిగతా నలుగురు... పార్టీలోని పొలిటికల్‌ స్ట్రాటజిస్టు లీడర్‌లు. ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవిని నేను నిరాకరించాలా, లేక అంగీకరించాలా అనే పది రోజుల సుదీర్ఘ సంశయ స్థితి ముగియటానికి ముందు రోజు జరిగిన సమావేశంలో రాబిన్‌ శర్మ లేరు. నేను, ఆ నలుగురు లీడర్లు మాత్రమే ఉన్నాం. ఇప్పుడు – ఉప ముఖ్యమంత్రిగా నేను ప్రమాణ స్వీకారం చేసి వచ్చాక జరుగుతున్న ఈ ఆంతరంగిక సమావేశానికి రాబిన్‌ శర్మ కూడా వచ్చి జాయిన్‌ అయ్యారు.‘‘ఏమైనా మీరు తొందరపడ్డారు శిందేజీ...’’ అన్నారు శర్మ – కొంత సంభాషణ తర్వాత!నేను ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవిని అంగీకరించటాన్నే ఆయన తొందరపాటు అంటున్నారని సమావేశంలో ఉన్న నలుగురికీ అర్థం అయింది. అసలు ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవిని స్వీకరించేలా నన్ను మోటివేట్‌ చేసింది ఆ నలుగురే! ‘‘ముఖ్యమంత్రిగా తప్ప, ఉప ముఖ్యమంత్రిగా ఉండనని మీరు గట్టిగా చెప్పాల్సింది శిందేజీ. అప్పుడు ప్రధానిలో ఒక అస్థిమితం ఉండేది. ప్రధాని సహపాత్రధారి అమిత్‌ షాలో ఒక జాగ్రత్త ఉండేది. మొత్తంగా బీజేపీనే... శివసేన అంటే ఒక రెస్పెక్ట్‌ తో ఉండేది...’’ అన్నారు రాబిన్‌ శర్మ. ‘‘అలా అని మేము అనుకోవటం లేదు...’’ అన్నారు రవి పాఠక్, సంజయ్‌ శిర్సాత్‌. ‘‘అవును అనుకోవటం లేదు...’’ అన్నారు ఉదయ్‌ సామంత్, భరత్‌ గొగావాలే.‘‘ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవిని నిరాకరించి ఉంటే కూటమిలో శిందేజీకి వచ్చే రెస్పెక్ట్‌ గురించి నేను మాట్లాడుతున్నాను. ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవిని అంగీకరిస్తే కేబినెట్‌లో శిందేజీ వర్గానికి వచ్చే పోర్టుఫోలియోల గురించి మీరు మాట్లాడుతున్నారు...’’ అన్నారు రాబిన్‌ శర్మ.‘‘అవకాశాన్ని కాలదన్నుకొని రెస్పెక్ట్‌ని రాబట్టుకోవటం ఏం పని శర్మాజీ?! వచ్చిన అవకాశాన్నే నిచ్చెనగా వేసుకుని రెస్పెక్ట్‌ని కాళ్ల దగ్గరకు తెచ్చుకోవాలి కానీ...’’ అన్నారు ఆ నలుగురూ ఒకే మాటగా! ‘‘ఇక నేను వెళతాను...’’ అంటూ లేచారు రాబిన్‌ శర్మ. ‘‘కూర్చోండి శర్మాజీ, ఎన్నికల్లో కూటమిని గెలిపించారు. మీ ప్రచార వ్యూహమే కదా కూటమిని నిలబెట్టింది...’’ అన్నాన్నేను.‘‘అదే అంటున్నాను శిందేజీ. ప్రజలు శివసేన పై అభిమానంతో బీజేపీని గెలిపిస్తే, బీజేపీ ఏం చేయాలి?! శివసేన నాయకుడిని కదా ముఖ్యమంత్రిని చేయాలి?’’ అన్నారు రాబిన్‌ శర్మ.‘‘శర్మాజీ మీకు తెలియట్లేదు. ఎన్నికల ప్రచార వ్యూహం వేరు, ఎన్నికయ్యాక అధికారం కోసం వేయవలసిన ఎత్తుగడలు వేరు...’’ అన్నారు రవి పాఠక్‌ నవ్వుతూ. ఆ నవ్వుకు దెబ్బతిన్నట్లు చూశారు రాబిన్‌ శర్మ. ‘‘ఎత్తుగడ అంటే ఫడ్నవిస్‌ది పాఠక్‌జీ. ఆయన్ని ముఖ్యమంత్రిని చేయాలని ఆయన వెనుక ఉన్న ఒక్కరూ అనలేదు. శిందేజీ వెనుక ఉన్నవాళ్లు మాత్రం శిందేజీ ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవిని నిరాకరించకూడదని పట్టుపట్టారు...’’ అన్నారు రాబిన్‌ శర్మ.ఆ మాట నిజమే అనిపిస్తోంది! ఈ నలుగురు పట్టిపట్టి ఉండకపోతే నా రెస్పెక్ట్‌ నాకుండేది. ఎప్పుడేం జరుగుతుందోనని మహారాష్ట్ర రాజకీయం అంతా నా చుట్టూ తిరుగుతుండేది. ఒకటి మాత్రం వాస్తవం. ఎవరైనా అయినవాళ్లు కానీ, కానివాళ్లు కానీ మన ఇష్టానికి వ్యతిరేకంగా మనల్ని ఏదైనా చెయ్యమని పట్టు పట్టినప్పుడు మనం వాళ్లకు తలొగ్గితే, ఆ తప్పు.. ‘పట్టుపట్టిన’ వాళ్లది అవదు. ‘పట్టుబడిన’ వాళ్లదే అవుతుంది.

జైలు గదులకు ఉండే ఒక మంచి లక్షణం ఏంటంటే... అవసరమైనవి మాత్రమే కాదు, అనవసరమైనవి కూడా ఇక్కడ ఏ మూలా కనిపించవు! ఇరుకే అయినా ఇదొక సువిశాల సుఖమయ జీవితం. ఒకటి తీస్తుంటే ఒకటి పడిపోదు. అవసరం పడిందని వెతకటానికి కనిపించకుండా పోయేదేమీ ఉండదు.ఇల్లు అలాక్కాదు! అవసరమైనవి లేకున్నా పూట గడిచిపోతుంది కానీ, అనవసరమైనవి ఇంట్లో చేరిపోతుంటే చివరికి నడవటానికి కూడా దారి లేకుండా పోతుంది.ప్రధానిగా ఉన్నప్పుడు నేను, బుష్రా బీబీ ఉన్న మా నివాస భవనం నిరంతరం గిఫ్టుల రూపంలో వచ్చి పడుతుండే విలువైన చెత్తతో నిండిపోతూ ఉండేది. డైమండ్‌ జ్యూయలరీ, రోలెక్స్‌ వాచీలు, షాండ్లియర్లు, చెయిర్‌లు, సోఫాలు, ఆర్ట్‌ పీస్‌లు... వాటిని ఉంచుకోలేం, పడేయలేం. జ్యూయలరీకి ఒక మెడ, వాచీకి ఒక చెయ్యే కదా ఉంటాయి. అన్నన్ని ఏం చేస్కోను?! ఆరు రోలెక్స్‌ లు, కిలోల కొద్దీ జ్యూయలరీ, లివింగ్‌ రూమ్‌ని అమాంతం మింగేసే భారీ కలప ఫర్నిచర్‌!బుష్రా బీబీతో అన్నానొక రోజు, ‘‘బీబీ... మనింట్లో మనం వాడకుండా ఉండిపోయిన వస్తువులన్నీ వాటి విలువను బట్టి ఎక్కడివక్కడ ఏ మాయ వల్లనో కరెన్సీగా మారిపోతే ఎలా ఉంటుంది?!’’ అని. ఆ మాటకు బుష్రా బీబీ ఎంతో ఆహ్లాదకరంగా నవ్వారు. ‘‘వాడని వస్తువులు కూడా ఉంటేనే కదా అది ఇల్లవుతుంది ఇమ్రాన్‌జీ...’’ అన్నారు.ఆమె అలా నవ్వినప్పుడు బాబా ఫరీద్‌ దర్గాలోని ప్రశాంతత నన్నావరించినట్లౌతుంది. మేము తొలిసారి కలుసుకున్నది ఆ దర్గా ప్రాంగణంలోనే! ‘‘పోనీ ఇమ్రాన్‌జీ! మీరన్నట్లు ఇంట్లో వాడనివన్నీ వాటి విలువను బట్టి ఎక్కడివక్కడ కరెన్సీగా మారిపోతే మాత్రం... ‘ఇంతింత కరెన్సీ ఏంటి చెత్తలా కాలికీ చేతికీ తగులుతూ...’ అని అనకుండా ఉంటారా మీరు...’’ అన్నారు బుష్రా బీబీ నవ్వుతూ!జైలు గదికి ఉన్నట్లే బుష్రా బీబీ నవ్వుకు ఇరుకును అలవాటు చేయించే ‘గతి తాత్విక’ గుణం ఏదో ఉన్నట్లుంది! ‘‘ఇమ్రాన్‌ జీ! మీకు బెయిల్‌ వచ్చిందట!మీ లాయర్‌ వచ్చారు రండి...’’ అని నా సెల్‌ దగ్గరకు వచ్చి మరీ నన్ను వెంటబెట్టుకుని వెళ్లారు అసద్‌ జావేద్‌. నేనున్న రావల్పిండి సెంట్రల్‌ జైలు సూపరింటెండెంట్‌ ఆయన. విజిటర్స్‌ రూమ్‌లో సల్మాన్‌ సఫ్దర్‌ నాకోసం ఎదురు చూస్తూ ఉన్నారు. ఆయన చేతుల్లో బెయిలు పత్రాలు ఉన్నాయి. కానీ వాటి వల్ల ఏమీ ఉపయోగం లేదని సఫ్దర్‌కి, నాకు, బుష్రాకు, జైలు సూపరింటెండెంట్‌కి, పాక్‌ ప్రధానికి, నా పార్టీకి, పార్టీ కార్యకర్తలకు, ఇంకా... యావత్‌ ప్రపంచానికీ తెలుసు. గిఫ్టుగా వచ్చిన జ్యూయలరీ, రోలెక్స్‌ వాచీలను అమ్మేయగా జమ అయిన అమౌంట్‌కి సరిగా లెక్కలు చూపించలేదన్న కేసులో మాత్రమే నాకు వచ్చిన బెయిల్‌ అది. నాపై ఇంకా 149 కేసులు ఉన్నాయి. మూడేళ్ల శిక్ష, ఏడేళ్ల శిక్ష, పదేళ్ల శిక్ష, పద్నాలుగేళ్ల శిక్ష పడిన కేసులు కూడా వాటిల్లో ఉన్నాయి. కేసులన్నిటినీ కలిపి ఒకేసారి బెయిల్‌ ఇస్తేనే నేను బయటికి వచ్చినట్లు! గిఫ్టుల కేసులో నా భార్య బుష్రా బీబీ కూడా జైలు శిక్ష అనుభవించవలసి వచ్చింది! బుష్రాను జనవరి 31న అరెస్టు చేసి, తొమ్మిది నెలల తర్వాత, నెల క్రితమే అక్టోబర్‌ 24న బెయిల్‌ మీద విడుదల చేశారు. ఇద్దరం ఉన్నది ఒకే జైలు. ఏడాది పైగా నేను జైల్లోనే ఉంటున్నా... నేను కఠిన కారాగార శిక్ష అనుభవించింది మాత్రం ఆ తొమ్మిది నెలలే. ఒక నిశ్శబ్దపు నిట్టూర్పుతో సఫ్దర్‌ వైపు చూశాను.‘‘తనెలా ఉన్నారు సఫ్దర్‌జీ?’’ అని అడిగాను... బుష్రాను ఉద్దేశించి.‘‘మీరెలా ఉన్నారని తను అడుగుతున్నారు ఇమ్రాన్‌జీ...’’ అన్నారు సఫ్దర్‌!!

‘‘మీరు వృద్ధాప్యంలో ఆలోచిస్తారు. యవ్వనంలో ఉండగా బీజేపీలో చేరి వికసిత్‌ భారత్‌లో ఎందుకు పాలు పంచుకోలేదా అని...’’ అన్నారాయన నాకు మళ్లీ ఫోన్‌ చేసి! ఆ ఫోన్‌ వచ్చింది ఆరెస్సెస్‌ నుంచి. ఆ ఫోన్‌ చేసింది ఆరెస్సెస్‌లోని ఒక పెద్ద మనిషి. ‘‘నేనిప్పుడు నా 78లో ఉన్నాను. అయినప్పటికీ... ‘మీరు మీ వృద్ధాప్యంలో ఆలోచిస్తారు...’ అని మీరు నాతో అనటం ద్వారా నా వయసు పట్ల మీరు కనబరుస్తున్న గొప్ప ఔదార్యం నన్ను కట్టిపడేస్తోంది. అలాగని నేను కాంగ్రెస్‌ కట్లు తెంపుకొని బీజేపీలోకి వచ్చేయలేను...’’ అన్నాను మృదువుగా.‘‘కట్లు అని మీరే అంటున్నారు. తెంపుకొని వచ్చేయటానికి ఏమిటి ఆలోచన?!’’ అన్నారాయన.‘‘అవి నన్ను నేను కాంగ్రెస్‌తో కట్టేసుకున్న కట్లు. కాంగ్రెస్‌ నన్ను ఫోన్‌ చేసి పిలిపించుకుని కట్టిపడేసిన కట్లు కావు...’’ అన్నాను. పెద్దగా నవ్వారాయన.‘‘మీలోని ఈ కట్టుబాటే నా చేత మీకు ఫోన్‌ చేయించేలా బీజేపీని ప్రేరేపించింది చవాన్‌జీ! ఢిల్లీలో బీజేపీకి మీ అవసరం ఉంది. సీనియర్‌ మోస్ట్‌గా మీకూ బీజేపీలో తగినంత గౌరవం ఉంటుంది. వచ్చేయండి...’’ అన్నారు.కోరుకున్న చోట దక్కే గౌరవం, కోరుకోని చోట పొందే గౌరవం... రెండూ ఒకటి కావు. దక్కింది సంతృప్తిని ఇస్తుంది. పొందిందిసంతోషాన్ని మాత్రమే ఇస్తుంది.‘‘నాకిక్కడ కాంగ్రెస్‌లో తగినంత గౌరవం దక్కుతూనే ఉంది మహోదయ్‌ జీ...’’ అన్నాను. ఆయన మళ్లీ నవ్వారు.‘‘నాలుగేళ్లు ముఖ్యమంత్రిగా ఉండటం, ఆరేళ్లు ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌ ఆఫీస్‌లో సహాయ మంత్రిగా ఉండటం, ఒక టర్మ్‌కు పైగా రాజ్య సభలో ఉండటం, రెండు టర్మ్‌లు లోక్‌సభలో ఉండటం, వరుసగా రెండుసార్లు ఎమ్మెల్యేగా ఉండి, ఇప్పుడు మూడోసారి ఎమ్మెల్యేగా పోటీలో ఉండటం... ఇవన్నీ నిజంగా దక్కుదలలే అంటారా చవాన్‌ జీ... ఒక్కసారి మీ మనసును అడగండి...’’ అన్నారాయన!ఆయన ఉద్దేశం – ఇవేవీ ఆరెస్సెస్‌ ‘ప్రచారక్‌ ’, ‘విచారక్‌’లతో కానీ, బీజేపీ ‘మార్గదర్శక్‌ మండల్‌’ సభ్యత్వంతో కానీ సమానమైనవి కావన్నట్లుగా ఉంది!మొదటిసారి ఆయన నాకు ఫోన్‌ చేసింది ఎన్నికల నోటిఫికేషన్‌కు ముందు. రెండోసారి ఫోన్‌ చేసింది నామినేషన్‌లకు ముందు. మూడోసారి ఫోన్‌ చేసింది నవంబర్‌ 4న నామినేషన్‌ల ఉపసంహరణ గడువుకు ముందు. ఇప్పుడు మళ్లీ ఫోన్‌ చేసి, ‘‘ఇప్పటికైనా మించిపోయింది లేదు, వచ్చేయండి, చవాన్‌ జీ...’’ అంటున్నారు 20న పోలింగ్, 23నకౌంటింగ్‌ పెట్టుకుని!కరద్‌ సౌత్‌ నుంచి వరుసగా రెండుసార్లు నా మీద పోటీ చేసి ఓడిపోయిన అతుల్‌ సురేశ్‌ భోసలేనే మళ్లీ నాపై నిలబెట్టింది బీజేపీ. మొదటిసారి 18 వేలు, రెండోసారి 9 వేల ఓట్ల తేడాతో అతుల్‌ ఓడిపోయారు కనుక ఈసారి ఆయన కచ్చితంగా గెలిచి తీరుతారని ఆ పార్టీ నమ్మకం.నమ్మకాలు బీజేపీకి మాత్రమే ఉంటాయా?! కరద్‌ సౌత్‌లో మళ్లీ నేనే వస్తానని కాంగ్రెస్‌ నమ్ముతోంది. రాష్ట్రం మొత్తం మీద కాంగ్రెస్‌ వస్తే నేనే సీఎం అని నేను నమ్ముతున్నాను. తనే సీఎం అని మహారాష్ట్ర కాంగ్రెస్‌ ప్రెసిడెంట్‌ నానా పటోలే నమ్ముతున్నారు.అడ్డు తొలగించుకోవటం కోసం బీజేపీ ఏమైనా చేస్తుంది. బీహార్‌లో తమ కన్నా తక్కువ సీట్లు వచ్చిన నితీశ్‌కు సీఎం సీటును ఇచ్చేస్తుంది. కరద్‌ సౌత్‌లో అతుల్‌కి దీటైన పోటీ లేకుండా నన్ను పార్టీలోకి తీసుకోటానికి ఆరెస్సెస్‌తో ఫోనూ చేయిస్తుంది. ‘‘వృద్ధాప్యంలో మీరు ఆలోచిస్తారు...’’అంటూ ఈసారి మళ్లీ ఆ ఆరెస్సెస్‌ మహోదయ్‌ ఫోన్‌ చేస్తే ఒకటే చెప్పాలి... కాంగ్రెస్‌లో వృద్ధాప్యమనేదే ఉండదని గట్టిగా చెప్పాలి! - మాధవ్‌ శింగరాజు

ఎవరి మీదనైనా మనకు పట్టనలవి కాని గౌరవం ఉన్నప్పుడు ఆ గౌరవాన్ని కాపాడు కోవలసిన బాధ్యత కూడా మనదే అవుతుంది తప్ప, అవతలి వాళ్లది కానే కాదని గట్టిగా నమ్ముతాన్నేను. శరద్‌జీ అంటే నాకు గౌరవం. సాధారణ గౌరవం కాదు. ముఖ్యమంత్రి ఏక్‌నాథ్‌ షిందే మీద, నా సహ ఉప ముఖ్యమంత్రి దేవేంద్ర ఫడ్నవీస్‌ మీద ఉన్న గౌరవంతో సమానమైన గౌరవం. ‘‘అదంతా నాటకం, గౌరవం కాదు’’ అని శరద్‌జీ అనుకుంటున్నా కూడా... నేనా యన్ని గౌరవించటం మానను. మనిషి ఎదుటా మానను, మనిషి చాటునా మానను.భుజాలపై ఎప్పటికీ అలా ఉంచేసుకుం టారని స్టేజీ పైకి వెళ్లి శాలువాను కప్పి వస్తామా ఎవరికైనా? గౌరవమూ అంతే! మనం ఇచ్చిన గౌరవాన్ని నిలుపుకుంటున్నారా, లేదా అని మనం వెళ్లి అస్తమానం తొంగి చూస్తుండ కూడదు. అసలు చూసేందుకు వెళ్లనే కూడదు. గౌరవించాలి, వెంటనే అక్కడి నుంచి వెనక్కు వచ్చేసి వేరే పనిలో పడిపోవాలి. అయితే గౌరవనీయులు కొన్నిసార్లు తిన్నగా ఉండరు. మనల్నీ తిన్నగా ఉండ నివ్వరు. శరద్‌జీ పై నాకున్న గౌరవాన్ని నేను కాపాడుకోవలసిన పరిస్థితులను శరద్‌జీ ఈమధ్య నాకు తరచుగా కల్పిస్తున్నారు!సంతోషమే. ఆయనేం చేసినా ఆయనపై నా గౌరవం ఎక్కడికీ పోదు. కానీ నన్నుపంపించేందుకే ఆయన తన ఎన్నికలప్రచారంలోని అమూల్యమైన సమయాన్నంతా వినియోగిస్తున్నారు. ‘బారామతి’లో నాకు పోటీగా నా తమ్ముడి కొడుకు యోగేంద్ర పవార్‌ను దింపారు. ‘‘బాహుబలీ! నీదే ఇకపైబారామతి’’ అని ఆశీర్వదించారు. యోగేంద్ర నా తమ్ముడి కొడుకైతే, నేను శరద్‌జీతమ్ముడి కొడుకుని. ఇద్దరు ‘తమ్ముడికొడుకుల’ మధ్య పోటీకి బారామతే దొరికిందా శరద్‌జీకి? ‘‘ఇక చాలు. ముప్పై ఏళ్లు నేను బారామతి ఎమ్మెల్యేగా ఉన్నాను. ముప్పై ఏళ్లు అజిత్‌ బారామతి ఎమ్మెల్యేగా ఉన్నారు. ఇప్పుడిక మూడో తరం రావాలి, యోగేంద్ర రాబోయే ముప్పై ఏళ్లు బారామతి ఎమ్మెల్యేగా ఉండాలి’’ అని సభల్లో హోరెత్తిస్తున్నారు శరద్‌జీ!ఇక చాలా!! ఎవరికి చాలు? వరుసలో కూర్చొని భోజనం చేస్తున్నవారు తాముతింటూ, ‘‘వాళ్లకు ఇక చాలు’’ అని పక్క వాళ్ల వైపు చెయ్యి చూపిస్తూ చెప్పినట్లుంది శరద్‌జీ నా మాటెత్తి ‘‘ఇక చాలు’’ అనటం!ఇలాంటప్పుడే, శరద్‌జీ పైన నాకున్న గౌరవాన్ని కాపాడుకుంటూ రావటం నాకు కష్టమైపోతుంటుంది. ‘‘పాత తరం ఎక్కడో ఒక చోట ఆగిపోవాలి, కొత్త తరం రావాలి...’’ అంటు న్నారు శరద్‌జీ! ఏదీ, పాత తరం ఎక్కడఆగింది? 83 ఏళ్లు వచ్చినా ఇంకా ర్యాలీలు తీస్తూనే ఉంది. మరో రెండేళ్లు రాజ్యసభఎంపీగా కూడా ఉంటుంది. పాత తరం ఎప్పటికీ ఆగిపోదని, పార్టీ అధ్యక్షుడిగాఈ భూమ్యాకాశాలు ఉన్నంతకాలంఉండిపోతుందని తేలిపోయాకే కదా నేనుకొత్త దారి వెతుక్కుంటూ వచ్చేసింది. వచ్చేశాక కూడా నేను శరద్‌జీని గౌరవించటం మానలేదు. నవంబర్‌ 20న పోలింగ్‌. ఎన్సీపీ నుంచి బయటికి వచ్చిన ఎన్సీపీ నాది. శివసేన నుంచి బయటికి వచ్చిన శివసేన ఏక్‌నాథ్‌ షిందేది. ఎన్సీపీ–శివసేన–బీజేపీ కలిసిన మా ‘మహాయుతి’కి; శరద్‌జీ ఎన్సీపీ–ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే శివసేన–కాంగ్రెస్‌ల ‘మహా వికాస్‌ ఆఘాడీ’ కి మధ్య 288 అసెంబ్లీ స్థానాలకు జరుగుతున్న ఎన్నికల యుద్ధం ఇది. కానీ శరద్‌జీ అలా అనుకుంటున్నట్లు లేరు! ఇదంతా బారామతి కోసం జరగబోతున్న మహా సంగ్రామం అని, వాళ్లు మొత్తం అన్ని చోట్లా గెలిచినా, బారామతిలో నేను ఒక్కడినీ ఓడిపోకపోతే వాళ్లదసలు గెలుపే అవదని ఆయన భావిస్తున్నట్లుంది! ఆయన భావన ఎలాంటిదైనా ఆయనపై నా గౌరవ భావన మాత్రం చెక్కు చెదిరేది కాదు.-మాధవ్‌ శింగరాజు

తప్పులు మానవ సహజం అయినప్పుడు శిక్షలు అమానుషంగా ఎందుకు ఉండాలి?! చట్టాల గురించి, బిష్ణోయ్‌ లారెన్స్‌ గ్యాంగ్‌ గురించీ కాదు నా ఆలోచన. శిక్షను విధిస్తు న్నట్లు తెలియపరచకుండానే మూతి బిగింపుల మౌనంతో యావజ్జీవ దూరాన్ని పాటిస్తుండే సొంత మనుషుల గురించి, ‘నా’ అనుకున్నా, నా వాళ్లు కాకుండా పోయిన వాళ్ల గురించి. చట్టం విధించే శిక్ష నిర్దాక్షిణ్యమైనదిగా కనిపించవచ్చు. కానీ, ఏ రూల్‌ బుక్కూ లేకుండా మనిషికి మనిషి విధించే శిక్ష అన్యాయమైనది. న్యాయం లేకపోవటం కన్నా దయ లేకపోవటం ఏమంత చెడ్డ విషయం?!శిక్షల విధింపులో చట్టానికి ఒక చక్కదనం ఉంటుంది. ఒక సక్రమం ఉంటుంది. చింపిరి జుట్టుకు దువ్వెన, దారిలో పెట్టే దండన... చట్టం.కారును ఢీకొట్టించు. జింకను వేటాడు. ఆయుధాలు కలిగి ఉండు. 26/11 పై కామెంట్లు చెయ్యి. యాకూబ్‌ మెమన్‌ మీద ట్వీట్‌లు పెట్టు. దరిద్రం నీ నెత్తి మీద ఉండి ఆఖరికి ఐశ్వర్యారాయ్‌ పైన కూడా చెయ్యి చేస్కో. నువ్వెన్ని చేసినా... చట్టం వెంటనే నిన్ను దూలానికి వేలాడదీయదు. శూలాలతో పొడిపించదు. మొదట విచారణ జరుపుతుంది. వాదనలు వింటుంది. వాయిదాలు వేస్తుంది. తీర్పును రిజర్వు చేస్తుంది. ఆ తర్వాతే నువ్వు దోషివో, నిర్దోషివో తేలుస్తుంది. దోషివైతే జైలుకు పంపుతుంది. కావాలంటే బెయిలిస్తుంది.మనుషులు విధించే శిక్షలో ఇవేవీ ఉండవు. దువ్వెనా, దండనా అసలే ఉండవు. దూరంగా జరిగిపోతారంతే. ‘‘ఎలా ఉన్నావ్‌?’’ అని అడిగేందుకైనా దగ్గరకు రారు. ‘‘భద్రంగా ఉండు..’’ అని చెప్పేందుకైనా దూరాన్ని తగ్గించుకోరు. ఎంత అమానుషం!!‘‘నువ్వు పెంచుకున్న దూరమే ఇది సల్మాన్‌..’’ ఎంత తేలిగ్గా అనేస్తారు!బంధాలను కదా నేను పెంచుకున్నాను. దూరాలనా?! స్నేహబంధం, ప్రేమబంధం, జీవితబంధం... అన్ని బంధాలనూ తెంచుకుని వెళ్లింది ఎవరు?!‘‘కానీ సల్మాన్, నువ్వొట్టి పొసెసివ్‌. గట్టిగా పట్టేసుకుంటావ్‌. ఎటూ కదలనివ్వవు. ఎటూ చూడనివ్వవు. ఏదీ మాట్లాడనివ్వవు. ఏమీ చెప్పనివ్వవు. దాన్నేమంటారు మరి? దూరం పెరగటమే కదా! నువ్వు పెంచుకున్న దూరం..’’ అంటారు!కేరింగ్‌ను పొసెసివ్‌ అని ఎందుకు అనుకుంటారు వీళ్లంతా?! కేరింగ్‌ అవసరం లేదని చెయ్యి విడిపించుకున్నప్పుడు దూరం పెరిగితే అది చెయ్యి వదిలిన వాళ్లు పెంచుకున్న దూరం అవుతుందా?!రోజుకొకరు ఫోన్‌ చేసి, ‘‘సల్మాన్‌ నిన్ను చంపేస్తాం’’ అని బెదిరిస్తున్నారు. వాళ్లు నయం కదా... ‘‘సల్మాన్‌ బాగున్నావా?’’ అని పరామర్శగా ఒక్క కాల్‌ అయినా చేయకుండా జూహూలో, బాంద్రాలో ఏళ్లకు ఏళ్లు నాకు ‘దగ్గరగా’ ఉంటున్న వారి కంటే!బయట క్రాకర్స్‌ పేలుతున్నాయి. గన్‌ పేలి నప్పుడు వచ్చే శబ్దం ప్రత్యేకంగా ఏమీ ఉండదు. సైలెన్సర్‌ బిగిస్తే అసలు శబ్దమే ఉండదు.నవ్వొచ్చింది నాకు. నా చుట్టూ ఉన్న వాళ్లంతా మౌనాన్ని బిగించుకున్న తుపాకుల్లా అయిపోయారా! సైలెన్సర్‌ ఉన్న బులెట్‌ మౌనంగా ఒకసారే దిగిపోతుంది. మౌనం అదేపనిగా బులెట్‌లను దింపుతూ ఉంటుంది.లేచి బాల్కనీ లోకి వచ్చాను. ఒక్కక్షణం నాకు గెలాక్సీ అపార్ట్‌మెంట్‌లో ఉన్నానో, పాన్వెల్‌ ఫామ్‌హౌస్‌లో ఉన్నానో అర్థం కాలేదు. ఎక్కడుంటే ఏమిటి, పక్కన మనిషే లేనప్పుడు? పలకరింపు కూడా కరువైనప్పుడు!కళ్లెదురుగా ఆకాశం వెలిగి ఆరిపోతూ, వెలిగి ఆరిపోతూ ఉంది. ఎగసిన కాంతి పూలు ఫెటేల్మని విచ్చుకుని, చప్పున అంతెత్తు నుంచి చీకట్లోకి జారిపోతున్నాయి.ఏనాడో జీవితంలోంచి వెళ్లిపోయినవారు ఇప్పుడు ఒక్కొక్కరూ గుర్తుకు వస్తున్నారంటే.. కష్టంలో ఉన్నామనా? కష్టాన్ని తట్టుకుని ఉన్నామనా?-మాధవ్‌ శింగరాజు

లోకం మనల్ని పూర్తిగా పట్టించుకోవడం మానేసినప్పుడు లోకానికి మనం ఏదైనా కొత్తగా చేసి చూపించాలన్న తపన మన లోలోపల ఎందుకని అంత అర్థరహితంగా రేయింబవళ్లూ జ్వలిస్తూ ఉంటుంది?! ‘‘ఇదిగో.. చాణక్యపురిలోని న్యాయ్‌మార్గ్‌లో ఉన్న ‘మానస సరోవర్‌–3’ లో నేనింకా జీవించే ఉన్నాను..’’ అని లోకానికి గుర్తు చేయడానికా? లేదంటే, లోకం మనల్ని నిర్దయగా పట్టించుకోవడం మానేయడం వల్ల కాలం మనకు సమకూర్చిన అమూల్యమైన సమయాన్ని అంతకంతా సద్వినియోగం చేసి, ఆ సద్వినియోగ ఫలాన్ని లోకానికంతటికీ ప్రదర్శనకు పెట్టాలన్న ప్రతీకార భావన మనల్ని కొద్దిపాటిగానైనా స్థిమితంగా ఉండనివ్వక పోవడం వల్లనా? కారణం ఏదైనా నేనొక పొరపాటైతే చేశాను! తొంభై రెండేళ్ల వయసులో ఒక మనిషి పొరపాటు పని చేస్తే ఏమనుకోవాలి? ఏమైనా అనుకోవచ్చు. చూపు సన్నగిల్లిందని, మాట మెత్తబడిందని, వినికిడి మందగించిందనీ, ఆలోచన పలచనయ్యిందనీ.. ఏదైనా అనుకోవచ్చు. కానీ ఇవన్నీ కూడా నాలో చక్కగా పనిచేస్తూ ఉన్నప్పటికీ నేనెందుకు పొరపాటు చేసినట్లు?! తొంభై ఏళ్లు దాటిన వయసంటే.. నిరక్షరాస్యుడిని సైతం వేదవ్యాసుడిగా మార్చేసేటంతటి జీవితం! మరి ఇతిహాసాలను, ఉపనిషత్తులను అధ్యయనం చేసిన మనిషి ఇంకెంతలా మారి ఉండాలి! అసలు పొరపాటన్నదే చేయలేనంతగా కదా. కానీ నేను చేశాను. తొంభై రెండేళ్ల వయసుండీ; ఇతిహాసాలను, ఉపనిషత్తులను చదివి ఉండీ, పుస్తకం రాయడం అనే ఒక పెద్ద పొరపాటు చేశాను! పుస్తకం రాస్తున్నప్పుడు అనిపించ లేదు, పుస్తక ఆవిష్కరణప్పుడు అనిపించింది.. రాసి పొరపాటు చేశానని. ముండకోపనిషత్తుపై నేను రాసిన ఆ పుస్తకాన్ని ఆవిష్కరించింది గౌరవ భారత ఉపరాష్ట్రపతి జగదీప్‌ ధన్‌ఖడ్‌. ‘‘ధన్‌ఖడ్‌జీ.. నేనొక పుస్తకాన్ని రాశాను.  ఆ పుస్తకాన్ని మీరే ఆవిష్కరించాలి..’’ అని మొదట నేను ఫోన్‌ చేసి చెప్పినప్పుడు ధన్‌ఖడ్‌.. పుస్తకం పేరేమిటని అడగలేదు!  ‘‘ధన్‌ఖడ్‌జీ.. మీరు అనుమతిస్తే కనుక నా పుస్తకం పేరేమిటో కూడా మీకు ఇప్పుడే తెలియజేయాలని నేను ఆశపడుతున్నాను..’’ అన్నాను. అప్పుడైనా ఆయన ‘‘సరే, చెప్పండి..’’ అనలేదు! ఉపరాష్ట్రపతి నివాస్‌లో పుస్తకావిష్కరణ జరిగింది. ‘‘పుస్తకం బాగుంది కరణ్‌జీ.. ‘ముండకోపనిషత్తు’ పైన కదా రాశారు..’’ అన్నారు ధన్‌ఖడ్‌.. పేజీలను తిరగేస్తూ. ముండకోపనిషత్తులో కాంగ్రెస్‌ పార్టీ గురించి ఉండదు. రాహుల్‌గాంధీ అసలే ఉండరు. ‘సత్యమేవ జయతే‘ అని మాత్రమే చెబుతుంది ముండకోపనిషత్తు.  కానీ ధన్‌ఖడ్‌ రాహుల్‌గాంధీ గురించి మాట్లాడారు! రాహుల్‌ లండన్‌ వెళ్లి ఇండియా పార్లమెంటును విమర్శించడం ఏమిటని ప్రశ్నించారు. ‘‘ఇప్పుడు కూడా నేను మౌనంగా ఉంటే రాజ్యాంగ విలువల్ని ఎవరు కాపాడతారు?’’ అని అడిగారు! ‘‘పార్లమెంటుకు  వ్యతిరేకంగా సాగుతున్న ఈ దుష్ప్రచారాన్ని ఎలా విస్మరించగలను?’’ అని అన్నారు.  నా పుస్తకావిష్కరణకు నేను ధన్‌ఖడ్‌ను ఎంచుకుంటే, రాహుల్‌పై మండిపడేందుకు ధన్‌ఖడ్‌ నా పుస్తకావిష్కరణను ఎంచు కున్నారా?! ఐనా పుస్తకం రాయడం అనే పొరపాటును నేనెందుకు చేసినట్లు!! 1967లో నేను కాంగ్రెస్‌లో చేరాను. ఇప్పుడూ కాంగ్రెస్‌లోనే ఉన్నాను. కానీ కాంగ్రెస్‌కు నేనేమీ కాను. వర్కింగ్‌ కమిటీ లోనూ లేను. నన్నెవరూ ఏదీ అడగరు. ఏదీ నాకు చెప్పరు. పార్టీలో నేనిప్పుడు ఒక జీరో.  పార్టీ నన్ను పూర్తిగా పట్టించుకోవడం మానేసిందని చెప్పి పార్టీకి నేనేదైనా కొత్తగా చేసి చూపించాలని తపించడం వల్లనే పుస్తకం రాయడం అనే ఇంత పెద్ద పొరపాటు నా వల్ల జరిగి ఉంటుందా?! 

మిస్‌ పౌలా నవ్వారు. ఆమె నవ్వు సియాటిల్‌ నగరంలా అందంగా ఉంది. నన్ను అర్థం చేసుకున్న సిటీ సియాటిల్‌. అక్కడే నేను పుట్టాను. పర్వతాల అరణ్య జ్వాలలపై నాకు ప్రేమ కలిగిందీ అక్కడే.   ‘‘ఏంటి నవ్వుతున్నారు మిస్‌ పౌలా?’’ అని అడిగాను.  సియాటిల్‌లోని మొత్తం ఏడు లక్షల యాభై వేల మంది జనాభాకు కాస్త దూరంగా ఉండే కాఫీ షాప్‌లో ఇద్దరం పక్కపక్కన కూర్చొని ఉన్నాం. నేను ఆమె వైపు జరిగి కూర్చుంటే ఆమె నావైపు ఒరిగి కూర్చున్నారు.  ‘‘మన గురించి ఏవో రాస్తున్నారు..’’ అన్నారు పౌలా.. నవ్వుతూనే. నేనూ నవ్వాను.  ‘‘మీరెందుకు నవ్వుతున్నారు బిల్‌!’’ అన్నారామె.  ‘‘ఏవో రాస్తున్నారు కానీ, ఏవేవో రాయడం లేదు. నయం కదా..’’ అన్నాను.  ఇద్దరం కాసేపు మౌనంగా ఉండిపోయాం. మా భుజాలు వాటి కబుర్లలో అవి ఉండిపోయాయి.  ‘‘మీ నవ్వు పొయెట్రీలా ఉంటుంది బిల్‌..’’ అన్నారు పౌలా హఠాత్తుగా! 67 ఏళ్ల వయసులో ఆమె కారణంగా సియాటిల్‌ నగరాన్ని నేను, 60 ఏళ్ల వయసులో నా కారణంగా పొయెట్రీని ఆమె ఇష్టపడుతున్నామా? అయినా నా నవ్వు పొయెట్రీలా ఉంటుందని ఆమె అన్నారే గానీ పొయెట్రీని తను ఇష్టపడతానని అన్లేదుగా!! ‘‘పొయెట్రీ అంటే మీకు ఇష్టమా?’’ అని అడిగాను.  ఆమె నవ్వి, ‘‘ఎవరికుండదూ..!’’ అన్నారు.  ‘‘బిజినెస్‌ అడ్మినిస్ట్రేషన్‌లో బ్యాచిలర్స్‌ డిగ్రీ చేసిన వాళ్లక్కూడానా?’’ అన్నాను.  ‘‘ఓయ్‌..’’ అంటూ తన భుజంతో నా భుజాన్ని నెట్టేశారు పౌలా.  ఆమెలో ఏదో మాయ ఉంది. యాన్‌ విన్‌బ్లాడ్‌లో ఉన్నట్లు, జిల్‌ బెనెట్‌లో ఉన్నట్లు, మెలిందాలో ఉన్నట్లు! అసలు ఆడవాళ్లలోనే ఈ మాయ ఉంటుందా?!  మెలిందా నాకు విడాకులు ఇవ్వడానికి విన్‌బ్లాడ్‌ కానీ, జిల్‌ బెనెట్‌ గానీ కారణం కాదు. పౌలాకు నేను దగ్గరవ్వడానికి మెలిందా కానీ మరొకరు కానీ కారణం కాదు. ప్రేమ, స్నేహం.. ఇవి మాత్రమే నడిపిస్తాయి జీవితాన్ని.  జెఫ్రీ ఎప్‌స్టైన్‌ నా స్నేహితుడు. అతడితో మాట్లాడవద్దంటుంది మెలిందా. అతడి మీద కేసులు ఉన్నాయని, అతడు జైలుకు వెళ్లాడని, అతడితో స్నేహం వదిలేయమని అంటుంది. ‘‘ఎలా వదిలిపెట్టడం మెలిందా?’’ అంటే.. ‘‘పోనీ నన్నొదిలేయ్‌’’ అంటుంది!! జైల్లో జెఫ్రీ ఆత్మహత్య చేసుకుని చనిపోయాక కూడా మెలిందా మనసు కరగలేదు. ఎందుకుండాలి ఒక మనిషి పట్ల మరొక మనిషి అంత కఠి నంగా!! మెలిందాతో ఆ మాటే అన్నాను. కోపంతో నన్ను వదిలి వెళ్లింది. కానీ ప్రేమ, టెన్నిస్‌ ఎవర్నీ ఒంటరిగా ఉండనివ్వవు. నా జీవితంలోకి పౌలా ప్రవేశించారు. నాలానే పౌలా టెన్నిస్‌ అభిమాని. మొదటి సారి కలిసినప్పుడు.. ‘‘మీ..రూ..’’ అంటూ నన్నలా చూస్తూ ఉండిపోయారు పౌలా. రెండోసారి మేము కలుసుకున్నప్పుడు ‘‘మీ..రూ..’’ అంటూ తనను అలా చూస్తూ ఉండిపోయాన్నేను.  మనసుకు నచ్చిన వాళ్లతో కలిసి కూర్చోడానికి టెన్నిస్‌ టోర్నమెంట్‌ల తర్వాత కాఫీ షాపులు బాగుంటాయి. అయితే ఒక్కటే నిరాశను కలిగిస్తుంది. కాఫీ షాపులలో ఎన్ని గంటలు కూర్చున్నా డ్యూటీకి వెళ్లడం కోసమైతే ల్యాప్‌టాప్‌ని తగిలించుకుని పైకి లేవవల సిందే. పౌలా ఈవెంట్‌ ఆర్గనైజర్‌.  ‘‘ఏమిటి అంత దీర్ఘంగా ఆలోచిస్తున్నారు బిల్‌..’’ అన్నారు పౌలా తన భుజంతో మళ్లీ నా భుజాన్ని నెట్టేస్తూ.  మా ముందున్న టేబుల్‌ మీద ఆవేళ్టి ట్యాబ్లాయిడ్స్‌ ఉన్నాయి. ‘బిల్‌ గేట్స్‌కి మళ్లీ ప్రేమ దొరికింది’.. అన్నిటిపైనా ముఖ్యాంశం ఒకటే!  ‘అవునా! బిల్‌ గేట్స్‌కి ప్రేమ దొరికిందా?!’’ అంటూ నా కళ్లలోకి చూసి నవ్వారు పౌలా.  మాధవ్‌ శింగరాజు

మనిషిని చూస్తే శుభ్రంగా ఉన్నాడు. సంప్ర దాయంగా ఉన్నాడు. ధోతీ–చొక్కా ధరించి ఉన్నాడు. శ్రీమతితో కలిసి నడుస్తున్నాడు! ‘‘ఈయన రవి కదా, మన తమిళనాడు గవర్నర్‌!’’ అన్నాను...  ఫొటోలో అలా శుభ్రంగా, సంప్రదాయంగా, ధోతీ–చొక్కా ధరించి, శ్రీమతితో కలిసి నడుస్తున్న వ్యక్తిని రఘుపతికి చూపిస్తూ.  ‘‘ఆమా తలైవా. అలాగే అనిపిస్తోంది..’’ అన్నారు రఘుపతి. ఆయన ‘లా’ మినిస్టర్‌.  ‘‘అనిపించడం కాదు, కనిపిస్తున్నది ఆయనే’’ అని నవ్వారు పెరియస్వామి. ఆయన రూర ల్‌ మినిస్టర్‌. ఆయన చేతిలో మరికొన్ని ఫొటోలు ఉన్నాయి.  ఆ ఫొటోల్లో కూడా రవి శుభ్రంగా, సంప్రదాయంగా ఉన్నారు. రాజ్‌భవన్‌ పొంగల్‌ ఈవెంట్‌కు వచ్చిన వారందరినీ వారి దగ్గరకు వెళ్లి మరీ ఆత్మీయంగా పలకరిస్తున్నారు. పొంగల్‌ శుభాకాంక్షలు చెబుతున్నారు. నీలగిరి ట్రైబల్స్‌ కొందరు ఎంపికగా తెంపుకొచ్చి, గుత్తిగా ముడి వేసి తెచ్చిన కొండపూల బొకేను అపురూపంగా స్వీకరిస్తున్నారు. కేరళ నుంచి వచ్చిన బ్రాహ్మణులు పూజలు నిర్వహించి ఇచ్చిన ‘పరివట్టమ్‌’ను భక్తి ప్రపత్తులతో శ్రద్ధగా తన తలకు చుట్టుకుంటున్నారు.  ఆ ఫొటోలను పెరియస్వామికి తిరిగి ఇచ్చేస్తూ... ‘‘ఇంత శుభ్రమైన, సంప్రదాయ బద్ధమైన మనిషి మొన్న అసెంబ్లీలో అలా ఎందుకు బిహేవ్‌ చేశారంటారూ!!’’ అన్నాను. రఘుపతి, పెరియస్వామి మాట్లాడలేదు. ఆ ప్రశ్న అందరిలోనూ ఉంది. సమాధానం గవర్నర్‌ రవి మాత్రమే చెప్పగలిగింది.  రవికి, తమిళనాడుకు సంబంధమే లేదు. బిహార్‌ అతడి రాష్ట్రం. కేరళ అతడి క్యాడర్‌. ఢిల్లీ అతడి వర్క్‌ప్లేస్‌. మేఘాలయకు, నాగాలాండ్‌కు గవర్నర్‌గా ఉన్నారు. అలాగే ఇప్పుడు తమిళనాడుకు.  మేఘాలయకు గవర్నర్‌గా ఉన్నప్పుడు ఆయన మేఘాలయను మేఘాలయ అనే అన్నారు. నాగాలాండ్‌కు గవర్నర్‌గా ఉన్నప్పుడు నాగాలాండ్‌ను నాగాలాండ్‌ అనే అన్నారు. తమిళనాడును మాత్రం తమిళనాడు అనడం లేదు. ‘తమిళగం’ అంటున్నారు. బయటా అదే మాట. అసెంబ్లీలోనూ అదే మాట! తమిళనాడు అంటే ‘తమిళభూమి’ అనే అర్థం వస్తుంది కనుక.. అప్పుడది భరత భూమికి సంబంధం లేని స్వతంత్ర దేశంగా అనిపించే ప్రమాదం ఉంది కనుక..  తమిళ నాడును ‘తమిళుల ప్రాంతం’ అనే అర్థం వచ్చేలా ‘తమిళగం’ అనడమే కరెక్ట్‌ అని తను గవర్నర్‌గా వచ్చినప్పటి నుంచీ రవి అంటూనే ఉన్నారు. కాన్‌స్టిట్యూషన్‌ని రవి కాస్త ఎక్కువగా చదివినట్లున్నారు. ఎక్కువ చదివితే ముఖ్యమైనవి కొన్ని తక్కువగా అనిపిస్తాయి. మంత్రి మండలి తీసుకున్న నిర్ణయాలలో గవర్నర్‌ తల దూర్చకూడదని, వేలు పెట్టకూడదని, కాలు దువ్వకూడదని ఆర్టికల్‌ 163 (1) లో ఉంది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రాసిచ్చిన అసెంబ్లీ ప్రసంగంలోంచి మహనీయులు పెరియార్‌ని, అంబేద్కర్‌ని, కామరాజ్‌ని అన్నాదురైని తొలగించి, తమిళనాడుకు బదులు తమిళగంను చేర్చి, అలా ఎలా చేస్తారని ప్రశ్నించినందుకు వాకౌట్‌ చేసి.. గవర్నర్‌ రవి ఎవరి ఔన్నత్యాన్ని నిలబెట్టినట్లు! రాజ్యాంగానిదా, రాజ్‌భవన్‌దా?  రాజ్యాంగ నియమాలను శిరసావహించని ఈ పెద్దమనిషేనా ఇప్పుడు పొంగల్‌ సంప్రదాయాలను గౌరవిస్తూ కనిపిస్తున్నది!! ‘‘ఫొటోలు మనకెందుకు పంపారట?’’ అని పెరియస్వామిని అడిగాను.  ‘‘పొంగల్‌ ఈవెంట్‌కి పిలిచినా మనం వెళ్లలేదని పొంగల్‌ ఈవెంట్‌నే మనకు పంపారు’’ అన్నారు నవ్వుతూ పెరియస్వామి. ఆ నవ్వుకు ఆయన చేతిలోంచి ఒక ఫొటో జారి కింద పడింది.  ‘హ్యాపీ పొంగల్‌ – ఇట్లు మీ ప్రియమైన రవి’.. అని ఆ ఫొటో వెనుక రాసి ఉంది!   -మాధవ్‌ శింగరాజు

కాంగ్రెస్‌ ఎప్పుడూ విశిష్టమైన వ్యక్తులనే ఎంపిక చేసుకుంటుంది. ఆ విశిష్టమైన వ్యక్తులతో పార్టీలో అప్పటికే ఉన్న అతి విశిష్టులు విభేదిస్తూ ఉండొచ్చు గాక. కోపంగా వెళ్లి వేరే పార్టీలో చేరొచ్చు గాక. కాంగ్రెస్‌ తన విశిష్టతను చేజార్చుకోదు. శశిధర్‌ రెడ్డి పార్టీ నుంచి వెళ్లిపోయినందుకు.. ‘అయ్యో, ఊడల మర్రి.. వేళ్లు పెకిలించుకుందా..’ అని కాంగ్రెస్‌ ఏమీ హుటాహుటిన ఢిల్లీలో స్టీరింగ్‌ కమిటీ సమావేశం ఏర్పాటు చేయలేదు. కాంగ్రెస్‌ను మించిన మహామర్రి దేశంలో ఎక్కడైనా ఉందా.. తెలంగాణలో ఉండటానికి?! స్కూల్లో ఉన్నప్పుడు ఆర్‌.ఎస్‌.ఎస్‌. ఆకర్షిస్తుంది. ఆకర్షించేది ఆర్‌.ఎస్‌.ఎస్‌. కాదు. ఆర్‌.ఎస్‌.ఎస్‌. చేతిలోని ఆ పొడవాటి కర్ర . కాలేజ్‌లో ఉన్నప్పుడు రాడికల్స్‌ ఆకర్షిస్తారు. ఆకర్షించేది రాడికల్స్‌ కాదు. వారి భుజాలకు వేలాడే ఆ పొడవాటి తుపాకీ. భ్రమలన్నీ తొలగిపోయాక ఆకర్షించేది కాంగ్రెస్‌. కాంగ్రెస్‌ చేతిలో కర్రా ఉండదు, కాంగ్రెస్‌ భుజానికి తుపాకీ ఉండదు. అయినా ఆకర్షిస్తుంది. ఎందుకంటే.. కాంగ్రెస్‌ పార్టీకి తను ఎంపిక చేసుకున్న విశిష్టమైన వ్యక్తులే ఆయుధాలు! ఆయుధం పేరు ఖర్గే కావచ్చు, రేవంత్‌రెడ్డి కావచ్చు. పదును మాత్రం పార్టీదే. వ్యక్తిగా ఎదగాలని అనుకున్న వాళ్లే పార్టీని వదిలి వెళ్తారు.  బీజేపీలో చేరడం కోసం శశిధర్‌ రెడ్డి ఢిల్లీ వెళ్లడానికి ముందు రోజు నేను ఢిల్లీలోని ఏఐసీసీ ప్రధాన కార్యాలయంలో ఉన్నాను. ఖర్గే పిలిపించారని చెబితే ఖర్గే కోసం ఎదురు చూస్తూ కూర్చున్నాను.  ‘‘ఎంతసేపైంది రేవంత్‌ గారూ మీరు వచ్చి?’’ అనే మాట వినిపించి అటు వైపు చూశాను. మాణిక్కం ఠాగూర్‌! తెలంగాణ స్టేట్‌ ఇంచార్జ్‌. ఆయన వెనకే బోసు రాజు, రోహిత్‌ చౌదరి, నదీమ్‌ జావెద్‌ వచ్చారు. వాళ్లు ముగ్గురూ తెలంగాణ స్టేట్‌ను, తెలంగాణ స్టేటస్‌ను చూస్తున్న ఏఐసీసీ కార్యదర్శులు. మాణిక్కం ఠాగూర్‌ తమిళనాడు. బోసు రాజు కర్ణాటక, రోహిత్‌ చౌదరి ఢిల్లీ, నదీమ్‌ జావెద్‌ యూపీ. నలుగురూ నాతో చాలా ఆత్మీయంగా ఉన్నారు. నేను పార్టీలోకి వచ్చి ఐదేళ్లయింది. తెలంగాణలో ఒక్క సీనియర్‌ కూడా నాతో ఇంత ఆత్మీయంగా లేరు!   ‘‘శశి థరూర్‌రెడ్డి అలా సడన్‌గా పార్టీకి రిజైన్‌ చేసి ఎందుకు వెళ్లిపోయారు రేవంత్‌?’’ అని అడిగారు రోహిత్‌ చౌదరి! శశి థరూర్‌రెడ్డి కాదు, శశిధర్‌రెడ్డి అని రోహిత్‌ చౌదరిని సరిదిద్దినందు వల్ల.. వచ్చే తెలంగాణ ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌ పార్టీకి ఒనగూడే ప్రయోజనం ఏమీ లేదు కనుక నేను ఆ ప్రయత్నం మానుకున్నాను.  ‘‘రేవంత్‌ గారూ!  మీరు పార్టీలో పెద్దల్ని గౌరవించడం లేదట! హనుమంతరావు గారిని గోడకేసి కొడతానన్నారట!  స్టార్‌ క్యాంపెయినర్‌ వెంకట్‌రెడ్డి గారిని హోమ్‌ గార్డ్‌ అన్నారట!’’ అని అడిగారు బోసు రాజు.  నేను ఎవర్ని ఏం అనినా పార్టీ కోసమే అన్నాను అని చెప్పినందు వల్ల హనుమంత రావుకి గానీ, కోమటిరెడ్డి వెంకటరెడ్డికి గానీ కనువిప్పు కలిగి వారు నాతో కలిసి పనిచేసేది ఉండదు కనుక నేనేమీ మాట్లాడలేదు.  ‘‘రాజగోపాల్‌ రెడ్డిని పూర్తి పేరుతో ఎవరూ పిలవొద్దు, ఆర్‌.జి.పాల్‌ అనండి చాలు అని పార్టీ క్యాడర్‌కి మీరు పిలుపునిచ్చారట..’’ అన్నారు నదీమ్‌ జావెద్‌.  కేఏ పాల్‌తో పోల్చినందుకు ఆర్‌.జి.పాల్‌ అప్‌గ్రేడ్‌ అయినట్లు ఫీల్‌ అవాలి గానీ, అందులో డీగ్రేడ్‌ అవడానికి ఏముందీ అని అనబోయి, కేఏ పాల్‌పై హై కమాండ్‌కు అనవసరంగా ఇంట్రెస్ట్‌ జనరేట్‌ చేసినట్లవుతుందని ఆగిపోయాను.  ‘‘గుడ్‌’’  అన్నారు మాణిక్కం ఠాగూర్‌! అంతకుమించి ఆయనేం మాట్లాడలేదు. ఢిల్లీ నుంచి హైదరాబాద్‌ తిరిగొచ్చాక మాణిక్కం ఠాగూర్‌ నుంచి నాకు ఫోన్‌ వచ్చింది. ‘‘రేవంతు  గారూ.. కంగ్రాట్స్‌.. ఖర్గేజీ మీ పనితీరు పట్ల పూర్తి సంతృప్తితో ఉన్నారు..’’ అని చెప్పారాయన.

‘‘సంజయ్‌ రౌత్‌ జైలు నుంచి బయటికి వచ్చాడట..’’ అన్నారు దీపక్‌ కేసర్కర్‌! ఆ మాటను ఆయన నాకు బాగా సమీపానికి వచ్చి, మెల్లిగా... నా రెండు చెవుల్లో ఒక చెవికి మాత్రమే వినిపించేలా చెప్పారు.  అప్పుడా సమయంలో చంపాసింగ్‌ థాపా, మోరేశ్వర్‌ రాజే నా పక్కన ఉన్నారు. ఒకప్పుడు బాల్‌ ఠాక్రేజీ పక్కన ముప్పై ఏళ్ల పాటు ఉన్నవాళ్లు.. ఇప్పుడు నెలన్నరగా నా పక్కన ఉంటున్నారు.  ఠాక్రేజీ జీవించి ఉండగా ఆయనకు వచ్చే ఫోన్‌లను థాపా, రాజేలే లిఫ్ట్‌ చేసేవాళ్లు. ఠాక్రేజీ చెప్పదలచుకుంది కూడా వాళ్లే ఫోన్‌లో అవతలి వైపునకు బట్వాడా చేసేవాళ్లు.  ‘‘షిందేజీ, అదేంటంటే.. ’’ అంటూ, వాళ్లిద్దరి వైపు చూస్తూ ఆగారు దీపక్‌. ‘‘పర్లేదు చెప్పండి దీపక్‌జీ. ఠాక్రేజీ దగ్గర నమ్మకంగా ఉన్న మనుషులు ఆయన కొడుకు ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే వైపు వెళ్లకుండా మనవైపు ఉండేందుకు వచ్చారంటే.. సంజయ్‌ గురించే కాదు, ఉద్ధవ్‌ గురించి కూడా మనం నిస్సంకోచంగా మాట్లాడుకోవచ్చు..’’ అన్నాను.  ‘‘షిందేజీ! సంజయ్‌ రౌత్‌ని చూస్తుంటే ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే కోసం ఏం చేయడానికైనా సిద్ధమై అతడు బెయిల్‌ సంపాదించినట్లుగా నాకు అనిపిస్తోంది..’’ అన్నారు దీపక్‌.  ‘‘అతడేమీ దేశభక్తుడు కాదు కదా దీపక్‌జీ.. ఏం చేయడానికైనా సిద్ధమవడానికి..’’ అని నవ్వాను.  ‘‘కానీ షిందేజీ, అతడి మౌనం చూస్తుంటే దేశభక్తుడే నయం అనిపించేలా ఉన్నాడు..’’ అన్నారు దీపక్‌!  దీపక్‌ మునుపెన్నడూ అంత హెచ్చరికగా మాట్లాడ్డం నేను వినలేదు! నా మంత్రివర్గంలో సీనియర్‌ మినిస్టర్‌ ఆయన. నాలుగు మినిస్ట్రీలను నడిపిస్తున్నారు. నా కన్నా పదేళ్లు పెద్దవారు.  ‘‘దేశభక్తుడిని సైతం జైలు జీవితం మామూలు మనిషిగా మార్చేస్తుందని విన్నాను దీపక్‌జీ! కానీ మీరేం చెబుతున్నారంటే.. జైలుకు వెళ్లిన సంజయ్‌ రౌత్‌ అనే ఒక మామూలు మనిషి దేశభక్తుడిగా మారి, జైలు బయటికి వచ్చేశాడని!! అదెలా సాధ్యం?’’ అని అడిగాను.  ‘‘జైలు నుంచి బయటికి రాగానే సంజయ్‌ రౌత్‌ నేరుగా సెంట్రల్‌ ముంబైలోని సిద్ధి వినాయక టెంపుల్‌కి వెళ్లాడు షిందేజీ! ఆ తర్వాత అతడు సౌత్‌ ముంబైలోని హనుమాన్‌ టెంపుల్‌కి వెళ్లాడు. తర్వాత శివాజీ పార్క్‌లోని బాల్‌ ఠాక్రే మెమోరియల్‌కి వెళ్లాడు. ఆ తర్వాతే ఇంటికి వెళ్లాడు! సాయంత్రం 6.50 కి ఆర్థర్‌ రోడ్‌ జైలు నుంచి అతడు విడుదలైతే.. నాహుర్‌లోని తన ఇంటికి వెళ్లేసరికి రాత్రి 10.20 అయింది. ఈ మూడున్నర గంటల వ్యవధిలో అతడు మాట్లాడిన సమయం తక్కువ. మౌనంగా ఉన్న సమయం ఎక్కువ. అదే నాకు ఆందోళన కలిగిస్తోంది షిందేజీ.. ’’ అన్నారు దీపక్‌.  ‘‘ఆందోళన దేనికి దీపక్‌జీ?!’’ అన్నాను.  ‘‘దేనికంటే.. అతడు మాట్లాడిన ఆ తక్కువ సమయంలోనే ఉద్ధవ్‌తో చాలా ఎక్కువ మాట్లాడాడు. మౌనంగా ఉన్న ఆ ఎక్కువ సమయంలోనే మన గురించి చాలా తక్కువగా మౌనం వహించాడు..’’ అన్నారు దీపక్‌.  ‘‘అర్థం కాలేదు దీపక్‌జీ..’’ అన్నాను.  ‘‘మూడు నెలలు జైల్లో ఉండి వచ్చాక కూడా ఉద్ధవ్‌దే రియల్‌ శివసేన అని అతడు అంటున్నాడు షిందేజీ! అంటే మనది రియల్‌ శివసేన కాదనీ, మీరూ రియల్‌ ముఖ్యమంత్రి కాదనే కదా అతడి ఉద్దేశం!’’ అన్నారు దీపక్‌!  చంపాసింగ్‌ థాపా, మోరేశ్వర్‌ రాజే మాకు కాస్త దూరంగా నిలబడి ఉన్నారు.  నవంబర్‌ 17న ఠాక్రేజీ 10వ వర్ధంతి. ఆ సంస్మరణ సభలో వాళ్లిద్దరి చేత మాట్లాడిస్తే?!వాళ్లే చెబుతారు.. రియల్‌ శివసేన ఎవరిది కాదో, రియల్‌ సీఎం ఎవరు కారో?! దీపక్‌ నా వైపే చూస్తూ ఉన్నారు. ‘‘దీపక్‌జీ! అసలైన దాన్ని ఎవరూ మార్చలేరు. సంజయ్‌ రౌత్‌ అనే ఒక దేశభక్త ఎంపీ మార్చగలడా?’’ అన్నాను నవ్వుతూ.  

అక్టోబర్‌ 19 పెద్ద విశేషమేం కాదు. అక్టోబర్‌ 17న జరిగేవి కాంగ్రెస్‌ అధ్యక్ష ఎన్నికలే కనుక 19న జరిగే కౌంటింగ్‌లో కాంగ్రెస్‌ గెలుస్తుందా, బీజేపీ విజయం సాధిస్తుందా, లేక ఆమ్‌ ఆద్మీ పార్టీ వచ్చేస్తుందా అనే ఉత్కంఠ ఏమీ ఉండదు. నేనో, థరూరో ఎవరో ఒకరం గెలుస్తాం. మాలో ఎవరు గెలిచినా కాంగ్రెస్‌ గెలిచినట్లే కానీ, మాలో ఒకరు ఓడిపోయి, ఒకరు గెలిచినట్లు కాదు. ఈ నిజాన్ని అంగీకరించడానికి శశి థరూర్‌ ఎందుకు సిద్ధంగా లేరో మరి?! కాంగ్రెస్‌ను గెలిపించడం కోసం ఇద్దరు కాంగ్రెస్‌ అభ్యర్థులు పోటీ పడుతున్నట్లుగా కదా ఆయన ఈ ఎన్నికల్ని  మనసా వాచా కర్మణా చూడాలి! థరూర్‌ గానీ, నేను గానీ ఇప్పుడు ఆలోచించవలసింది హిమాచల్‌ప్రదేశ్, గుజరాత్‌ అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌ గెలవడం గురించి; తర్వాత జరిగే పది రాష్ట్రాల ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌ గెలవడం గురించి; ఆ తర్వాత 2024లో జరిగే పార్లమెంటు ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌ గెలవడం గురించి. ఏడాదిలో ఇన్ని ఎన్నికల్ని పెట్టుకుని, ఏడాదికోసారి జరిగే పార్టీ అధ్యక్ష ఎన్నికలే తన సర్వస్వంగా థరూర్‌ భావించడం ఏమిటి?! ‘‘ఈ పోటీ న్యాయంగా జరగడం లేదు. అంతా నాకు వ్యతిరేకంగా జరుగుతోంది’’ అని ఆయన అంటున్నారు!  ‘‘థరూర్‌జీ! మీరు అనుకుంటున్నట్లుగా పార్టీలో మీకెవరూ వ్యతిరేకంగా లేరు..’’ అన్నాను.. రెండు రోజుల క్రితం ఫోన్‌ చేసి.   నిజానికి ఆ మాట చెప్పడానికి నేను ఆయనకు ఫోన్‌ చేయలేదు. సోనియాజీ పార్లమెంటరీ ప్యానెల్‌ ఛైర్‌పర్సన్‌గా థరూర్‌ని ఎంపిక చేశారని తెలిసి చేశాను. చేసి, ‘‘కంగ్రాట్స్‌ థరూర్‌జీ..’’ అన్నాను.  ‘‘థ్యాంక్యూ ఖర్గేజీ! మరి నేను కూడా ఇప్పుడే మీకు కంగ్రాట్స్‌ చెప్పేయమంటారా, అక్టోబర్‌ 19 వరకు ఆగమంటారా?’’ అని నవ్వుతూ అడిగారు థరూర్‌. ఆయన ఉద్దేశం నాకు అర్థమైంది. సోనియాజీ నాకు సపోర్ట్‌ చేస్తున్నారు కాబట్టి పార్టీ అధ్యక్షుడిగా ఆల్రెడీ నేను గెలిచేసినట్లేనని!! ‘‘అప్పుడు కూడా నేనే మీకు కంగ్రాట్స్‌ చెబుతాను థరూర్‌జీ. ‘మీ’ ప్రయత్నం వల్లనే కదా, పార్టీకి అసలంటూ ఎన్నికలు జరుగుతున్నాయి..’’ అన్నాను.  ‘మీ’ అనడంలో నా ఉద్దేశం ‘జి–23’ అని. పార్టీలో ఎన్నికలకు ఒత్తిడి తెస్తూ రెండేళ్ల క్రితం సోనియాజీకి లేఖ రాసిన గ్రూప్‌ అది.  జి–23 అనే మాటకు పెద్దగా నవ్వారు థరూర్‌.  ‘‘ఖర్గేజీ! మీకొకటి తెలుసా? ఆ గ్రూపులో ఉన్నవారెవరూ ఇప్పుడు నాతో లేరు. మీ వైపు వచ్చేశారు. ఆ గ్రూపులో నేను ఉన్నందుకు కూడా ఇప్పుడు నాతో ఎవ్వరూ లేరు. వాళ్లూ మీ వైపే ఉన్నారు. నేనొస్తున్నానని తెలిసి దేశవ్యాప్తంగా పీసీసీ ప్రెసిడెంట్‌లు పొలాల్లోకి, పక్క ఊళ్లలోకి, లేని పోని సంతాపాల పనుల్లోకి పరుగులు తీస్తున్నారు! మొన్న తెలంగాణలో చూశారు కదా! అక్కడి ప్రెసిడెంట్‌ మీకు ఒకలా, నాకు ఒకలా ట్రీట్‌మెంట్‌ ఇచ్చారు. నాకు షాక్‌ ట్రీట్‌మెంట్‌. మీకు స్వీట్‌ ట్రీట్‌మెంట్‌..’’ అన్నారు నవ్వు ఆపకుండా థరూర్‌. ‘‘థరూర్‌జీ! మీపై నిజంగా వ్యతిరేకత ఉంటే సోనియాజీ మీకు పార్లమెంటరీ ప్యానెల్‌ పోస్ట్‌ ఇచ్చేవారా?! సోనియాజీనే స్వయంగా మీకు పోస్ట్‌ ఇచ్చాక కూడా పార్టీలో మిమ్మల్ని వ్యతిరేకించే వారు ఉంటారా?!’’ అన్నాను. ఆ మాటకు మళ్లీ పెద్దగా నవ్వి.. ‘‘ఖర్గేజీ.. వ్యతిరేకత లేకపోవడం మద్దతు అవుతుందా, మద్దతు ఇవ్వక పోవడం వ్యతిరేకత అవుతుంది కానీ..’’ అన్నారు థరూర్‌. రేపే పార్టీ అధ్యక్ష పదవికి ఎన్నిక. ‘‘ఖర్గేజీ వస్తే మారేదేమీ ఉండదు. నేనొస్తే నాతో పాటు మార్పును తెస్తాను’’ అని థరూర్‌ చెబుతున్నారు. చూడాలి.. రేపు జరిగే ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌ ప్రతినిధులు మార్పు కోసం ఓటేస్తారో, ఏదీ మారకుండా ఉండటం కోసమే ఓటేస్తారో -మాధవ్‌ శింగరాజు 

రాహుల్‌ని నిందిస్తూ సోనియాజీకి గులామ్‌ నబీ ఆజాద్‌ రాసిన ఐదు పేజీల రాజీనామా లేఖ నాకెంతో ఆవేదనను కలిగించింది. ఒక తల్లికి ఆయన ఏం చెప్పదలచుకున్నారు? ‘అమ్మా.. నీ కొడుకు సమర్థుడు కాదు’ అనేనా?! మరి యాభై ఏళ్లుగా సమర్థుడిగా ఉండి, ఆజాద్‌ కాంగ్రెస్‌ పార్టీకి చేసిందేమిటి? నరేంద్ర మోదీ ప్రభుత్వం ఇప్పించిన పద్మభూషణ్‌ని రెండు చేతులతో అపురూపంగా స్వీకరించడమేనా! అవార్డు కోసం ఆయన పట్టిన చేతులు ఎక్కడివి? కాంగ్రెస్‌లో పుట్టి పెరిగినవే కదా. కాంగ్రెస్‌ లేనిదే తను లేనన్న సంగతిని మరిచి, కాంగ్రెస్‌కు ఎవరూ లేకుండా పోతున్నప్పుడు ప్రధాన ద్వారం వద్ద తను కాపలా ఉండి, కాంగ్రెస్‌ని కాయాల్సింది పోయి, ‘నేనూ వెళ్లిపోతున్నాను – ఇట్లు ఆజాద్‌’ అని ఉత్తరం రాసి వెళ్లిపోతారా?!  రాహుల్‌ పట్టించుకోనందువల్లే కాంగ్రెస్‌కు ఈ గతి పట్టిందని ఆరోపిస్తున్న ఆజాద్‌.. తనెందుకు కాంగ్రెస్‌ను పట్టించుకోకుండా రాహుల్‌లోని ‘అపరిపక్వత’ను పట్టించుకుంటున్నారు?! తన పరిపక్వతను ప్రదర్శించుకోడానికా? ‘‘మేడమ్‌జీ, నేనుంటాను కాంగ్రెస్‌ ప్రెసిడెంట్‌గా..’’ అని భరోసాగా పగ్గాలెందుకు అడిగి తీసుకోలేకపోయారు? ఇస్తే తీసుకుందాం అని చూస్తున్నవాళ్లా, ఇస్తున్నా తీసుకోడానికి ఆసక్తి చూపనివాళ్లా .. ఎవరు అసమర్థులు? తల్లి మెడికల్‌ చెకప్‌ కోసం ఆ కుటుంబం దేశం దాటి వెళ్లిన సమయం చూసి, తనిక్కడ గడప దాటి కాంగ్రెస్‌ కుటుంబ గౌరవాన్ని బయటపడేశారు ఆజాద్‌! ఆ గౌరవం తిరిగి నిలబడాలంటే  రాహుల్‌ గాంధీ పార్టీ ప్రెసిడెంట్‌ అవడం ఒక్కటే మార్గంగా కనిపిస్తోంది. వట్టి మార్గం మాత్రమే కాదు, కాంగ్రెస్‌ను వదిలి వెళ్లిన వాళ్లందరికీ గట్టి సమాధానం కూడా.  వెళ్లినవాళ్లు హూందాగా ఒక్కరైనా వెళ్లారా! రాహుల్‌పై ఒక రాయి విసిరే వెళ్లారు. పార్టీని బతికించుకుందామని అనుకున్నవాళ్లు పార్టీలో ఉండి, పార్టీతో పోరాడతారు. పార్టీలో తమకు బతుకు లేదనుకున్నవాళ్లే ఇలా గులామ్‌ నబీ ఆజాద్‌లు, జైవీర్‌ షేర్గిల్‌లు, కపిల్‌ సిబాల్‌లు, ఆశ్వినీ కుమార్‌లు, ఆర్పీయన్‌ సింగ్‌లు, సునీల్‌ జాఖడ్‌లు, జ్యోతిరాదిత్య సింథియాలు అవుతారు. ఈ రాళ్లన్నిటికీ తిరుగులేని జవాబు.. రాహుల్‌ బాబు.  రాహుల్‌కి ఫోన్‌ చేశాను. న్యూయార్క్‌లో స్టే చేసినట్లున్నారు. ‘‘మేడమ్‌ ఎలా ఉన్నారు రాహుల్‌?’’ అని అడిగాను.  ‘‘ఇంకెలా ఉంటారు అశోక్‌జీ. పార్టీ ప్రెసిడెంట్‌గా ఉండేందుకు మీరు అంగీకరించి ఉండాల్సింది అని మమ్మీ ఇంతక్రితం కూడా అన్నారు. ఇప్పుడే చెకప్‌ కోసం లోపలికి వెళ్లారు’’ అన్నారు రాహుల్‌. ‘‘గాంధీలు కాకుండా వేరొకరు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌కు అధ్యక్షులుగా ఉండటం దేశానికి కలిసిరాలేదు రాహుల్‌బాబూ. ఇండియా తిరిగి రాగానే మీరు మీ సహజమైన కృతనిశ్చయం ప్రతిఫలించే చిరునవ్వుతో పార్టీ బాధ్యతలు స్వీకరించాలి’’ అని అభ్యర్థించాను. రాహుల్‌ పెద్దగా నవ్వారు. ‘‘ఏంటి రాహుల్‌ నవ్వుతున్నారు?’’ అన్నాను. ‘‘నా సహజమైన కృతనిశ్చయం దేనికి సంబంధించినదో తెలిసుండి కూడా అందుకు పూర్తి విరుద్ధమైన ప్రతిఫలనాన్ని మీరు నాలో ప్రేరేపించే ప్రయత్నం చేస్తుంటే నవ్వొచ్చింది అశోక్‌జీ..’’ అన్నారు! ఆ మాటకు ముగ్ధుడినైపోయాన్నేను. అంత క్లారిటీని ఇంతవరకు నేను ఏ కాంగ్రెస్‌ నాయకుడిలోనూ చూళ్లేదు! పార్టీ అయోమయంలో ఉండొచ్చు. రాహుల్‌ స్పష్టంగానే ఉన్నారు.  తమకేం కావాలో పైకి చెప్పని గులామ్‌ నబీ ఆజాద్‌ వంటి వాళ్ల కన్నా, తనకేం వద్దో తెగేసి చెబుతూ వస్తున్న రాహుల్‌బాబే ఎప్పటికైనా కాంగ్రెస్‌ పార్టీని గట్టెక్కించగల నాయకుడని నాకనిపించింది. (క్లిక్‌: చదువుల్లో ‘వివక్ష’ తొలగింపు కోసమే!)

‘‘నన్ను ఆశీర్వదించండి పవార్‌జీ..’ అంటూ వచ్చాడు ఏక్‌నాథ్‌ శిందే.  అప్పుడు నేను ఆశీర్వదించగలిగిన భౌతికస్థితిలో ఉన్నప్పటికీ, ఆశీర్వదించేందుకు తగిన అనుకూల స్థితిలో లేను. ఫోన్‌లో ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే ఉన్నాడు.  ఠాక్రే అంటున్నాడు.. ‘‘పవార్‌జీ! ఈ లోకం మీద నాకు విశ్వాసం సన్నగిల్లకుండా ఉండేలా నన్ను ఆశీర్వదించండి..’’ అని. ఆ టైమ్‌లో వచ్చాడు ఏక్‌నాథ్‌ శిందే! వస్తున్నట్లు ముందుగా చెప్పలేదు. చెప్పకుండా నేరుగా సౌత్‌ ముంబైలో నేనుంటున్న సిల్వర్‌ ఓక్స్‌ బంగళాకే వచ్చేశాడు. ఈస్ట్‌ బాంద్రాలోని ఠాక్రేల ఇల్లు ‘మాతోశ్రీ’కి, మలబార్‌ హిల్స్‌లోని సీఎం అధికారిక భవంతి ‘వర్ష’కు, ఆ దగ్గర్లోనే ఉండే ప్రభుత్వ అతిథి గృహం ‘సహ్యాద్రి’కి కూడా అతడు ఇలా స్వేచ్ఛగా రాకపోకలు సాగిస్తూ ఉంటాడు. వేటినీ తనవి కావు అనుకోడు.  ‘‘నన్ను ఆశీర్వదించండి పవార్‌జీ..’’ అన్నాడు మళ్లీ శిందే నాకు మరింతగా దగ్గరకు వచ్చి.. నా ఎదురుగా మోకాలిపై కూర్చుంటూ! నేనప్పుడు కుర్చీలో కూర్చొని ఉన్నాను.  ‘‘లేచి, పైన కూర్చో శిందే...’’ అన్నాను, సోఫా వైపు చూపిస్తూ.  అతడు లేవలేదు! ‘‘ఎవరు పవార్‌జీ మీ దగ్గర.. శిందేనేనా?’’ అంటున్నాడు అటువైపు ఫోన్‌లో ఉద్ధవ్‌.  ఎవరో వచ్చినట్లున్నారు.. ఫోన్‌ పెట్టేద్దాం.. అని అతడూ అనుకోవడం లేదు! ‘‘అవును ఉద్ధవ్‌... శిందేనే...’’ అన్నాను.. ఫోన్‌లో ఉద్ధవ్‌ ఉన్నాడని శిందేకు తెలిసేలా.  ‘‘ఏంటట పవార్‌జీ..’’ అన్నాడు ఉద్ధవ్‌! ‘‘ఉద్ధవ్‌ నేను మళ్లీ చేస్తాను. మళ్లీ చేసేంత టైమ్‌ నాకు దొరకడం లేదని నీకనిపిస్తే కనుక నువ్వే నాకొకసారి చెయ్యి..’’ అని, ఉద్ధవ్‌ ఫోన్‌ పెట్టేసే వరకు ఆగాను.  శిందే ఇంకా మోకాలి మీదే ఉన్నాడు.  ‘‘తిరుగుబాటు చేసినందుకు నా మీద కోపంగా ఉన్నారా పవార్‌జీ..’’ అన్నాడు. అతడి చెయ్యి మీద చెయ్యి వేశాను.  శిందే అప్పటికే అనేకమంది ఆశీర్వాదాలు పొంది, ఇక్కడికి వచ్చాడు. ప్రమాణ స్వీకారానికి ముందు.. తన దివంగత రాజకీయ గురువు బాల్‌ ఠాక్రేను, తన స్వర్గీయ ఆధ్యాత్మిక గురువు ఆనంద్‌ డిఘేను తలచుకుని, వారి ఆశీర్వాదాల కోసం ప్రార్థించాడు. మోదీ, షాల ఆశీర్వాదాలకు భక్తి శ్రద్ధలతో తలవొగ్గాడు. వారివే కాకుండా.. అంకెలకు సరిపడినన్ని ఆశీర్వాదాలు ఎప్పుడు విశ్వాస పరీక్ష జరిగితే  అప్పుడు శిందే మీద కురవడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాయి. లెక్కకు మిక్కిలిగా అన్ని ఆశీర్వాదాలు ఉండి కూడా, నా ఆశీర్వాదం కోసం వచ్చాడంటే.. అతడు కేవలం ఆశీర్వాదం కోసమే వచ్చాడని.  ‘‘కోపమేం లేదు శిందే. తిరుగుబాటు చెయ్యడం ఎంత కష్టమో నేను అర్థం చేసుకోగలను. అంతకంటే పెద్ద కష్టం ఏంటో తెలుసా? తిరుగుబాటు చెయ్యకుండా ఉండలేకపోవడం..’’ అన్నాను అతడి తలపై నా అరచేతిని ఆన్చి.  అప్పుడు లేచాడు శిందే. ‘‘వెళ్లొస్తాను పవార్‌జీ’’ అని చేతులు జోడించాడు.  అతడటు వెళ్లిపోయాక, నేనిటు నలభై నాలుగేళ్లు వెనక్కి వెళ్లిపోయాను. ఇప్పుడు ఉద్ధవ్‌పై శిందే తిరుగుబాటు చేసినట్లే అప్పట్లో వసంతదాదా పాటిల్‌పై నేను తిరుగుబాటు చేశాను. తప్పలేదు. తప్పనిపించలేదు.  ఎవరైనా తిరుగుబాటు చేశారంటే వాళ్లు మనిషిగా బతికి ఉన్నట్లు! అవమానాలు భరిస్తూ కూడా ఎవరైనా తిరుగుబాటు చేయలేదంటే.. వాళ్లు ఒక మనిషి కోసం చూస్తున్నట్లు. అందుకే నేను తిరుగుబాటుదారుడిని గౌరవిస్తాను.. అతడు 1857 పాండే అయినా, 2022 శిందే అయినా.  ఉద్ధవ్‌ మళ్లీ నాకు ఫోన్‌ చేస్తే చెప్పాలి.. లోకం మీద మనకు విశ్వాసం సన్నగిల్లితే లోకానికి పోయేదేమీ లేదని, అవిశ్వాస తీర్మానానికి ముందే మన మీద మనం విశ్వాసం కోల్పోతే లోకం వచ్చి చేసేదేమీ ఉండదని! 

ఉక్రెయిన్‌ సరిహద్దు దేశాల ప్రయాణానికి వెళ్లడమా మానడమా అని అనుకుంటుండగా ‘అర్బన్‌ వన్‌’ రేడియో నుంచి కాల్‌. ‘‘అనుదినమూ ప్రసారమయ్యే మా ‘మార్నింగ్‌ హసిల్‌’ కార్యక్రమానికి ఇవాళ గానీ, రేపు గానీ, రష్యా–ఉక్రెయిన్‌ యుద్ధం ముగిసేలోపు ఎప్పుడైనా గానీ.. రెండు నిముషాలు మీ వాయిస్‌ ఇవ్వగలరా మిస్‌ వైస్‌ ప్రెసిడెంట్‌?..’ అని హెడ్‌క్రాక్‌ అనే వ్యక్తి హృదయవిదారక విజ్ఞప్తి! నవ్వు ఆపుకొన్నాను. కాల్‌ని హోల్డ్‌ చేసి, ‘‘ఎవరతను?’’ అని ఇంటర్‌కమ్‌లో సబ్రీనాను అడిగాను. సబ్రీనా వైట్‌హౌస్‌ డిప్యూటీ ప్రెస్‌ సెక్రెటరీ.  ‘‘యా.. మేమ్‌. హెడ్‌క్రాక్‌ అనే ఆ వ్యక్తి, అతడికి జోడీ అయిన అమ్మాయి లోరెల్‌.. ఇద్దరూ కలిసి రోజూ రేడియోలో ‘మార్నింగ్‌ హసిల్‌’ ని హోస్ట్‌ చేస్తుంటారు. ఉదయరాగంలా ‘మార్నింగ్‌ హసిల్‌’ ఒక ప్రాతఃకాల కర్ణకఠోర కార్యక్రమం..’’ అని గలగలా నవ్వుతూ చెప్పింది సబ్రీనా.  ‘‘వెల్‌ మిస్టర్‌ హెడ్‌క్రాక్‌! మీ విజ్ఞప్తిని నిరాకరించేందుకైతే నేను అమెరికా తొలి ఉపాధ్యక్షురాలిగా ఎన్నికవలేదు..’’ అన్నాను గట్టిగా నవ్వుతూ.  ఇంటర్వ్యూ మొదలైంది.  ‘‘థ్యాంక్యూ మిస్‌ వైస్‌ ప్రెసిడెంట్‌.. మీరిప్పుడు మా శ్రోతలకు రష్యా–ఉక్రెయిన్‌ యుద్ధం ఎందుకు జరుగుతోందో రెండు మూడు తేలికపాటి మాటల్లో చెప్పాలి..’’ అన్నాడు హెడ్‌క్రాక్‌.  ‘‘రెండు మూడు తేలికపాటి మాటల్లోనా! ఓకే దెన్‌. కానీ మీరన్నట్లు రష్యా–ఉక్రెయిన్‌ యుద్ధం చేసుకోవడం లేదు. రష్యా ఉక్రెయిన్‌పై దాడి చేస్తోందంతే..’’ అన్నాను.  ‘‘రైట్‌ మిస్‌ హ్యారిస్‌. మీరొక సాధారణ సిటిజెన్‌గా సాధారణమైన భాషలో మాత్రమే మా శ్రోతలకు చెప్పండి. ఉక్రెయిన్‌పై రష్యా ఎందుకు దాడి చేస్తోంది?’’. ‘‘యా.. మిస్టర్‌ హెడ్‌క్రాక్‌... నాటో అని, వార్సా అని ప్రపంచంలో రెండు గ్రూపులు ఉన్నాయి. నాటో అమెరికా గ్రూపు; వార్సా రష్యా గ్రూపు. అమెరికా గ్రూపులో పశ్చిమ ఐరోపా దేశాలు ఉన్నాయి. రష్యా గ్రూపులో తూర్పు ఐరోపా దేశాలు ఉన్నాయి..’’  ‘‘నో నో నో నో.. మిస్‌ హ్యారిస్‌. ఈ గ్రూపుల గొడవ లేకుండా విషయాన్ని మరింత తేలిగ్గా అర్థమయ్యేలా చెప్పండి..’’ అన్నాడు హెడ్‌క్రాక్‌.  ‘‘ముందు ఈ గ్రూపుల గొడవ గురించి చెబితేనే.. విషయం తేలికగా అర్థమౌతుంది మిస్టర్‌ హెడ్‌క్రాక్‌..’’ అన్నాను.    ‘‘కానీ మీరేం చెప్పబోతారో మా శ్రోతలు చక్కగా ఊహించగలరు మిస్‌ హ్యారిస్‌. అందరూ చెబుతున్నట్లే.. 1991లో సోవియెట్‌ యూనియన్‌ విచ్ఛిన్నమై 15 దేశాలుగా విడిపోయాక మళ్లీ వాటిని కలిపే ప్రయత్నంగా రష్యా ఉక్రెయిన్‌పై దాడి చేస్తోందనేగా మీరూ చెబుతారు..’’ అన్నాడు హెడ్‌క్రాక్‌.  ‘‘సరే. ఇంకోలా ట్రై చేస్తాను.. ఉక్రెయిన్‌ అన్నది ఐరోపాలోని ఒక దేశం. అది రష్యా పక్కనే ఉంది. రష్యా పెద్ద దేశం. ఈ పెద్ద దేశం ఆ చిన్న దేశంపై దాడి చేస్తోంది. అది తప్పు. మనం ఏ విలువల కోసం అయితే నిలబడ్డామో ఆ విలువలకు వ్యతిరేకమైన దాడి అది..’’ అని చెప్పాను.  ‘‘బాగా చెప్పారు మిస్‌ హ్యారిస్‌. కానీ ఇంతకన్నా తేలికైన సమాధానం మీ నుంచి మా శ్రోతలకు లభించదా అని నేను ఆలోచిస్తున్నాను. పెద్ద దేశం, చిన్న దేశం; నాటో, వార్సా; పుతిన్‌ పన్నాగం, ఉక్రెయిన్‌ పరాక్రమం.. ఇవన్నీ అందరూ వింటున్నవీ, అందరూ చెబుతున్నవే కదా! అసలేమీ తెలియని వారికి కూడా అర్థమయ్యేలా చెప్పవలసి వచ్చినప్పుడు మనమూ అసలేమీ తెలియని వ్యక్తిగా మారి, విషయాన్ని తేలిగ్గా చెప్పలేమా..?’’ అంటున్నాడు హెడ్‌క్రాక్‌!! ఉఫ్‌! ఏమీ తెలియని మనిషిగా ఎవరినీ మిగలనివ్వని ఈ ప్రపంచంలో.. దేనినైనా తేలిగ్గా చెప్పడం.. అంత తేలికా?!  ఎట్లీస్ట్‌.. ఉక్రెయిన్‌పై రష్యా యుద్ధం ప్రకటించినంత తేలికైతే కాదు. -మాధవ్‌ శింగరాజు

చదవాలన్న ఆశ బలంగా ఉన్నప్పుడు.. చదవలేక పోతామేమోనన్న భయమూ ఆ వెనకే ఆశను బలహీనపరుస్తూ ఉంటుంది. తమిళనాడు పిల్లలకు మెడిసిన్‌ పెద్ద ఆశ. కానీ భయం! ‘నీట్‌’లో పోటీ కి వచ్చే పెద్ద నగరాల పిల్లల్ని తట్టుకోగలమా? మేలురకపు ఇంగ్లిషును సులువుగా, మెలకువలతో మాట్లాడగలిగిన వాళ్లను నెగ్గుకువెళ్లగలమా? ఖరీదైన కోచింగ్‌ సెంటర్‌లలో తర్ఫీదై వచ్చినవాళ్లకు దీటుగా నిలవగలమా? ఇంట్లో ఏ గొడవా లేక ఏకధ్యానంతో స్థిమితంగా కూర్చొని టెస్ట్‌కి చక్కగా ప్రిపేర్‌ అయి వచ్చినవాళ్లతో తలపడగలమా? ఇన్ని భయాలు!  నీట్‌.. ప్రభుత్వం పెట్టిన భయం. ఊహు.. భయం కాదు. ప్రభుత్వం సృష్టించిన భూతం!  ఎవరి రాష్ట్రంలో వాళ్లు కష్టపడి చదివి వాళ్ల టెస్ట్‌లు వాళ్లు రాసుకుంటూ ఉన్నప్పుడు.. ‘అంతకష్టం ఎందుకు?! ఇక నుంచీ దేశం మొత్తానికి ఒకటే టెస్ట్‌’ అంటూ నీట్‌ పరీక్షను తెచ్చిపెట్టారు! దేశం మొత్తం ఒకేలా ఉందా.. దేశం మొత్తం పెన్ను, పేపరు పట్టుకుని కూర్చొని ఒకే టెస్టు రాయడానికి?! భయంతోనైనా, భూతంతోనైనా పోరాడేందుకు శక్తి కావాలి. సామాన్యమైన ఇళ్లల్లో, అసమానతల సమాజాల్లో, అనుకూలతలు లేని గ్రామాల్లో.. పోరాడేంత శక్తి పిల్లలకు ఎక్కడి నుంచి వస్తుంది?! గురువారం అసెంబ్లీకి వెళుతున్నప్పుడు టీటీకే రోడ్డులో ఒక యువకుడు ‘సిఎం సర్‌ ప్లీజ్‌ హెల్ప్‌ మీ’ అనే ప్లకార్డు పట్టుకుని కాన్వాయ్‌కి ఎదురొచ్చాడు! నీట్‌ ఎగ్జామ్‌ని అపోజ్‌ చేస్తున్నందుకు ధన్యవాదాలు చెప్పడానికి వచ్చాడట. నీట్‌ వద్దన్న మిగతా స్టేట్‌లకు కూడా నీట్‌ లేకుండా చెయ్యమని అతడి అభ్యర్థన.  అసెంబ్లీ ప్రాంగణంలోకి కారు మలుపు తిరుగుతుండగా, ఆ ముందురోజు పార్లమెంట్‌లో రాహుల్‌ గాంధీ ఇచ్చిన 45 నిముషాల ప్రసంగంలోని రెండు మాటలు మళ్లొకసారి నా హృదయాన్ని మృదువుగా తాకాయి. ఆయనెంత అర్థవంతంగా మాట్లాడారు! ‘ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని నా సోదరునికి రాజ్యాంగం ఎలాంటి హక్కులనైతే కల్పించిందో అవే హక్కులను తమిళనాడులోని నా సోదరుడికీ ప్రసాదించింది. ప్రతి రాష్ట్రానికీ ప్రత్యేకమైన సంస్కృతి ఉంటుంది. ప్రత్యేకమైన రాజకీయ ఆత్మాభిమానం ఉంటుంది. వాటిని గౌరవించకుండా ఏకఛత్రాధిపత్యంగా దేశాన్ని పరిపాలించడానికి మీరేమీ చక్రవర్తి కాదు’ అని మోదీకి ఎంత మర్యాదగా పాఠాలు చెప్పారు!  కారు దిగి, అసెంబ్లీ వరండాలో నడుస్తున్నాను. స్పీకర్‌ ఎదురొచ్చి, నీట్‌ బిల్లును గవర్నర్‌ తిప్పి పంపించారని చెప్పారు! నీట్‌ పరీక్ష నుంచి తమిళనాడును మినహాయించమని కోరుతూ ఐదు నెలల క్రితం అసెంబ్లీలో తీర్మానం చేసి పంపిన బిల్లు అది. ఏ కారణాలైతే చూపి తమిళనాడు నీట్‌ని వద్దందో.. అవే కారణాలు చూపి నీట్‌ని వద్దనడానికి వీల్లేదనేశారట గవర్నర్‌ గారు. నీట్‌ని ‘యాంటీ–పూర్‌’ అని మేము అంటే.. నీట్‌ని వద్దనడం ‘యాంటీ–పూర్‌’ అని గవర్నర్‌! మోదీకి ఏమాత్రం తీసిపోవడం లేదు గవర్నర్‌లు. మోదీ తనని తాను చక్రవర్తినని అనుకుంటుంటే, గవర్నర్‌లు తమని తాము మోదీలమని అనుకుంటున్నారు. ఆరోజు అన్నాదురై వర్ధంతి. సభలో నివాళులు అర్పించి కూర్చున్నాం. ‘ఆడుక్కు దాడియం, నాటుక్కు గవర్నురు తేవై ఇల్లయ్‌’ అని అన్నాదురై తరచూ అంటుండేవారని నాన్నగారు నా చిన్నప్పుడు చెబుతుండేవారు. ఆ మాట నాకు బాగా నవ్వు తెప్పించేది. మేకకు గడ్డం, రాష్ట్రానికి గవర్నర్‌ అక్కర్లేదని అన్నాదురై అలా బలంగా విశ్వసిస్తుండేవారట! గవర్నర్‌లపై ముఖ్యమంత్రులకు విశ్వాసాలు ఊరకే ఏర్పడతాయా?! విశ్వాసాలను ఏర్పరచడమే పనిగా కొంతమంది గవర్నర్‌లు రాష్ట్రాలకు బదలీ అయి వస్తారనుకుంటాను. శనివారం నీట్‌పై సెక్రటేరియట్‌లో అఖిలపక్ష సమావేశం ఏర్పాటు చేస్తే బీజేపీ, అన్నాడిఎంకె రాలేదు. నీట్‌ పరీక్ష రాసే పని మనకైతే లేదుగా అనుకున్నట్లున్నారు!!

మేడమ్‌ సోనియాజీ స్క్రీన్‌ మీదకు వచ్చాక వీడియో కాన్ఫరెన్సింగ్‌ మొదలైంది. మేడమ్‌ రాగానే మాలో కొందరం లేచి, కూర్చున్నాం. మాలోనే మరికొందరు లేచే లోపే, కూర్చోమన్నట్లుగా మేడమ్‌ వారించడంతో వాళ్లెవరూ లేచి కూర్చోలేకపోయారు.  ఆంటోనీ, వేణుగోపాల్, మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే, అధీర్‌ రంజన్, ఆనంద్‌ శర్మ, గౌరవ్‌ గొగోయ్, కె.సురేశ్, మాణిక్యం టాగోర్, మనీశ్‌ తివారీ, నేను.. మొత్తం పది మందితో మేడమ్‌ ఏర్పాటు చేసిన ప్రీ–బడ్జెట్‌ మీటింగ్‌ అది. మేడమ్‌ స్క్రీన్‌ మీదకు రావడంతోనే.. ‘‘జయ్‌! మీరేం చెప్పబోతున్నారు?’’ అన్నారు.. నా వైపు చూస్తూ! ఆ మాటకు ఆంటోనీ నవ్వారు. సాధారణంగా మా ప్రీ–బడ్జెట్‌ మీటింగ్‌ని.. ‘వెల్‌కమ్‌ టు స్ట్రాటెజీ గ్రూప్‌’ అనే మాటతో మొదలుపెడతారు మేడమ్‌. కానీ ఈసారి అలా జరగలేదు. మీటింగ్‌ని నాతో స్టార్ట్‌ చేశారు! ‘‘ఎంత ఎకానమిస్ట్‌ అయితే మాత్రం బడ్జెట్‌ గురించి జైరామ్‌జీ కొత్తగా ఏమైనా చెప్పబోవ డానికి నిర్మలా సీతారామన్‌ అవకాశం ఇవ్వబోతారంటారా!’’ అన్నారు ఆంటోనీ.  లాస్ట్‌ ఇయర్‌ బడ్జెట్‌ ఎలాగైతే ఉండాల్సిన విధంగా లేదో, ఈ ఇయర్‌ కూడా అలానే ఉంటుందని నేను చెప్పగలను..’’ అన్నారు ఆనంద్‌ శర్మ.   ‘‘మనం మాత్రం అలా ఉండకూడదు. లాస్ట్‌ ఇయర్‌ బడ్జెట్‌ సెషన్స్‌లో ఎంత గట్టిగా డిబేట్‌ చేయబోయామో అంతకన్నా గట్టిగానే చెయ్యాలి..’’ అన్నారు మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే.  ‘‘ఇష్యూస్‌ అవే కనుక.. సేమ్‌ రిలీఫ్‌ ప్యాకేజ్, సేమ్‌ డిజిన్వెస్ట్‌మెంట్, సేమ్‌ ఇన్‌ఫ్లేషన్, సేమ్‌ చైనా బోర్డర్, సేమ్‌ ఫార్మర్స్‌.. మనం కొత్తగా స్ట్రాటెజీ మార్చే పని కూడా లేదు’’ అన్నారు మనీశ్‌ తివారీ. ‘‘స్ట్రాటెజీలో ఒకటైతే యాడ్‌ చేయొచ్చు. ప్రతిపక్షంలోని వాళ్లకు ‘పద్మ’ అవార్డులిచ్చి అంతర్గత విభేదాలు సృష్టించాలని చూసే పాలకపక్ష కుట్రల్ని, కుయుక్తుల్ని బట్టబయలు చెయ్యొచ్చు’’ అన్నారు మాణిక్యం. అవునన్నట్లు మాణిక్యం వైపు చూసి, నా వైపు తిరిగారు మేడమ్‌. ‘‘జయ్‌!  మీ ట్వీట్‌ చూశాను. సెవన్టీ త్రీలో ప్రభుత్వం పద్మవిభూషణ్‌ని ఆఫర్‌ చేస్తే అప్పటి పి.ఎం. ప్రిన్సిపల్‌ సెక్రెటరీ పి.ఎన్‌.హస్కర్‌ ఎంత మర్యాదపూర్వకంగా నిరాకరించిందీ మీరు ట్వీట్‌లో పోస్ట్‌ చేసిన పుస్తక భాగాన్ని చదివాను. అంతగా విలువల్ని పాటించే మనిషిని ఈకాలంలో అరుదుగా మాత్రమే చూస్తాం..’’ అన్నారు.  ‘‘అవును మేడమ్‌జీ! అవార్డుల్ని నిరాకరించేందుకు ఆత్మబలం, ఆత్మనిగ్రహం కావాలి’’ అన్నాను.   ‘‘కానీ జైరామ్‌జీ, మీరు పెట్టిన మరొక ట్వీట్‌లో మీ ఉద్దేశాన్ని మన సీనియర్‌ సహచరులు కరణ్‌సింగ్‌ సరిగా అర్థం చేసుకోలేకపోవడాన్ని నేనెంతో ఆవేదనతో గమనించాను. మోదీజీ ఇచ్చిన ‘పద్మభూషణ్‌’ని తిరస్కరించినందుకు మీరు బుద్ధదేవ్‌ భట్టాచార్యజీని ప్రశంసించారు. కానీ ఆ ప్రశంసను కరణ్‌సింగ్‌.. పద్మభూషణ్‌ని నిరాక రించని గులామ్‌ నబీ ఆజాద్‌పై ఎత్తిపొడుపుగా తీసుకున్నారు’’ అన్నారు అధీర్‌ రంజన్‌. ‘‘కరణ్‌సింగ్‌ అలా ఎప్పుడు ట్వీట్‌ చేశారు?!’’ అన్నారు గొగోయ్‌.  ‘‘ట్వీట్‌ చేయలేదు. స్టేట్‌మెంట్‌ విడుదల చేశారు’’ అన్నారు సోనియాజీ!  ఆజాద్‌ తన ‘పద్మ’ అవార్డును నిరాకరించని పర్యవసాన పరిణామాలను మేడమ్‌ ఆసక్తిగా గమనిస్తున్నట్లున్నారు!  మేడమ్‌తో వీడియో కాన్ఫరెన్సింగ్‌ అయ్యాక మా పది మందిలో ఒకరితో నేను వేరుగా కనెక్ట్‌ అయ్యాను.  ‘‘ఆత్మబలం కాదు, ఆత్మ నిగ్రహం కాదు. అవార్డును నిరాకరించడానికి ఆత్మప్రబోధానుసారం వెళ్లగలిగి ఉండాలి. దురదృష్టవశాత్తూ మన పార్టీలోని సీనియర్లు తమ ఆత్మ ఢిల్లీలో ఉంటుందన్న వాస్తవాన్ని విస్మరించేందుకు నిరంతరం పెనుగు లాడుతూనే ఉంటారు..’’ అన్నారాయన. -మాధవ్‌ శింగరాజు

‘‘ఇండియాలో ఏంటి విశేషాలు అమిత్‌జీ..’’ అని రాత్రి పన్నెండు గంటలప్పుడు రోమ్‌ నుంచి మోదీజీ ఫోన్‌ చేశారు.  రోమ్‌ కన్నా ఢిల్లీ మూడున్నర  గంటలు ముందుంటుంది కాబట్టి, ఆయన నాకు ఫోన్‌ చేసిన టైమ్‌లో అక్కడ రాత్రి ఎనిమిదిన్నర అయుండాలి. మోదీజీ అప్పుడే డిన్నర్‌ ముగించుకుని నాలుగడుగులు వేయడానికి బాల్కనీలోకి వచ్చి ఫోన్‌ చేసినట్లున్నారు.   ‘‘పెద్దగా విశేషాలేం లేవు మోదీజీ’’ అన్నాను.. బలమైన  ఆవలింత నొకదాన్ని బలంగా నొక్కిపట్టేస్తూ.  ‘‘పెద్దగా లేవంటే.. కొద్దిగా ఉన్నాయనేగా..’’ అని మోదీజీ తన కవితాత్మక ధోరణిలో అన్నారు.  మామూలుగానైతే అది నేను కవితల్ని ఆస్వాదించే టైమ్‌ కాదు. డిన్నర్‌ ముగించుకుని బాల్కనీలో నేనూ నాలుగు అడుగులు వేసి అప్పటికే మూడున్నర గంటలు దాటింది కాబట్టి ఇక్కడి విశేషాలు కూడా ఏవీ వెంటనే గుర్తుకు రాలేదు. నిద్ర మత్తును వదిలించుకునేందుకు కొంత టైమ్, విశేషాలను బలవంతంగా గుర్తుకు తెచ్చుకోవడానికి మరికొంత టైమ్‌ తీసుకున్నాను. మొత్తం మీద ఐదు సెకన్‌ల టైమ్‌ తీసుకుని ఉంటాను. ‘‘చెప్పండి అమిత్‌జీ..’’ అన్నారు ఉత్సాహంగా.  అక్కడ మోదీజీకి నిద్ర తన్నుకొచ్చేవరకు ఇక్కడ నేను విశేషాలను గుర్తుకు తెచ్చుకోడానికి తన్నుకులాడటం తప్పేలా లేదని అర్థమైంది.   ‘‘కొన్ని విశేషాలైతే ఉన్నాయి మోదీజీ! రాజ్‌నాథ్‌సింగ్‌ మిమ్మల్ని ఇక్కడ ఒక సభలో 24 క్యారెట్ల బంగారం అన్నారు. అంతే కాదు. గాంధీజీ తర్వాత గాంధీజీ అంతటి వారని కూడా అన్నారు. లక్నో వెళ్లినప్పుడు నేను కూడా అదే మాట అన్నాను. 2024 లోనూ మోదీజీనే మనకు కావాలంటే కనుక 2022లోనూ యోగినే మనం ఎన్నుకోవాలి అని అక్కడి వారికి చెప్పి వచ్చాను’’ అన్నాను. ‘‘మన విశేషాలు మనకెందుకు అమిత్‌జీ! మనవాళ్ల విశేషాలేమైనా ఉంటే చెప్పండి’’ అన్నారు మోదీజీ. మనవాళ్లు అంటే ఆయన అర్థం వేరే.  ‘‘ఉన్నాయి మోదీజీ! రాహుల్‌ గుజరాత్‌ వెళ్లి సూరత్‌ మేజిస్ట్రేట్‌ కోర్టుకు హాజరయ్యారు. ‘రెండేళ్ల క్రితం.. మోదీ అనే పేరున్న వాళ్లంతా దొంగలే అని మీరు అన్నారా?’ అని రాహుల్‌ని జడ్జి అడిగితే.. నేనెప్పుడన్నాను, నేనెందుకంటాను అని అనకుండా.. ‘నాకు తెలియదు’ అని చెప్పి వచ్చేశాడు. రాహుల్‌ సూరత్‌ కోర్టులో అలా చెప్పి వచ్చేయడం ఇది మూడోసారి మోదీజీ’’ అని చెప్పాను.  ‘‘ఇంకా..’’ అన్నారు.  ‘‘మమతా బెనర్జీ పణాజి వెళ్లారు మోదీజీ’’ అని చెప్పాను.  ‘‘వెళ్లి?’’ అన్నారు.  ‘‘టీఎంసీ అంటే తృణమూల్‌ కాంగ్రెస్‌ కాదు.. టి అంటే టెంపుల్, ఎం అంటే మసీద్, సి అంటే చర్చి అని అంటున్నారు మోదీజీ..’’ అని చెప్పాను.  ‘‘ఇంకా..’’ అన్నారు! ‘‘లాలూ ప్రసాద్‌ యాదవ్‌ గురించి కూడా ఒక విషయం ఉంది మోదీజీ. అయితే అది విషయమే కానీ విశేషం ఏమీ కాదు..’’ అన్నాను.  ‘‘అయినా చెప్పండి’’ అన్నారు.  ‘‘2024లో మీరు వచ్చే ప్రసక్తే లేదట.  పార్టీలన్నీ ఏకమై, మిమ్మల్ని ఓడిస్తాయని లాలూ అంటున్నారు మోదీజీ’’ అని చెప్పాను. ‘‘అవునా’’ అన్నారు.  ‘మరి అక్కడి విశేషాలేంటి మోదీజీ’ అని అడగబోయి ఆగాను.  అప్పటికే ఒంటి గంట అవుతోంది.  ‘‘ఇక్కడా విషయాలున్నాయి అమిత్‌ జీ. ఓ గంటలో మళ్లీ ఫోన్‌ చేస్తాను.. మీ డిన్నర్‌ అయింది కదా?’’.. అని ఫోన్‌ మాట్లాడుతూనే ఎవరితోనో మాటల్లోకి వెళ్లిపోయారు!!  -మాధవ్‌ శింగరాజు

రాత్రి కలలోకి మన్మోహన్‌ సింగ్, చిదంబరం, అరుణ్‌ శౌరి వచ్చారు! ముగ్గురూ కలిసే కలలోకి వచ్చారా, కలలోకి వచ్చాకే ముగ్గురూ కలిశారా గుర్తుకు రావడం లేదు.  ‘‘డెంగీ నుంచి ఎప్పుడు కోలుకున్నారు మన్మోహన్‌ జీ’’ అని అడిగినట్లున్నాను. అందుకు ఆయన.. ‘‘ఢిల్లీ నుంచి ఎప్పుడొచ్చారు మన్మోహన్‌జీ అని అడిగినట్లుగా అడుగుతున్నావేంటి థరూర్‌..’’ అని మృదువుగా నవ్వుతూ అన్నారు! ఎనభై తొమ్మిదేళ్ల వయసులోని ఒక మాజీ ప్రధానిని ఎంపిక చేసుకుని మరీ ఆ డెంగీ దోమ కుట్టడం వెనుక ఉండగల సంభావ్యతల గురించి కలలోనే నేను ఆలోచిస్తూ ఉన్నాను. ‘‘ఏమిటి ఆలోచిస్తున్నావు థరూర్‌?’’ అని అడిగారు మన్మోహన్‌! ఆ అడగడం కూడా ఆయన నా కలలోకి వచ్చి అడిగినట్లుగా కాకుండా, నేను ఆయన కలలోకి వెళితే అడిగినట్లుగా అడిగారు.  ‘‘ఏం లేదు మన్మోహన్‌ జీ. కబురు పంపితే నేనే ఢిల్లీ వచ్చేవాడిని కదా.. మీరు తిరువనంతపురం వరకు రావడం ఎందుకు అని ఆలోచిస్తున్నాను’’ అని చెప్పాను.  ‘‘నువ్వు అంత టైమ్‌ ఇస్తే కదా థరూర్‌’’ అన్నారు మన్మోహన్‌ భారంగా. ‘‘ఎంత టైమ్‌ మన్మోహన్‌ జీ’’ అన్నాను ‘‘కబురు పంపేంత టైమ్‌’’ అన్నారు మన్మోహన్‌. ‘‘అవునవును. కబురు పంపే టైమ్‌ కూడా ఇవ్వలేదు మీరు..’’ అని చిదంబరం గొంతు కలిపారు. అరుణ్‌ శౌరి కలపలేదు. గొంతూ కలపలేదు, మాటా కలపలేదు. మన్మోహన్‌ కాంగ్రెస్‌. చిదంబరం కాంగ్రెస్, నేను కాంగ్రెస్‌. అరుణ్‌ శౌరి ఒక్కరే బీజేపీ.  ‘‘ఇప్పుడు నువ్వే పార్టీలో ఉన్నావని అనుకుంటున్నావు థరూర్‌?’’ అని అడిగారు మన్మోహన్‌!!  ‘‘ఇప్పుడు మీరే పార్టీలో ఉంటే బాగుంటుందని అనుకుంటున్నారు థరూర్‌’’ అని చిదంబరం అడిగారు!! ‘‘ఇప్పుడు మీరే పార్టీలో ఉన్నారో గుర్తు చేసే టైమ్‌ని కూడా మీరు మాకు ఇవ్వలేదు థరూర్‌’ అని అరుణ్‌ శౌరి అన్నారు!!  ‘‘ఆ ట్వీట్‌ ఏంటి థరూర్‌! కాంగ్రెస్‌ పార్టీనే వంద కోట్ల వ్యాక్సిన్‌లు వేయించినంత గొప్పగా ట్వీట్‌ చేశావు! ‘ఇది భారతీయులకు గర్వకారణం’ అంటావు! ‘క్రెడిట్‌ అంతా గవర్నమెంటుదే’ అంటావు. దేశంలో కాంగ్రెస్‌ గవర్నమెంట్‌ ఉందనుకుంటున్నావా ఏంటి?’’ అన్నారు మన్మోహన్‌. ‘‘అందుకే థరూర్‌.. మీరెంత అందంగా ఉన్నా, మీకెంత ఇంగ్లిష్‌ వచ్చినా, మీరెన్ని పుస్తకాలు రాసినా, ఆఖరికి న్యూయార్క్‌లో ఐక్యరాజ్యసమితి అండర్‌ సెక్రెటరీ జనరల్‌గా పని చేసి వచ్చినా.. కాంగ్రెస్‌ పార్టీలో సహాయ మంత్రిగా తప్ప మీరు ఏ టెర్మ్‌లోనూ పూర్తి స్థాయి మంత్రిగా లేరు’’ అన్నారు అరుణ్‌ శౌరీ!!  ‘‘మళ్లీ ఎప్పుడైనా మోదీని అభినందిస్తూ ట్వీట్‌ ఇచ్చే ముందు మాక్కొద్దిగా టైమ్‌ ఇవ్వు థరూర్‌. మోదీని విమర్శిస్తూ నువ్వొక పుస్తకం రాసిన సంగతిని నీకు గుర్తు చేస్తాం..’’ అన్నారు మన్మోహన్‌.  ‘‘అవును గుర్తు చేస్తాం..’’ అన్నట్లు చూశారు చిదంబరం, అరుణ్‌శౌరి. కల ఎగిరిపోయింది. మోదీని అభినందించడం ఏంటని అడిగేందుకు.. వస్తే రాహుల్‌ రావాలి. లేదంటే సోనియాజీ రావాలి. వాళ్లు రాకుండా వీళ్లు కలలోకి రావడం ఏంటి? అసలు ఈ ముగ్గురి కాంబినేషన్‌ కలకు అర్థం ఏమై ఉంటుంది? ‘కలలు–అర్థాలు’ పుస్తకం కోసం షెల్ఫ్‌ వెతుకుతున్నాను. వరుసల్లోంచి ‘ది ప్యారడాక్సికల్‌ ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌’ చేతిలోకి వాలింది. మోదీని విమర్శిస్తూ నేను రాసిన పుస్తకం అదే.  కలకు అర్థం, కాంబినేషన్‌కు లింకూ రెండూ దొరికాయి!    మూడేళ్ల క్రితం.. వేదికపై ఆ పుస్తకాన్ని ఆవిష్కరించింది మన్మోహన్, చిదంబరం, అరుణ్‌ శౌరీలే! -మాధవ్‌ శింగరాజు

‘‘గురూ.. నేను కూడా ఢిల్లీ వెళ్లి ఒకసారి మోదీజీని కలిసొస్తే బాగుంటుందా..!’’ అని భూపేష్‌ బఘేల్‌ ఉదయాన్నే ఫోన్‌ చేశాడు.  బఘేల్‌ నన్నెప్పుడూ ‘గురూ’ అన్నది లేదు. ఇప్పుడు అంటున్నాడు!  గురూ అనే అవసరం లేకున్నా ఎవరైనా ఇంకొకర్ని ‘గురూ’ అన్నారంటే ఆ ఇంకొకరితో తమని ఈక్వల్‌ చేసుకుంటున్నారని. లేదంటే, ఆ ఇంకొకరిని తమకు ఈక్వల్‌ చేస్తున్నారని.  ‘‘నేను బాగానే ఉన్నాను బఘేల్‌’’ అన్నాను.  బఘేల్‌ ఒక్క క్షణం మాట్లాడలేదు.  ‘‘అశోక్‌జీ.. నేను మిమ్మల్ని ‘గురూ’ అన్నందుకు మీరు చిన్నబుచ్చుకున్నట్లున్నారు. నేను కూడా మీలా ఒక రాష్ట్రానికి సీఎంని కనుక మీతో సమస్థాయినో, సమస్థానాన్నో ఆశించి మిమ్మల్ని ‘గురూ’ అనలేదు. ఇద్దరం కాంగ్రెస్‌ సీఎంలమే కనుక మిమ్మల్ని ‘గురూ’ అని చొరవగా అనగలిగాను’’ అన్నాడు.  ‘‘మనిద్దరం కాంగ్రెస్‌ సీఎంలమే అయినప్పటికీ నేను బాగానే ఉన్నాను బఘేల్‌’’ అన్నాను నవ్వుతూ.  కొంచెం తేలిక పడినట్లున్నాడు.  ‘‘అందుకే మిమ్మల్ని గురూ అన్నాను అశోక్‌జీ. నేను కూడా మీలా బాగున్న ఒక కాంగ్రెస్‌ సీఎంగా ఉండాలని ఆశ పడుతున్నాను..’’ అన్నాడు బఘేల్‌. ఆ మాటతో అతడిలో నాకు గురుస్వరూపం గోచరించింది!  అలాగని అతడిని నేను గురూ అంటే అతడింకేదో స్వరూపాన్ని నాకు చూపించవచ్చు. కాంగ్రెస్‌లో స్వరూపాలను ఊహించలేం. సాక్షాత్కారం జరిగినప్పుడు చూసి ఆశ్చర్యపోవడమే. అందుకే, ‘‘చెప్పు బఘేల్‌’’ అని మాత్రం అన్నాను.  ‘‘చెప్పడానికి కాదు అశోక్‌జీ, నేను కూడా ఢిల్లీ వెళ్లి ఒకసారి మోదీజీని కలిస్తే బాగుంటుందా అని అడగడానికి ఫోన్‌ చేశాను’’ అన్నాడు.  కాంగ్రెస్‌కు ఉన్నదే ముగ్గురు సీఎంలు. రాజస్తాన్‌లో నేను, ఛత్తీస్‌గఢ్‌లో బఘేల్, పంజాబ్‌లో కొత్తగా వచ్చిన చరణ్‌జిత్‌ చన్నీ. కొత్తగా వచ్చాడు కాబట్టి చన్నీ కర్టెసీగా వెళ్లి మోదీజీని కలిసుంటాడు. చన్నీకైతే సాకుగా రైతు చట్టాల రద్దు డిమాండ్‌లు ఉన్నాయి. మరి  బఘేల్‌కి ఏమున్నాయి? ‘‘ఇష్యూ ఏంటి బఘేల్‌..’’ అన్నాను. ‘‘ఇష్యూ కాకూడదనే అశోక్‌జీ’’ అన్నాడు! బఘేల్‌ మళ్లీ నాకు గురుస్వరూపాన్ని అనుగ్రహించాడు.  ‘‘అశోక్‌జీ! కాంగ్రెస్‌లో సీఎం అనే ప్రతి రూపానికీ ఎప్పుడూ ఒక ప్రతిరూపం ఉంటుంది. పంజాబ్‌లో అమరీందర్‌ సింగ్‌కి నవజోత్‌ సింగ్‌ సిద్ధూ, రాజస్తాన్‌లో అశోక్‌ గెహ్లోత్‌ అనే మీకు సచిన్‌ పైలట్, ఛత్తీస్‌గఢ్‌లో భూపేశ్‌ బఘేల్‌ అనే నాకు టి.ఎస్‌. సింగ్‌ దేవ్‌ ఆ ప్రతిరూపాలు’’ అన్నాడు బఘేల్‌. బఘేల్‌ గురుస్వరూపం క్రమంగా ఎత్తుకు పెరుగుతోంది. ‘‘నేనైతే అమరీందర్‌ సింగ్‌ని కావాలనుకోవడం లేదు అశోక్‌జీ! అమరీందర్‌ కూడా ముందు నుంచే మోదీజీని కలుస్తూ ఉంటే ఇప్పుడు అమరీందర్‌ అయి ఉండేవారు కాదు. మొన్న చన్నీ కూడా అమరీందర్‌ కాకుండా ఉండేందుకే కదా మోదీజీని కలిశారు. మీకైతే మోదీజీని కలిసే అవసరమే రాలేదు. ఆయనే మిమ్మల్ని కలుపుకొన్నారు. ‘అడిగే సీఎంలు ఉంటే పెట్టే పీఎంలు ఉంటారు’ అని ఆయన మిమ్మల్ని పొగిడారు కాబట్టి మీరూ అమరీందర్‌ అయ్యే ప్రమాదం లేదు..’’ అంటున్నాడు బఘేల్‌! ‘‘మోదీజీకి టచ్‌లో ఉంటే కాంగ్రెస్‌ మనల్ని టచ్‌ చెయ్యదు అనుకోవడంలో లాజిక్‌ కనిపించడం లేదు బఘేల్‌..’’ అన్నాను.  ‘‘నిజమే అశోక్‌జీ! లాజిక్‌ లేదు. లాజిక్‌తో అసలు మన పార్టీకి ఏం పనుంది కనుక?! రాహుల్‌ గాంధీ అధ్యక్షుడు కాకుండానే, అధ్యక్షుడిగా నిర్ణయాలన్నీ తీసుకోవడంలో మాత్రం లాజిక్‌ ఉందా?..’’ అన్నాడు అశోక్‌!! మళ్లొకసారి గురు సాక్షాత్కారం!!  గురుబ్రహ్మ.. గురుర్విష్ణుః గురు బఘేల్‌!! -మాధవ్‌ శింగరాజు 

యు.ఎస్‌. నుంచి తిరుగు ప్రయాణం. సీటు బెల్టులింకా పెట్టుకోలేదు. నాతో పాటు జైశంకర్, శ్రింగ్లా, అజిత్‌ డోభాల్‌ ఉన్నారు. శ్రింగ్లా విదేశీ వ్యవహారాల కార్యదర్శి. అతడిని చూస్తుంటే ఎందుకో నాకు పన్నెండేళ్ల తర్వాత అతడు యోషిహిడేలా ఉంటాడేమో అనిపించి నవ్వొచ్చింది. యోషిహిడే జపాన్‌ ప్రధాని. శ్రింగ్లాకు అరవై. యోషిహిడేకు డెబ్బై రెండు.  ‘‘ఏంట్సార్‌ నవ్వుతున్నారు?’’ అన్నాడు జైశంకర్‌. అతడు విదేశీ వ్యవహారాల మంత్రి.  ‘‘నవ్వుతున్నానా, నవ్వుకుంటున్నానా జైశంకర్‌?’’ అన్నాను.  ‘‘నవ్వుకుంటున్నా నవ్వినట్లే కదా సర్‌ కనిపిస్తుంది..’’ అని నవ్వాడు జైశంకర్‌.  అతడి నవ్వు చూస్తుంటే ఐదేళ్ల క్రితం నా నవ్వు అతడి నవ్వులా ఉండేదేమో అనిపించింది. అతడికి అరవై ఆరు. నాకు డెబ్బై ఒకటి.  ‘అవును సర్, మీరు నవ్వుకోవడం నేనూ చూశాను’ అని శ్రింగ్లా గానీ, అజిత్‌ డోభాల్‌ గానీ అంటారేమోనని చూశాను. అనలేదు!  శ్రింగ్లా ఏవో ఫైల్స్‌ సర్దుకుంటున్నాడు. అజిత్‌ డోభాల్‌ తన విండో పైభాగాన్ని చేతి వేళ్లతో కొట్టి చూస్తున్నాడు. విమానంలో కాకుండా విధి నిర్వహణలో ఉన్నట్లున్నారు వాళ్లిద్దరూ!! ‘‘ఏమైంది అజిత్‌జీ? విమానాన్ని అలా వేళ్లతో ఎందుకు కొట్టి చూస్తున్నారు అని అడిగాను.  ‘‘కొట్టలేదు మోదీజీ, కొట్టినట్లు ఉన్నాను..’’ అన్నారు అజిత్‌ తన వేళ్లను చూసుకుంటూ! అజిత్‌ జాతీయ భద్రత సలహాదారు. డెబ్బై ఆరేళ్ల మనిషి. ఇంకో రెండేళ్లు పోతే బైడెన్‌ వయసుకు వచ్చేస్తారు ఆయన.   జైశంకర్‌ ఇంకా నావైపే చూస్తూ ఉన్నాడు. నేనెందుకు నవ్వుకున్నానో తెలుసుకోవడం కోసం కావచ్చు. శ్రింగ్లాలో నాకు యోషిహిడే కనిపిస్తున్నాడని, అందుకే నవ్వొచ్చిందనీ చెబితే బాగుంటుందా?  ‘క్వాడ్‌’లోని మా నలుగురిలో బైడెన్‌ కన్నా, యోషిహిడే కన్నా, పద్దెనిమిదేళ్లు నా కన్నా కూడా యంగెస్ట్‌.. ఆస్ట్రేలియా ప్రధాని మోరిసన్‌. ఒకవేళ ఆ యంగ్‌ మ్యాన్‌తో కనుక శ్రింగ్లా తనని తను పోల్చుకుని ఉంటే.. శ్రింగ్లాలో నాకు యోషిహిడే కనిపిస్తున్నాడని జైశంకర్‌తో నేను అనడం శ్రింగ్లాను హర్ట్‌ చేయడమేగా!!  అందుకే.. ‘‘ఏం లేదు జైశంకర్‌’’ అన్నాను.  జైశంకర్, శ్రింగ్లా, అజిత్‌ సీటు బెల్టులు పెట్టుకుంటూ కనిపించారు. ‘‘అజిత్‌జీ ఇంత టెక్నాలజీ వచ్చాక కూడా ఇంకా ఈ సీటు బెల్టులు పెట్టుకోవడం ఏంటి?!’’ అన్నాను నేనూ సీటు బెల్టు పెట్టుకుంటూ.  అజిత్‌ సగం ఆశ్చర్యంతో చూశారు. మిగతా సగం అది ఏ భావమో అర్థం కాలేదు. బహుశా.. ఇండియాలో సీటు బెల్టు పెట్టుకుంటున్నప్పుడు రాని సందేహం అమెరికాలో సీటు బెల్టు పెట్టుకుంటున్నప్పుడు రావడం ఏంటీ అని అలా చూసి ఉండొచ్చు.  ఇండియా నుంచి వచ్చేటప్పుడు నా చేతి నిండా ఫైల్సే ఉన్నాయి. విమానం ఎప్పుడు ఎక్కానో, సీటు బెల్టు ఎప్పుడు పెట్టుకున్నానో గుర్తే లేదు! ‘‘మోదీజీ.. సీటు బెల్టు అన్నది టెక్నాలజీకి ఏమాత్రం సంబంధం లేని ఒక భద్రతా ఏర్పాటు. అమెరికా అధ్యక్షుడి ఎయిర్‌ ఫోర్స్‌ వన్‌ విమానంలో కూడా సీటు బెల్టులు ఉంటాయి. మన బెల్టులు అంతకన్నా బలమైనవి..’’ అని నవ్వారు అజిత్‌.  ఇండియాకు పదిహేను గంటల ప్రయాణం. విమానంలో చేయడానికి పనేమీ లేదు.  యు.ఎస్‌. వచ్చేటప్పుడు ‘వర్క్‌ ఫ్రమ్‌ ఫ్లయిట్‌’ అంటూ నా ఫొటో ఒకటి ట్వీట్‌ చేసినందుకు ప్రతీకారంగా కాంగ్రెస్‌ వాళ్లు ఫ్లయిట్‌లో వర్క్‌ చేస్తున్న రాజీవ్‌ గాంధీ పాత ఫొటోను పోస్ట్‌ చేశారు! దేశం లోపలే కలిసిరాని వారుంటే దేశం బయట ఐక్యరాజ్య సమితిలో ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరు కశ్మీర్‌ పేరు ఎత్తడంలో వింతేముంది?! -మాధవ్‌ శింగరాజు 

ల్యాండ్‌లైన్‌ మోగుతోంది!!  సాధారణంగా అది మోగదు. వారం క్రితం మాత్రం వెంకయ్య నాయుడు చేశారు.  ‘‘ఆ రోజు అలా జరిగి ఉండాల్సింది కాదు ఖర్గేజీ..’’ అన్నారు వెంకయ్య నాయుడు నిన్న శనివారం కాకుండా ఆ ముందరి శనివారం ఫోన్‌ చేసి!  ఏ రోజు, ఏలా జరిగి ఉండాల్సింది కాదని ఆయన అంటున్నారో వెంటనే గ్రహించలేక పోయాను. ‘వెంకయ్యాజీ... మీరు దేని గురించి మాట్లాడుతున్నారు?!’ అని నేను ఆయన్ని అడగొచ్చు. అయితే అలా అడగటం ఆయనకు ఆగ్రహాన్నో, ఆవేదననో ఏదో ఒకటి కలిగించే ప్రమాదాన్ని ఎదుర్కోవడానికి కూడా నేను సిద్ధపడి ఉండాలి.  ఎవరైనా కరెంట్‌ ఈవెంట్స్‌ తెలియకుండా ఊరికే జీవించేస్తుంటే వారిపై వెంకయ్య నాయుడుకి ఆగ్రహం వస్తుంది. కరెంట్‌ ఈవెంట్స్‌ని ఫాలో అవుతున్నప్పటికీ సమయానికి వాటిని తిరిగి గుర్తుకు తెచ్చుకోలేని వారిని చూస్తే ఆయనకు ఆవేదన కలుగుతుంది. ‘ఎటువైపు వెళుతోంది సమాజం!’ అని ఆగ్రహం. ‘ఏమైపోతున్నాయి విలువలు!’ అని ఆవేదన.  ఏ రోజు, ఏలా జరిగి ఉండాల్సింది కాదో గుర్తుకు తెచ్చుకునేందుకు అప్పటికప్పుడు ప్రయత్నించి, విఫలమై.. ఇక తప్పక.. ‘‘ఏ రోజు వెంకయ్యాజీ’’ అని అడిగేశాను.   ‘‘ఏ రోజు అని అడుగుతున్నారా ఖర్గేజీ! రాజ్యసభలో మీరు ప్రధాన ప్రతిపక్షానికి నాయకుడై ఉండీ ‘ఏ రోజు?’ అని అడుగుతున్నారా? ఏ రోజో చెప్పడం నాకు ఇష్టం లేదు. కావాలంటే ఆ రోజు ఏం జరిగిందో చెబుతాను. గర్భగుడి లాంటి సభలో మీవాళ్లు టేబుళ్ల పైకి ఎక్కారు. ఫైళ్లు విసిరేశారు. పెద్ద పెద్దగా అరిచేశారు. కాగితాలు చింపేశారు. వాటన్నిటిపై దర్యాప్తు కోసం ఒక క్రమశిక్షణ కమిటీ వేస్తున్నాను. కాంగ్రెస్‌ నుంచి ఇద్దరు ఆ కమిటీలో ఉండాలి..’’ అన్నారు వెంకయ్య నాయుడు. గుర్తొచ్చింది నాకు! సభలో వెంకయ్య నాయుడు ఆవేదనతో కంటతడి పెట్టిన రోజు అది. ఆగస్టు 11. పార్లమెంట్‌ వర్షాకాల సమావేశాలు వాయిదా పడి, రెండు రోజుల ముందే ముగిసిన రోజు.  పాత సంగతిని ఇప్పుడెందుకు గుర్తుచేసుకుని ఆయన కమిటీ వేస్తున్నట్లు!  ‘‘వెంకయ్యా జీ... మా మీద కమిటీ వేస్తూ మమ్మల్నే కమిటీలో చేరమంటే ఎలా చెప్పండి? ఆ రోజు మీరు చర్చకు పెట్టకుండా బీమా బిల్లును పాస్‌ చేయించడం కూడా జరిగి ఉండాల్సింది కానీ వాటిలో ఒకటి కదా..’’ అని.. అప్పటికేమీ చెప్పకుండా.. ఆ తర్వాత లెటర్‌ రాసి పంపాను. ఇప్పుడు మళ్లీ ల్యాండ్‌లైన్‌ మోగుతోంది!! మళ్లీ వెంకయ్య నాయుడేనా!  అయినా ఈరోజు, రేపు ఆయన పుదుచ్చేరిలో బిజీగా ఉంటారు. పక్కనే లెఫ్ట్‌నెంట్‌ గవర్నర్‌ తమిళిసై ఉంటారు. ‘జిప్మెర్‌’లో సోలార్‌ పవర్‌ ప్లాంట్‌ను ప్రారంభించాక అక్కడి నుంచి ఇద్దరూ అరవింద ఆశ్రమానికి వెళ్తారు. మధ్య మధ్య తెలుగు భాష గొప్పదనం గురించి వెంకయ్యనాయుడు, తమిళ భాష ప్రాచీన  ప్రాశస్త్యం గురించి తమిళిసై ఒకరితో ఒకరు సంభాషించుకుంటూ ఉంటారు. కనుక ఆయన నాకు ఫోన్‌ చేసే అవకాశం లేదు.  ఒకవేళ ఫోన్‌ చేస్తున్నది ఆయనే కనుకైతే.. ఈసారి ‘ఆ రోజు’ జరిగి ఉండాల్సినవి కాని వాటిని టాపిక్‌లోకి రానివ్వకుండా.. చరిత్రలో ఆ రోజు జరిగిన ఒక ‘అపురూప’ ఘటనను ఆయనకు గుర్తు చేయాలి. నాలుగేళ్ల క్రితం సరిగ్గా ఆగస్టు 11నే వెంకయ్య నాయుడు ఉపరాష్ట్రపతి అయ్యారు. ఆనాటి కరెంట్‌ ఈవెంట్‌ను నేనింకా మర్చిపోలేదంటే... ‘సమాజంలో విలువలు ఎక్కడికీ పోలేదు, భద్రంగానే ఉన్నాయని’ ఆయన సంతోషించవచ్చు. ప్రతిపక్షంలో ఉన్నంత మాత్రాన అధికార పక్షంలోని ఒక వ్యక్తిని సంతోష పెట్టకూడదనేముంది? -మాధవ్‌ శింగరాజు 

నాలుగుసార్లు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నప్పటికీ.. ఎనిమిది రోజులు ఒకసారి, మూడు రోజులు ఒకసారి ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నప్పుడే ప్రాణానికి సుఖంగా ఉంది! ఈ డెబ్బై ఎనిమిదేళ్ల వయసులోనూ వదులుకోవడానికి నేను ఏమాత్రం  ఇష్టపడని నా తలనొప్పిని ఎలా ఇంకో రెండేళ్లయినా భద్రంగా కాపాడుకోవడం?! ‘‘లాక్‌డౌన్‌లో మీ అబ్బాయి ఏదో చేశాడట కదా, మీరింకా ముఖ్యమంత్రి పదవిలో కొనసాగుతున్నారేమిటీ?!’’ .. అంటారు! అబ్బాయిలు లేకుండా ఉంటారా, ఏదో ఒకటి చేయకుండా ఉంటారా?!  ‘‘ఏం చేశావ్‌ విజయేంద్రా ఈ లాక్‌డౌన్‌లో చెయ్యకూడని పని!’’ అని పిలిచి అడిగాను. ‘‘మీ కోసమే నాన్నగారూ, నంజనగూడు శ్రీకంఠేశ్వర దేవస్థానానికి వెళ్లి ప్రత్యేక పూజలు చేయించాను. ఎక్కువసేపు కూడా ఉండలేదు. ఐదే నిమిషాల్లో తిరిగొచ్చేశా..’’ అన్నాడు.  ‘‘నా కోసం దేవస్థానానికి వెళ్లాలా విజయేంద్రా.. ఇంట్లో దండం పెట్టుకుంటే సరిపోయేదిగా. ఇప్పుడు చూడు. పాలనలో వైఫల్యం అంటున్నారు. పాలన అంటే ఎవరు? నేనే కదా. తండ్రులు కొడుకుల్ని అర్థం చేసుకోగలరు కానీ, కోర్టులు ప్రభుత్వాలను అర్థం చేసుకోలేవు విజయేంద్రా. నీపై కఠిన చర్యలు తీసుకోవాలని జడ్జి అన్నారట’’ అన్నాను.  ‘‘సారీ నాన్నగారూ, ఇక ముందు ఇంట్లోనే దండం పెట్టుకుంటాను’’ అన్నాడు.  ‘సరే వెళ్లు’ అన్నట్లు చూసి, ప్రభులింగకు ఫోన్‌ చేశాను. లైన్‌లోకి వచ్చాడు.  ‘‘ఏం చేద్దాం?’’ అని అడిగాను.  ‘‘ఎవరు మాట్లాడుతున్నది..’’ అన్నాడు!!  ‘‘నేను ఫోన్‌ చేసింది అడ్వకేట్‌ జనరల్‌ ప్రభులింగకు అని నాకు తెలిసినప్పుడు.. మీకు ఫోన్‌ చేసింది కర్ణాటక సీఎం యడియూరప్ప అని మీకెందుకు తెలియడం లేదు!’’ అన్నాను. ‘‘సర్‌.. మీరా! నమస్తే. మీ గొంతు ఎవరిదో గొంతులా ఉంది సర్‌. వెంటనే పోల్చుకోలేక అలా అడిగేశాను’’ అన్నాడు.  ‘‘నా గొంతు గుర్తుపట్టకుండా ఉండటానికి మీకింకా రెండేళ్ల టైమ్‌ ఉంది ప్రభులింగా. పాలనలో వైఫల్యం అని మావాళ్లు అంటున్నా మా పైవాళ్లేమీ నన్ను తీసేయరు. ఇంకో రెండేళ్లు సీఎంగానే ఉంటాను. విజయేంద్రది అంత సీరియస్‌ కేసు కాదనకుంటున్నాను. మీరేమంటారు?’’ అని అడిగాను.  ‘‘నేనూ అదే అన్నాను సర్‌. టెంపుల్‌లో విజయేంద్ర దండం పెట్టుకుంది ఐదే నిమిషాలు అని వాదించాను. చీఫ్‌ జస్టిస్‌ నా మీద సీరియస్‌ అయ్యారు. నెక్ట్స్‌ వాయిదా ఉంది. అప్పుడు మళ్లీ వాదిస్తాను’’ అన్నాడు.  ‘‘వాదించండి’’ అని ఫోన్‌ పెట్టేశాను. పెట్టిన వెంటనే ఎవరిదో కాల్‌.  శివరాజ్‌సింగ్‌ చౌహాన్‌!! ‘‘యడియూరప్పాజీ.. విప్లవ్‌దేవ్‌ మీకేమైనా ఫోన్‌ చేశాడా?’’ అన్నాడు.  విప్లవ్‌దేవ్‌ త్రిపుర ముఖ్యమంత్రి. చౌహాన్‌ మధ్యప్రదేశ్‌ ముఖ్యమంత్రి. నేను కర్ణాటక ముఖ్యమంత్రి. ఒక బీజేపీ ముఖ్యమంత్రి ఇంకో బీజేపీ ముఖ్యమంత్రికి ఫోన్‌ చేసి మరొక బీజేపీ ముఖ్యమంత్రి గురించి అడగడం గత ఏడేళ్లలో ఇదే మొదటిసారి కావచ్చు. ‘‘విప్లవ్‌దేవ్‌ నాకేమీ ఫోన్‌ చేయలేదు చౌహాన్‌జీ. ఎందుకు అలా అడుగుతున్నారు?’’ అని అడిగాను.  ‘‘ఏం లేదు. ఇంతక్రితం నాతో మాట్లాడుతూ సలహా కోసం మీకు ఫోన్‌ చేయాలని అన్నాడు. అందుకే.. చేశాడా అని అడుగుతున్నాను’’ అన్నాడు.  ‘‘దేనికి సలహా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘రాష్ట్రంలో పాలన వైఫల్యం అని మనవాళ్లు అతడిని దిగిపొమ్మంటున్నారట. మీ రాష్ట్రంలోనూ పాలన వైఫల్యం అని మీవాళ్లు మిమ్మల్ని దిగిపొమ్మంటున్నారు కనుక మీరేదైనా సలహా ఇస్తారని మీకు ఫోన్‌ చేస్తానన్నాడు. మా రాష్ట్రంలోనూ పాలన వైఫల్యం అని నన్ను మావాళ్లు దిగిపొమ్మంటున్నారు కనక అతడికి మీరిచ్చే సలహా నాకూ పనికొస్తుందని మీకు ఫోన్‌ చేశాను’’ అన్నాడు! - మాధవ్‌ శింగరాజు

పదేళ్ల క్రితం అందరం పదేళ్లు చిన్నవాళ్లం. వరల్డ్‌ కప్‌ గెలిచాం! మా కెప్టెన్‌ ధోనీ. ధోనీలో నాకెప్పుడూ ఒక గొప్పతనం కనిపిస్తుంది. ప్రతి గెలుపులోనూ అతడొక్కడే మనందరికీ కనిపిస్తున్నా.. ‘ఇదిగో నేనిక్కడ ఉన్నాను’ అంటూ అతడెక్కడా మనకు కనిపించడు! ఆ రోజు వరల్డ్‌ కప్‌ గ్రూప్‌ ఫొటోలో కూడా ధోనీ ఎత్తిపట్టిన కప్పు కనిపించింది తప్ప, ధోనీ కనిపించలేదు. మరి మనం ఎందుకు కప్పు గెలిచి పదేళ్లు అయిన సందర్భంగా కప్పుని కాకుండా అతడిని ఎత్తిపట్టి చూపిస్తున్నాం?! అతడికి నచ్చే విషయమేనా? చేతులు కట్టుకుని దూరంగా చిరు దరహాసంతో తన టీమ్‌ సంబరాలను పదేళ్లుగా చూస్తూ నిలబడి ఉన్న కెప్టెన్‌ దగ్గరకు వెళ్లి, ‘నేటికి పదేళ్లు’ అని గుర్తు చేసి, అతడి చేతిని బలవంతంగా పైకెత్తించి, ఆ చేతిలోని రెండు వేళ్లను ‘వి’ షేప్‌లో బలవంతంగా తెరిపించి.. ఏమిటిదంతా! నాయకుడి ఆత్మ టీమ్‌లో ఉంటుంది. టీమ్‌ ఆ ఆత్మకు తిరిగి నాయకుడి రూపం ఇవ్వడం అంటే అతడి పెద్దరికాన్ని అతడికి కాకుండా లాగేయడమే.   వరల్డ్‌ కప్‌ విజయంలో ప్లేయర్స్‌కి మాత్రమే కాదు.. ప్రతి రన్‌కి, ప్రతి బంతికి భాగస్వామ్యం ఉంది. రన్‌ అవుట్‌కి, మిస్‌ అయిన క్యాచ్‌కి కూడా గెలుపులో షేర్‌ ఉంది. పదేళ్ల క్రితం ఇరవై ఎనిమిదేళ్ల తర్వాత భారత జట్టు వరల్డ్‌ కప్‌ గెలిచింది. అదీ ఆ రోజు ఫైనల్స్‌లో ఇండియా సాధించిన అసలు విజయం. దాని గురించి చెప్పుకోవాలి. లేదంటే, పదేళ్ల తర్వాత ఇప్పుడు ఆ టీమ్‌లోని వాళ్లంతా ఏం చేస్తున్నారో చెప్పుకోవడం కూడా ఆ రోజు సాధించిన విజయం గురించి చెప్పుకోవడమే అవుతుంది. అది మంచి సంగతి కదా! ధోనీ ఇప్పుడు చికెన్‌ ఫామింగ్‌ చేస్తున్నాడు. క్రి కెట్‌ మానేశాడని కాదు. ఆడుతున్నాడు. ఆటెప్పుడూ ఆటగాడిని వదిలేసిపోదు. సచిన్‌ రిటైర్‌ అయ్యాడని ఆట అతడిని ఏ రోజైనా ‘ఏయ్‌ రిటైర్డ్‌ మ్యాన్‌’ అనిందా? లేదు. ఈమధ్యే రోడ్‌ సేఫ్టీ వరల్డ్‌ సిరీస్‌లో ఆడొచ్చాడు. ఈ పదేళ్లలో సెహ్వాగ్‌ కామెంటేటర్‌ అయ్యాడు. ట్విట్టర్‌లోనే ఎప్పుడూ అతడు కనిపించడం! కోహ్లీ వరల్డ్‌కప్‌లో బేబీ బాయ్‌. ఇప్పుడొక బేబీ గర్ల్‌కి ఫాదర్‌. యువరాజ్‌ పదేళ్ల క్రితం మ్యాన్‌ ఆఫ్‌ ది టోర్నమెంట్‌. తర్వాత క్యాన్సర్‌తో ఫైట్‌. ధైర్యంగా ఆడాడు. గట్టిగా నిలబడ్డాడు. గ్రేట్‌. రైనా ఆనాటి స్క్వాడ్‌లో యంగ్‌మ్యాన్‌. స్టార్‌లు ఆడుతుంటే తను ఆడే చాన్స్‌ కోసం చూశాడు. కప్పొచ్చిన టీమ్‌లో ఉన్నాడు కానీ, కప్పు విజయాన్ని ఒక చెయ్యేసి పట్టుకునే చాన్సే రాలేదు. ఇప్పుడతడు చెన్నై సూపర్‌ కింగ్‌. పఠాన్‌ ఆల్‌ రౌండర్‌. వరల్డ్‌ కప్పులో పెద్దగా బ్యాటింగ్‌ చేయలేదు. సచిన్‌లా అతడూ ఇప్పుడు కరోనాపై ఆడుతున్నాడు. హర్బజన్‌ కెరీర్‌ చివరికొచ్చేశాడు. కోల్‌కతా నైట్‌ రైడర్‌ అతడిప్పుడు. జహీర్‌ ముంబై ఇండియన్స్‌కి క్రికెట్‌ ఆపరేషన్స్‌ డైరెక్టర్‌. పటేల్‌ కనిపించడం లేదు. వినిపించడం లేదు. నెహ్రా కామెంటరీలు చెబుతున్నాడు. ఈ మధ్యే ఢిల్లీ నుంచి గోవా షిఫ్ట్‌ అయ్యాడు.. నేనిప్పుడు ఢిల్లీ నుంచి బెంగాల్‌ షిఫ్ట్‌ అయినట్లు! కొన్ని రోజులుగా ఇక్కడే నా మకాం. బెంగాల్‌లో ఎలాగైనా మమతా బెనర్జీని ఓడించాలని అమిత్‌షా! ‘‘అమిత్‌జీ అలా వద్దు. బీజేపీని గెలిపించుకుందాం’’ అని చెప్పి క్యాంపెయిన్‌ కోసం బెంగాల్‌ వచ్చాను. ‘‘ఆ రోజు ప్రపంచ కప్‌ ఫైనల్స్‌లో ఓపెనర్‌గా నువ్వు తొంభై ఏడు రన్స్‌ తీసి శ్రీలంక మీద ఇండియా గెలవడానికి కారణం అయినట్లే.. తృణమూల్‌ మీద బీజేపీ జట్టును గెలిపించి మంచి ఓపెనింగ్‌ ఇవ్వాలి గౌతమ్‌’’ అంటున్నారు అమిత్‌షా! అశ్విన్, పీయుష్, శ్రీశాంత్‌.. వరల్డ్‌ కప్పులో ఆడిన మిగతా ప్లేయర్స్‌. అశ్విన్‌ ప్రస్తుతం ఫామ్‌లోనే ఉన్నాడు. పీయుష్‌ గుజరాత్‌ వెళ్లిపోయాడు. శ్రీశాంత్‌ బ్యాన్‌ నుంచి బయట పడ్డాడు. జీవితంలోనైనా, ఆటలోనైనా కలిసి ఆడిన ఆటలోని గెలుపు ఓటములకు ఏ ఒక్కరో కారణం అయి ఉండరు. వరల్డ్‌ కప్పు విజయంలోనూ అంతే.   

అధ్యక్షుడిగా వైట్‌ హౌస్‌లోకి వచ్చాక ఇది నా ఫస్ట్‌ సోలో ప్రెస్‌ కాన్ఫరెన్స్‌.  ‘‘కమలా హ్యారిస్‌ ఎక్కడికి వెళ్లారు మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’’ అని తొలి ప్రశ్న! నిజానికైతే ఆ ప్రశ్నకు నేను అదిరిపడాలి. అదిరిపడేంత ఓపిక లేకపోయింది. ఒక మంచి ప్రశ్నతో నేను నా ప్రెస్‌ కాన్ఫరెన్స్‌ని ప్రారంభించడానికి సహాయ పడేలా వాళ్ల దగ్గర అనేకమైన ప్రశ్నలు ఉండక పోవు. ‘వ్లాదిమిర్‌ పుతిన్‌ పళ్లు ఎలా రాలగొట్ట బోతున్నారు?’ అని అడగొచ్చు. ‘జిన్‌పింగ్‌ నిరంకుశత్వపు తోకను మొత్తంగా మొదలు దగ్గరే కత్తిరిస్తారా లేక తోక చివర కొద్దిగా కత్తిరించి యాంటీబయాటిక్కేమీ రాయకుండా అలా వదిలేస్తారా?’ అని అడిగి తెలుసు కోవచ్చు. ‘ఉత్తర కొరియాలో ఉండే కిమ్‌ బెటరా, కాంగ్రెస్‌లో మీ ఎదురు సీట్లలో కూర్చునే రిపబ్లికన్‌లు బెటరా?’ అని అర్థవంతమైన ప్రశ్నొకటి వేయవచ్చు. కనీసం ట్రంప్‌ని గుర్తు చేసి నన్ను చికాకు పరచవచ్చు. ఇవన్నీ వదిలేసి, ‘కమలా హ్యారిస్‌ ఎక్కడికి వెళ్లారు మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’’ అని అడుగుతున్నారు! వంశానికి ఒక్క ఆడపిల్ల అయినందువల్లనేనా?! ‘‘నేను తనని వేరే పనుల మీద పంపించాను’’ అని చెప్పాను.  ‘కమలకు అప్పుడే పనులు చెప్పడం మొదలుపెట్టేశారా’ అని అడిగేసింది ఒక అమ్మాయి! ‘‘ఏ చానల్‌ అమ్మా’’ అని అడిగాను. ‘‘సీఎన్‌ఎన్‌’’ అంది. ‘‘సీఎన్‌ఎన్‌లో ఎప్పుడు చేరావ్‌!’’ అన్నాను. ‘‘చేరలేదు. ట్రెయినీగా ఉన్నాను’’ అంది. ‘‘నువ్వింకా ట్రెయినీగా ఉన్నప్పుడే సీఎన్‌ఎన్‌ నిన్ను అమెరికన్‌ ప్రెసిడెంట్‌ ప్రెస్‌ కాన్ఫరెన్స్‌కి పంపింది! మరి కమలను నేను ముఖ్యమైన పనుల మీద ఎందుకు పంపకూడదు?!’’ అన్నాను.  ‘‘ఏమిటా ముఖ్యమైన పనులు?’’అని మరొక కుర్ర జర్నలిస్టు గద్దించినట్లుగా అడిగాడు! వీళ్లంతా కమలాహ్యారిస్‌కు ఫ్యాన్స్‌లా అనిపిస్తున్నారు. వాళ్ల హెడ్‌లను అడిగి మరీ ఈ అసైన్‌మెంట్‌ వేయించుకుని వచ్చినట్లున్నారు.  ‘‘ఓకే ఓకే.. మనతో కమలా హ్యారిస్‌ లేకపోవడం నాకూ లోటుగానే ఉంది. కానీ ప్రెసిడెంట్‌ సోలో ప్రెస్‌ కాన్ఫరెన్స్‌ అంటే ప్రెసిడెంట్‌ ఒక్కడే మాట్లాడతాడని ట్రెయినింగ్‌లో మీకు చెప్పలేదా?’’ అని నవ్వాను.  ‘‘ప్రెసిడెంట్‌ సోలో కాన్ఫరెన్స్‌లో మాట్లాడేది ప్రెసిడెంటే అయినా, ఆయన పక్కన వైస్‌ ప్రెసిడెంట్‌ కూర్చోకూడదనేమీ లేదుగా మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌?’’ అంది సీఎన్‌ఎన్‌ అమ్మాయి.  ‘‘మంచి ఆలోచన’’ అన్నాను.   ‘‘వైస్‌ ప్రెసిడెంట్‌ కమలా హ్యారిస్‌ని ఏ ముఖ్యమైన పనుల మీద మీరు పంపారో మేము తెలుసుకోవచ్చా మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌..’’ అని మళ్లీ ఆ కుర్ర జర్నలిస్టు అడిగాడు! ‘‘వెల్, హ్యారిస్‌పై మీ అభిమానం నన్ను కట్టిపడేస్తోంది. ఎంతగానంటే నేనూ ఒక జర్నలిస్టునై మీ మధ్యలో కూర్చొని.. ‘కమలను ఏం చేశావు మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’ అని అడగాలన్నంతగా. అన్నీ నేనే చేయాలను కోవడం ఆమెలోని తల్లి మనసును అవమానించినట్లు అవుతుంది. అందుకే మెక్సికో సరిహద్దు నుంచి అమెరికాలోకి వలస వచ్చే తల్లీబిడ్డలకు వేళకు ఆహారం అందించే ముఖ్యమైన పనిని హ్యారిస్‌కు అప్పగించాను..’’  అని చెప్పాను. ‘‘మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌.. మీ ఫిట్‌నెస్‌ గురించి నాదొక ప్రశ్న’’.. మొదటి వరుసలోని వారెవరో చెయ్యెత్తారు. ‘‘నాకు తెలుసు. విమానం మెట్లెక్కుతూ మూడుసార్లు తూలిపడిన నేను రెండో టర్మ్‌లో కూడా ప్రెసిడెంట్‌గా నిలబడతానా అనే కదా మీ ప్రశ్న. తప్పకుండా నిలబడతాను’’ అన్నాను.  సీఎన్‌ఎన్‌ అమ్మాయి సీరియస్‌గా నా వైపే చూస్తోంది! ‘అప్పుడు కూడా మీరే ప్రెసిడెంటా..’ అన్నట్లు చూడటం లేదు. ‘అప్పుడు కూడా సోలో ప్రెస్‌ కాన్ఫరెన్సేనా’ అన్నట్లు చూస్తోంది! -మాధవ్‌ శింగరాజు 

వెళ్లడం తప్పేలా లేదు. తప్పించుకుని వెళ్లే వీలూ లేదు. నన్ను  బ్రిటన్‌ జైల్లోనే ఉంచి, ఇండియాలో విచారణ జరిపిస్తే బ్రిటన్‌కి గానీ, ఇండియాకు గానీ పోయేదేమీ లేదు. కొంచెం డబ్బు ఖర్చవచ్చు. ఖర్చెందుకు దండగ అనుకున్నట్లున్నాయి ఇండియా, బ్రిటన్‌! మరీ ఇంత మనీ మైండెడ్‌ అయితే మనీ ఎలా çసంపాదిస్తారు? డబ్బు కావాలనుకుంటే డబ్బును వెదజల్లాలి. వ్యాపారంలో ఇది మొదటి సూత్రం. సూత్రాలు కొన్నిసార్లు పని చేయకపోవచ్చు. ఆలోచిస్తే ఇంకో సూత్రమేదైనా దొరుకుతుంది. ఆర్థికమంత్రులు, దేశాధినేతలు ఆ ఇంకో సూత్రం గురించి  ఆలోచించరులా ఉంది! ఆలోచించే బదులు నీరవ్‌నో, మాల్యానో దేశం రప్పిస్తే దేశ ఆర్థిక పరిస్థితి మెరుగవుతుందని నిర్మలా సీతారామన్, నరేంద్ర మోదీ అనుకుంటూ ఉండొచ్చు.  నిర్మల, నరేంద్ర, నీరవ్‌.. ముగ్గురి పేర్లూ ‘ఎన్‌’ తో భలేగా మొదలయ్యాయే అనే ఆలోచన వచ్చింది నాకు! వాళ్లకూ ఈ అర్థంలేని ఆలోచన వచ్చి ఉంటుందా? మాల్యా పేరు కూడా ‘ఎన్‌’ తో స్టార్ట్‌ అయుంటే నాకు నిస్సందేహంగా నవ్వొచ్చి ఉండేది. ముంబై వెళ్లి జైల్లో కూర్చున్నాక కూడా పగలబడి నవ్వుతూ ఉండేవాడిని.  మాల్యా కూడా బ్రిటన్‌లోనే ఉన్నా, బ్రిటన్‌లో నేనున్నంత ధైర్యంగా మాల్యా లేడు! ఫోన్‌ చేస్తే ‘ష్‌.. ఇప్పుడు కాదు’ అనేవాడు. ‘ఎక్కడున్నావో అదైనా చెప్పు’ అని అడిగేవాడిని. ‘ఇద్దరం ఇండియాలోనైతే లేము కదా. ఇండియాలో లేనప్పుడు ఎక్కడున్నా మనం ఒకే చోట ఉన్నట్లు. ఒకేచోట ఉన్నప్పుడు ఫోన్లెందుకు? ఇండియాలో ఉన్నవాళ్లకు ఫోన్‌ చేసి మరీ మన ఫోన్‌ నెంబర్‌లు ఇవ్వడం కాకపోతే..’ అనేవాడు!  ఓసారెప్పుడో తనే చేశాడు.. ‘ఎక్కడున్నావ్‌?!’ అని.  ‘నీ అంత పిరికివాణ్ని కాదు. నువ్వెక్కడున్నావో చెప్పు నేనే నీ దగ్గరకు వస్తాను’ అన్నాను.  ‘నా దగ్గరికి రావడానికీ నీకు ధైర్యం అక్కర్లేదు నిజమే కానీ, నీ దగ్గరకు రావాలంటే మాత్రం నేను ధైర్యంగానో, పిరికిగానో ఉండాలి. నువ్వెక్కడున్నావో చెబితే అక్కడికి రావడానికి నాకు ధైర్యం అవసరమా, పిరికితనం అవసరమా నిర్ణయించుకుంటాను. కొన్నిసార్లు పిరికితనం కూడా ధైర్యం చేసినంత మేలు చేస్తుంది. కొన్నిసార్లు ధైర్యం కూడా పిరికితనమంత కీడు చేస్తుంది’’ అన్నాడు. తర్వాత ఫోన్‌ కట్‌ అయింది. మళ్లీ మాల్యా నాకు గానీ, నేను మాల్యాకు గానీ ఫోన్‌ చెయ్యలేదు. ఆ ఫోన్‌ మాల్యా కట్‌ చేశాడా, నేను కట్‌ చేశానా అన్నదీ గుర్తు లేదు. ఆ రోజు.. ‘ఎక్కడున్నావ్‌?’ అని ఎందుకు అడిగి ఉంటాడా అని మాత్రం అప్పుడప్పుడు గుర్తుకు వస్తుంటుంది.  ౖటñ మ్‌ చూసుకున్నాను. చూసుకున్నాను కానీ టైమ్‌ ఎంతైందో చూసుకోలేదు.  ఈ క్షణమో, మరు క్షణమో ఇండియా ఫ్లయిట్‌ ఎక్కవలసి రావచ్చు. చివరిసారి బ్రిటన్‌లో ఎవరైనా ఆప్తులతో మాట్లాడాలనిపించింది. ఆప్తులు అనుకోగానే మాల్యానే గుర్తొచ్చాడు.  ఫోన్‌ చేశాను. లిఫ్ట్‌ చేశాడు! ‘‘ఎలా ఉన్నావ్‌ మాల్యా? వెళ్లిపోతున్నాను..’’ అన్నాను.  ‘‘నన్ను ఒంటరిని చేసి..’’ అన్నాడు. అతడి గొంతులో ధ్వనించిన దిగులును వింటే.. నాతో పాటే నేనెక్కిన ఫ్లయిట్‌లోనే నా పక్క సీట్లో కూర్చొని ఇండియా వచ్చేసేట్లున్నాడు.  ‘‘ఫోన్‌ చేస్తుంటాన్లే..’’ అన్నాను.  ఏంటో ఈ ఆర్థిక వ్యవస్థలు, వ్యవహారాలు!    మాల్యా డబ్బు మొత్తం చెల్లించేస్తానంటే తీసుకోనంటున్నారు. నేను ఒక్క రూపాయి కూడా చెల్లించలేనంటే నన్ను తీసుకుపోతున్నారు!  

రేపు ఉదయం కోల్‌కతాలో ఉండాలి. అక్కడొక స్పెషల్‌ కోర్టు జడ్జి ఉంటారు. సోమవారం ఉదయం పది గంటలకు కోర్టుకు రాగలిగితే బాగుంటుందని ఆయన నాకు సమన్లు ఇష్యూ చేశారని నా లాయర్‌ చెప్పాడు.  నా మీద కేసు పెట్టిన వ్యక్తి ప్రముఖుడేం కాదు. అలాగని అతడికి సామాన్యుడి హోదాను కూడా ఇవ్వలేం. తృణమూల్‌ కాంగ్రెస్‌ ఎంపీ. మమతా బెనర్జీకి దగ్గరి బంధువు.  తనని నేనేదో అన్నానని అతడి కంప్లయింట్‌. అన్నది నిజమా కాదా అని కోర్టు అడుగుతుంది. నిజమో కాదో నా ప్లీడర్‌ వెళ్లి చెప్పగలడు. బొత్తిగా ఇది ప్లీడర్‌కు ప్లీడర్‌కు మధ్య వ్యవహారం. అయినప్పటికీ నేనే స్వయంగా కోర్టుకు వస్తే తన తడాఖా ఏమిటో పశ్చిమ బెంగాల్‌ ప్రజలకు తెలుస్తుందని మమత ఆశిస్తుండవచ్చు. ఎన్నికలకు ముందు ఆశలు ఎవరికైనా సహజమే. అయితే కేసులతో ఆశలు నెరవేరతాయా! ఈ సందేహం మమతకు రాకపోవడమే అసహజం.  గురు, శుక్రవారాల్లో బెంగాల్లోనే ఉన్నాను. గురువారం మమత వాళ్లవాళ్లతో మీటింగేదో పెట్టుకున్నారు. సరాసరి ఆ మీటింగు నుంచే వస్తున్నానని అంటూ.. ఒక వ్యక్తి బెరుకు బెరుగ్గా నా దగ్గరికి వచ్చాడు. ‘మీరే కదా అమిత్‌ షా’ అన్నాడు. ‘అవును నన్నే అమిత్‌ షా అంటారు. మోదీజీ నన్ను అలాగే అంటారు. మీ మేడమ్‌ మమత కూడా అలాగే అంటారు’ అన్నాను.  ‘వాళ్లు అంటారు నిజమే. వాళ్లు అంటున్న అమిత్‌ షా యేనా మీరు అని నా సందేహం. ఆ సందేహం తీరితే నేను అడగవలసింది అడగగలను..’ అన్నాడు రొప్పుతూ.  ‘మీ సందేహం తప్పక తీరుతుంది. అయితే ముందు నా సందేహం తీరనివ్వండి. దేశంలో అంతా నన్ను ఇట్టే పోల్చుకుంటారు నేను అమిత్‌ షా నని. నా పక్కన మోదీజీ లేకున్నా కూడా నేను అమిత్‌ షానేనని గుర్తుపట్టేందుకు కూడా ఎవరూ ఏమీ ఇబ్బంది పడరు. అలాంటప్పుడు దేశ ప్రజల్లో ఒకరైన మీకెందుకు సందేహం కలుగుతోంది?’ అని ప్రశ్నించాను.  ‘లేదు. అలా ఏం లేదు. అయితే నేను వేరేలా ఆలోచించాను. రెండుసార్లు కరోనా వచ్చిన అమిత్‌షా.. అమిత్‌షాలా ఎలా ఉండగలరు అని నేను అనుకున్నాను. అందుకే మీరు అమిత్‌ షా అయి ఉంటారని మిమ్మల్ని చూసిన వెంటనే అనుకోలేకపోయాను’ అన్నాడు! అతడి మాటల్లో నిజాయితీ కనిపించింది. మమత మాటల్లో ఒక్కనాడైనా కనిపించని నిజాయితీ అది!   ‘నేనే అమిత్‌షాని. ఇందుకు నేను మీకేమీ రుజువులు చూపించలేను. కరోనా వచ్చిపోయినా, రేపు ఎన్నికల్లో మమత ఓడిపోయినా నేను ఒకేలా ఉంటాను. నేనే అమిత్‌షా అనడానికి అదొక్కటే రుజువు. ఇప్పుడు చెప్పండి. నన్ను వెతుక్కుంటూ ఎందుకు వచ్చారు మీరు?’ అని అడిగాను.  ‘మిమ్మల్ని వెతుక్కుంటూ వెళితే మేము వెతుకుతున్నవాళ్లు మీ దగ్గర కనిపిస్తారని మమతా దీదీ పంపారు’ అని చెప్పాడు. ‘మిమీ చక్రవర్తి, ప్రతిమా మండల్, జీవన్‌ ముఖర్జీ, దేవశ్రీ రాయ్, మన్తూరామ్‌ పఖీరా.. వీళ్లనేనా మీరు వెతుకుతున్నది?’ అని అడిగాను.  ‘అవును వాళ్లనే! మీకెలా తెలుసు దీదీ మీటింగ్‌కి వాళ్లు మిస్‌ అయ్యారని’ అని ఆశ్చర్యపోయాడు.   ‘మీ దీదీ మీటింగ్‌కి వాళ్లు మిస్‌ అయ్యారని నాకు తెలీదు’ అన్నాను.  ‘మరి వాళ్ల పేర్లు ఎలా చెప్పగలిగారు’ అన్నాడు మళ్లీ ఆశ్చర్యపోతూ.  నన్ను మీట్‌ అవ్వాలనుకుంటున్న వాళ్ల పేర్లే నేను అతడికి చెప్పాను. ఆ సంగతి అతడికి చెప్పలేదు.  ‘మీరు అమిత్‌షానే. రుజువులక్కర్లేదు’ అన్నాడు వెళ్లిపోతూ.    సోమవారం కోర్టు పని మీద కోల్‌కతా వెళితే మళ్లొకసారి నేనే అమిత్‌షాని అని పనిలో పనిగా రుజువు అవుతుంది కానీ, రుజువు చేసుకునేంత అవసరం ఇప్పుడేముందని?!  

ప్రేమ గురించి నేనెప్పుడూ ఆలోచించలేదు. ఎక్కడో చదవనైతే చదివాను. ప్రేమ మనకు తెలియకుండా హృదయాన్ని పట్టేసుకుంటుందని! హృదయాన్ని పట్టేసుకున్నా ఏం కాదు. హృదయం పట్టనంత అయితేనే ఆ ప్రేమను ఎంతోకాలం లోపలే పట్టి ఉంచలేం. ఎవరితోనైనా పంచుకోవాలి.  చెన్నైలో ఫ్లయిట్‌ దిగ్గానే.. ‘ఐ లవ్‌ చెన్నై’ అనేయాలన్నంతగా హృదయోద్వేగం ఒకటి నన్ను కమ్మేసింది. బలంగా నిలదొక్కుకున్నాను. సీఎం పళనిస్వామి, డిప్యూటీ సీఎం పన్నీర్‌సెల్వం పరుగున వచ్చారు.  ‘‘మోదీజీ మీరు గానీ ఇప్పుడు తూలిపడబోయారా?’’ అని ఇద్దరూ ఒకేసారి అడిగారు. వాళ్ల ఆందోళన అర్థమైంది. నేనొస్తున్నానని చెన్నైలో నాలుగు అంచెల భద్రతా ఏర్పాట్లు చేయించారు. ఆరు వేల మంది సెక్యూరిటీ సిబ్బందిని సిటీ అంతా వరుసగా నిలబెట్టారు. ఒకవేళ నేను తూలిపడినప్పటికీ ఆ ఆరువేల మంది సిబ్బందీ చేయగలిగింది, చేయవలసిందీ ఏమీ లేదని తెలిసినా నేను తూలిపడటం కూడా తమ భద్రతా ఏర్పాట్ల వైఫల్యం కిందకే వస్తుందేమోనన్న కంగారు వారిలో కనిపించింది.  ‘‘నన్ను నేను నియంత్రించుకున్నాను. అది మీకు తూలిపడబోయినట్లు అనిపించి ఉండొచ్చు’’ అని నవ్వాను. స్వామి, సెల్వం నవ్వలేదు. వెనక్కు తిరిగి చూసుకుంటున్నారు.  ‘‘ఏమైంది? అన్నాను. మాట్లాడలేదు.  ‘‘ఏమైంది.. మీరూ మిమ్మల్ని మీరు నియంత్రించుకోబోయారా?’’ అని అడిగాను.  నియంత్రణ అనగానే అప్పుడు తేరుకుని అడిగారు.. ‘‘మోదీజీ.. మీరెందుకు మిమ్మల్ని మీరు నియంత్రించుకోవలసి వచ్చింది.. అదీ ఎయిర్‌ పోర్ట్‌లో..!’’ అని పళనిస్వామి అడిగారు. పన్నీర్‌సెల్వం అడగలేదు. ఇద్దరిదీ ఒకే ప్రశ్న అయినప్పుడు ఇద్దరూ ఒకే ప్రశ్న వేయడం ఎందుకన్నట్లు ఆగి, నా వైపు చూస్తున్నారు పన్నీర్‌సెల్వం.  ‘‘నిజంగా అది నియంత్రించుకోవలసిన పరిస్థితే పళనిజీ. ఫ్లయిట్‌ దిగీ దిగగానే మొదట నాలో రెండు భావాలు చెలరేగాయి. ‘ఐ లవ్‌ చెన్నై’ అనే మాట నా ప్రమేయం లేకుండానే నా నోటి నుంచి రాబోయింది. ఆపుకున్నాను. ఫ్లయిట్‌ దిగీ దిగగానే వంగి ఈ తమిళభూమిని ముద్దాడాలన్న ఉద్వేగం నన్ను గాఢంగా కమ్ముకుంది. మళ్లీ ఆపుకున్నాను. ఐ లవ్‌ చెన్నై అనకుండా, తమిళభూమిని ముద్దాడకుండా ఉండేందుకే నన్ను నేను నియంత్రించుకోవలసి వచ్చింది’’ అని చెప్పాను.  స్వామి, సెల్వం మాట్లాడలేదు!  మళ్లీ వెనక్కు తిరిగి చూసుకుంటున్నారు. ‘‘ఏమైంది!’’ అన్నాను.  ‘‘ఏం లేదు మోదీజీ! మీరు చెబుతున్నది వింటున్నాం. వింటూ వెనక్కు తిరిగి ఆలోచిస్తున్నాం. ‘ఐ లవ్‌ చెన్నై’ అని అనకుండా, తమిళభూమిని ముద్దాడకుండా మిమ్మల్ని మీరు నియంత్రించుకోడానికి కారణం మాకు అర్థమైంది’’ అన్నారు పన్నీర్‌ సెల్వం.  ‘‘అవును... అర్థమైంది మోదీజీ. వాలెంటైన్స్‌ డే పై మీకూ, ఆరెస్సెస్‌కు మంచి ఇంప్రెషన్‌ లేదు కనుక మీరు ‘ఐ లవ్‌’ అనే మాట అనకూడదు. తమిళభూమిని ముద్దాడకుండా ఉండేందుకు మిమ్మల్ని మీరు నియంత్రించుకోవడమూ సహజమే. రేపు రాహుల్‌ అనొచ్చు.. ఎన్నికలొస్తున్నాయి కనుక మీకు తమిళభూమి ముద్దొస్తోందని. అందుకే ముద్దాడకుండా మీరు ముద్దాపుకున్నారు’’ అన్నారు పళనిస్వామి! ‘‘సరిగ్గా అర్థం చేసుకున్నారు’’ అన్నాను.  చప్పుడు లేదు!  మళ్లీ వెనక్కు తిరిగి చూసుకుంటున్నారు. వాళ్ల వెనకెవరూ లేరు. నీడలు మాత్రం ఉన్నాయి. వాటిని చూసుకుంటున్నారు. ఎవరి నీడలు వాళ్లు చూసుకోవడం ఏంటి! మళ్లీ వాళ్లు వెనక్కు తిరిగినప్పుడు చూశాను.  పళనిస్వామి నీడను పన్నీర్‌సెల్వం, పన్నీర్‌సెల్వం నీడను పళనిస్వామి చూసుకుంటున్నట్లు నాకు అర్థమైంది. 

‘‘ఊరెళ్లాలి మేడమ్‌ సెలవు కావాలి’’ అన్నాడు అనురాగ్‌ ఠాకూర్‌ సడన్‌గా వచ్చి! ‘‘ఏమైంది అనురాగ్‌?!’’ అన్నాను.  ‘‘ఏం కాలేదు మేడమ్‌’’ అన్నాడు.  ‘‘ఏం కానప్పుడు నువ్వు ఫిబ్రవరి 15 తర్వాత గానీ, మార్చి 8 లోపు గానీ, ఏప్రిల్‌ 8 తర్వాత గానీ ఊరెళ్లొచ్చు కదా అనురాగ్‌’’ అన్నాను. అవి సెషన్స్‌ ఉండని రోజులు. అయినా ఊరెళ్లడానికి సెలవు తీసుకునే వయసు కాదు అనురాగ్‌ది. నాకన్నా పదిహేనేళ్లు చిన్నవాడు కదా అని మాత్రమే అతడికి ఇస్తే సెలవు ఇవ్వాలి.  ‘‘నువ్వేమీ బడి పిల్లాడివి కాదు అనురాగ్‌. బడ్జెట్‌ను సమర్పించిన ఆర్థికమంత్రికి సహాయ మంత్రివి. ప్రతిపక్షాలు ప్రశ్నలు అడిగే సమయానికి ఊరెళతానంటే ఎలా! బడ్జెట్‌ సెషన్స్‌ కానివ్వు..’’ అన్నాను.  ‘‘బడ్జెట్‌ సెషన్స్‌ బోర్‌ కొడుతున్నాయి మేడమ్‌’’ అన్నాడు!!  ‘‘బడ్జెట్‌ సెషన్స్‌ బడ్జెట్‌ హల్వాలా ఎలా ఉంటాయి అనురాగ్‌!’’ అన్నాను.  ‘‘ఓ.. హల్వా! రెండు వారాలైంది కదా మేడమ్‌. మాలో ఎవరికైనా హల్వా చేయడం వచ్చా అని కూడా అడిగారు మీరు..’’ అన్నాడు.  నిజమే! నిన్న మొన్న హల్వా చేసినట్లుంది. సినిమాల్లో డాక్టర్‌ ఆపరేషన్‌ చేస్తుంటే చుట్టూ చిన్న డాక్టర్లు చేరి మాస్కుల్లోంచి కళ్లు అప్పగించి చూస్తున్నట్లు నా ఫైనాన్స్‌ స్టాఫ్‌ అంతా నా చుట్టూ చేరి హల్వా తయారవుతున్న బాణలిలోకి తొంగి చూస్తున్నారు తప్పితే చూడ్డం వచ్చని గానీ, రాదని గానీ చెప్పలేదు! నా వెనుక భుజం మీద నుంచి ఎవరో చెక్క గరిట అందించారు. హల్వాను మెల్లిగా గరిటెతో పైకీ కిందికీ తిప్పుతున్నాను. పిల్ల డాక్టర్‌లు హల్వా మీదకు వంగి చూస్తున్నారు.   ‘హల్వాని ఎలా తిప్పుతాం అబ్బాయిలూ.. పైకీ కిందికా, పక్కలకా..’ అని మా హల్వా డాక్టర్‌లని అడిగితే, ‘అసలు తిప్పుతామా మేడమ్‌’ అని తిరిగి నన్నే అడిగాడు ఒక డాక్టర్‌. ఆ అడిగిన డాక్టర్‌ ఎవరా అని తలతిప్పి చూశాను. అనురాగ్‌ ఠాకూరే!  ‘కొంచెం చూస్తుంటావా అనురాగ్, బ్రేక్‌ తీసుకుంటాను..’ అన్నాను.  ‘అలాగే మేడమ్‌’ అని కదా నా సహాయకుడిగా అతడు అనవలసింది.. ‘అందరం బ్రేక్‌ తీసుకుందాం మేడమ్‌..’ అన్నాడు! ‘అవును మేడమ్‌ అందరం బ్రేక్‌ తీసు కుందాం.. హల్వా కింద స్టౌ మంటను ఆపేసి..’ అనే మాట వినిపించింది! ఆ మాట అన్నది అనురాగ్‌ డాక్టర్‌ కాదు. ఇంకో హల్వా డాక్టర్‌ కృష్ణమూర్తి సుబ్రహ్మణియన్‌. ఫైనాన్స్‌ సెక్రెటరీ. ‘అరె సుబ్రహ్మణియన్‌.. నువ్వెప్పుడొచ్చావ్‌?’ అన్నాను.  ‘మీ చేతికి గరిటె ఇచ్చింది నేనే మేడమ్‌’ అన్నాడు.  ‘బ్రేకులు మనం తీసుకోవచ్చు సుబ్రహ్మణియన్‌. స్టౌ మీద ఉన్న హల్వాకు బ్రేక్‌లు ఇవ్వకూడదు’ అని చెప్పాను. ఆ రోజంతా హల్వాతోనే గడిచిపోయింది. నా టీమ్‌లో స్టౌ వెలిగించడం వచ్చిన వాళ్లు కూడా లేనట్లున్నారు. ‘హల్వా సూపర్‌గా ఉంది మేడమ్‌’ అనైతే అన్నారు. ‘మీరు కూడా నేర్చుకుని చేసి చూడండయ్యా.. ఇంకా సూపర్‌గా వస్తుంది’ అన్నాను. మోటివేట్‌ అయినట్లు లేదు. ఈ మగపిల్లలు మాటలు ఎన్నైనా చెబుతారు. వంట మాత్రం నేర్చుకోరు.  సండే కావడంతో రిలాక్సింగ్‌గా ఉంది. మొన్న మాన్‌సూన్‌ సెషన్స్‌కైతే శని, ఆది వారాల్లో కూడా పని చేశాం. ‘‘నమస్తే ఆంటీ..’’ అంటూ వచ్చింది పక్కింట్లో పేయింగ్‌ గెస్ట్‌గా ఉంటున్న అమ్మాయి. సివిల్స్‌కి ప్రిపేర్‌ అవుతున్నట్లుంది.  ‘‘రామ్మా.. కూర్చో..’’ అన్నాను.  ‘‘ఆంటీ, వృద్ధి రేటు 11 శాతం వరకు ఉంటుంది అన్నారు కదా మీరు. అంత ఎలా పెరుగుతుంది ఆంటీ!’’ అంది.  ‘‘అబ్బాయిలు వంట నేర్చుకుంటే పెరుగుతుందమ్మా..’’ అన్నాను.  పెద్దగా నవ్వింది.  ‘‘అవునాంటీ.. వృద్ధి రేటు పెరగడానికైనా ఈ బాయ్స్‌ వంట నేర్చుకోవాల్సిందే..’’ అంది.

ఫస్ట్‌ డే! వైట్‌ హౌస్‌ వెస్ట్‌ వింగ్‌లో ఉన్న ఓవల్‌ ఆఫీస్‌లోకి వెళ్లి కూర్చున్నాను. ప్రెసిడెంట్‌ చెయిర్‌! బాగా తొక్కి, పాడు చేసినట్లున్నాడు ట్రంప్‌. కూర్చోగానే కుర్చీ కిందకీ వెళ్లలేదు. పైకీ రాలేదు. చుట్టూ తిరగలేదు. కొన్ని స్క్రూలు, కొన్ని నట్లు ఏమైనా ఊడదీసి గానీ వెళ్లాడా ఏంటి ట్రంప్‌ అనే డౌట్‌ వచ్చింది. అలా చేస్తాడని నేను అనుకోను కానీ, కమలకు చెబితే మాత్రం తను అనుకుంటుంది.. ‘ఆ మనిషి అలాంటివాడే మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’ అని పెద్దగా నవ్వుతుంది. కమల నవ్వు బాగుంటుంది. ఆ నవ్వు ట్రంప్‌కి నచ్చదు. ‘ఎందుకు పిచ్చిదానిలా ప్రతిదానికీ పగలబడి నవ్వుతుంది!’ అని కమల ఎలా నవ్వుతుందో ఎన్నికల ర్యాలీలో నవ్వి చూపించాడు ట్రంప్‌! ఏమైంది? అమెరికన్‌ ప్రజలు కమల నవ్వును ఇష్టపడ్డారు. ‘కమల ఇలా నవ్వుతుంది’ అని నవ్వి చూపించిన ట్రంప్‌ని ఇష్టపడలేదు.  వెస్ట్‌ వింగ్‌లోనే నా ఆఫీస్‌కి ఓ పక్కగా కమల ఆఫీస్‌. అందులోనే వైస్‌ ప్రెసిడెంట్‌ చెయిర్‌. రెండొందల తొంభై ఏళ్ల ఆ చెయిర్‌ జీవితంలో తొలి మహిళ కమల. చెయిర్‌కి మాటలు వచ్చుంటే కమలతో ఇప్పటికే ఇష్టంగా కబుర్లు చెప్పడం మొదలుపెట్టి ఉంటుంది. కబుర్లు చెప్పడం, కబుర్లు వినడం ఆడవాళ్ల రైట్‌ అనిపిస్తుంది నాకైతే. ఇప్పుడీ సీట్లో నేను కాకుండా ట్రంప్‌ ఉండి, పక్క సీట్లో కమల ఉండి ఉంటే.. ‘ఏంటా కబుర్లు!’ అని ఇక్కడి నుంచే గట్టిగా కుర్చీని తిట్టేసేవాడు.. కుర్చీ అని కూడా చూడకుండా. అప్పుడు కమల.. ‘మిస్టర్‌ ట్రంప్‌.. మీకెందుకంత కోపం వస్తోంది. కుర్చీ అయితే మాత్రం?! కబుర్లు చెప్పాలని ఉండదా తనకు?!’ అని కుర్చీకి సపోర్ట్‌గా వెళ్లి ఉండేవారు. అప్పుడు ట్రంప్‌కు ఇంకా కోపం వచ్చి ఉండేది. ‘కుర్చీకి బుద్ధి లేకపోతే నీకు బుద్ధుండక్కర్లా? కుర్చీ.. కబుర్లు చెబుతోందని వింటూ కూర్చుంటావా?’ అని కుర్చీ ముందే కమలని తిట్టేసేవాడు. స్త్రీ ద్వేషి! అయినా ఫస్ట్‌ డే ఫస్ట్‌ టైమ్‌ ప్రెసిడెంట్‌ చెయిర్‌లో కూర్చొని, వెళ్లిపోయిన ప్రెసిడెంట్‌ గురించి ఆలోచిస్తున్నానేమిటి!  కాళ్లు లాగుతున్నాయి! కుర్చీలో వెనక్కి వాలి, రెండు కాళ్లూ లేపి లేబుల్‌పై పెట్టే ప్రయత్నం చేశాను. కుర్చీ వెనక్కి వెళ్లడం లేదు! అమెరికా ప్రెసిడెంట్‌లకు కాళ్లు టేబుల్‌ పైన ఎత్తి పెట్టి కూర్చునే అలవాటు ఉంటుంది. ఒబామా అయితే కాళ్లు టేబుల్‌ మీద ఎత్తి పెట్టుకోడానికే వచ్చి కుర్చీలో కూర్చున్నట్లుగా ఉండేవారు! నేను మాత్రం పూర్వపు ప్రెసిడెంట్‌లు కూర్చున్నంత స్వేచ్ఛగా కాళ్లెత్తి పెట్టుకోడానికి లేదు. కమల ఎప్పుడొచ్చి.. ‘హాయ్‌.. మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’ అంటారో తెలీదు. అదీగాక ఎన్నికల ఫలితాలు వచ్చీరావడంతోనే ఆమెకు చెప్పేశాను.. ‘మన మధ్య ఎక్స్‌క్యూజ్‌మీలు, మే ఐ కమిన్‌లు ఉండకూడదు’ అని. ఆ మాటకు కమల పెద్దగా నవ్వారు. ‘మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌.. నేను మిమ్మల్ని ‘మే ఐ కమిన్‌’ అని అడగక్కర్లేదు. కానీ మీరు నన్ను ‘మే ఐ కమిన్‌’ అని అడగడం నాకు సౌకర్యంగా ఉంటుంది’’ అన్నారు. నిజమే కదా! ఓవల్‌ ఆఫీస్‌ ఇక తనకు అలవాటు లేని కొత్త మర్యాదల్ని నేర్చుకోవడం మొదలుపెట్టాలి. కొంచెం శుభ్రం, కొంచెం శుచీ కూడా.. మాటల్లో, చేతల్లో, చూపుల్లో.  ‘‘మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్, మే ఐ కమిన్‌’’ అంటూ వచ్చారు కమల!  ‘‘ప్లీజ్‌ కమ్‌.. మీ గురించే ఆలోచిస్తున్నాను’’ అన్నాను. ‘‘నా గురించా!’’ అని పెద్దగా నవ్వారు కమల. ఆమె నవ్వు బాగుంది.  ‘‘అవును మీ గురించే’’ అన్నాను.  ‘‘ఏంటి నా గురించి!’’ అన్నారు.  ‘‘ఓవల్‌ ఆఫీస్‌ మీకు డే వన్‌ నుంచే అలవాటవుతుంది. ఓవల్‌ ఆఫీస్‌కి మీరు ఎప్పటికి అలవాటవుతారా అని ఆలోచిస్తున్నాను’’ అన్నాను.  క్షణం ఆగగలిగి, నవ్వునిక ఆపుకోలేక పోయారు కమల. 

వ్యాక్సినేషన్‌లో పార్టిసిపేట్‌ చేసి గాంధీ హాస్పిటల్‌ నుంచి బయటికి వచ్చాను. వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకున్నట్లు గుర్తుగా ఎడమ చేతి బొటనవేలికి ఇంకు చుక్క పెడుతున్నారు. రెండు వారాల తర్వాత రెండో డోస్‌ అంటున్నారు. అప్పుడు అదే వేలి మీద రెండో చుక్క పెడతారో, ఇంకో వేలేదైనా పట్టమంటారో!  ఆ మాటే అడిగాను సయ్యద్‌ అలీ ముర్తజా రిజ్వీని. బయట నాకోసం ఎదురుచూస్తూ ఉన్నాడతను. తెలంగాణ హెల్త్‌ సెక్రెటరీ. మనిషి చువ్వలా ఉంటాడు. యాంటీ బయాటì క్స్‌తో ల్యాబ్‌లో తయారైనట్లుగా ఉంటుంది బాడీ.  ‘‘మీరు గ్రేట్‌ సర్‌’’ అన్నాడు.  ‘‘దేనికి గ్రేట్‌ రిజ్వీ భయ్యా’’ అని అడిగాను.  ‘‘నిన్న ప్రెస్‌ మీట్‌లో ‘మొదటి వ్యాక్సిన్‌ నేనే తీసుకుంటాను’ అంటున్నప్పుడు మీ కళ్లల్లో భయం కనిపించలేదు. ఈరోజు గాంధీ హాస్పిటల్‌ నుంచి బయటికి వస్తున్నప్పుడూ మీ కళ్లల్లో భయం కనిపించడం లేదు!’’ అన్నాడు.  ‘‘అందులో గ్రేట్‌ ఏముంది రిజ్వీ భయ్యా! ఆరోగ్యశాఖ మంత్రికి ప్రజలొచ్చి ధైర్యం చెబుతారా? ఆరోగ్యశాఖ మంత్రే కదా వెళ్లి ప్రజలకు ధైర్యం చెప్పాలి’’ అన్నాను.  ‘‘అయినా గానీ మీరు గ్రేట్‌ సర్‌. రెండోసారి వ్యాక్సినప్పుడు రెండో చుక్కను మళ్లీ అదే చేతికి, మళ్లీ అదే వేలికీ వేస్తారా అని అడిగారు తప్పితే, వ్యాక్సిన్‌ని మళ్లీ అదే చేతికి, అదే జబ్బకు వేస్తారా అని మీరు అడగలేదు. అది కూడా ధైర్యమే కదా సార్‌’’ అన్నాడు రిజ్వీ.  నవ్వాను. చెయ్యి చురుక్‌ మంది! నవ్వితే చురుక్‌మందా? వ్యాక్సినేషన్‌లో పార్టిసిపేట్‌ చేసి వచ్చినందుకు చురుక్కుమనడం మొదలైందా?! రమేశ్‌రెడ్డి, శ్రీనివాస్‌ నా వెనకే వస్తున్నారు. రిజ్వీని వెళ్లనిచ్చి రమేశ్‌రెడ్డిని, శ్రీనివాస్‌ని దగ్గరకు పిలిచాను. రాలేదు! దూరం నుంచే.. ‘చెప్పండి సర్‌’ అన్నారు! ‘‘వ్యాక్సినేషన్‌లో పార్టిసిపేట్‌ చేసిన వాళ్ల నుంచి ఏమీ అంటవులేవయ్యా.. రండి దగ్గరకు..’’ అని పిలిచాను. ధైర్యం చేసి వచ్చారు. రమేశ్‌రెడ్డి మెడికల్‌ ఎడ్యుకేషన్‌ డైరెక్టర్‌. శ్రీనివాస్‌ పబ్లిక్‌ హెల్త్‌ డైరెక్టర్‌. ‘‘వాళ్లు వేస్తున్నది కోవాగ్జినా, కోవిషీల్డా’’ అని అడిగాను.  ‘‘గమనించలేదు సార్‌’’ అన్నారు! ‘‘హెల్త్‌ మినిస్టర్‌ పార్టిసిపేట్‌ చేసిన ప్రోగ్రామ్‌ని కూడా మీరు గమనించరా! వ్యాక్సిన్‌కి సైడ్‌ ఎఫెక్ట్స్‌ ఎలా ఉంటాయో కనీసం అదైనా తెలుసా?’’ అన్నాను. చెయ్యి మళ్లీ చురుక్కుమంది.  ‘‘సూది గుచ్చిన చోట ‘చురుక్‌’ మంటుంది సర్‌..’ అన్నాడు రమేశ్‌రెడ్డి. ‘‘అది సైడ్‌  ఎఫెక్ట్‌ ఎందుకౌతుంది రమేశ్‌రెడ్డీ.. ఎఫెక్ట్‌ అవుతుంది కానీ! నువ్వు చెప్పలేవా శ్రీనివాస్‌.. వ్యాక్సిన్‌ సైడ్‌ ఎఫెక్ట్స్‌ ఎలా ఉంటాయో?’’  అన్నాను.  ‘‘సర్‌.. ఒకట్రెండు ఉంటాయి. తలనొప్పి, అలసట, కండరాల నొప్పి, జ్వరం, కీళ్ల నొప్పులు, ఒళ్లు నొప్పులు. ఇంకా.. కడుపులో వికారం, వాంతులు, చెమటలు పట్టడం, జలుబు, దగ్గు, వణుకు, చికాకు..’’ చెప్పుకుంటూ పోతున్నాడు! ఆగమన్నాను. ఒకట్రెండు అని చెప్పి బాడీలో ఏ పార్ట్‌నీ వదలడం లేదు! ‘‘శ్రీనివాస్‌.. నేనడిగింది సైడ్‌ ఎఫెక్ట్స్‌ గురించి. నువ్వు చెబుతున్నది కరోనా సింప్టమ్స్‌ గురించి..’’ అన్నాను.  ‘‘రెండూ ఒకేలా ఉంటాయని వైద్య నిపుణులు చెబుతున్నారు సార్‌. వ్యాక్సిన్‌ వేసుకోకుండానే ఈ లక్షణాలు కనిపిస్తే కరోనా అన్నట్టు. వ్యాక్సిన్‌ వేసుకోగానే కనిపిస్తుంటే వ్యాక్సిన్‌ పని చేస్తున్నట్టు..’’ అన్నాడు రమేశ్‌రెడ్డి.  తలనొప్పి మొదౖలైంది! ‘వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోకున్నా ఊరికే వ్యాక్సినేషన్‌లో పార్టిసిపేట్‌ చేసి వచ్చినందుకు కూడా సైడ్‌ ఎఫెక్ట్స్‌ ఏమైనా ఉంటాయా శ్రీనివాస్‌..’ అని అడగబోయీ అడగలేదు. -మాధవ్‌ శింగరాజు

నాగార్జున సాగర్‌ ఉప ఎన్నికకు అభ్యర్థిగా నా పేరు వినిపిస్తోంది. కాంగ్రెస్‌లో వినిపించడం ఉండదు. వెళ్లి వినిపించుకోవడమే ఉంటుంది. నేను వెళ్ల లేదు, వెళ్లి వినిపించుకోలేదు. మరి నా పేరు నాకు వినిపించడం ఏమిటి?!  ‘‘ఎనీబడీ హియర్‌ మీ’ అని మాణిక్యం ఠాగూర్‌ని అనుకుంటా, ఫోన్‌ చేసి అడిగాను. ‘‘చెప్పండి జానారెడ్డి గారూ మీరేనని తెలుస్తోంది’’ అన్నారు అటువైపు నుంచెవరో!  ‘‘నేను జానారెడ్డినని మీకు తెలుస్తూనే ఉంది, మీరు మాణిక్యం ఠాగూర్‌ అని నాకు తెలిసేదెలా?!’’ అని అడిగాను.  ‘‘తెలియకపోయినా ఏమౌతుంది చెప్పండి జానారెడ్డి గారూ. పొరపాటున మీ ఫోన్‌ ఉత్తమ్‌కుమార్‌రెడ్డికి వెళ్లినా ఏం కాదు. కాంగ్రెస్‌ నుంచి తను వెళ్లిపోయానని ఆయన అనుకుంటున్నారు తప్ప, ఆయన వెళ్లిపోయినట్లు కాంగ్రెస్‌ అనుకోవడం లేదు. నాగార్జున సాగర్‌ ఉపఎన్నికలో మిమ్మల్ని గెలిపించే బాధ్యత కూడా ఉత్తమ్‌కుమార్‌రెడ్డిదే. కనుక మీరు నాకు ఫోన్‌ చేయాలనుకుని ఉత్తమ్‌కి చేసినా, చేయవలసిన వాళ్లకే చేసినట్లవుతుంది. నేనొకటి కాదు, ఉత్తమ్‌ ఒకటి కాదు’’ అన్నాడు! ఉత్తమ్‌ వేరు, మీరు వేరు అని నేను మీతో అనలేదు కదా మాణిక్యం. మన పార్టీలో ఉన్నది ఇదే. ఊహించుకుని మాట్లాడతాం. ఉప ఎన్నికకు అభ్యర్థిగా నా పేరు ఎవరు చెప్పారో నాకై నేను ఊహించుకోలేక మీకు ఫోన్‌ చేస్తే, నన్ను గెలిపించే బాధ్యత ఎవరి మీద పెట్టారో చెప్పమని అడగడానికి నేను మీకు ఫోన్‌ చేసినట్లు మీరు ఊహించుకున్నట్లున్నారు! నాగార్జున సాగర్‌ అభ్యర్థిగా నా పేరును నాకు  వినిపించేలా చేసిన ఆ మంచి వ్యక్తి ఎవరో తెలుసుకోవాలనిపించే ఇప్పుడు మీకు ఫోన్‌ చేశాను. మీరు తమిళనాడు నుంచి ఇక్కడికి వచ్చినా, ఇక్కడ సోనియాజీకి దగ్గరగా ఉన్న తెలంగాణ నాయకులు మీరే కనుక మీకు ఫోన్‌ చేశాను? ఢిల్లీలో ఎవరైనా నా పేరు చెప్పారా? లేదంటే తెలంగాణలోనే ఎవరైనా చెప్పారా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘రెండు చోట్లా కాదు. తమిళనాడులో చెప్పారు’’ అన్నాడు!! ‘‘నాగార్జున సాగర్‌కి జానారెడ్డిని నిలబెడితే బాగుంటుందని తమిళనాడులో చెప్పారా?’’ అన్నాను.  మాణిక్యం నవ్వారు.  ‘‘అవును జానారెడ్డి గారూ.. నేను తమిళనాడులో ఉన్నప్పుడు సోనియాజీ ఫోన్‌ చేసి చెప్పారు. ఉత్తమ్‌కుమార్‌ వెళ్లిపోయిన ఖాళీని నాగార్జున సాగర్‌ ఉప ఎన్నిక తర్వాత భర్తీ చేస్తే బాగుంటుందని మీరు మేడమ్‌కి ఫోన్‌ చేసి చెప్పారట కదా. ‘అలా చేస్తే పార్టీకి ఎలాంటి ఉపయోగం కలుగుతుందో నాకైతే తెలియదు కానీ ఠాగూర్‌.. జానారెడ్డి నాకు ఫోన్‌ చేయడం వల్ల ఒక ఉపయోగం అయితే కలిగింది. నాగార్జున సాగర్‌కి ఎవరైతే బాగుంటుందా అని ఆలోచిస్తున్న టైమ్‌లో ఆయన ఒకరున్నారు కదా అని గుర్తొచ్చింది’ అని మేడమ్‌ నాతో అన్నారు’’ అని చెప్పాడు మాణిక్యం ఠాగూర్‌. నాకు తెలియకుండా నేనే నా పేరు వినిపించుకున్నట్లున్నాను!  కాంగ్రెస్‌లో ఏం జరగబోతోందో అందరూ ఊహిస్తూనే ఉంటారు కానీ చివరికి ఎవరూ ఊహించనిదే కాంగ్రెస్‌లో జరుగుతుంది. అదే కాంగ్రెస్‌ గొప్పదనం.  ‘‘నేను అస్సలు ఊహించలేకపోతున్నాను మాణిక్యం..’’అన్నాను.  ‘‘పోనీ మీరు కాకుండా నాగార్జున సాగర్‌కు ఎవరున్నారో చెప్పండి. మిమ్మల్ని కాకుండా నాగార్జున సాగర్‌కు ఎవరిని ఉంచాలో నేను చెబుతాను’’ అన్నాడు.  ‘‘అర్థం కాలేదు మాణిక్యం’’ అన్నాను. ‘‘నాగార్జునసాగర్‌లో టీడీపీని ఓడించింది మీరే. టీఆర్‌ఎస్‌ని ఓడించిందీ మీరే. ఇప్పుడిక బీజేపీని ఓడించవలసిందీ మీరే కదా జానారెడ్డి గారూ..’’ అన్నాడు!  తెలంగాణ కాంగ్రెస్‌ కన్నా, తమిళనాడు కాంగ్రెస్‌ షార్ప్‌గా ఉన్నట్లుంది!! -మాధవ్‌ శింగరాజు

‘‘మెస్మరైజ్‌ చేశారు మోదీజీ మీ సన్‌రైజ్‌ కవిత్వంతో..’’ అని ఉదయాన్నే ఫోన్‌ చేశాడు హర్షవర్ధన్‌! ‘‘హర్షవర్ధన్‌.. నిన్న కదా నా కవిత్వానికి నువ్వు మెస్మరైజ్‌ అవాల్సింది’’ అన్నాను. ‘‘నేను మళ్లీ ఈరోజు విన్నాను మోదీజీ. నిన్న వ్యాక్సిన్‌ ఏర్పాట్లలో ఉండి.. విన్నానని, బాగుందనీ చెప్పలేకపోయాను. ‘అభీ తో సూరజ్‌ ఉగా హై..’ అని మీ గొంతులోంచి దిగుతున్న కవిత్వం, సూర్యుణ్ణి పైకి లేపుతోంది’ అన్నాడు.  ‘నా కవిత్వం బాగుందన్న విషయాన్ని నువ్వు నీ కవిత్వంతో చెప్పక్కర్లేదు హర్షవర్ధన్‌.  చెప్పు.. ఏంటి? ’’ అన్నాను.  ‘‘జనవరి ఫస్ట్‌ ఉదయం ఆలస్యంగా లేవకూడదనుకుని డిసెంబర్‌ థర్టీ ఫస్ట్‌న త్వరగా పడుకున్నాను మోదీజీ. త్వరగా పడుకున్నందువల్ల త్వరగా నిద్ర పట్టింది కానీ, త్వరగా నిద్ర లేవలేకపోయాను! మధ్యాహ్నం అయింది. ‘సూర్యుడిప్పుడే మేల్కొన్నాడు’ అని మోదీజీ గొప్ప కవిత్వం రాసి చదివారు విన్నారా?’ అని అమిత్‌జీ ఫోన్‌ చేసి అడిగారు. ‘వినబోతుంటేనే మీరు ఫోన్‌ చేశారు’ అని ఆయనకు చెప్పి, విన్నాక మీకు ఫోన్‌ చేశాను మోదీజీ’’ అన్నాడు. ‘‘ఏం చెబుతామని ఫోన్‌ చేశావో అది చెప్పు హర్షవర్ధన్‌. జనవరి ఫస్ట్‌ కోసం చదివిన కవిత్వం అది. ఫస్ట్‌ వెళ్లిపోయింది కదా.. నెక్స్‌›్ట ఏమిటో చెప్పు..’’ అన్నాను.  ‘‘నెక్స్‌›్ట మళ్లీ రెండువేల ఇరవై రెండులోనే కదా మోదీజీ ఇంకో జనవరి ఫస్ట్‌ సన్‌రైజ్‌ ఉంటుంది’’ అన్నాడు!!  దేశంలోకి కరోనా ఎంటరైనప్పటి నుంచి హర్షవర్ధన్‌ నెలల్నీ, రోజుల్నీ వదిలేసి, సంవత్సరాల్లోనే మాట్లాడుతున్నాడు! కరోనా ఎప్పటికి పోతుంది? కనీసం ఏడాది. కరోనాకు వ్యాక్సిన్‌ ఎప్పుడొస్తుంది? ఏడాది తర్వాతే. వ్యాక్సిన్‌ పని చేస్తుందా? ఏడాదికి గానీ తెలి యదు. మళ్లీ రాకుండా ఉంటుందా? ఏడాది చూసి గానీ చెప్పలేం. ఏడాదిగా ఇంతే! ఇప్ప టికీ హర్షవర్ధన్‌ తన స్టాండ్‌పై తను ఉన్నాడు.  ‘అలా ఎలా చెబుతావ్‌ హర్షవర్ధన్‌?’ అని ఓ రోజు ఫోన్‌ చేసి అడిగాను. తన స్టాండు మార్చుకోలేదు! ‘ఆరోగ్యశాఖ ధైర్యం చెప్ప కూడదు మోదీజీ. ప్రజల్లో భయం పోతుంది. ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ కూడా భయం చెప్పిందే కానీ..వ్యాక్సినొస్తుందని గానీ, వచ్చిన వ్యాక్సిన్‌ బాగా పని చేస్తుందని గానీ ఏనాడూ ధైర్యం చెప్పలేదు’ అన్నాడు. ఇప్పుడైనా స్టాండు దిగాడో లేదో?! ‘‘ వ్యాక్సిన్‌ డ్రై రన్‌ బాగానే జరుగుతోందా హర్షవర్ధన్‌? మనవి కోవిషీల్డ్, కోవాగ్జిన్‌ వ్యాక్సిన్‌లు కదా. ఫారిన్‌ వాళ్ల ఫైజర్‌ వ్యాక్సిన్‌ ఎలా పని చేస్తోందట? రష్యా వాళ్ల స్పుత్నిక్‌ వ్యాక్సిన్‌ గురించి ఏమైనా తెలిసిందా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘ఇప్పుడే అడిగితే బాగా పని చేస్తుందని చెబుతారు మోదీజీ. ఏడాది తర్వాత అడుగుదాం’’ అన్నాడు! ‘‘బాగా పనిచేస్తుంటే మనమూ ఫైజర్‌ వ్యాక్సిన్‌ తెప్పించుకుందాం హర్షవర్థన్‌. కోవి షీల్డ్, కోవాగ్జిన్‌ కోసం ఆగడం ఎందుకు? డ్రై రన్‌ కూడా మొదలుపెట్టేశాం కదా..’’ అన్నాను.  ‘‘మోదీజీ.. ఫైజర్‌ వ్యాక్సిన్‌ ఎలా పని చేస్తుందో తెలీదు. స్పుత్నిక్‌ వ్యాక్సిన్‌ ఎలా పని చేస్తుందో తెలీదు. మన కోవిషీల్డ్, కోవాగ్జిన్‌లు ఎలా పని చేస్తాయో తెలీదు. ఒకటి మాత్రం నమ్మకంగా చెప్పగలను’’ అన్నాడు! ‘చెప్పగలను’ అన్నాడు కాబట్టి చెప్పడం కోసం ఆగాను.  ‘‘మోదీజీ.. డిసెంబర్‌ థర్టీఫస్టంతా నాకు గొంతునొప్పిగా ఉంది. కాస్త జ్వరంగా కూడా ఉంది. రెండు మూడు పొడి దగ్గులూ దగ్గాను. జనవరి ఫస్ట్‌ మధ్యాహ్నం నుంచీ అవేమీ లేవు. అందుకే అన్నాను.. మెస్మరైజ్‌ చేశారు మీ సన్‌రైజ్‌ కవిత్వంతో.. అని. అది చెప్పడానికే ఫోన్‌ చేశాను’’ అన్నాడు!! 

జీవితాన్ని ముఖ్యమైనదిగా తప్ప ఇష్టమైనదిగా గడిపే అవకాశాన్ని నిరాకరించే అననుకూలతలు స్త్రీలకే ఎక్కువ. తనకు ఇష్టమైన కలలతో పాటు.. తన భర్తకు, పిల్లలకు ముఖ్యమైన కలల్నీ ఆమె నిజం చేసుకోవాలి! సాధ్యం అవుతుందా? అవుతుంది. ఇల్లు సపోర్ట్‌ ఇస్తే జీవితమూ పూలగుత్తితో వస్తుంది. మనస్ఫూర్తిగా ఆమెకు శుభాకాంక్షలు తెలుపుతుంది.  ‘‘నేనేం గ్రహించానో తెలుసా? జీవితం మనకు అస్సలు ఇష్టంలేని వాటికి సమయాన్ని వెచ్చించలేనంత చిన్నది..’’ అంటుంది సిల్వీ. ఉద్యోగం చేస్తుంటుంది తను. టీవీ స్టేషన్‌లో తనకు ఇష్టమైన ఉద్యోగం. ఉద్యోగంలా చేయదు. ఉద్యోగమే తన జీవితం అన్నంతగా చేస్తుంది. ఆమె జీవితంలో మరికొన్ని కూడా ఉంటాయి. ఇల్లు, వంట, భర్త, ఇంటికి వచ్చిపోతుండే అతిథులు. ‘‘అవన్నీ నువ్వే చూస్కో, నేను చేయలేను..’’ అంటుంది భర్తతో. ఆఖరికి అతిథుల్ని కూడా! ‘‘బాగోదు సిల్వీ.. అతిథులు ముఖ్యం కదా. కొన్నిరోజులు ఆఫీస్‌కి సెలవు పెట్టేయ్‌..’’ అంటాడు భర్త. ఆ ఘర్షణలోనే.. ‘జీవితం మనకు అస్సలు ఇష్టం లేనివాటికి సమయాన్ని వెచ్చించలేనంత చిన్నది..’ అని భర్తతో అంటుంది సిల్వీ. వాపోవడమది.  సిల్వీస్‌ లవ్‌’ చిత్రంలో సిల్వీ పాత్రధారి టెస్సా థాంప్సన్‌ జీవితంలో ముఖ్యమైనవీ, ఇష్టమైనవీ రెండూ ఉంటాయి. రెండిటికీ కలిపి ఒకే సమయం ఉంటుంది. ముఖ్యమైనవీ, ఇష్టమైనవీ వేటికవి జరిగిపోతున్నా.. ఇష్టమైనవి చేయనివ్వకుండా ముఖ్యమైనవి అడ్డుపడుతున్నప్పుడే.. ‘జీవితం పొద్దెక్కిపోతోందే’ అని మనసు త్వరపడి బలాన్ని కూడదీసుకుని ఇష్టమైనవాటి వైపు పరుగులు తీయాలని చూస్తుంది. ఆ వెనకే.. స్ట్రెస్‌. కన్నీళ్లు. ఇక్కడ సిల్వీ కూడా ఏడుస్తుంది. అర్థం చేసుకోగలిగిన భర్త అయుండీ, అర్థం చేసుకోలేకపోతున్న స్థితిలో మృదువుగా నెమ్మదైన స్వరంతో సిల్వీతో వాదించి ఆమె గదిలోంచి వెళ్లిపోతాడు. ఇంట్లోని గెస్ట్‌లకు మర్యాదలు అందించే పనిలో పడతాడు. అది అతడికి ముఖ్యమైన పని కాకుండా, ఇష్టమైన పని అయి ఉంటే కనుక అతడికోసం సిల్వీ తనకు ఇష్టమైన పనిని వదిలి, అతడికి ఇష్టమైన పనిని తన ముఖ్యమైన పనిగా మీద వేసుకుని గెస్ట్‌లు ఉన్న హాల్లోకి వెళ్లి ఉండేదేమో. ఇష్టమైన పని చేయడానికి వీల్లేకపోవడం ఎంత తీవ్రమైన మానసికమైన ఒత్తిడో ఆమెకు తెలుసు కాబట్టి వెళ్లి ఉండేదే..నేమో. కొండంత పని కలిగించే ఒత్తిడి కన్నా, ఇష్టమైన పనిని పిసరంతైనా చేయడానికి వీల్లేకపోవడం కొండంత ఒత్తిడి. నోటిఫికేషన్‌ పడకుండానే, దరఖాస్తు చేయకుండానే, ఇంటర్వ్యూ లేకుండానే, అసలు ఇష్టమే లేకుండానే వెళ్లిపోయి తప్పనిసరిగా చేయవలసిన ఉద్యోగం స్త్రీకి.. పెళ్లి, భర్త, ఇల్లు! ఆమెకు ఇష్టమైన ఉద్యోగం వేరే చోట ఎక్కడైనా ఉండొచ్చు సిల్వీకి టీవీ స్టేషన్‌లో ఉన్నట్లు. ఈ ‘ముఖ్యం’–‘ఇష్టం’ మధ్య ఆ గోడకూ ఈ గోడకూ షటిల్‌ అవుతూ కింద పడిపోకుండా జీవితాన్ని లాగించేవాళ్లలో స్త్రీలు మాత్రమే ఉంటారని కాదు. జీవితాన్ని ముఖ్యమైనదిగా తప్ప ఇష్టమైనదిగా గడిపే అవకాశాన్ని నిరాకరించే అననుకూలతలు స్త్రీలకే ఎక్కువే. తనకు ఇష్టమైన కలలతో పాటు.. తన భర్తకు, పిల్లలకు ముఖ్యమైన కలల్నీ ఆమె నిజం చేసుకోవాలి! సాధ్యం అవుతుందా? అంత సమయాన్ని ఆమెకు ఉదారంగా ఇచ్చేందుకు జీవితమేమీ స్త్రీవాది కాదు. జీవితం మనకు అస్సలు ఇష్టంలేని వాటికి సమయాన్ని వెచ్చించలేనంత చిన్నది అంటే, జీవితం మనకు అస్సలు ఇష్టం లేని పనులను చేసుకుంటూ పోగలిగినంత పెద్దది కాదనే. ముఖ్యమైన పని ‘స్టేటస్‌’ను ఇస్తే ఇవ్వొచ్చు. ఇష్టమైన పని ‘సాఫల్యత’ను ఇస్తుంది. ఇంటిముందుకు ఖరీదైన కొత్త కారు రావడం స్టేటస్‌. స్టేటస్‌ లేట్‌ అవుతుంటే ‘ఏంటండీ.. మీరింకా కారే కొనలేదు’ అని ఇంటి ముందుకొచ్చి ఎవ్వరూ అడిగిపోతుండరు. సాఫల్యతకు సమయం మించిపోతుంటేనే.. ‘గడియారం చూసుకున్నావా? జీవితం ఎంతైందో తెలుసా!..’ అని మనసు అదేపనిగా అడగడానికొస్తుంది. సిల్వీపాత్ర ఇటీవలి హాలీవుడ్‌ చిత్రం ‘సిల్వీస్‌ లవ్‌’ లోనిది. సిల్వీ వర్కింగ్‌ ఉమన్‌. ఈ కొత్త సంవత్సరం సిల్వీలందరినీ వారికి ఇష్టమైన ఉద్యోగాలను హాయిగా చేసుకోనివ్వాలి. ఇల్లు సపోర్ట్‌ ఇస్తే జీవితమూ పూలగుత్తితో వస్తుంది. మనస్ఫూర్తిగా ఆమెకు శుభాకాంక్షలు తెలుపుతుంది. 

రేవంత్‌రెడ్డిని ప్రెసిడెంట్‌ని చేస్తారని మళ్లీ ఓ బ్రేకింగ్‌. రెండు రోజులుగా టీవీల్లో ఆ బ్రేకింగ్‌ వినిపిస్తూనే ఉంది. బ్రేకే రావడం లేదు. మీరుండగా, కోమటిరెడ్డి ఉండగా, భట్టి విక్రమార్క ఉండగా, శ్రీధర్‌బాబు ఉండగా, జీవన్‌రెడ్డి ఉండగా, పొన్నం ప్రభాకర్‌ ఉండగా, మధు యాష్కీ ఉండగా.. టీడీపీని ముంచి కాంగ్రెస్‌లోకి వచ్చిన రేవంత్‌రెడ్డిని టీపీసీసీ చీఫ్‌ని చెయ్యడం ఏమిటని టీవీ చానెళ్ల వాళ్లు మైకులు, వ్యాన్లు వేసుకొచ్చి బాధగా మా ఇంటి బయట అరుగు మీద కూర్చున్నారు. నేనూ బయటికే కనిపించేలా ఇంటి లోపల కూర్చొని ఉన్నాను. కొద్దిసేపు అలా కూర్చున్నాక.. దారిన పోయేవాళ్లు నన్ను, మీడియాను కలిపి చూసుకుంటూ వెళ్తున్నట్లు అనిపించి పడక్కుర్చీలోంచి కుర్చీలోకి మారాను. ‘‘హనుమంతరావు గారూ.. మీకేం వయసైపోయిందని.. మీరుండగా, కోమటి రెడ్డి ఉండగా, భట్టి విక్రమార్క ఉండగా..’’ అని మళ్లీ మొదలు పెట్టారు! ‘‘ఇదిగో బాబూ.. నేనేమీ అనుకోను గానీ, ‘మీరుండగా..’ అని అనడానికి మీరేమీ కష్టపడకండి. నేను కాకుండా మిగతావాళ్లలో ఎవరు ప్రెసిడెంట్‌ అయినా నేనేమీ అనుకోను. రేవంత్‌రెడ్డిని మాత్రం కానివ్వను’’ అన్నాను.  ‘‘ఒకవేళ అయితే?’’ అని గుంపులోంచి ఎవరో అన్నారు. అతడి వైపు చూశాను. ‘కానివ్వను’ అని నేను అంటుంటే, ‘ఒకవేళ అయితే’ అని అంటున్నాడు! ‘‘నువ్వుగానీ సోనియాజీతో మాట్లాడి రేవంత్‌రెడ్డిని ప్రెసిడెంట్‌ని చేయబోతున్నావా?’’ అని అడిగాను. అతడు మళ్లీ మాట్లాడలేదు. సమర్థుడు కాని వారెవరినీ కాంగ్రెస్‌ చేరనివ్వదు. సమర్థులైనవారిని చేరదీసేందుకు తొందరపడదు. ఉత్తమ్‌కుమార్‌రెడ్డి  తొందరపడి వెళ్లిపోయాడు కానీ, జీహెచ్‌ఎంసీ ఎన్నికల్లో ఎందుకు ఓడిపోయాం అని ఉత్తమ్‌ని గానీ, నన్ను గానీ, తక్కిన సీనియర్‌లను గానీ కాంగ్రెస్‌ అడిగిందా?! రాహుల్‌ అడిగాడా, సోనియా అడిగారా, గులామ్‌ నబీ ఆజాద్‌ అడిగారా? నిజానికి వీళ్లంతా అడగవలసిన బాధ్యత ఉన్నవాళ్లు. మోదీని అడుగుతారు. మోదీని అడగమని రాష్ట్రపతిని అడుగుతారు. సొంత పార్టీలోని వాళ్లను మాత్రం ఒక్క మాటా అడగరు. కాంగ్రెస్‌లో ఉండే పద్ధతీ పెద్దరికమే ఇది. నిలబడి నీళ్లు తాగడం మేలనుకుంటుంది. అప్పటికీ తాగదు. పరుగెత్తడం లేదు కదా, తాగడం ఎందుకు అనుకుంటుంది!  నాకైతే నమ్మకం. టీపీసీసీ పోస్టును ఇప్పట్లో కాంగ్రెస్‌ ఎవరికీ ఇవ్వదు. ప్రధాని కొన్ని కేబినెట్‌ పోస్టుల్ని దగ్గర పెట్టుకున్నట్లుగా కాంగ్రెస్‌ అధిష్టానం పార్టీ ప్రెసిడెంట్‌ పోస్టులను బూజు పట్టేవరకు తన దగ్గరే ఉంచుకుంటుంది. పార్టీ ఓడిపోడానికి, పార్టీ ప్రెసిడెంటుకు సంబంధం లేదని కాంగ్రెస్‌ నమ్ముతుంది కనుక పార్టీని గెలిపించడం కోసమైతే మాత్రం పార్టీ ప్రెసిడెంటును నియమించదు. పార్టీ ఓడిపోయిందని పార్టీ అధ్యక్షుల్ని తొలగించదు. రాహుల్‌ అయినా, ఉత్తమ్‌ అయినా ఓటమి బాధ్యతను వాళ్ల భుజాన వాళ్లు వేసుకుని వెళ్లిపోవడమే.  కాంగ్రెస్‌ ఏం చేస్తుందో ఏం చెయ్యదో ఊహించడం కూడా కష్టమే. పార్టీని గెలిపించలేకపోయిన వాళ్లను ఎంపిక చేసుకుని మరీ అధ్యక్షుడిని చేసినా చేస్తుంది! జీహెచ్‌ఎంసీ ఎన్నికల్లో రేవంత్‌రెడ్డి నలభై ఎనిమిది డివిజన్‌లకు ఇన్‌చార్జిగా ఉన్నాడు. బీజేపీకీ సరిగ్గా నలభై ఎనిమిది సీట్లొచ్చాయి. కాంగ్రెస్‌కు రెండంటే రెండే. పెరగలేదు. తగ్గలేదు. అందుకు రేవంత్‌రెడ్డి కారణం కాదనుకుంటే కనుక రేవంత్‌ని ప్రెసిడెంట్‌ని చెయ్యడానికి కాంగ్రెస్‌కి కారణం ఉండదు. మీడియా వాళ్లకు బ్రేకింగ్‌ ఏదో వచ్చినట్లుంది! సరంజామా సర్దుకుంటున్నారు. రేవంత్‌రెడ్డి దగ్గరకే కావచ్చు. వర్క్‌ లేకున్నా ప్రెసిడెంట్‌లు అయ్యే వర్కింగ్‌ ప్రెసిడెంట్‌లు కాంగ్రెస్‌లోనే ఉంటారు. మాధవ్‌ శింగరాజు 

ప్రెస్‌వాళ్లు వచ్చి కూర్చున్నారు.  తెలంగాణలో బీజేపీ సీఎంగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశాక తొలిసారి ఆ సీఎం పెట్టిన ప్రెస్‌ మీట్‌కు వచ్చినట్లుగా వచ్చింది మీడియా మొత్తం! హైదరాబాద్‌ గ్రేటర్‌ ఎన్నికల్లో బీజేపీ సాధించిన ఘన విజయం ముందు పార్టీ ఆఫీసు బాగా చిన్నదైపోయినట్లుగా కనిపిస్తోంది. ఒకరిద్దరు మీడియా మిత్రులు ఒకే కుర్చీపై సర్దుకుని కూర్చోవడం గమనించాను.  ‘‘ఈ విజయాన్ని మీరెలా ఆస్వాదిస్తున్నారు?’’ అని వారిలోంచి ఒకరు అడగడంతో నా ప్రమేయం లేకుండానే ప్రెస్‌ మీట్‌ మొదలైంది.  అసలైతే ప్రెస్‌ మీట్‌ను నేను ఇంకోలా ప్రారంభించాలని తలచాను. ‘‘మీరెలా ఈ విజయాన్ని ఆస్వాదిస్తున్నారు?’’ అని నేనే ప్రెస్‌ను అడగదలచుకున్నాను. మోదీజీ అయితే ఇలానే అడుగుతారు ప్రెస్‌ని. అయినా, ఆయనెప్పుడు విజయాన్ని ఆస్వాదించారని! ఆరేళ్లుగా ప్రతిపక్షాల అపజయాలను ఆస్వాదించడంతోనే సరిపోతోంది మోదీజీకి.  ‘‘చెప్పండి, ఈ విజయాన్ని మీరెలా ఆస్వాదిస్తున్నారు?’’ అని గద్దించినట్లుగా తన ప్రశ్నను రిపీట్‌ చేశాడు ఆ పత్రికా ప్రతినిధి.  ‘‘విజయం ఆసనం లాంటిది. ఆసనంపై ఆసీనమవడమే కానీ, ఆస్వాదించడం ఉండదు’’ అన్నాను. ఆ మాటకు ఎవరైనా నవ్వుతారని ఆశించాను. నవ్వలేదు! ప్రెస్‌ మీట్‌లో కేసీఆర్‌ ఏదైనా అంటే నవ్వుతారు. కేటీఆర్‌ ఏదైనా అంటే నవ్వుతారు. కేసీఆర్‌ లేదా కేటీఆర్‌ మాటలకే నవ్వడానికి వీళ్లు అలవాటు పడ్డారా?! అలా అలవాటు చేయబడ్డారా?!  ‘మిత్రులారా, బీజేపీ విజయం గురించి అడగడానికి మీ దగ్గర ప్రశ్నలేమీ ఉండవని నాకు తెలుసు. టీఆర్‌ఎస్‌ అపజయం గురించి మీరు కొన్ని ప్రశ్నలు వేయవచ్చు..’’ అన్నాను.  ‘‘టీఆర్‌ఎస్‌ది అపజయం అని మీరెలా అంటారు బండి గారు’’ అన్నాడు ఓ ప్రతినిధి. ఆశ్చర్యపోయాను.  ‘‘కొన్ని గంటల ముందే కదా.. ప్రెస్‌కి మా విజయాన్ని గుర్తించవలసిన పరిస్థితి ఏర్పడి మీరంతా నన్ను కలుసుకున్నది. ఆ కొత్తదనమైనా లేకుండా అప్పుడే మీరు నన్ను బండి గారు అంటున్నారేమిటి! నేను మిమ్మల్ని అర్థం చేసుకున్నదేమిటంటే.. బీజేపీ విజయాన్ని మీరు టీఆర్‌ఎస్‌ అపజయంగా భావించో లేదా, టీఆర్‌ఎస్‌ అపజయాన్ని బీజేపీ విజయంగా భావించో బీజేపీని ఏ విధంగానూ అంగీకరించేందుకు మనసొప్పక, ఆ అనంగీకారతతో నన్ను ‘బండి’ అని సంబోధిస్తున్నారని! ఇక నా అభ్యర్థన ఏమిటంటే.. నేను మీ చేత బండి అని పిలిపించుకోడానికి నాక్కొంత శక్తిని, తగినంత సమయాన్ని ఇమ్మని. ఇప్పటికైతే సంజయ్‌ అనొచ్చు’’ అన్నాను.  ఈలోపు మరొక ప్రతినిధి చెయ్యి లేపాడు.  ‘‘సంజయ్‌ గారూ.. టీఆర్‌ఎస్‌ సీట్లు తగ్గి, బీజేపీ సీట్లు ఎక్కువ రావడానికి మీకు కనిపి స్తున్న కారణాలు ఏమిటి? మీకు అనిపిస్తున్న కారణాలు ఏమిటి?’’ అని అడిగాడు.  ‘‘మిత్రమా.. నాకు కనిపిస్తున్న కారణాలు, నాకు అనిపిస్తున్న కారణాలు ఏమిటని మీరు అడిగారు. నిజానికి మీకు కదా కారణాలు కనిపించవలసినదీ, కారణాలుగా ఏవైనా అనిపించవలసినదీ. కనుక మీరే చెప్పండి’’ అని అడిగాను. తర్వాత కొన్ని ప్రశ్నలు. వాటికి జవాబులుగా నా ప్రశ్నలు.  చివరి ప్రశ్న ఒక మహిళా ప్రతినిధి నుంచి వచ్చింది. ‘‘సంజయ్‌ గారూ.. మీరేమైనా చెప్పదలచుకున్నారా?’’ అని!  గుడ్‌ క్వొశ్చన్‌ అన్నాను.  ‘‘అయితే గుడ్‌ ఆన్సర్‌ ఇవ్వండి’’ అన్నారు నవ్వుతూ ఆ ప్రతినిధి.  ‘‘నేను చెప్పదలచినది, గ్రేటర్‌ ఫలితాలు చెప్పేశాయి’’ అన్నాను.

‘‘ఉన్నారా?’’ అని ఫోన్‌ చేశారు చిదంబరం! ‘‘ఉన్నాను చెప్పండి చిదంబరం జీ’’ అన్నాను.  ‘‘మీరూ నేను ఎక్కడికి పోతాం చెప్పండి సిబల్‌ జీ. ‘ఉన్నారా’ అని నేను అడిగింది ‘మీరు ఉన్నారా’ అని కాదు. ‘మీ పక్కన ఎవరైనా ఉన్నారా’ అని’’ అన్నారు చిదంబరం. నాకూ ఆ సందేహం వచ్చింది. నాకు ఫోన్‌ చేసి నన్నే ‘ఉన్నారా’ అని చిదంబరం ఎందుకు అడుగుతారు.. ఎంత నాకన్నా మూడేళ్లు పెద్దవారైతే మాత్రం! ఆ మాటే చిదంబరంతో అన్నాను. పెద్దగా నవ్వారు.  కాంగ్రెస్‌లో వయసుడిగేవారు, వయసడిగేవారు ఉండరు.  ‘‘సో, ఎవరూ లేరు మీ పక్కన. ఉంటే మీరు మీ వయసు గురించి కానీ, నా వయసు గురించీ కానీ ఆలోచించేవారు కాదు కదా..’’ అని మళ్లీ నవ్వారు. నవ్వి, ‘‘ఎక్కడున్నారు?’’ అని అడిగారు. ఒక్క క్షణం ఆగాను. నేనున్నది ఢిల్లీలో. ఢిల్లీలో ఉన్నాను అని చెబితే.. ఢిల్లీలో కాంగ్రెస్‌ లేదని తెలిసీ ‘విషయాలేంటి?’ అని అడుగుతారు. కొన్నిసార్లు నేను జలంధర్‌లో కూడా ఉంటాను. జలంధర్‌లో ఉన్నానని చెబితే పంజాబ్‌లో ఉన్నది కాంగ్రెస్సే కనుక ‘విషయాలేంటి?’ అని అడగరు. ఓసారి ఇలాగే జలంధర్‌లో ఉన్నానని చెబితే టప్‌మని ఫోన్‌ పెట్టేశారు. ‘ ఫోన్‌ పెట్టేశారేమిటి?’ అని వెంటనే ఫోన్‌ చేసి అడిగాను. ‘ఢిల్లీలో ఉన్నారేమో విషయాలేంటి అని అడుగుదామనుకున్నాను. జలంధర్‌లో ఉన్నానన్నారు కనుక విషయాలేముంటాయ్‌ లెమ్మని పెట్టేశాను’ అన్నారు. అది గుర్తొచ్చి, జలంధర్‌లో ఉన్నాను అని అబద్ధం చెప్పాను. విషయాలు అడగరని.  ‘‘జలంధర్‌లో ఉన్నారా.. ఢిల్లీ ఎప్పుడు వెళ్తారు?’’ అన్నారు.  ‘‘ఎందుకు చిదంబరం జీ?’’ అని అడిగాను.  ‘‘ఏం లేదు, మీరు ఢిల్లీ వెళ్లాక ‘విషయాలేంటి?’ అని అడుగుదామనీ..’’ అన్నారు! ఒక గంటలో ఢిల్లీలో ఉంటాను. నేనే మీకు ఫోన్‌ చేస్తాను’’ అన్నాను.  గంట తర్వాత ఆయనే చేశారు! ‘‘ఉన్నారా?’’ అని అడిగారు! ‘చేరుకున్నారా?’ అని అడగాలి. ‘ఉన్నారా?’ అని అడిగారు! తెలిసిపోయిందా నేను ఢిల్లీలోనే ఉన్నట్లు?!  ‘‘చిదంబరం జీ, ‘ఢిల్లీ చేరుకున్నారా?’ అని కదా మీరు నన్ను అడగవలసింది, ‘ఉన్నారా?’ అని అడిగారేమిటి?’’ అని అడిగాను, ‘‘చేరుకుని ఉంటారని ఊహించి.. ‘ఉన్నారా?’ అని అడిగాను’’ అన్నారు! ‘ఉన్నాను..’ అని మళ్లీ నన్ను చెప్పనివ్వకుండా.. ‘‘మీ పక్కన ఎవరైనా ఉన్నారా?’’ అని అడిగారు.  ‘‘లేరు చిదంబరం జీ, నా పక్కనెవరూ లేరు చెప్పండి’’ అన్నాను.  ‘‘ఎక్కడున్నారు?’’ అని అడిగారు!! ‘‘ఢిల్లీలోనే చిదంబరం జీ.. మీకెందుకు డౌటొచ్చిందీ’’ అన్నాను.  ‘‘ఎక్కడున్నారు అని అడిగింది మిమ్మల్ని కాదు సిబల్‌ జీ, మీ పక్కన లేనివారు ఇప్పుడెక్కడున్నారూ అని..’’ అన్నారు!  చిదంబరం అడుగుతున్నది సోనియాజీ గురించని నాకు అర్థమైంది. ‘‘మీరెక్కడున్నారు చిదంబరం జీ’’ అని అడిగాను. నా పక్కన లేని వారు ఆయన పక్కన ఉండి, వారిపై నా మనోభావాలను  తెలుసుకునే ప్రయత్నం చేస్తున్నారేమోనని సందేహం వచ్చి అలా అడిగాను.  చిదంబరం పెద్దగా నవ్వారు.  ‘‘సిబల్‌ జీ, మీ ధైర్యాన్ని చూస్తుంటే కాంగ్రెస్‌ ఇంకో నూటా ముప్పై నాలుగేళ్లు అక్బర్‌ రోడ్డులోనే పటిష్టంగా ఉంటుందనిపిస్తోంది. గోవాలో రెస్ట్‌ తీసుకుంటున్న సోనియాజీ కనుక చెన్నైలో కూడా కొన్నాళ్లు ఉండేందుకు వస్తారేమో ముందే తెలిస్తే, నేను ఢిల్లీ వద్దామని మీకు ఫోన్‌ చేశాను. అంతే.’’ అన్నారు. ధైర్యంలో ఆయన నాకంటే ఏం తక్కువో నాకు అర్థం కాలేదు!! - మాధవ్‌ శింగరాజు

‘‘అమెరికా అధ్యక్షుడా.. అమెరికా అధ్యక్షుడా..’’ అని జో బైడెన్‌ను డెమోక్రాట్లు కీర్తిస్తున్నారు. నృత్యాలు చేస్తున్నారు. అమెరికన్‌ల జాతీయవాద భావనను గౌరవించని ఉదారవాద సెక్యులర్‌ సన్నాసులతో కలసి మద్యం సేవిస్తున్నారు. ఓట్లు దొంగిలించి జో బైడెన్‌ అమెరికా అధ్యక్షుడు అవగలడు. డొనాల్డ్‌ ట్రంప్‌లా నికార్సయిన ఒక మంచి అమెరికన్‌ కాగలడా! అమెరికా కర్మ ఫ్లోరిడా అడవుల్లా కాలబోతున్నట్లే ఉంది.  వైట్‌ హౌస్‌లోని నా ఆఫీస్‌ గది కర్టెన్‌ని తొలగించి బయటికి చూస్తూ నిలుచున్నాను. పౌలా వైట్‌ పైకి వస్తూ కనిపించారు. ఆమె నా ఆధ్యాత్మిక గురువు. నా గెలుపు కోసం ప్రేయర్‌ చేశారు. ‘ఐ హియర్‌ విక్టరీ.. విక్టరీ.. విక్టరీ’ అని కనురెప్పలు మూసి, అలౌకికావస్థలో మూడుసార్లు ఆమె అన్నమాటలో అబద్ధం ఏమీ లేదు. నేను గెలవబోతున్న చప్పుడు ఆమె నుంచి నాకూ వినిపించింది.  ‘‘ఓ మై గాడ్‌’’ అనుకుంటూ వచ్చారు పౌలా నా గదిలోకి. గాడ్‌ని ఆమె అవసరం అయినంత వరకు మాత్రమే తలుచుకుంటారు. తనను తలుచుకోడానికి గాడ్‌ను కూడా అవసరం అయినంత మేరకే అనుమతిస్తారు. ‘ఫర్‌ గాడ్స్‌ సేక్‌.. ట్రంప్‌ గెలిచి తీరాల్సిందే’ అని గాడ్‌తో అన్నారు పౌలా. అందుకు గాడ్‌ ఏమన్నాడో నాకు నేరుగా తెలిసే అవకాశం లేదు. పౌలానే చెప్పారు.. ‘ఫర్‌ ట్రంప్స్‌ సేక్‌.. నేనెందుకు ట్రంప్‌ను గెలిపించాలి?’ అని గాడ్‌ అన్నాడట. తర్వాత వాళ్లిద్దరూ నాకోసం చాలాసేపు వాదులాడుకున్నారు. నన్ను గెలిపించడం కోసం పౌలా, ‘అది కాదు పౌలా.. ఇప్పుడూ.. మరీ..’ అని నీళ్లు నములుతూ గాడ్‌.  ‘‘మిస్టర్‌ ట్రంప్‌.. దేని గురించి మీరింకా ఆలోచిస్తూ ఉన్నారు’’ అన్నారు పౌలా అకస్మాత్తుగా నాకు దగ్గరగా వచ్చి.  ‘‘ఓ మై ఏంజెల్‌ మిస్‌ పౌలా.. ఆలోచించడానికి ఇంకా ఏమి మిగిలి ఉందని గానీ మీరు నన్ను అడగడం లేదు కదా..’’ అన్నాను. ఆమె నవ్వారు. ‘‘మిమ్మల్ని బ్లెస్‌ చేశాను మిస్టర్‌ ట్రంప్‌. దేవుడి దీవెనలు మాత్రం డెమొక్రాట్‌లపై ఉన్నాయి. కానివ్వండి. మీపై నా బ్లెస్సింగ్స్‌ శక్తిమంతమైనవా, డెమొక్రాట్‌లపై దేవుడి దీవెనలు బలమైనవా అనేది త్వరలోనే తేలిపోతుంది. ‘మిస్టర్‌ ట్రంప్‌ని బ్లెస్‌ చేయడానికి మీకు అభ్యంతరం ఏమిటి?!’ అని గాడ్‌ని నేను కాస్త కటువుగానే ప్రశ్నించాను. ‘మిస్టర్‌ ట్రంప్‌ ఒక మంచి అమెరికన్‌ పౌరుడు కాగలడు గానీ, ఒక మంచి అమెరికా అధ్యక్షుడు కాలేడు’ అని గాడ్‌ అన్నారు..’’ అని చెప్పారు పౌలా.  ‘‘గాడ్‌!!’’ అన్నాను.   ‘‘ఏమిటి మిస్టర్‌ ట్రంప్‌’’ అన్నారు పౌలా.  ‘‘మిస్‌ ఏంజెల్‌ పౌలా.. దేవుడూ నేనూ ఒకేలా ఆలోచిస్తున్నాం. మీరు కింది నుంచి పైకి వస్తూ ఉన్నప్పుడు కిటికీ తెర తొలగించి బయటికి చూస్తూ నేనూ ఇదే అనుకున్నాను.. జో బైడెన్‌ అమెరికా అధ్యక్షుడు అవగలడు కానీ, నాలా ఒక మంచి అమెరికన్‌ కాలేడు అని..’’ అన్నాను.  ‘‘ఐ వజ్‌ ఆల్సో సర్‌ప్రైజ్డ్‌ మిస్టర్‌ ట్రంప్‌. అయితే నేను ఆశ్చర్యచకితురాలిని అయింది.. జో బైడెన్‌ మంచి ప్రెసిడెంట్‌ అయి, మీరు మంచి సిటిజెన్‌ అయి, ఇద్దరిలోనూ మంచి కామన్‌గా ఉన్నప్పుడు గాడ్‌ ఎందుకని బైడెన్‌ సైడ్‌ తీసుకున్నాడూ.. అని! రియల్లీ స్టన్నింగ్‌..’’ అన్నారు పౌలా.  ఇద్దరం కొద్దిసేపు కిటికీలోంచి బయటికి చూస్తూ నిలుచున్నాం.  ‘‘మిస్‌ ఏంజెల్‌ పౌలా.. ‘మీపై నా బ్లెస్సింగ్స్‌ శక్తిమంతమైనవా లేక డెమొక్రాట్‌లపై దేవుడి దీవెనలు బలమైనవా అనేది త్వరలోనే తేలిపోతుంది’ అని మీరు ఇంతకు క్రితం అన్నారు. ఎంత త్వరలో?!’’ అని అడిగాను.  పౌలా కళ్లు తెరిచి లేవు! దేవుడితో మళ్లీ ఆమె వాదనకు దిగినట్లుగా ఉన్నారు.. నా కోసం!!  - మాధవ్‌ శింగరాజు

తేజస్వీ యాదవ్‌ని మోదీజీ ఆ మాట అనకుండా ఉండాల్సింది. ‘జంగిల్‌ రాజ్‌ కా యువరాజ్‌’ అంటే బిహార్‌ యువ ముఖ్యమంత్రి అనే అర్థం వచ్చేలా ఉంది!  ముప్పై ఏళ్ల వాడు కనుక, లాలూ ప్రసాద్‌ యాదవ్‌ కొడుకు కనుక బిహార్‌లో ఎన్నికలు ఉన్నా, లేకున్నా తేజస్వి యువరాజే అని బిహార్‌ ప్రజలు అనుకుంటే కనుక ‘జంగిల్‌ కా యువరాజ్‌’ అనే మాటను మోదీజీ నా భవిష్యత్తును ముందే ఊహించి అనినట్లు అవుతుంది. తండ్రీ కొడుకులకు నితీశ్‌ నమ్మకద్రోహం చేశాడని అనుకుని కూడా నాకు ఓట్లేసే వాళ్లున్నారు. వాళ్లను కూడా మోదీజీ ఓటు వేయనిచ్చేలా లేరు.  మొదటి విడతలో మోదీ ప్రచారం బాగానే పని చేసిందని కార్యకర్తలు అంటున్నారు. అదే ఆందోళన కలిగిస్తోంది. మోదీజీ ప్రచారం పని చెయ్యడం అంటే తేజస్వీ యాదవ్‌ని నేను ఎన్నికల తర్వాత తేజస్వీజీ అనవలసి రావడం! గతంలో నేను అన్నవి మోదీజీ మనసులో పెట్టుకునే తేజస్విని యువరాజ్‌ అంటున్నారా?! ఆయన మనసులో పెట్టుకున్నా లేకున్నా, అప్పుడు నేనన్నవైతే ఇప్పుడు నా మనసులోకి ఒకటొకటిగా వస్తున్నాయి. పదేళ్లు వెనక్కు వెళ్లాను. 2010 బిహార్‌ ఎన్నికలకు మోదీజీ ప్రచారానికి వస్తానన్నారు. ‘గుజరాత్‌ సీఎం వచ్చి బిహార్‌లో చేసే ప్రచారం ఏముంటుంది!’ అన్నాను. ‘మోదీజీ ఉంటే బాగుంటుంది కదా’ అని అడ్వాణీజీ అన్నారు. ‘బిహార్‌లో మాకు సుశీల్‌ మోదీ ఉన్నారు. నరేంద్ర మోదీ అవసరం లేదు’ అన్నాను. ఆ ఎన్నికల్లో నాకు అంత ధైర్యం ఎలా ఉండేదో ఈ ఎన్నికల్లో ఇప్పుడు అర్థం కావడం లేదు!  ‘మోదీ ఒక్కరే కాదు, ఆయనతో పాటు వరుణ్‌ గాంధీ కూడా బిహార్‌ ప్రచారానికి వస్తారు’ అని అడ్వాణీ కబురు పెట్టారు. అప్పట్లో ఎన్‌.డి.ఎ. చైర్మన్‌ ఆయన. ‘వరుణ్‌ కూడా అక్కర్లేదు’ అన్నాను.   ‘ఎన్‌.డి.ఎ.లో మీ పార్టీ కూడా భాగస్వామి అయినప్పుడు మీ ఎన్నికల ప్రచారంలో మనవాళ్లు కూడా భాగస్వాములు అవ్వాలి కదా నితీశ్‌’ అని అడ్వాణీజీ. అంత గట్టిగా నేనెలా వద్దని అన్నానో, అంత మెత్తగా ఆయన ఎందుకు ఉండిపోయారో ఆ తర్వాతెప్పుడూ నేను గుర్తు చేసుకోలేదు.  ఇప్పుడైనా బిహార్‌లో మోదీజీ వల్ల నితీశ్‌ గెలుస్తాడా, నితీశ్‌ వల్ల మోదీజీ గెలుస్తారా అని ఇప్పటి ఎన్‌.డి.ఎ. చైర్మన్‌ అమిత్‌ షా అంచనా వేస్తున్నారు కానీ, ఈ ఇద్దరి వల్ల తేజస్వీ యాదవ్‌ గానీ గెలవడు కదా అని ఆలోచిస్తున్నట్లు లేరు.  ‘‘మీ గురించి మోదీజీ, మోదీజీ గురించి మీరు గొప్పగా చెప్పుకోవాలి’’అని మూడు విడతల ర్యాలీకి మ్యాప్‌ గీసి పంపారు అమిత్‌ షా!  ‘‘అదెలా సాధ్యం అమిత్‌జీ. గతంలో ఆయన నన్ను చాలా అన్నారు. ఇప్పటికీ నేను ఆయన్ని చాలానే అంటూ ఉన్నాను కదా!’’ అని అన్నాను. అమిత్‌జీ నవ్వారు.  ‘‘నితీశ్‌జీ.. ‘గెలవడం ముఖ్యం అయినప్పుడు ఏమైనా చేస్తారు. గెలవలేం అని తెలుస్తున్నప్పుడు చేయకూడనిదైనా చేస్తారు’ అని గతంలో మీరు ఎవరితోనైనా, మీతో ఎవరైనా అనినట్లు మీకు గుర్తుందా?! అని అడిగారు.  అది నేను సమాధానం చెప్పే అవసరం లేని ప్రశ్న. అమిత్  షా ఏదైనా చెప్పదలచుకుంటే ఇలాగే ప్రశ్న రూపంలో అడుగుతారు.  ఇంకో రెండు విడతలు మిగిలే ఉన్నాయి. మూడునొకటి, ఏడునొకటి. తొలిæవిడత ప్రచారంలో ప్రజల వైపు చూస్తూ మోదీజీని నేను ‘శ్రద్ధేయ’ అని కొనియాడాను. మోదీజీ కూడా ప్రజల వైపు చూస్తూ నన్ను ‘భావి ముఖ్యమంత్రి’ అని కీర్తించారు!  పద్నాలుగేళ్లు ముఖ్యమంత్రిగా చేసిన మనిషిని పట్టుకుని ‘భావి ముఖ్యమంత్రి’ అని ప్రజలకు పరిచయం చేశారంటే ఆయన తన మనసులో ఏదైనా పెట్టుకుని ఉండాలి. లేదా తేజస్వీ యాదవ్‌ని పెట్టుకుని ఉండాలి.  -మాధవ్‌ శింగరాజు

ప్రాణానికి సుఖంగా ఉండటం లేదు. అమిత్‌ షా కూడా అదే అనబోయినట్లున్నాడు.. ‘మోదీజీ ఈమధ్య మీ ప్రాణం ఏమంత సుఖంగా ఉన్నట్లు కనిపించడం లేదు’ అని! ఆ మాట వినడం నాకు మరింత అలసటను కలిగించవచ్చు. ‘మోదీజీ ఈమధ్య మీరు.. ’ అనగానే, అతడిని అడ్డుకుని, ‘‘నా ప్రాణం సుఖంగా ఉన్నట్లు కనిపిస్తోందనే కదా అమిత్‌ జీ మీరు చెప్పబోతున్నారు?’’ అని అన్నాను.  ‘‘అవును మోదీజీ, సుఖంగా కనిపిస్తున్నా  రనే అనబోయాను. మీరది ముందే కనిపెట్టే శారు’’ అని నవ్వాడు.  గుజరాత్‌లో రెండు మూడు ప్రాజెక్టులకు ప్రారంభోత్సవం చేసి, రెండు మాటలు మాట్లాడాక అలసటగా నా గదిలోకి వచ్చేశాను. ఆన్‌లైన్‌ ప్రారంభోత్సవాలకే ఒళ్లు ఇంతగా అలసిపోవడం ఏమిటో తెలియడం లేదు! గదిలోకి వచ్చి.. కూర్చోవడమా లేక కాస్త నడుము వాల్చడమా అని యోచిస్తున్నప్పుడు యోగి ఫోన్‌ చేశాడు.  ‘‘ఊ.. యోగీ’’ అన్నాను.  ‘‘మోదీజీ.. నాదొక విన్నపం’’ అన్నాడు.  ‘‘ఊ..’’ అన్నాను.  ‘‘ఏ పనిని ఆ మంత్రికి అప్పజెబితే మీ అలసట కొంత తగ్గుతుందని అనుకుంటున్నాను మోదీజీ’’ అన్నాడు.  ‘‘నేను అలసటగా ఉన్నానని నీకు ఎందుకు అనిపిస్తోంది యోగీ!’’ అన్నాను.  ‘‘టీవీలో చూశాను మోదీజీ. మీరు గుజరాత్‌ ప్రజల్ని ఉద్దేశించి మాట్లాడుతున్నారు కానీ, గుజరాత్‌ ప్రజల్ని ఉద్దేశించి ఓపికగా ఒక చిరునవ్వునైనా ప్రసంగించలేకపోతున్నారు. అది నేను గమనిస్తూనే ఉన్నాను’’ అన్నాడు.  ‘‘అవునా యోగీ! నాలో నువ్వు గమనించిన మరొక ముఖ్యమైన మార్పు ఏమిటో చెప్పు’’ అన్నాను.  ‘‘రాహుల్‌ గాంధీ మాటలకు కూడా మీరు నవ్వడం లేదు మోదీజీ’’ అన్నాడు.  ‘‘ఇంకా..’’ అన్నాను.  ‘‘ఒకర్ని ఒక మాట అనడం లేదు. ఒకరు ఒక మాట అంటున్నా కిసాన్‌ సూర్యోదయ యోజన గురించో, టెలీ కార్డియాలజీ మొబైల్‌ అప్లికేషన్‌ గురించో మాత్రమే మీరు మాట్లాడు తున్నారు. కొన్నిసార్లు.. మార్గదర్శక్‌ మండల్‌కి వెళ్లి అద్వానీజీతో, మురళీ మనోహర్‌జీతో కాసేపు కూర్చొని మాట్లాడి వస్తే మనసుకు ప్రశాంతంగా ఉంటుందని మీరు ఆలోచిస్తున్నా రేమోనన్న ఆలోచనను కలిగించేలానూ ఉంటున్నారు. ఇదంతా కూడా మీ అలసట వల్లనేనని నేను అనుకుంటున్నాను’’ అన్నాడు.  ‘‘యోగీ.. నువ్వు అనుకుంటున్నట్లు నేనేమీ అలసటగా లేను. అయినా కొద్దిసేపు పడుకుని లేస్తాను. లేచాక ఫోన్‌ చేయగలవా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘అప్పుడు మళ్లీ చేసే అవసరం లేకుండా, ఇప్పుడే ఒక మాట చెప్పి పెట్టేస్తాను మోదీజీ. ట్రంప్‌ మనల్ని మురికి దేశం అంటుంటే తిరిగి మనం ఒక్క మాటైనా అనకపోవడం ఏంటని కాంగ్రెస్‌ వాళ్లు అంటున్నారు. నేనొక మాట అనేయమంటారా అమెరికా వాళ్లని?!’’ అని పర్మిషన్‌ అడిగాడు.  ‘‘వద్దు యోగీ! ఇలాంటి జాతీయవాద దేశభక్తి ప్రకటనలు ఇచ్చేందుకు నిన్నూ నన్నూ ప్రేరేపించడం కోసం ఎప్పుడూ ఎవరో ఒకరు నిరంతరం ప్రయత్నిస్తూనే ఉంటారు. ఎల్లుండి అమెరికా వాళ్ల డిఫెన్సు మినిస్టరు, మన డిఫెన్సు మనిస్టరు, వాళ్ల డిఫెన్స్‌ సెక్రెటరీ, మన డిఫెన్స్‌ సెక్రెటరీ ఢిల్లీలో ఒకే గదిలో కూర్చుంటున్నారు. నవ్వుతూ కూర్చోవాలి. నా నవ్వు కన్నా.. రాజ్‌నాథ్‌సింగ్‌ నవ్వు, జయశంకర్‌ నవ్వు ముఖ్యం ఇప్పుడు దేశానికి..’’ అన్నాను.  ‘‘మోదీజీ నేను చెప్పబోయిందే మీరూ చెప్పే శారు. కొన్ని పనుల్ని మంత్రులకు, కార్యదర్శు లకు చెప్పి చేయించుకోవాలి మనం’’ అన్నాడు.  నాకు నవ్వే ఓపిక కూడా లేదని యోగి తీర్మానించుకున్నట్లున్నాడు! 

ప్రధాని శ్రీ నరేంద్ర మోదీ నా ట్వీట్‌లను చూస్తున్నట్లు లేరు! టీవీలలో కనీసం గంటలోపు, పత్రికల్లో మరికొన్ని గంటల్లోపు నేనేం ట్వీట్‌ చేసిందీ వస్తుంది. వాటిని కూడా ఆయన చూడటం మానేసి ఉండాలి. లేకుంటే అంత ప్రశాంతంగా ఉండరు. ప్రశాంతత సహజమైనదై ఉండాలి. యోగా చేసి కానీ, దీర్ఘంగా శ్వాస తీసుకుంటూ గానీ తెప్పించుకున్నది కాకూడదు.  మోదీకి దేశం పట్టడం లేదు. దేశ ప్రజలు పట్టడం లేదు. మరి ఏం పడుతున్నట్లు?! అది తెలియడం లేదు. ఆలోచిస్తే ఒక భ్రాంతిలా అనిపిస్తుంది. తెల్లగడ్డం, తెల్ల మీసాలు, తెల్ల జుట్టుతో కళ్లద్దాలు పెట్టుకుని తరచు కనిపిస్తుండే ఈ మనిషికి, భారతదేశానికి ఏమిటి సంబంధం అనే భావన నిత్యం నా మదిలో కదలాడుతూ ఉంటుంది. ఆ చెయ్యి ఎత్తడం ఎవరికో తెలియదు. ఆ చిరునవ్వు దేనికో తెలియదు. ఎవరి వైపు చూస్తూ మాట్లాడుతున్నారో తెలియదు. ఏం మాట్లాడారో కూడా తెలియదు. అదేమీ తెలుసుకోవాలన్నంత సంగతి అయి ఉండదు కానీ, ఎందుకు మాట్లాడారో అదైతే తెలుసుకోవాలన్న తీరని వేదన ఒకటి దేశ పౌరులకు కలిగించి స్టేజ్‌ దిగి వెళ్లిపోతారు. ఆరేళ్లుగా ప్రజలకు, ప్రతి పక్షాలకు అంతుచిక్కని విధంగా దేశాన్ని పరిపాలిస్తున్న మనిషిలోని కోణాలలో కనీసం ఒకదాన్నైనా పట్టుకోలేక పోవడం అన్నది ఒక ఘోరమైన ప్రజాస్వామ్య వైఫల్యం కాక, ఒక తప్పిదంగా నాకు అనిపిస్తుంటుంది. ఇండియా కంటే వెనుక ఉన్న బంగ్లాదేశ్‌ అకస్మాత్తుగా ఇండియా కంటే ముందు వెళుతున్నప్పుడు ప్రధానికి సందేహం రావాలి. వచ్చి, తన ఆర్థిక మంత్రికి ఫోన్‌ చేసి, ‘ఇలా ఎందుకవుతోంది!’ అని అడగాలి. పేదల ఆకలి తీర్చలేకపోతున్న దేశంగా గ్లోబల్‌ హంగర్‌ ఇండెక్స్‌లో ఇండియా ముందు వరుసలో ఉన్నప్పుడైనా సందేహం రావాలి. వచ్చి, తన ఆహార భద్రత మంత్రిని పిలిపించుకుని అడగాలి. సరిహద్దుల్లో చైనా యుద్ధ సామగ్రిని సిద్ధం చేసుకుంటున్నప్పుడు, సిద్ధం చేసుకోవడానికి ముందే సందేహం రావాలి. వచ్చి, అదేమిటని విదేశాంగ మంత్రిని పిలిచి అడగాలి. మోదీ ఇవేమీ అడగరు!  టీవీ చూడకుండా, పేపర్లు చదవకుండా, మంత్రులకు ఫోన్‌ చేయకుండా ఉన్నా కూడా దేశంలో లోపల ఏం జరుగుతోంది, వెలుపల నుంచి ఏం జరగబోతోందీ మోదీకి చెప్పడానికి నేను ఎప్పుడూ సిద్ధంగా ఉంటాను. నా ట్వీట్‌లు ఉంటాయి. కానీ మోదీ వాటిని కూడా పట్టించుకోరు. తను వాకింగ్‌కి వెళితే ప్రజల ఆరోగ్యం మెరుగవుతుందని అనుకుంటారు. తన ప్రసంగం వింటే ప్రజలకు మానసిక ప్రశాంతత చేకూరుతుంది అనుకుంటారు! చైనా పాలిటిక్స్‌ని కొన్నాళ్లుగా నేను బాగా స్టడీ చేస్తున్నాను. చైనా అధ్యక్షుడు జిన్‌పింగ్‌ వేస్తున్న ఒక్కో స్టెప్పూ నాకు అర్థమౌతోంది. నా అంచనా ప్రకారం నేడో రేపో చైనా నుంచి ఒక బాంబు వచ్చి ఇండియాలో పడుతుంది. అయితే జిన్‌పింగ్‌ టార్గెట్‌ ఇండియా కాదు. తన దేశంలో తను విప్లవనేత మావో అంతటి వాడవడం! మావో అంతటి వ్యక్తి అవడానికి మావో అంతటి వ్యక్తి కాగల వ్యక్తి ఒకరు ఉన్నారని తన దేశ ప్రజలకు తెలియాలి.  మావోని చైనా ‘చైర్మన్‌’ అని పిలిచినట్లుగా తననీ ‘చైర్మన్‌’ అని పిలిపించుకోవాలి. అందుకే ఎవరో ఒకరిపై ఏదో ఒకటి వేయడం. త్వరలో వాళ్ల పార్టీ సెంట్రల్‌ కమిటీ మీటింగ్‌ ఉంది. నేననుకోవడం ఆ మీటింగ్‌కి ముందే ఇండియాపై బాంబు పడుతుంది. ఆ వెంటనే జరిగే మీటింగ్‌లో కొత్త మార్పులు చేసి అతడు చైర్మన్‌ అయిపోతాడు. చైనాకు అధ్యక్షుడిగా ఉంటూనే ఛైర్మన్‌ మావో అయిపోతాడు. అతడి నాడి నాకు తెలుస్తూనే ఉంది. శ్రీ మోదీ నాడిని మాత్రం పట్టుకోలేక పోతున్నాను. బహుశా మోదీకి నాలుక తప్ప నాడి లేదేమోనని నా సందేహం. ఉంటే నా చేతికి దొరక్కపోతుందా?! -మాధవ్‌ శింగరాజు 

‘‘సర్, మిమ్మల్ని కలవాలి’’ అని సునీల్‌ గావస్కర్‌ సర్‌కి ఫోన్‌ చేశాను. ‘‘ఒకే బాక్సులోనే కదా ఉంటాము, పని కట్టుకుని కలవడం దేనికి?’’ అని అడిగారు గావస్కర్‌ సర్‌. ‘‘బాక్సుకు దూరంగా కలవాలి సర్, నా మనసేం బాగోలేదు’’ అని చెప్పాను. ‘‘సరే’’ అన్నారు సర్‌.  ‘‘సర్, మిమ్మల్ని కలవాలి’’ అని సంజయ్‌ మంజ్రేకర్‌ సర్‌కి ఫోన్‌ చేశాను. ఆయన బాక్సులో లేరు కనుక ‘‘ఎక్కడ కలుద్దాం?’’ అని మాత్రం అడిగారు. ఐపీల్‌ మొదలైనప్పట్నుంచీ మంజ్రేకర్‌ సర్‌ ఇక్కడిక్కడే దుబాయ్‌లో తిరుగుతున్నారు. నోరు మంచిది కాదని, బీసీసీఐ ఈసారి ఆయన్ని కామెంటరీ బాక్సుకు దూరంగా పెట్టింది.  ముగ్గురం ఒక చోట కలుసుకున్నాం. ‘‘గావస్కర్‌ సర్‌ కూడా వస్తున్నట్లు చెప్పలేదు!’’ అని నా వైపు చూస్తూ ఆశ్చర్యపోయారు మంజ్రేకర్‌ సర్‌.   ‘‘మనసు బాగోలేక, చెప్పడం మర్చిపోయాను సర్‌’’ అన్నాను.  పెద్దగా నవ్వారు గావస్కర్‌ సర్, మంజ్రేకర్‌ సర్‌.  ‘‘మనసు బాగుంటుందని, బాగుండాలని ఎలా అనుకుంటావు సెహ్వాగ్‌! నూట నలభై కోట్ల మనోభావాల మధ్య మనం జీవిస్తున్నాం, మర్చిపోకు’’ అన్నారు గావస్కర్‌ సర్‌. అవునన్నట్లు నవ్వారు మంజ్రేకర్‌ సర్‌.  ‘‘కామెంటేటర్‌కు ఉండవా సర్, మనోభావాలు?! సన్‌రైజర్స్‌కు బ్యాటింగ్‌ దమ్ము లేదు అన్నందుకు ‘నీ దమ్మెంతో చూపించు చూస్తాం’ అని సోషల్‌ మీడియాలో నన్ను ట్రోల్‌ చేస్తున్నారు. రిటైర్‌ అయినవాణ్ణి నేనేం చూపిస్తాను. దమ్ము లేదు అని నేను రెచ్చగొట్టినందుకే  కదా కింగ్స్‌ లెవన్‌  మీద సన్‌రైజర్స్‌ గెలిచింది. ఒకటేదైనా అంటే ఇంకోటేదో అర్థం చేసుకోవడమేనా ఈ మనోభావాల పని!’’ అన్నాను. గావస్కర్‌ సర్‌ నా వైపు ఆవేదనగా చూశారు. ఆయన ఆవేదనగా చూస్తున్నారు కదా మళ్లీ తను కూడా ఆవేదనగా చూడటం ఎందుకు అనేమో మంజ్రేకర్‌ సర్‌ నా వైపు మామూలుగా చూశారు.  ‘‘సెహ్వాగ్‌. ఏదో ఒకటి అనకుండా ఉండ కూడని వృత్తిలో ఉన్నవారు, ఏదో ఒకటి అనిపించుకోకుండా ఉండరు. కోహ్లీ భార్య మనోభావాలను నువ్వు వినే ఉంటావు. ‘సన్‌రైజర్స్‌కి బ్యాటింగ్‌ దమ్ము లేదు’ అని నువ్వు ఇప్పుడు ప్రేరణ కలిగించినట్లే, ‘భార్య బౌలింగ్‌లో మాత్రమే ప్రాక్టీస్‌ చేసి ఉండకపోతే కోహ్లీ బ్యాటింగ్‌కి దమ్ము ఉండేది’ అని నేను మొన్న ప్రేరణ కలిగించాను. ఆ మాటకు ఆమె హర్ట్‌ అయ్యారు. మరికొన్ని మనోభావాలకైతే నా మాటల్లో డబుల్‌ మీనింగ్‌ కూడా కనిపించింది. ఇవన్నీ పట్టించుకోకు’’ అన్నారు గావస్కర్‌ సర్‌. ‘‘మరి నేనేం అనుకోవాలి?’’ అన్నారు మంజ్రేకర్‌ సర్‌. ‘‘అవును, మంజ్రేకర్‌ ఏమనుకోవాలి..’’ అంటూ పెద్దగా నవ్వి మంజ్రేకర్‌ సర్‌ భుజం తట్టారు గావస్కర్‌ సర్‌.  ‘‘నన్నసలు ఈసారి కామెంటరీ బాక్సు లోనికే రానివ్వలేదు. సచిన్‌ని ఓసారెప్పుడో ఏనుగు అని అన్నానట. మనోభావాలు నాపైకి బ్యాట్‌లు పట్టుకుని వచ్చేశాయి. నేనన్నది వేరే. సచిన్‌ ఏనుగులాంటి వాడు అన్నాను. ఎంత సేపని ‘సచిన్‌ బాగా ఆడుతున్నాడు’ అని కామెంటరీ ఇవ్వగలం. అదే భావాన్ని వేరే మాటల్లో చెప్పాలని ఉండదా కామెంటేటర్‌కు?!’’ అన్నారు మంజ్రేకర్‌ సర్‌.  సర్‌లు ఇద్దరిలో ఇంత వాక్యూమ్‌ ఉందని నాకు తెలియదు!  ‘‘ఎలా సర్‌ మరి, మనోభావాలకు భంగం కలిగించకుండా ఉండటం?!’’ అన్నాను.  ఇద్దరూ మళ్లీ పెద్దగా నవ్వారు.  ‘‘భంగం కలిగించకూడదని ప్రయత్నించకు. మరింతగా భంగపడతాయి’’ అన్నారు! - మాధవ్‌ శింగరాజు

తప్పు మాట్లాడితే మాట్లాడాను. ఆ తప్పులోని తప్పేమిటో లోకంలో అందరికీ అర్థమై, మీడియా వాళ్లకు మరికాస్త ఎక్కువగా అర్థమై,  నాకొక్కడికే అర్థం కాకపోవడం తలనొప్పిగా ఉంది. ‘మీకిది తగునా మిస్టర్‌ గావస్కర్, మీ అంతటి క్రికెట్‌ దిగ్గజానికి!!’’ అని కోహ్లీ భార్య ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లో ఒక చిన్నపాటి పెద్ద పోస్టు పెట్టింది.  ‘నా భర్త సరిగా ఆడకపోతే నన్ను లాగడం ఏంటి?!’ అని ఆమె ప్రశ్న.  నా ఉద్దేశం ఎవరికైతే అర్థం కాకుండా ఉండకూడదో వారికే అర్థం కాకుండా అయింది. ఏ విధంగా అర్థం కాకుండా ఉండకూడదో సరిగ్గా అదే విధంగా అర్థం కాకుండా అయింది.  ‘ఆరోజు నేను ఐపీఎల్‌ కామెంటరీ బాక్సులో ఉన్నాను..’ అనే ప్రారంభ వాక్యంతో నేనివాళ నా తప్పేమిటన్న దానిని తవ్వుకుంటూ పేరాల కొద్దీ ఆలోచనల్లోకి వెళుతున్నాను.  పంజాబ్, బెంగళూరు ఆడుతున్నాయి. కోహ్లీ సింగిల్‌ రన్‌ తీసి ఔట్‌ అయ్యాడు. రెండు క్యాచ్‌లు మిస్‌ చేశాడు. ఊహు.. వెనకా ముందూ అవుతోంది! రెండు క్యాచ్‌లు మిస్‌ చేశాడు. సింగిల్‌ రన్‌ తీసి ఔట్‌ అయ్యాడు. నేను కామెంటరీ చెబుతున్నాను. ప్లేయర్స్‌ ఏం చేశారో అదే చెప్పడానికి కామెంటరీ అక్కర్లేదు. టీవీల్లో అంతా చూస్తూనే ఉంటారు. ప్లేయర్స్‌ ఎందుకలా చేసి ఉంటారో కామెంటేటర్స్‌ ఊహించగలగాలి. నేను ఊహించగలిగాను. ఊహించాక దానిని వినిపించకపోతే ఒకే రన్‌ తీసిన ప్లేయర్‌కీ నాకూ, రెండు క్యాచ్‌లు మిస్‌ చేసిన ప్లేయర్‌కీ నాకూ  వ్యత్యాసం ఏమిటి!  బాక్సులో నా పక్కన ఆకాశ్‌ చోప్రా ఉన్నాడు. కో–కామెంటేటర్‌. ప్లేయర్‌లు ఎవరి ఆట వాళ్లు ఆడే అవకాశం ఉంటుంది. కామెంటేటర్‌లు ఎవరి మాటలు వాళ్లే మాట్లాడుకోడానికి ఉండదు. టీవీ చూస్తున్న వారిని ఉద్దేశించైనా మాట్లాడాలి. లేదంటే  పక్కన ఉన్న కో–కామెంటేటర్‌ను ఉద్దేశించైనా మాట్లాడాలి.  ‘‘ఏం ఆకాశ్‌.. కోహ్లీ ఈ లాక్‌డౌన్‌లో భార్య వేసిన బంతులతో మాత్రమే ప్రాక్టీస్‌ చేసినట్లుగా ఉన్నాడు కదా..’’అన్నాను. ఆకాశ్‌ అవునన్లేదు. కాదనలేదు. ‘యా..’ అంటూ మా కామెంటేటర్‌లకు మాటను పట్టుకుని కొనసాగే అలవాటు ఉంటుంది. ఆకాశ్‌ అలా కూడా పట్టుకోలేదు. నా మాటలో నేను ఊహించనిదేదో అతడు ఊహించబట్టే అలా ‘యా..’ అనకుండా ఉండిపోయాడని అర్థం చేసుకుంటుంటే ఇప్పుడు అర్థమౌతోంది! ‘గావస్కర్‌ డబుల్‌ మీనింగ్‌లో మాట్లాడాడు’ అని అంతా అంటున్నారు! స్ట్రేంజ్‌! హిందీలోనూ మాట్లాడగలిగిన గావస్కర్‌ అనే మరాఠీ కామెంటేటర్‌ రెండు భాషల్లోనూ మాట్లాడాలని ఒకవేళ ఉత్సాహపడితే పడొచ్చు. రెండు భావాలుగా మాట్లాడాలని తన డైబ్భై ఒక్కేళ్ల వయసులో ఎందుకు ఉబలాటపడతాడు!  ‘‘కానీ మీ మాట డబుల్‌ మీనింగ్‌తోనే ఉంది మిస్టర్‌ గావస్కర్‌’’ అంటాడు.. సదుద్దేశాలను మాత్రమే సంగ్రహించేందుకు వచ్చినట్లు వస్తుండే మీడియా మిత్రుడొకరు. మా మధ్య కొంత సంభాషణైనా జరగక ముందే అతడీ డబుల్‌ మీనింగ్‌ అనే మాటను అనేక సార్లు నా ముందుకు తెచ్చి, ‘ఏమిటా డబుల్‌ మీనింగ్‌?! అని నా చేత అడిగించుకునేందుకు నన్ను సంసిద్ధం చేయబోతున్నట్లుగా నేను గ్రహించాను. నాకు లేని ఉద్దేశాన్ని తెలుసు కునేందుకు నాకెందుకు ఆసక్తి ఉంటుంది?! ఎక్కువసేపు కూర్చోలేక అతడు వెళ్లిపోయాడు.  లాక్‌డౌన్‌లో భార్య బౌలింగ్‌ చేస్తుంటే తను బ్యాటింగ్‌ చేస్తున్న వీడియో క్లిప్‌ను ‘ప్రాక్టీస్‌’ అంటూ కోహ్లీ నెట్‌లో పోస్ట్‌ చేసినప్పుడు ఎందరో లైక్‌ చేశారు. ఆ ప్రాక్టీస్‌ సరిపోయినట్లు లేదని అన్నందుకు నన్ను అందరూ డిస్‌లైక్‌ చేస్తున్నారు! - మాధవ్‌ శింగరాజు

డెబ్బై ఏళ్ల వయసు గల నా మిత్రుడు గులామ్‌ నబీ ఆజాద్‌ని నా డెబ్బై తొమ్మిదేళ్ల వయసులో నాకై నేనుగా వెళ్లి పరామర్శించడమా లేక అతడికై అతడే నాకోసం వచ్చే వరకు ఆగడమా అని తర్కించవలసిన అవసరం మా మధ్య లేనప్పటికీ, ఎనభై ఏడేళ్ల మన్మోహన్‌సింVŠ  జీ మనోభావాలనైతే మాత్రం గట్టిగా శిరసావహించాలనే నేను తీర్మానించుకున్నాను. సోనియాజీ సలహా మండలిలో కొత్తగా కీలక సభ్యుడిని అవడం కూడా ఆజాద్‌తో నేను దూరాన్ని ఏర్పరచుకోవలసిన పరిణామమే. ఆజాద్‌ను కాంగ్రెస్‌ పార్టీ ప్రధాన కార్యదర్శిగా తొలగిస్తూ సోనియాజీ నిర్ణయం తీసుకున్నాక, అతడెంత స్నేహితుడైనా వెళ్లి అతడిని పలకరించడం అంటే పార్టీ నిర్ణయాధికారాన్ని ధిక్కరించడమే. కాంగ్రెస్‌ పార్టీలో వ్యక్తులు ఉండరు. పార్టీ మాత్రమే ఉంటుంది. ఆ సంగతిని ఆజాద్‌కి కాస్త ముందుగా ఎవరైనా వెళ్లి అర్థం చేయించవలసి ఉంటుందని ఈ ఏజ్‌ గ్రూప్‌లో ఎవరికైనా ఎందుకు ఒక ఆలోచన కలుగుతుంది!  కాంగ్రెస్‌కు గట్టి ప్రెసిడెంట్‌ ఒకరు ఉండాల్సిందేనని ఆజాద్‌ ఇరవై రెండు మందితో కలిసి లేఖ రాసినప్పుడే నా ప్రియ మిత్రుడికి నూకలు చెల్లాయని నేను అర్థం చేసుకోగలిగాను. భూమి మీద నూకలు చెల్లితే కాలం తీరిపోయినట్లు. కాంగ్రెస్‌లో నూకలు చెల్లితే లేఖలు రాసి పోయినట్లు. కాంగ్రెస్‌ ఎంత పెద్ద ఓటమినైనా క్షమిస్తుంది. పార్టీ మీటింగులో మౌనంగా కూర్చొని వెళ్లకపోతే మాత్రం శిక్ష విధించి తీరుతుంది. ఆజాద్‌ మౌనంగా కూర్చోవాలని అనుకోకపోగా, మౌనంగా కూర్చోకూడదన్న ఆలోచన ఎంత వయసుకీ వచ్చే అవకాశం లేని వాళ్ల చేత కూడా ఆలోచింపజేసి లేఖలో సంతకం పెట్టించి ఉంటాడని సోనియాజీకి, మన్మోహన్‌జీకి , ఆఖరికి రాహుల్‌కీ ఒక బలమైన అనుమానం.   లేఖ రాసిన తర్వాత జరిగిన తొలి సమావేశంలో స్క్రీన్‌ మీద ఆజాద్‌ని మన్మోహన్‌జీ ఎంత కోపంగా చూస్తూ కూర్చున్నారో నేనసలు చూడనట్లే స్క్రీన్‌ మీద వేరే మూలకు తలతిప్పి కూర్చున్నాను. ‘‘మీరే కాంగ్రెస్‌ ప్రెసిడెంట్‌గా కొనసాగాలి సోనియాజీ’’ అన్నారు మన్మోహన్‌. ‘‘అవును మేడమ్‌.. మీరే కాంగ్రెస్‌ ప్రెసిడెంటుగా ఉండాలి. లేదంటే రాహుల్‌ బాబు ఉండాలి’’ అని నేను అన్నాను. నా మిత్రుడు ఆజాద్‌ కూడా అటువంటి మనోరంజకమైన మాటే ఒకటి హృదయపూర్వకంగా అంటాడని  ఆశగా ఎదురుచూశాను. అనలేదు! అప్పుడే అనిపించింది అతడికి ఊహ తెలియడం మొదలైందని. పార్టీ ఊహలకు అతడొక వాస్తవంలా ఉంటే పోయేది. వాస్తవాలకు విరుద్ధమైన ఒక ఊహగా వికసించాడు.  ఆజాద్‌ ఎంతగా నలిగి ఉంటాడో నేను ఊహించగలను. శిక్ష విధించడంలో కూడా కాంగ్రెస్‌ తన ప్రత్యేకతను చూపిస్తుంది. ఇరవై రెండు మంది చేత సంతకాలు పెట్టించి, తనూ ఒక సంతకం చేసినందుకు ఇరవై రెండు మందితో కొత్తగా సీడబ్ల్యూసీని ఏర్పాటు చేయడం చూస్తుంటే మిగిలిన ఆ ఒక్కటీ నీదేనని ఆజాద్‌కు చెప్పడానికే అన్నట్లు ఉంది. సీడబ్ల్యూసీలో అతడూ ఉంటాడు. ఉంటాడు కానీ.. ఉండటానికి ఉన్నట్లో, ఉన్నా లేనట్లో  ఉంటాడు. కాంగ్రెస్‌ ప్రధాన కార్యదర్శిగా లేకపోయాక కశ్మీర్‌ను తీసుకొచ్చి బీజేపీ ఇండియాలో ఎంత కలిపితే మాత్రం ఆజాద్‌ ఇక ఎంతమాత్రం ఈ దేశ పౌరుడు కాదు. అది బాధిస్తుండవచ్చు ఆజాద్‌ని. పుట్టిన కశ్మీర్‌ కన్నా కాంగ్రెస్‌నే అతడు ఎక్కువగా ప్రేమించాడు. కశ్మీరో, ఇండియానో కాదు.. కాంగ్రెస్‌ పార్టీ అతడి దేశం.   ఆజాద్‌ని కలవాలని మనసు ఆరాపడుతోంది. కాంగ్రెస్‌కు కొన్ని విలువలు ఉంటాయి. వాటిని పక్కన పెట్టి అతడిని కలవడం అంటే అతడెంతో విలువ, గౌరవం, ప్రాణం ఇచ్చే పార్టీని తక్కువ చేయడమే. - మాధవ్‌ శింగరాజు

ఫోన్‌ బ్లింక్‌ అయింది. వాతావరణ సూచన. ఉష్ణస్థితి ఇరవై మూడు. తేమ డెబ్బై తొమ్మిది. తుంపర ఎనభై. గాలులు గంటకు పది కిలో మీటర్ల వేగం. ఆదివారం నాటి మనాలీ. ఉరుములు మెరుపులు కూడా ఉంటాయట! నాకన్నా ఉరుము, మెరుపు ఎవరో మనాలీలో!  ‘‘అమ్మా నేను ముంబై వెళుతున్నా...’’ అన్నాను.  ‘‘ఉండొచ్చు కదమ్మా...’’ అంది అమ్మ. అమ్మకు ముంబైలో జరుగుతున్నవేమీ తెలీదు. తెలిస్తే... ‘ఉండిపోవచ్చు కదమ్మా’ అంటూ గట్టిగా చెయ్యి పట్టుకుంటుంది.  నా గది అద్దాల్లోంచి మనాలీ కనిపిస్తోంది. ముంబై నుంచి మనాలీకి వచ్చేవారు ఎక్కువ. మనాలీని చూశాక తిరిగి మనస్ఫూర్తిగా ముంబై వెళ్లగలిగేవారు తక్కువ. మహారాష్ట్ర హోమ్‌ మినిస్టర్‌ నన్ను ముంబై రావద్దంటున్నాడు! శివసేన ఎంపీ ‘ఎలా వస్తుందో చూస్తాను’ అంటున్నాడు! మూవీ మాఫియా కన్నా, ముంబై పోలీసులు ఎక్కువ డేంజర్‌ అన్నందుకు హోమ్‌ మినిస్టర్‌కి కోపం వచ్చింది. ముంబై పాక్‌ ఆక్రమిత కశ్మీర్‌లా ఉంది అన్నందుకు శివసేన ఎంపీకి కోపం వచ్చింది.  నిజం మాట్లాడితే కోపం రాకూడని వాళ్లకు కూడా కోపం వస్తుంది. జర్నలిస్టులు కోపానికొచ్చినా నాకు ఇదే అనిపిస్తుంది! వాళ్లేమీ జడ్జీలు కాదు. ఆర్డర్‌ ఆర్డర్‌ అంటారు. పోలీసులు కాదు. లాఠీ పైకెత్తుతారు. లాయర్‌లు కాదు. క్రాస్‌ ఎగ్జామినేషన్‌ చేస్తారు. వాళ్లెవరూ కానివాళ్లు వాళ్లలా అవతారం ఎత్తుతారు. భగవంతుడి అవతారం ఒక్కటే తక్కువ. అతడెవరో అంటాడు... ‘ఈ నగరం ఆమెకు అన్నీ ఇచ్చింది’ అని! అతడొచ్చి చూశాడు ఇవ్వడం, నేను తీసుకోవడం. సుశాంత్‌ సింగ్‌కి ఈ నగరం ఏమి ఇవ్వలేదో తెలుసుకుని అది రాయడానికి ధైర్యం ఉండదు మళ్లీ ఈ జర్నలిస్టులకు. చెత్త వాగుడు. ఏమీ తీసుకోకుండానే ముంబై నగరం ఎవరికైనా ఏమైనా ఇచ్చిందా! సుశాంత్‌ ప్రాణమే తీసుకుంది. దాని గురించి ఏం మాట్లాడతారు? అమ్మ కాఫీ తెచ్చి ఇచ్చింది.  బాగుంటుంది... ఇలా ఎవరైనా మనల్ని అడక్కుండానే, మనం అడక్కుండానే ఏదైనా తినడానికో, తాగడానికో తెచ్చిపెట్టడం. ఇదీ ఇవ్వడం అంటే. ముంబైలా... ‘నీక్కావలసింది ఇస్తాను కానీ, ముందు నాక్కావలసింది ఇవ్వాలి’ అని తీసుకోవడం... ఇవ్వడం కాదు.  ముంబై ఒక్కటే. కానీ ఎవరి ముంబై వాళ్లకు ఉంటుంది. ముగ్గురు ఖాన్‌లది ఒక ముంబై. కరణ్‌ జోహర్‌ది ఒక ముంబై. ‘రాకేశ్‌ రోషన్‌ అండ్‌ సన్‌’ది ఒక ముంబై. ‘జావెద్‌ అఖ్తర్‌ అండ్‌ పార్టీ’ది ఒక ముంబై. భట్‌లది ఒక ముంబై. పోలీసులది ఒక ముంబై. పొలిటికల్‌ లీడర్స్‌ది ఒక ముంబై. అండర్‌ వరల్డ్‌ మీడియాది ఒక ముంబై.  రేణుకా సహానే అంటోంది ముంబై అద్భుతమైన నగరం అని! నేను ఆ నగరాన్ని కృతజ్ఞతాభారంతో కుంగిపోయి చూడవలసింది పోయి, తలెత్తి, తలెగరేసి చూస్తున్నానట. ‘బాలీవుడ్‌ స్టార్‌వి కావాలన్న నీ స్వప్నాన్ని ముంబై నిజం చేసింది కదా. మర్చిపోయావా’ అని నవ్వుతూ అడుగుతోంది. అద్భుతమైన నగరమే. నగరంగా అద్భుతం. లోపల ఉన్న వాళ్ల వల్ల అది నరకం.  వీళ్లంతా ఎందుకని ఎప్పుడూ ఒక శక్తిమంతమైన ముఠా వైపు మాత్రమే నిలబడి శక్తిహీనులై మాట్లాడతారు. ఒంటరి పోరాటం చేస్తున్న వాళ్ల వైపు కదా ఉండాల్సింది. సుశాంత్‌ వైపు కదా. ముంబైకి బలైపోయిన ఒక యువ నటుడి వైపు కదా! నగరాలెప్పుడూ అందంగానే ఉంటాయి. ముఖానికి రంగు రంగుల నవ్వుల్ని పూసుకుని తిరిగేవాళ్ల వల్లనే అవి అంద వికారంగా మారతాయి. నాలాంటి వాళ్లొకరు మనాలి నుంచి బక్కెట్‌ నీళ్లను మోసుకెళ్లి ఆ రంగుల ముఖాలపై కొడితే కానీ, ముంబై నగరం మళ్లీ మెరవదు. వెళ్తున్నా.  

సంజయ్‌గాంధీ ఉన్నప్పట్నుంచీ గాంధీల కుటుంబంతో నాకు అనుబంధం. పేరుకు నేను ఆజాద్‌నే గానీ, నేనూ ఒక గాంధీనే అన్నట్లు నాకై నాకు తరచు ఒక అనుభూతి వంటిది కలుగుతుంటుంది. గులామ్‌ నబీ గాంధీ!  కాంగ్రెస్‌లో నాలా డెబ్బై నిండిన కాంగ్రెస్‌ గాంధీలు ఎంతమంది ఉన్నారో చేతి వేళ్ల మీద లెక్కించి చెప్పడం కష్టమైన సంగతే. కౌంట్‌కి పక్కవారి చేతి వేళ్లు కూడా అవసరం అవుతాయి. ఆ వేళ్లలో ఎవర్ని కాంగ్రెస్‌ ప్రెసిడెంట్‌ని చేసినా వాళ్లూ గాంధీలే. గాంధీలను దాటి, గాంధీలను దాచి కాంగ్రెస్‌ ఎటూ వెళ్లిపోలేదు.  సీడబ్ల్యూసీ సమావేశం అయ్యాక ఇంటికి వచ్చేస్తుంటే దారి మధ్యలో ఒవైసీ ఫోన్‌ చేశాడు! ‘‘భాయ్‌జాన్‌.. మరీ అంత ఎక్కువగా ఆలోచించకండి..’’ అన్నాడు. ‘‘అససుద్దీన్‌.. దయచేసి మరింకెప్పుడైనా చేయగలవా?’’ అన్నాను. అతడేవో పుల్లలు సిద్ధం చేసుకుని ఉంటాడు. వాటినిప్పుడు నా చెవుల్లో విరుస్తూ కూర్చుంటాడు.  ‘‘సమావేశంలో అలసిపోయి ఉంటారేమో కదా. ఇంటికి వెళ్లి విశ్రాంతి తీసుకోవలసినంతగా మీరు మీ సమావేశంలో పాల్పంచుకుని ఉంటారని నేను అర్థం చేసుకోగలను. లేదా మీరు మీ అలసట సమయాన్ని రాహుల్‌ గాంధీకి సంజాయిషీ చెప్పుకోడానికి వినియోగించాలని తొందరపడుతూ ఉండి ఉండొచ్చు. సరే భాయ్‌జాన్‌ మరి. ఫోన్‌ కాకుండా ట్వీట్‌ చేస్తాను’’ అన్నాడు!! సీడబ్ల్యూసీ సమావేశాలను ఫాలో అవడం తప్ప హైదరాబాద్‌లో పెద్దగా పనులేమీ లేనట్లున్నాయి ఒవైసీకి.  ‘‘పార్టీ అధినేతకు సంజాయిషీ ఇచ్చుకునే సంప్రదాయానికి కాంగ్రెస్‌ కార్యకర్తలు ఎప్పుడూ కట్టుబడే ఉంటారు ఒవైసీ. తగ్గించుకొనువారు కాంగ్రెస్‌లో హెచ్చింపబడతారు’’ అన్నాను.  ఈమాటైతే నిజం. కాంగ్రెస్‌లో హెచ్చింపబడినవారు సాయంత్రానికో, ఆ మర్నాటికో తగ్గించబడరన్న భరోసా అయితే  లేదు కానీ.. తగ్గించుకున్నవారు ఓ యాభై ఏళ్లకైనా హెచ్చింపబడతారు. హెచ్చింపబడేందుకు నేనిప్పుడు నా తగ్గింపు యాభైల దగ్గర ఉన్నాను.  కారు దిగుతుండగా ఒవైసీ ట్వీట్‌! ‘పొయెటిక్‌ జస్టిస్‌’ అని పెట్టాడు! చేసుకున్నవాళ్లకు చేసుకున్నంత అట! ఇంట్లోకి రాగానే రాహుల్‌ బాబుకి ఫోన్‌ చేశాను. ‘దేశం కరోనాతో యుద్ధం చేస్తోంది..’ అని వచ్చాక, కాసేపు రింగ్‌ అయి నాట్‌  ఆన్సరింగ్‌ అని వచ్చింది. పార్టీకి ఎన్నికలు జరిపించాలని సోనియాజీకి లెటర్‌ పెట్టడం రాహుల్‌బాబుకు బాగా కోపం తెప్పించిందని సీడబ్ల్యూసీ సమావేశంలో అతడు నన్ను తీక్షణంగా చూస్తున్నప్పుడే నాకు అర్థమైంది. రాహుల్‌బాబు ఎవర్నైనా తీక్షణంగా చూస్తున్నాడంటే తనింకా పార్టీలో ఉన్నానని అనుకుంటున్నాడనే! అది నాకు సంతోషం అనిపించింది. మమ్మీకి బాగోలేక హాస్పిటల్‌లో ఉంటే మీరంతా పార్టీకి కొత్త ప్రెసిడెంట్‌ కావాలని లెటర్‌ రాసి సంతకాలు పెడతారా.. అని సమావేశంలో పెద్దగా అరిచేశాడు.  ‘పార్టీకి బాగోలేక మమ్మీకి రాసిన లెటరే కానీ, మమ్మీకి బాగోలేనప్పుడు చూసి పార్టీకి రాసిన లెటర్‌ కాదు రాహుల్‌ బాబూ..’ అని చెప్పడానికే రాహుల్‌కి ఫోన్‌ చేస్తుంటే ఎత్తడం లేదు.  నడుము వాలుస్తుండగా ఫోన్‌ రింగ్‌ అయింది. రాహుల్‌బాబు! ‘‘రాహుల్‌ బాబూ.. నువ్వింకా మేల్కొనే ఉన్నావా!’’ అన్నాను ఎగ్జయిటింగ్‌గా.  ‘‘రాహుల్‌ బాబు కాదు గులామ్‌జీ. పార్టీని చార్జింగ్‌కి పెట్టి రాహుల్‌బాబు నిద్రపోతున్నాడు’’ అన్నారు సోనియాజీ.  ఫోన్‌ని చార్జింగ్‌కి పెట్టి అనబోయి, పార్టీని చార్జింగ్‌కి పెట్టి.. అన్నట్లున్నారు సోనియాజీ.  

ఇంట్లో ఉన్నది నచ్చదు. మానవజన్మ ఖర్మ. పక్కింటికి వెళ్తానంటాడు సచిన్‌. వెళ్లనివ్వకపోతే ఇటువైపు ఎత్తు మీద ఎక్కి అటువైపు చూస్తుంటాడు. ‘వాళ్లింట్లో ఏముంది నాన్నా సచిన్‌!’ అన్నాను రెండు చేతులతో పట్టి బలవంతంగా కిందికి దింపి.  ‘గౌరవం ఉంది’ అన్నాడు!!  చిన్న పిల్లవాడి నోటికి అంత పెద్ద మాట ఎలా వచ్చిందో నాకు అర్థం కాలేదు! చెంపకు ఒకటిచ్చి కూర్చోబెడదామన్నంత కోపం వచ్చింది. ఆగిపోయాను. అసలే సచిన్‌ బుగ్గలు ఎర్రగా ఉంటాయి. మెత్తగా రెండు వేళ్లు తగిలినా కాషాయం రంగులోకి తిరిగిపోతాయి. అప్పుడు నేనే మళ్లీ ఓదార్చుకోవాలి.  ‘సచిన్‌ బేబీ.. మనింట్లో అలాంటి మాట ఎప్పుడైనా విన్నావా! ఈ బ్యాడ్‌ వర్డ్స్‌ నీకు ఎవరు నేర్పిస్తున్నారు!’ అని అడిగాను.  ‘నేనే నేర్చుకుంటున్నా..’ అన్నాడు!  తప్పు తన మీద వేసుకుంటున్నాడంటే తర్వాతి స్టెప్పు ఏదో తనకు తెలియకుండానే వేయబోతున్నాడని! తప్పులు, స్టెప్పులు సచిన్‌ చేస్తున్నవీ, వేస్తున్నవీ కాదు. సచిన్‌ చేత చేయిస్తున్నవీ, వేయిస్తున్నవీ. మా సచిన్‌ జోలికి రావద్దని పెద్ద మనుషుల చేత చెప్పించొచ్చు. పరువు తక్కువ పని అవుతుంది. మీ బంగారం మంచిదైతే మాకెందుకు ఆఫర్‌లో వస్తుంది అనేస్తారు.  సచిన్‌ని దగ్గరకు తీసుకున్నాను.  ‘సచిన్‌ బంగారం.. వాళ్లింట్లో గౌరవం ఉందన్నావు కదా.. గౌరవం అంటే ఏంటి నాన్నా..?’ అని అడిగాను. ‘మనింట్లో లేనిది..’ అన్నాడు! సచిన్‌ పెద్దవాడు అవుతున్నాడని అర్థమైంది. అవుతున్నాడు గానీ, గౌరవాన్ని కోరుకుంటే వచ్చే నష్టాలేమిటో తెలుసుకునేంతగా పెద్దవాడైతే కాలేదు.  ‘సచిన్‌ చింటూ.. గౌరవం అంటే నీకెందుకు అంత ఇష్టం?’ అన్నాను.. మెల్లిగా మాటల్లోకి దించుతూ. మాట్లాడలేదు.  ‘చెప్పు.. సచిన్‌ కన్నా.. గౌరవం నీకు ఎందుకు నచ్చింది?’ అని అడిగాను.  ‘గౌరవం ఉంటే అందరూ నన్నే చూస్తుంటారు. అందరూ నాతోనే మాట్లాడుతుంటారు. అందరి కన్నా నేనే గ్రేట్‌గా ఉంటాను’ అన్నాడు.  ‘ఇంకా..?’ అన్నాను.  ‘గౌరవం ఉంటే నన్ను తప్ప ఎవర్నీ చూడరు. నాతో తప్ప ఎవరితోనూ మాట్లాడరు. నేను తప్ప వేరెవరూ గ్రేట్‌గా ఉండరు’ అన్నాడు.  సచిన్‌ చేతిని చేతిలోకి తీసుకున్నాను.  ‘సచిన్‌ బుజ్జీ.. ఒకటి చెప్పేదా?’ అన్నాను.  చేతిని విడిపించుకున్నాడు! ‘మీరు చెప్పేదేమిటో నాకు తెలుసు. ఎప్పుడూ చెప్పేదే చెబుతారు. ఐదు వేళ్లూ కలిసి ఉంటేనే చేతికి బలం అనే కదా చెప్తారు!’’ అన్నాడు.. మూతి ముడిచి.   ‘లేదు సచిన్‌ చిన్నీ.. కొత్తది చెబుతాను. గౌరవం గురించి చెబుతాను. వాళ్లింట్లో గౌరవం ఉంది అన్నావు కదా! మరి మనింట్లో ఎందుకు గౌరవం లేదో ఆలోచించు’ అన్నాను.  ‘మీరు చెబుతానని, నన్ను ఆలోచించమంటున్నారేంటి?’ అన్నాడు. ‘సరే సచిన్‌ బాబూ. నేనే చెబుతా విను. ఇంట్లో అందరూ గౌరవం కోరుకున్నారనుకో. అప్పుడు ఇంటికి గౌరవం ఉండదు. ఇప్పుడు చెప్పు. ఇంటి గౌరవం పోయినా నీకు గౌరవం ఉంటే చాలా?!’ అని అడిగాను.  మౌనంగా ఉండిపోయాడు. మాట పని చేసినట్లే ఉంది.  వైబ్రేషన్‌ వస్తుంటే జేబులోంచి ఫోన్‌ తీశాను. దిగ్విజయ్‌ సింగ్‌! ‘‘గహ్లోత్‌ జీ.. ఏమంటున్నాడు సచిన్‌’’ అని అడుగుతున్నాడు.  ‘‘పిల్లవాడు కదా. గౌరవం కావాలి అంటున్నాడు’’ అని చెప్పాను.  భళ్లున ఏదో బద్ధలైనట్లుగా నవ్వాడు దిగ్విజయ్‌. - మాధవ్‌ శింగరాజు 

నేను చూసుకోలేదు. నీతా వచ్చి చూపించింది. ‘‘టాప్‌ టెన్‌ రిచ్‌లో మీరు ఎనిమిది లోకి వచ్చారు’’ అంది నవ్వుతూ.  కళగా ఉంటుంది నీతా ముఖం. రేపు నేను మళ్లీ తొమ్మిదిలోకి పడిపోయి, తొమ్మిది నుంచి పదిలోకి చేరిపోయినా ఆ ముఖం కళ తప్పదు. ‘‘అసలు ఎవరైనా టాప్‌ హండ్రెడ్‌లో ఉన్నారంటేనే గ్రేట్‌ కదా..’’ అంటుంది.  నీతా చేతిలో పూలసజ్జ ఉంది.  ‘‘గుడికా నీతా.. ’’ అన్నాను.  ‘‘అవును. శుక్రవారం కదా, అమ్మవారి గుడికి..’’ అంది.  సంతోషం అనిపించింది. ‘మీరు ఎయిత్‌ లోకి వచ్చారు కదా, అర్చన చేయించడానికి..’ అని చెప్పలేదు.  ‘‘సరే నీతా.. జాగ్రత్త. మాస్క్‌ పెట్టుకో. నాలుగు నిమిషాల కంటే ఎక్కువసేపు ఎవరి ఎదురుగా నిలుచోకు. ఎక్కడో చదివాను. మాస్క్‌ పవర్‌ నాలుగు నిమిషాలేనట’’ అని చెప్పాను.  నీతా నవ్వింది. ‘‘మీరు జాగ్రత్త. మీరు ఎయిత్‌లోకి వచ్చారని మనవాళ్లెవరైనా పూలబొకేతో వచ్చి, బొకే ఇచ్చేటప్పుడు వేళ్లు తగిలిస్తారేమో. బొకేని ఆ టీపాయ్‌ మీద పెట్టమనండి’’ అంది.  నీతా వెళ్లాక, పేపర్‌ తీశాను. మాస్క్‌ పవర్‌ నాలుగు నిమిషాలైతే.. బ్లూమ్స్‌బర్గ్‌ బిలియ నీర్‌ల ఇండెక్స్‌ పవర్‌ ఇరవై నాలుగు గంటలు. ఇరవై నాలుగు గంటల తర్వాత ఇదే పేపర్‌లో ‘అంబానీని నెట్టేసిన బఫెట్‌’ అనే గ్రాఫు కనిపించవచ్చు. నవ్వొచ్చింది నాకు.  ఎవరో వస్తున్న చప్పుడైంది. పూలబొకే పట్టుకుని ఎవరైనా రావచ్చని నీతా చెప్పింది నిజమే! ‘‘గుడ్‌ మాణింగ్‌ అన్నయ్యా..’’ అన్నాడు అనిల్‌.. లోపలికి వస్తూ.  అనిల్‌ చేతిలో బొకే లేదు. లేకపోవడం మంచిదైంది. ఉంటే, ‘ఇప్పుడు మన ఆస్తుల విలువ ఎంత అన్నయ్యా’ అని అడగడానికి ఆ బొకే అతడికి తగిన సందర్భాన్ని కల్పించి ఉండేది.  ‘‘బఫెట్‌ని మించిపోయావ్‌ కదన్నయ్యా! అవునూ అన్నయ్యా.. అరవై మూడూ పాయింట్‌ ఎనిమిది బిలియన్‌ డాలర్లు అంటే ఐదు లక్షల పన్నెండు వేల కోట్ల రూపాయలే కదా..’’ అన్నాడు.  ‘‘కాదు’’ అన్నాను.  ‘‘అదేంటన్నయ్యా!!’’ అన్నాడు.  ‘‘రూపాయల లెక్క కరెక్టే. డాలర్లు మాత్రం అరవై మూడూ పాయింట్‌ ఎనిమిది బిలియన్‌లు కాదు. అరవై ఎనిమిదీ పాయింట్‌ మూడు బిలియన్‌లు’’ అన్నాను.  ‘‘అందుకే అన్నయ్యా.. నువ్వు నువ్వే. నేను నేనే’’ అన్నాడు. అన్నాక.. ‘‘అన్నయ్యా.. వైఫ్‌ హండ్రెడ్‌ రుపీస్‌ కావాలి’’ అన్నాడు!  ‘‘ఐదొందలా!! లాస్ట్‌ ఇయర్‌ మార్చి నెలలోనే కదా ఇచ్చాను. మళ్లీ ఏమిటి!’’ అన్నాను.  ‘‘నేనూ అదే అన్నాను అన్నయ్యా.. పాన్‌ షాపువాడు ఎప్పటి మార్చి, ఎక్కడి జూలై అంటున్నాడు’’ అన్నాడు. కోపం వచ్చింది నాకు.  ‘‘పాన్‌ ఎప్పటి నుంచి వేసుకుంటున్నావ్‌?’’ అన్నాను. ‘‘అబ్బే.. నేను కాదన్నయ్యా. నా పేరు చెప్పి నా ఫ్రెండ్‌ కట్టించుకున్నాడట పాన్‌లు..’’ అన్నాడు.  మౌనంగా ఉన్నాను.  ‘‘ఇంకో ఐదొందలు కూడా ఇవ్వన్నయ్యా. సాయంత్రం పూలబొకే తెస్తాను’’ అన్నాడు.  ఐదొందలు ఇచ్చి, ‘మనలో మనకు బొకేలు ఎందుకులే అనిల్‌’ అన్నాను.  తీసుకుని వెళ్లిపోయాడు.  అనిల్‌ ఎప్పటికి మారతాడో తెలియడం లేదు. బఫెట్‌ దానాలిచ్చి నా కన్నా డౌన్‌లోకి వెళ్లిపోయాడు. అనిల్‌కి అడిగినప్పుడల్లా డబ్బులిస్తుంటే టాప్‌ టెన్‌ నుంచి టాప్‌ ఫైవ్‌ హండ్రెడ్‌లోకి వెళ్లడానికి ఎంతసేపు! అప్పుడు కూడా నీతా.. ‘ఎవరైనా అసలు టాప్‌ ఫైవ్‌ హండ్రెడ్‌లో ఉన్నారంటేనే గ్రేట్‌ కదా..’ అంటుందేమో.. అదే చిరునవ్వుతో. - మాధవ్‌ శింగరాజు

సియాన్షా మోదీ వాస్తవాధీన రేఖ దగ్గరికి వచ్చి కూడా చైనా లోపలికి రాలేదు! ఇంటి వరకు వచ్చి, ఇంట్లోకి రాకుండా వెళ్లిపోయాడంటే చైనా సంప్రదాయాలేవో దారి మధ్యలో వారిని బాధించి ఉండాలి.  విదేశాంగ శాఖ అధికార ప్రతినిధి జావో లిజియన్‌కి ఫోన్‌ చేసి, ‘‘నేనిప్పుడు సియాన్షా మోదీతో మాట్లాడేందుకు వీలవుతుందా?’’ అని అడిగాను. ‘‘మాట్లాడేందుకు వీలవుతుంది మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌. అయితే మోదీని  మాట్లాడించడం వీలుకాకపోవచ్చు’’ అన్నాడు లిజియన్‌.  ‘సియాన్షా మోదీ మనతో మాట్లాడగలిగే లోపు, మనం ఇంకెవరితోనైనా మాట్లాడగలమేమో చూడు’’ అన్నాను.  ‘‘మాట్లాడలేమేమో మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌. అమెరికాతో మనకు ట్రేడ్‌వార్‌ నడుస్తోంది. తైవాన్‌తో మెయిన్‌ల్యాండ్‌ వార్‌ నడుస్తోంది. హాంకాంగ్‌తో కల్చరల్‌ వార్‌ నడుస్తోంది. బ్రిటన్‌తో హాంకాంగ్‌ వార్‌ నడుస్తోంది. జపాన్‌తో డిప్లమసీ వార్‌ నడుస్తోంది. ఇండోనేసియా, మలేసియా, ఫిలిప్పీన్స్, వియత్నాం.. ఆ బెల్టు మొత్తంతో  సౌత్‌ సీ వార్‌ నడుస్తోంది’’ అన్నాడు లిజియన్‌. నేను అన్నది అతడికి అర్థమైనట్లు లేదు.  ‘‘మనతో మాట్లాడేందుకు ఇంకెవరైనా ఉంటే చూడమని అన్నది వేరే దేశాల్లో కాదు లిజియన్, ఇండియాలోనే ఎవరైనా ఉన్నారా అని..’’ అన్నాను.  ‘‘ఇండియాతో మనకు బోర్డర్‌ వార్‌ నడుస్తోంది కదా మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’’ అన్నాడు! అతడి వైపు చూశాను. ఇతణ్ని మార్చేస్తే బెటరా అనిపించింది.  ‘‘దేశాల మధ్య వార్‌ నడుస్తున్నప్పుడు దేశంలోని వారి మధ్య ఇంకో వార్‌ నడుస్తుంటుంది. సియాన్షా మోదీతో అలా యుద్ధం చేస్తున్న వారెవరైనా ఉంటారు. వారిని నాకు కలుపు’’ అని ఫోన్‌ పెట్టేశాను.   వెంటనే ఫోన్‌ రింగ్‌ అయింది. ‘‘దొరికారు’’ అన్నాడు లిజియన్‌.  ‘‘ఎవరు? సియాన్షా మోదీనేనా?’’ అన్నాను.  ‘‘ఆయన కాదు. ఆయన కోసం ఇంకోసారి ట్రయ్‌ చెయ్యడం ఎందుకని, ట్రయ్‌ చేస్తే ఒకసారికే దొరికే మనిషిని పట్టుకున్నాను’’ అన్నాడు! ‘‘కష్టమైన పనులు చెయ్యడం నేర్చుకో లిజియన్‌. ఎన్నాళ్లిలా విదేశాంగ శాఖ ప్రతినిధిగా ఉండిపోతావ్‌? చైనా చాలా పెద్దది. ముందు ముందు ఇంకా పెద్దది అవుతుంది’’ అన్నాను.  ‘‘మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌.. ఈయన ఒకసారికే  దొరికాడు కానీ, మాట్లాడ్డానికైతే ఒకసారికే ఒప్పుకోలేదు. ఒప్పించడానికి అనేకసార్లు కష్టపడవలసి వచ్చింది. లైన్‌లో ఉన్నారు కనెక్ట్‌ చెయ్యమంటారా?’’ అని అడిగాడు.  ‘‘ఊ..’’ అన్నాను. కనెక్ట్‌ చేశాడు. ‘‘నమస్తే జిన్‌పింగ్‌జీ.. ఏదో మాట్లాడాలని అన్నారట’’ అన్నారెవరో అట్నుంచి! ‘ఎవరూ.. మాట్లాడుతోందీ’ అని అడగబోయి ఆగాను. మాట్లాడ్డానికి దొరికింది ఎవరని లిజియన్‌ని నేనూ అడగలేదు, మాట్లాడ్డానికి దొరికిందెవరో లిజియనూ నాకూ చెప్పలేదు.  ‘‘నమస్తేజీ నమస్తే.. సియాన్షా మోదీ మీకు తెలుసా?’’ అన్నాను.  ‘‘మోదీ తెలుసు. సియాన్షా ఎవరు?’’ అన్నాడు!  ‘‘సియాన్షా అనేది రెస్పెక్ట్‌. సియాన్షా మోదీ అంటే మోదీకి రెస్పెక్ట్‌ ఇవ్వడం’’ అని చెప్పాను.  ‘‘అలాగైతే నాకు సియాన్షా మోదీ ఎవరో తెలీదు’’ అన్నాడు.  ‘‘మీరెవరో మరొకసారి నేను తెలుసుకోవచ్చా..’’ అన్నాను.  ‘‘ఎన్నిసార్లయినా తెలుసుకోవచ్చు. నేను సియాన్షా రాహుల్‌’’ అన్నాడు! మనుషులకే ఇంత సెల్ఫ్‌ రెస్పెక్ట్‌ ఉంటే దేశాలకు లేకుండా ఉంటుందా?! - మాధవ్‌ శింగరాజు

అమెరికా ఈసారి తనక్కావలసిన అధ్యక్షుడినే ఎన్నుకుంటుంది. అందుకు నేను ఒకట్రెండు సూట్లు, రెండు మూడు డిజైనర్‌ ‘టై’లను ఇప్పటినుంచే ఎంపిక చేసుకుని పెట్టుకోవడంపై శ్రద్ధ వహించవలసిన సమయం దగ్గరికి వచ్చేసింది. నవంబరు మూడున ఎన్నికలు. ఈలోపు ట్రంప్‌తో మూడు డిబేట్‌లు. ట్రంప్‌కి డిబేట్‌ పెద్ద విషయం కాదు కాబట్టి ట్రంప్‌తో డిబేట్‌ పెద్ద విషయం కాదు. ఏదో మాట్లాడేస్తాడు. ఆ మాట్లాడిన దాని మీద మాట్లాడితే చాలు. తెలియకుండానే తొంభై నిముషాలు గడిచిపోతాయి. పెద్దగా టెన్షన్‌ తీసుకోడు, తనూ టెన్షన్‌ ఇవ్వడు. తగిన మనిషేనా కాదా అన్న సందేహంతోనే నాలుగేళ్ల క్రితం అమెరికా డోనాల్డ్‌ ట్రంప్‌ని ఎన్నుకుంది. ఈ చివరి ఏడాదైనా చైనా నుంచి ప్రపంచ రాయబారిలా కరోనా రాకపోయుంటే ట్రంప్‌ ఎంత సమర్థుడైన అధ్యక్షుడో అమెరికన్‌ ప్రజలకు తెలియకపోయేది.  నన్నొక్కటే నిరుత్సాహపరుస్తోంది. అమెరికా అధ్యక్షుడిని అయ్యాక పని కట్టుకుని నేను అమెరికా కోసం ఏదైనా పని చేయాల్సిన అవసరం ఉండదేమోనని! ట్రంప్‌ ‘టిక్కు’లు కొట్టుకుంటూ వెళ్లిన వాటన్నిటికీ ‘ఇంటూ’లు కొట్టడానికి రెండేళ్లు, ట్రంప్‌ ‘ఇంటూ’లు కొట్టుకుంటూ వెళ్లిన వాటన్నిటికీ ‘టిక్కు’లు కొట్టడానికి మరో రెండేళ్లు పడుతుంది. మళ్లీ ఇంకోసారి అధ్యక్షుడినైతేనే నాకు పని! నాలుగేళ్లు ఇప్పుడు పదవి కోసం చూసినట్లు నాలుగేళ్లు అప్పుడు పని కోసం చూడాలి.  ‘ఓడిపోతే నేనెలాగైనా బతుకుతాను. నువ్వెలా బతుకుతావు?’ అని ట్రంప్‌ నన్ను చాలెంజ్‌ చేస్తున్నాడు. ట్రంప్‌కి, నాకు మధ్యే పోటీ అయినప్పుడు.. ట్రంప్‌ ఓడిపోతే నేనే కదా గెలిచేది. తనతో పాటు నేనూ ఓడిపోతానని ట్రంప్‌ ఎందుకు అనుకుంటున్నట్లు?! ఓడిపోతానన్న భయం ఉన్నవాళ్లే ‘ఎలాగైనా బతగ్గలను’ అంటారు. తను బతకడం కోసం అమెరికా అధ్యక్షుడు ఆలోచిస్తున్నాడంటే అమెరికా అధ్యక్షుడిగా అతడు గెలవలేదనే.  ట్రంప్‌కి ఫోన్‌ చేసి ఈ సంగతి చెబుదామనిపించింది. పదవిలో ఉన్న రిపబ్లికన్‌ అధ్యక్షుడికి, అధ్యక్షుడి పదవిలోకి వస్తున్న డెమోక్రాటిక్‌ అభ్యర్థి ఫోన్‌ చేయడం బాగుంటుందా?!  గ్రెగ్‌ షాల్జ్‌ని పిలిపించి అడిగాను.  నా క్యాంపెయిన్‌ మేనేజర్‌ గ్రెగ్‌.  ‘‘గ్రెగ్‌.. నేనిప్పుడు ట్రంప్‌తో మాట్లాడాలన్న మూడ్‌లో ఉన్నాను. ఈ టైమ్‌లో కరెక్టేనా?’’  అని అడిగాను.  ‘‘అది మీడియా మూడ్‌ని బట్టి ఉంటుంది మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’’ అన్నాడు గ్రెగ్‌ నవ్వుతూ.  ‘‘మీడియాకు ఎలా తెలుస్తుంది గ్రెగ్‌?’’ అన్నాను.  ‘‘మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌.. మీడియా ఎప్పుడూ తెలియని విషయాలను రాసే మూడ్‌లోనే ఉంటుంది’’ అన్నాడు.  ఏడాది క్రితమే అతడు నా క్యాంపెయిన్‌ మేనేజర్‌గా వచ్చాడు. అప్పట్నుంచీ నన్ను ‘మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌’ అనే పిలుస్తున్నాడు. ‘ప్రెసిడెంట్‌ కాకముందే మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌ అని పిలుస్తున్నావు! ప్రెసిడెంట్‌ అయ్యాక మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌ అనడంలో నీకు కొత్తదనం ఏముంటుంది?’ అని ఓసారెప్పుడో అడిగాను. ‘ప్రెసిడెంట్‌ అవకముందు మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌ అని పిలిస్తే మీకు కలిగే మానసికోల్లాసం, ప్రెసిడెంట్‌ అయ్యాక మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌ అని పిలిస్తే  కలగదు కదా మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌. ఇక నేనెందుకు మిమ్మల్ని అలా పిలుస్తున్నానంటే.. ఎన్నికలయ్యాక ముప్పై మూడు కోట్ల మందికీ మీరు మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంటే. ఇప్పుడైతే ముప్పై మూడు కోట్ల మందిలో నాకొక్కడికే మీరు మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌..’’ అన్నాడు.  గ్రెగ్‌ అలా మాట్లాడ్డం మనసుకు  ఆహ్లాదకరంగా ఉంది. ఈ సమయంలో ట్రంప్‌కి ఫోన్‌ చేసి అతడి ముఖాన్ని వినడం అవసరమా అనిపించింది. -మాధవ్‌ శింగరాజు

అపార్థాలు చేసుకునేవారే లేకుంటే జీవిత సత్యాలంటూ కొన్ని ఈ లోకంలో ఏర్పడి ఉండేవే కావని ప్రతి ఉదయం నేనుండే పోయెస్‌ గార్డెన్‌లోని బాల్కనీలోంచి బయటికి చూస్తున్నప్పుడు అనిపిస్తూ ఉంటుంది. అయితే సత్యం అనేది స్థిరపడి ఉండాలి తప్ప, ఏర్పడి ఉండకూడదు. ఏర్పడిన సత్యం ఏర్పరచిన సత్యమే కానీ సత్యం కాదని కూడా అనుకుంటూ ఉంటాను.  కొందరనొచ్చు, రామస్వామి పెరియార్‌ సిద్ధాంతాలను అనుసరించేవారు.. ముందంటూ ఏర్పడితేనే కదా ఒక జీవితసత్యం స్థిరపడుతుందీ అని! దానిని నేను అంగీకరించను. సత్యం అన్నప్పుడు అది  మనిషికన్నా ముందే పుట్టినదై ఉండాలి. మనిషికన్నా ముందు నడుస్తున్నదై ఉండాలి.  అపార్థాలు చేసుకునేవాళ్లు సత్యాన్ని అప్‌డేట్‌ చేసి చూపిస్తారు. అదొక మంచి వీళ్ల వల్ల. అయితే సత్యం ఎప్పటికీ అప్‌డేట్‌ అవదు. çసత్యాన్ని మనం చూడటం అప్‌డేట్‌ అవుతుంది. అందుకే సత్యం హిమాలయాలలో ఉన్నా, సత్యాన్ని శోధించి లోకానికి చూపించే ఈ అపార్థం చేసుకునేవారు లోకమంతా ఉండాలి. వాళ్లెలాగూ హిమాలయాలలో ఉండలేరు కనుక అక్కడున్న సత్యం కరిగి నీరయ్యే ప్రమాదం ఏమీ ఉండదు.  బాల్కనీలోంచి లేచి మెల్లగా హాల్లోకి వెళుతున్నాను.  ‘‘రజనీ సార్‌.. మీ కోసం ఎవరో లైన్‌లో ఉన్నారు’’ అన్నాడు మేనేజర్‌.  ‘‘ఎవరో లైన్‌లో ఉన్నప్పుడు ఆ ఎవరికో నన్ను పట్టించాలని నీకు ఎందుకు అనిపించింది నటరాజన్‌’’ అన్నాను.  ‘‘రజనీ సార్, నాకు అతను తెలుసు. మీకు తెలికపోవచ్చని ఎవరో అన్నాను. అతను రోహిత్‌  రాయ్‌. మీ మీద కరోనా జోక్‌ వేసి సోషల్‌ మీడియాలో అదుపులేని విధంగా తిట్లు తింటూ ఉన్నాడు’’ అని చెప్పాడు.  ‘‘చెప్పు నాన్నా.. రోహిత్‌ రాయ్‌’’ అన్నాను ఫోన్‌ అందుకుని పెద్దగా నవ్వుతూ.  అతడు నా మీద వేసిన జోక్‌ని ఆల్రెడీ నేను సోషల్‌ మీడియాలో చూశాను. ‘రజనీకాంత్‌కి కరోనా వచ్చింది. కరోనానే క్వారంటైన్‌కి వెళ్లింది’ అని పేల్చాడు. పాపం అది అతడి ముఖం మీదే పేలింది. ‘‘ర జనీ సార్‌.. మీ ఫ్యాన్స్‌ నన్ను అపార్థం చేసుకున్నారు. మీరెంత శక్తిమంతులో చెప్పడానికి నేనలా అన్నాను. వాళ్లు అపార్థం చేసుకుంటే చేసుకున్నారు. మీరు అపార్థం చేసుకోకూడదని మీకు ఫోన్‌ చేశాను’’ అన్నాడు.  ‘‘హహ్హాహ..హా.. రోహిత్‌. ఒక జీవితసత్యాన్ని నువ్వు అర్థం కాకుండా చెప్పినప్పుడు ఎవరికి ఎంతవరకు అర్థమైందో, అంతవరకే అది జీవితసత్యం అవుతుంది. అది మనకు అపార్థం అని తెలుస్తూనే ఉన్నా అపార్థం చేసుకునే హక్కును ప్రశ్నించలేం. రామస్వామి పెరియార్‌ అనే పేరే ఒక జీవితసత్యం అయినప్పుడు ఆ పేరును ఎత్తడం కూడా ఆ సత్యానికి విఘాతం కలిగించడమే అవుతుంది ఆయన అభిమానులకు..’’ అన్నాను.  రోహిత్‌ మాట్లాడలేదు.  ‘‘ఏంటి.. వింటున్నావా?’’ అన్నాను.  ‘‘వింటున్నాను రజనీ సార్‌. రజనీకాంత్‌ అనే పేరే ఒక జీవితసత్యం అయినప్పుడు ఆ పేరును ఎత్తడం కూడా..’ అని ఏదో చెప్పబోతున్నాడు. మళ్లొకసారి పెద్దగా నవ్వి, ఫోన్‌ని నా మేనేజర్‌కి ఇచ్చేశాను.  హాల్లోకి వెళ్లాలనిపించలేదు. తిరిగి బాల్కనీలోకి వచ్చాను.  ఐదు నెలల క్రితం ఏదో సభలో పెరియార్‌ పేరెత్తాను. కరోనా ముంచుకు రాకుంటే ఈ ఆరో నెలలోనూ ఆ ద్రవిడ ఉద్యమ పితామహుడి అభిమానులు పెరియార్‌ అనే ఒక జీవితసత్యానికి కొన్ని ఉపసత్యాలను స్థిరపరచడం కోసం ఈ బాల్కనీ కింద పోయెస్‌ గార్డెన్‌లో ఆ ఉపసత్యాలను ఏర్పరుస్తూ ఉండేవారు.. పైకి తలెత్తి నన్ను చూస్తూ.. పిడికిళ్లు బిగించి! -మాధవ్‌ శింగరాజు

చెడ్డవాళ్లు ఏకమైతే ఈ లోకంలోని మంచివాళ్లకు ఏమౌతుందోనన్న భయాలు అక్కర్లేదు. ఎందుకంటే చెడ్డవాళ్లు ఈ లోకంలో కానీ, ఏ లోకంలో కానీ ఏనాటికీ ఏకం కారు. మంచివాళ్లే.. తమ మంచి గుణం చేత చెడ్డవాళ్ల మీదకు ఏకమౌతారు.  లోకం మొత్తం మీద ఉన్నది ఒకే ఒక చెడ్డవాడే అయినా, అతడిని మంచివాడిని చేసేందుకు లోకం మొత్తం మీది మంచివాళ్లంతా ఏకం అవుతారు. అదే నాకు అర్థం కాకుండా ఉంటుంది! చెడ్డవాడెప్పుడూ వాడి కత్తి వాడు ఎత్తిపట్టుకుని ‘రండ్రా చూసుకుందాం..’ అంటాడు. ఈ మంచివాళ్లంతా ఒకే కత్తిని కలిపి పట్టుకుని, ‘కత్తిని పట్టుకున్నాం కానీ, ఎత్తి పట్టుకోలేదు. అదే మా మంచితనం’ అని లోకానికి  చెప్పడానికి ప్రయత్నిస్తుంటారు. జెనీవాలో ఒక మంచివాడు ఉన్నాడు. చైనా నుంచి కరోనా వ్యాప్తిస్తూ వచ్చినప్పటి నుంచీ అతడు రోజురోజుకూ మరింత మంచివాడిగా మారుతూ వస్తున్నాడు. అతడి పేరు టెడ్రోస్‌. ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ అధికారి. ఎంత మంచివాడంటే.. చైనాను గానీ, చైనా వైరస్‌ను గానీ, చైనా ల్యాబ్‌ను గానీ ఒక మాటంటే ఒప్పుకోడు.  ఈ మధ్య అతడికి ఫోన్‌ చేశాను.  ‘‘ఎవరు మీరు?’’ అన్నాడు.  ‘‘అమెరికా నుంచి చేస్తున్నాను. నన్ను ట్రంప్‌ అంటారు. నేనొక చెడ్డవాడిని’’ అన్నాను.  ‘‘మరి చైనాలో ఉండే చెడ్డవాడైన ట్రంప్‌ ఎవరు?’’ అని అడిగాడు!!  అతడి మంచితనానికి నివ్వెరపోయాను!  ‘‘నేను చెడ్డవాడిని అయినప్పటికీ మంచివాళ్ల మంచి ఉద్దేశాన్ని చక్కగా అర్థం చేసుకోగలను మిస్టర్‌ టెడ్రోస్‌. మీరు నన్ను అడగాలని అనుకున్నది.. ‘చైనాలో ఉండే చెడ్డవాడైన ట్రంప్‌ ఎవరు? అని కాదు, ‘చైనా మీద అస్తమానం కంప్లయింట్‌లు చేస్తూ ఉండే చెడ్డవాడైన ట్రంప్‌ ఎవరూ?’ అనే కదా. అయితే నాకు తెలిసి కానీ, మీకు తెలిసి కానీ, చైనాకు తెలిసి కానీ లోకంలో ఉన్న ట్రంప్‌ అనే చెడ్డవాడు ఒకడే. ఆ ఒక్కడూ చైనాలో లేడు. అమెరికాలో ఉన్నాడు..’’ అన్నాను.  మంచివాడు ఒక్కక్షణం ఆగాడు.  ‘‘ఓ! నేనీ క్షణంలో లోకంలోని ఒకే ఒక చెడ్డవాడైన వ్యక్తితో మాట్లాడుతున్నానన్నమాట! ఎలా ఉన్నారు మిస్టర్‌ ట్రంప్‌? మీరు నాకు ఫోన్‌ చేస్తున్న సమయానికి నేనసలు మీ గురించే ఆలోచిస్తున్నానని చెబితే మీరు నమ్మలేరంటే నమ్మండి. మిమ్మల్ని మంచివాడిగా మార్చడానికి లోకంలోని మంచివాళ్లను కలుపుకునే పనిలో ఉన్నాను’’ అన్నాడు. ‘‘పెద్దగా నవ్వాను’’ ‘‘ఏమిటి నవ్వుతున్నారు’’ అన్నాడు.  ‘‘ఒక చెడ్డవాడిని మార్చేందుకు మంచివాళ్లను కలుపుకునే పనిలో ఉన్నాను అని అన్నారు! అందుకే నవ్వొచ్చింది. అదేమంత తేలికైన పని కాదు మిస్టర్‌ టెడ్రోస్‌. అందరూ మంచివాళ్లే ఉన్న లోకంలో మంచివాళ్లను ఎంపిక చేసుకోవడానికి కొంత చెడ్డతనం ఉండాలి. మీరు జిన్‌పింగ్‌నైనా వదిలేసుకోవాలి, బిల్‌గేట్స్‌నైనా వదిలేసుకోవాలి. వాళ్లిద్దరే ముఖ్యం అనుకుంటే మిగతా మంచివాళ్లను వదిలేసుకోవాలి. చూశారా ఒక చెడ్డవాణ్ణి మార్చడం ఎంత కష్టమో’’ అన్నాను.  ‘‘మంచివాళ్ల కష్టం గురించి ఆలోచిస్తున్నారంటే.. మిస్టర్‌ ట్రంప్‌.. నాకనిపిస్తోంది, మీలో పరివర్తన జన్యువులు ఉన్నాయని. ఒక్క డాలర్‌ కూడా మాకు రాల్చనని అన్నారు కదా. చూస్తూ ఉండండి.. మీకు తెలియకుండానే మీరు కొన్ని డాలర్లనైనా మాకు విదిల్చడానికి త్వరలోనే ఒక మంచిరోజును ఎంచుకుంటారు’’ అన్నాడు!! ‘‘నేనూ ఈ సంగతి చెప్పడానికే మీకు ఫోన్‌ చేశాను మిస్టర్‌ టెడ్రోస్‌. చైనాలోని చెడ్డతనాన్ని మీరు చూడగలిగితేనే మీకు నాలోని మంచితనం కనిపిస్తుంది..’’ అన్నాను.  - మాధవ్‌ శింగరాజు

కోల్‌కతా ఎయిర్‌పోర్ట్‌లో దిగాను. మమతాబెనర్జీ ఎదురు రాలేదు. వచ్చారంతే.  ‘నమస్తే మమతాజీ’ అన్నాను. ఆమె నా ముఖం వైపే చూడలేదు. ‘‘మమతాజీ ఉంఫన్‌ తుపాన్‌ని మీరు చక్కగా హ్యాండిల్‌ చేసినట్లున్నారు. మీరు అలా చేయకపోయి ఉంటే, నేనిక్కడ దిగటానికి విమానాశ్రయమే ఉండేది కాదు. అందుకు మీకు ధన్యవాదాలు’’ అన్నాను. అప్పుడూ ఆమె ఏమీ మాట్లాడలేదు.  నేను, జగదీప్‌ ధన్‌కడ్, మమతాజీ కలిసి హెలికాప్టర్‌ విండోల్లోంచి దెబ్బతిన్న ప్రాంతాలను చూస్తున్నాం. ‘నిజంగానే మీరు చక్కగా హ్యాండిల్‌ చేశారు మమతాజీ’ అన్నాను మళ్లీ. విననట్లే ఉన్నారు.  ఏరియల్‌ వ్యూ అయ్యాక హెలికాప్టర్‌ నుంచి దిగగానే మమత మమ్మల్ని పట్టించుకోకుండా ముందుకు వెళ్లిపోయారు. మమతాజీ ఎక్కడికి అలా వెళ్లిపోతున్నారు అని అడగబోయాను. ‘సోనియాజీతో మీటింగ్‌ ఉందట మోదీజీ..’ అన్నాడు జగదీప్‌!  నేను ఢిల్లీ వచ్చేశాను. జగదీప్‌ రాజ్‌భవన్‌కి వెళ్లిపోయాడు.  ఢిల్లీ వచ్చాక.. అప్పుడు నాకు కాల్‌ చేశారు మమతాజీ! ‘‘మమతాజీ చెప్పండి. అక్కడ ఉన్నప్పుడు ఒక్క మాటా మాట్లాడలేదూ!!’’ అన్నాను.  ‘‘చెప్పడానికి, మాట్లాడ్డానికీ ఏముంటుంది మోదీజీ. అడగడానికి ఫోన్‌ చేశాను. పశ్చిమ బెంగాల్‌లోనే మిమ్మల్ని పట్టుకుని అడగడం బాగోదని, ఢిల్లీ చేరే వరకు ఆగి ఇప్పుడు ఫోన్‌ చేస్తున్నాను. ఉంఫన్‌ తుపాను వల్ల రాష్ట్రానికి లక్ష కోట్ల నష్టం సంభవించింది’’ అన్నారు.  ‘‘మీరు చక్కగా హ్యాండిల్‌ చేసినా కూడా అంత నష్టం సంభవించిందా మమతాజీ’’ అన్నాను.  ‘‘చక్కగా హ్యాండిల్‌ చేసినందుకే లక్ష కోట్లు. చక్కగా హ్యాండిల్‌ చెయ్యకపోయుంటే రెండు లక్షల కోట్లు అయి ఉండేది’’ అన్నారు!  ‘‘మమతాజీ మీరు మీ తుపాను లెక్కలే కదా చెబుతున్నారు? కోవిడ్‌ లెక్కల్ని కూడా కలిపేసి చెబుతున్నారా! కోవిడ్‌కైతే ఆల్రెడీ అన్ని రాష్ట్రాలకు కలిపి ఇరవై లక్షల కోట్లు ఇచ్చేశాం. అందులో మీకొచ్చేవీ ఉంటాయి. తుపాను లెక్కయితే మాత్రం అంత ఉండదు. ఒకసారి చెక్‌ చేసుకుని మళ్లీ కాల్‌ చేయండి’’ అన్నాను.  ‘‘చెక్‌ చేసుకోవడానికి నోట్‌బుక్‌లో రాసుకున్న లెక్కలు కాదు మోదీజీ. వేళ్ల మీద ఉన్న లెక్కలు’’ అన్నారు మమత!  ‘‘మమతాజీ! ముందొక వెయ్యి కోట్లు పంపిస్తున్నాను. చేతిలో ఉంచుకోండి. లాక్‌డౌన్‌లు మొత్తం పూర్తయ్యాక మళ్లొకసారి లెక్క చూసుకుని తగ్గితే నేనిస్తాను. మిగిలితే మీరు వెనక్కి ఇచ్చేద్దురు.. సరేనా?’’ అన్నాను.  మమతాజీ మాట్లాడలేదు.  దయతలచి ఇచ్చేవారి కన్నా, దబాయించి తీసుకునేవాళ్లు శక్తిమంతులైతే.. మాటల్ని మధ్యలోనే కట్‌ చేసే ధైర్యం వస్తుంది.  ‘‘మమతాజీ, లైన్‌లోనే ఉన్నారా?’’ అన్నాను. చప్పుడు లేదు.  ఎప్పుడొచ్చాడో జగదీప్‌ లైన్‌లోకి వచ్చాడు.  ‘‘మోదీజీ.. మమత థ్యాంక్స్‌ చెబుతున్నారు’’ అన్నాడు! ‘‘నాకు చెప్పలేదే! నీకు చెప్పారా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘మనకు కాదు మోదీ.. కేజ్రీవాల్‌కి చెబుతున్నారు’’ అన్నాడు.  ‘‘అవునా.. ఎందుకటా థ్యాంక్స్‌! లక్ష కోట్లు తను ఇస్తున్నాడా?’’ అన్నాను.  ‘‘ఇవ్వడం కాదు మోదీజీ. ‘ఢిల్లీ ప్రజల తరఫున నేనేమైనా మీకు సహాయపడగలనా?’ అని కేజ్రీవాల్‌ ట్వీట్‌ పెట్టారట. ఆ ట్వీట్‌కు ఆవిడ సంబరపడి పోతున్నారు!’’ అన్నాడు జగదీప్‌.  వెయ్యికోట్లు ఇస్తామంటే ‘నో.. థ్యాంక్స్‌’ అని చెప్పి, ‘మీకు ఏవిధంగానైనా సహాయపడగలమా’ అని కేజ్రీవాల్‌ అడిగితే  ‘థ్యాంక్స్‌’ చెప్పడం ఏమిటో!!  - మాధవ్‌ శింగరాజు

నాలుగేళ్లు అయింది నేను లండన్‌ వచ్చి. వచ్చిన రోజు నుంచి సీబీఐ, ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్‌ డైరెక్టరేట్‌ నా మీద బెంగ పెట్టేసుకున్నాయి. ఇండియా రమ్మంటాయి! ‘నాతో ఏం పని.. డబ్బులు తీసుకెళ్లండి’ అంటాను. ‘డబ్బుల్తో ఏం పని.. నువ్వొస్తే బాగుంటుంది’ అంటాయి!  ‘అసలు నువ్వెందుకొచ్చావ్‌ చెప్పూ..’ అన్నాను.. మూడేళ్ల క్రితం లండన్‌ కోర్టు బయట  సుమన్‌ కుమార్‌ కనిపిస్తే ! ‘ఎక్కడికి రావడం? లండన్‌కా, లండన్‌ కోర్టుకా?’’ అన్నాడు! సీబీఐ ఆఫీసర్‌ అతను. ఇండియాలో వేరే ఫ్రాడ్‌లు ఏమీ లేనట్లు నన్ను వెతుక్కుంటూ బ్రిటన్‌ అంతా ఏడాది పాటు తిరిగి, చివరికి కోర్టు బయట నన్ను పట్టుకున్నాడు. ‘టీ తాగుతూ మాట్లాడుకుందాం వస్తావా విజయ్‌’ అన్నాడు.  ‘మాల్యా అను. విజయ్‌ అంటే నేను నేను కానట్లుగా ఉంటుంది నాకు’ అన్నాను. ‘విజయ్‌ అని అనకుంటే నేను సుమన్‌ కానట్లుగా ఉంటుంది నాకు’ అన్నాడు!  ‘సరే చెప్పు, టీ తాగడం కోసం మాట్లాడ్డమా, మాట్లాడ్డం కోసం టీ తాగడమా? ఏదైనా మాట్లాడ్డమంత ఈజీ కాదు నాకు టీ తాగడం’ అన్నాను. ‘టీ తప్ప నాకు ఇంకేదీ తాగడం రాదు’ అన్నాడు. ‘అయితే ఇక్కడ మాట్లాడేందుకేం లేదు. ఏదైనా ఉంటే కోర్టులో మాట్లాడుకో.. నేను వెళ్తున్నా’ అన్నాను. ఆగమన్నాడు. ఆగాను.  ‘ఐడీబీఐకి నువ్వు తొమ్మిది వందల కోట్లు ఇవ్వాలి. ఎస్‌బీఐకి తొమ్మిది వేల కోట్లు ఇవ్వాలి. నేను డబ్బు మనిషిని కాదు. వాటిని అడగడానికి రాలేదు. నిన్ను తీసుకెళదామని వచ్చాను’ అన్నాడు. ‘డబ్బులు కావాలంటే బ్యాగులో పెట్టిస్తా తీసుకెళ్లు. భుజానికి బ్యాగేసుకుని ఇండియా వచ్చేయమంటే నీ వెనకే వచ్చేవాళ్లు ఎవరూ లేరిక్కడ’ అని చెప్పాను. ‘నా వయసు యాభై రెండేళ్లు. ఇరవై మూడేళ్ల వయసులో ఫీల్డులోకి వచ్చాను. తెల్ల కాలర్‌ల మీద నల్ల మరకల్ని వెతికే డ్యూటీ నాది. బెస్ట్‌ ఇన్వెస్టిగేటింగ్‌ ఆఫీసర్‌గా మన్మోహన్‌సింగ్‌ నాకు మెడల్‌ ఇచ్చారు. పోలీస్‌ మెడల్‌ వచ్చింది. రాష్ట్రపతి పోలీసు మెడల్‌ వచ్చింది. ఇన్ని వచ్చిన నాకు నీ కేసు అప్పగించారంటే నాకు కాదు గొప్ప. నీకు. వచ్చేయ్‌.. వెళ్లిపోదాం’ అన్నాడు! ‘డబ్బొక్కటే నా చేతుల్లో ఉంది. నేను నా చేతుల్లో లేను. డబ్బు కావాలంటే తీసుకెళ్లు. నేను కావాలంటే కోర్టు లోపల వాదించుకుని వెళ్లు..’ అని చెప్పాను. అప్పుడు వెళ్లినవాడు మళ్లీ కనిపించలేదు. సుమన్‌–2 ఎవరో కోర్టుకు వచ్చేవాడు ఫైళ్లు పట్టుకుని. ఫైల్‌ చూసుకుంటూ ఉండేవాడే కానీ పాపం నన్ను చూసేవాడు కాదు. మాల్యాను ఇరవై ఎనిమిది రోజుల్లో ఇండియా పంపిస్తాం అని కోర్టు చెప్పినప్పుడు కూడా తలెత్తి చూడలేదు. కోర్టు తీర్పు వచ్చిన వెంటనే బయటికి వస్తుంటే సుమన్‌ ఫోన్‌ చేశాడు. ‘‘ఎక్కడా?’’ అన్నాను. ‘‘ఇండియాలో’’ అన్నాడు. ‘‘ఏంటి చెప్పు’’ అన్నాను. ‘‘సుప్రీంకోర్టుకు కూడా వెళ్లడానికి లేదని కోర్టు తీర్పు చెప్పిందటగా. ముందే నాతో ఇండియా వచ్చి వుంటే.. ఇప్పుడిలా తీర్పు వచ్చేదే కాదు’’ అన్నాడు! ‘‘క్యాష్‌ ఇస్తా. డౌన్‌ పేమెంట్‌. మోయగలిగితే వచ్చి తీసుకెళ్లు. కొత్త నోట్లు. వాసన చూసి తీసుకో. మోదీజీలా ఇరవై లక్షల కోట్లు ఇస్తున్నానని చెప్పి పప్పులు ఉప్పులు ప్యాక్‌ చేసి ఇవ్వడం కాదు. ఫెళపెళలాడే కరెన్సీ’’ అన్నాను.  ‘‘కరెన్సీ వద్దు. విజయ్‌ కావాలి నాకు’’ అన్నాడు! ‘‘విజయ్‌ కూడా కాదు, మెడల్స్‌ కావాలి నీకు. íపీఎం మెడలు, ప్రెసిడెంట్‌ మెడలు.. ఇస్తే ఐడీబీఐ మెడలు, ఎస్‌బీఐ మెడలు కూడా వేసుకుంటావ్‌ నువ్వు’’ అని ఫోన్‌ పెట్టేశాను. సుప్రీంకోర్టు కాకపోతే, మానవ హక్కుల కోర్టు. ఫ్రాన్స్‌కు వెళ్లకుండా ఇండియా వస్తానని ఆశిస్తున్నందుకు కూడా సుమన్‌కి ఒక మెడల్‌ ఏదైనా చేయించి ఇవ్వాలి.

రాహుల్‌ గాంధీకి లైన్‌ కలపమని చెప్పి కొన్ని ఏళ్లు అయినట్లుగా ఉంది. ‘‘ఏమైంది, దొరకట్లేదా?’’ అన్నాను. ‘అయ్యో అద్వానీజీ.. మీకు ఇప్పటికే కనీసం కొన్నిసార్లు చెప్పి ఉంటాను. రాహుల్‌జీ కొన్నాళ్లుగా రఘురామ్‌ రాజన్, అభిజిత్‌ బెనర్జీలతో ఉంటున్నారట’ అన్నాడు నాకు కేటాయించబడిన యువ సహాయకుడు. తొంభై ఏళ్లు పైబడిన వ్యక్తికి తొంభై ఏళ్లు పైబడిన సహాయకుడు మాత్రమే ఉపకరించే సహాయకుడిలా ఉండగలడేమో! అభిజత్‌ బెనర్జీ కోల్‌కతాలో ఉన్నట్లు విన్నాను. రాజన్‌ ఈ మధ్య భోపాల్‌ వెళ్లినట్లున్నాడు. రాహుల్‌ వేయనాడ్‌లో ఉండాలి. అక్కడ లేకపోతే ఢిల్లీలో ఉండాలి. ఈ ముగ్గురూ ఎక్కడ కలుసుకుంటున్నట్లు! లాక్‌డౌన్‌లో గాయపడిన ఎకానమీకి కట్టు కడతానని దూది, గాజుగుడ్డ, టించరు బాటిలు పట్టుకుని కొన్నాళ్లుగా తిరుగుతున్నాడు రాజన్‌. అభిజిత్‌కి ఆర్థికశాస్త్రంలో నోబెల్‌ వచ్చింది కాబట్టి తనూ ఏదో ఒకటి పట్టుకుని తిరగాలి.  వాళ్లిద్దర్నీ పట్టుకున్నట్లున్నాడు రాహుల్‌. లాక్‌డౌన్‌ అని మూత వేసుకుని కూర్చుంటే నెలాఖరు తర్వాత అకౌంట్‌లో తెరిచి చూసుకోడానికి ఏముంటుంది అని మోదీజీ అడగడానికి రాహుల్‌ వాళ్లిద్దరితో ఉంటున్నట్లుంది. అయినా ఉండటమేంటి! అదే అడిగాను నా యువ సహాయకుడిని.  ‘‘జూమ్‌ వీడియోలో ఉంటున్నారట అద్వానీజీ’’ అన్నాడు. మళ్లీ ఒకసారి రాహుల్‌ కోసం ప్రయత్నించమని చెప్పాను. ‘నాకు నిద్ర వచ్చేలోపు ప్రయత్నించు’’ అని కళ్లు మూసుకున్నాను.  ‘‘అద్వానీజీ.. లైన్‌లో రాహుల్‌జీ’’ అన్నాడు యువ సహాయకుడు! నన్ను నిద్రపోనివ్వకూడదనుకుని నేను నిద్రపోయే వరకు వేచి ఉండి అప్పుడు లైన్‌లోకి వచ్చాడా ఏంటి! ఫోన్‌ తీసుకున్నాను.  ‘‘నమస్తే అద్వానీజీ’’ అన్నాడు.  ‘‘నమస్తే రాహుల్‌ బాబు. చక్కగా మాట్లాడుతున్నావు ఈ మధ్య. చక్కగా కూడా కనిపిస్తున్నావు. కుర్తా పైజమా మీదకు ఆ నల్లటి జాకెట్‌ ఉండటం లేదిప్పుడు. రిలీఫ్‌గా ఉంది  నిన్ను అలా చూస్తుంటే..’’ అన్నాను.  రాహుల్‌ నవ్వాడు. ‘‘థ్యాంక్యూ అద్వానీజీ. ఎందుకు కాల్‌ చేయించారు’’ అన్నాడు. ‘‘ఏం లేదు. నేను, జోషి, ఉమ, కల్యాణ్‌.. జూమ్‌లో కలుసుకుంటున్నాం. నువ్వూ కలుస్తావేమోనని’’ అన్నాను.  ‘‘ఓ.. బాబ్రీ కూల్చివేత కేసు! ఆగస్టులోపు తేల్చేయమంది కదా కోర్టు. అయినా అద్వానీజీ.. స్థలం ఎవరిదన్నది తేలిపోయాక, కూల్చిందెవరన్నది మాత్రం తేలిపోకుండా ఉంటుందా?’’ అన్నాడు రాహుల్‌.  ‘‘మంచి మాట చెప్పావు రాహుల్‌ బాబు. జూమ్‌కి కనెక్ట్‌ అవుతావా.. నేను, నువ్వు, జోషి, ఉమ, కల్యాణ్‌ మాట్లాడుకుందాం’’ అన్నాను.  ‘‘అది మీ పర్సనల్‌ విషయం కదా అద్వానీజీ. నేనెందుకు స్క్రీన్‌ పైకి రావడం?’’ అన్నాడు.  ‘‘మా నలుగురిదీ ఒక పర్సనల్‌ విషయం. నాదొక్కటే ఒక పర్సనల్‌ విషయం రాహుల్‌ బాబూ. నీకు చేతులు జోడిస్తే ఫోన్‌లో నీకు కనిపించదు కదా. అందుకే నిన్నూ కలవమని అడుగుతున్నా..’’ అన్నాను. ‘‘అద్వానీజీ!! మీరు నాకు చేతులు జోడించడం ఏమిటి? పెద్దవాళ్లు మీరు’’ అన్నాడు ఆశ్చర్యం కలిసిన గొంతుతో. ‘‘ఆ మాట అనొద్దనే నీకు చేతులు జోడించాలనుకుంటున్నా రాహుల్‌ బాబూ. కరోనా వల్ల ప్రమాదం పెద్దవాళ్లకే గానీ, మిగతా వాళ్లకేమీ భయం లేదని ప్రచారం చెయ్యమని మోదీజీకి చెబుతున్నావు. పెద్దవాళ్లకు కదా ధైర్యం చెప్పాల్సింది’’ అన్నాను.  ‘‘ఓ.. సారీ అద్వానీజీ. ఎకానమీ బతికితే చాలనుకున్నాను. ఈ యాంగిల్‌ నాకు తట్టలేదు’’ అన్నాడు!! -మాధవ్‌ శింగరాజు

సౌత్‌ పాయాంగన్‌ ప్రావిన్సులో కాలి నడకన ఉన్నాం నేను, నా సొదరి కిమ్‌ యో జోంగ్‌. అంతకు క్రితమే ఎరువుల ప్లాంట్‌కి నేను రిబ్బన్‌ కట్‌ చేశాను. అయితే అది రిబ్బన్‌ని కట్‌ చేసినట్లుగా లేదు. పొడవైన వెడల్పాటి పల్చటి తివాచీని అడ్డంగా కట్టి, చేతికి చిన్న కత్తెర ఇచ్చారు. చేతికది ఆరో వేలులా ఉంది తప్ప కత్తెరలా లేదు.   ‘‘నా సోదరి కిమ్‌ యో జోంగ్‌కి ఇవ్వండి. తనైతే తన సున్నితమైన వేళ్లతో ఒడుపుగా కత్తిరించగలదనే అనుకుంటున్నాను’’ అన్నాను ఆ ప్లాంటు వాళ్లతో.. రిబ్బన్‌ కటింగ్‌కి ముందు. ‘‘మీరైతే బాగుంటుంది’’ అన్నారు వాళ్లు! నా సోదరి ఉత్తర కొరియా అధ్యక్షురాలిగా ఉండి, నేను తన పక్కన ఒక సోదరుడిగా మాత్రమే ఉండి ఉంటే అప్పుడు రిబ్బన్‌ కట్‌ చేయమని నా సోదరికి కత్తెర ఇచ్చి ఉండేవాళ్లు కావచ్చు. వాళ్లకు కావలసింది అధ్యక్షుడు లేదా అధ్యక్షురాలు. అంతే తప్ప అన్నా చెల్లెళ్లు కాదు. కిమ్‌ జోంగ్‌ ఉన్‌ గానీ, కిమ్‌ యో జోంగ్‌ గానీ కాదు. అదే మాట నా సోదరితో అన్నాను. నవ్వింది. ‘‘కిమ్, ఈ ఎరువుల ప్లాంటువాళ్లకే కాదు, ఉత్తర కొరియా ప్రజలకు కూడా నువ్వో, నేనో కాదు కావలసింది. ఒక అధ్యక్షుడు. లేదా అధ్యక్షురాలు. మూడు వారాలు అయింది నువ్వు ఉత్తర కొరియా ప్రజలకు కనిపించక. వాళ్లేమీ కంగారు పడలేదు. నీ తర్వాత నేనే అంటున్నారు తప్ప, నువ్వు కనిపించడం లేదేమిటని నన్ను కూడా అడగడం లేదు’’ అని ఆశ్చర్యపడింది నా సోదరి.  ఉత్తర కొరియా ప్రజలు కిమ్‌ని పట్టించుకోవడం లేదంటే ఉత్తర కొరియాను ఇంకెవరో పట్టించుకుంటున్నట్లు! ఎవరై ఉంటారు? దక్షిణ కొరియా? అమెరికా? అమెరికా అయితే అయి ఉండదు. నేను కనిపించనప్పటి నుంచీ నన్ను  పట్టించుకుంటూనే ఉన్నాడు ట్రంప్‌. ‘కిమ్‌ ఎక్కడ ఉన్నాడో నాకు తెలుసు కానీ నేను చెప్పను’ అని, కిమ్‌ ఎలా ఉన్నాడో నాకు తెలుసు కానీ నేను చెప్పను’ అని ఏదో ఒకటి అంటూనే ఉన్నాడు. ఉత్తర కొరియా ప్రజలే.. ఏంటట? ఎవరట? అని అస్సలు పట్టనట్లే ఉండిపోయారు. మనిషి పోవడం అంటే డెడ్‌ అయ్యాడనో, బ్రెయిన్‌ డెడ్‌ అయిందనో కాదు. మనుషులకు పట్టకపోవడం.  ‘‘ఏంటి కిమ్‌ ఆలోచిస్తున్నావు?’’ అంది నా సోదరి.   ‘‘ఏం లేదు. ట్రంప్‌ మీద నాకు గౌరవ భావన కలుగుతోంది. నేననుకోవడం.. ఇన్నాళ్లూ నేను ఉండే ఉంటానని అనుకుని నాతో మాట్లాడేందుకు అనేకసార్లు ప్రయత్నించి ఉంటాడనీ, ఇప్పుడు ఉన్నానని తెలిసింది కాబట్టి నేను తనతో మాట్లాడ్డం కోసం ఎదురుచూస్తూ ఉండి ఉంటాడనీ..’’ అన్నాను. ‘‘నిజమే’’ అంది నా సోదరి. ‘‘ట్రంప్‌కి ఫోన్‌ చేసి మాట్లాడు కిమ్‌.. బాగుంటుంది’’ అని కూడా అంది.  మరికొంత దూరం నడిచాం. నాతోపాటు మూడు వారాలుగా నా సోదరీ వాకింగ్‌ చేస్తూనే ఉంది. వెయిట్‌ తగ్గాలన్న విల్‌ పవర్‌ని నాలో తగ్గకుండా చూసేందుకు! ఎంతైనా నా సోదరి. ఒకరి కోసం ఒకరు ఎవరు నడుస్తున్నారిప్పుడు! ట్రంప్‌కు ఫోన్‌ చేయబోయాను. ట్రంప్‌ నుంచే కాల్‌! ట్రంప్‌ పెద్దగా ఇంగ్లిష్‌లో నవ్వుతున్నాడు. ‘‘కిమ్‌.. కిమ్‌లా ఉండాలి కిమ్‌ బ్రో..’’ అంటున్నాడు.  ‘‘అవును. కొంచెం లాగేశాను కదా. డబుల్‌ చిన్‌ పోయింది. పొట్ట లోపలికి పోయింది. చూసే వుంటావ్‌ రిబ్బన్‌ కటింగ్‌ ఫొటోలో..’’ అన్నాను.  ‘‘చూశాను బ్రో. అందుకే అంటున్నా.. కిమ్‌ కిమ్‌లా ఉండాలని. న్యూక్లియర్‌ ప్లాంట్‌కి రిబ్బన్‌ కట్‌ చేయవలసినవాడు, ఫెర్టిలైజర్‌ ఫ్లాంట్‌కి కట్‌ చేయడం ఏంటి!!’’ అన్నాడు.. మళ్లీ పెద్దగా నవ్వుతూ. 

అజిత్‌ పవార్‌ నుంచి ఫోన్‌! టైమ్‌ చూసుకుని ఫోన్‌ చేయలేదా ఏంటీ మనిషి అని నేనే టైమ్‌ చూసుకున్నాను. ఉదయానికీ, మధ్యాహ్నానికి మధ్యలో ఎక్కడో ఉంది టైమ్‌. అతడెప్పుడూ ‘మధ్యల్లో’ ఫోన్‌ చేయడు. చేస్తే ఉదయం. చేస్తే మధ్యాహ్నం. చేస్తే సాయంత్రం. చేస్తే రాత్రి. ఏ రెండు సమయాలకూ మధ్య సమయంలో అతడి ఫోన్‌ రాదు. వచ్చిందంటే ముఖ్యమైన సంగతో, ముఖ్యం కాని సంగతో తేల్చుకోలేని సంగతి అయి ఉంటుంది! ‘‘చెప్పు అజిత్‌’’ అన్నాను.  ‘‘చెప్పాను కదా..’’ అంటున్నట్లున్నాడు. సరిగా వినిపించడం లేదు.  ‘‘అజిత్‌.. ఒకవేళ నీ ముఖానికి మాస్క్‌ ఉన్నట్లయితే దానిని తీసి మాట్లాడటానికి వీలవుతుందా?’’ అన్నాను.  ‘‘మనం కూడా కొంతమంది పెద్ద మనుషులకు ఫోన్‌ చేస్తే బాగుంటుంది ఉద్ధవ్‌..’’ అన్నాడు. వాయిస్‌ క్లియర్‌ అయింది. మాస్క్‌ తొలగించినట్లున్నాడు. అజిత్‌ ఏం చెప్పదలచుకున్నాడో నాకు అర్థమైంది. మోదీజీ రోజుకు ఇంతమందని.. దేశంలోని సీనియర్‌ లీడర్‌లకు ఫోన్‌లు చేసి ‘బాగున్నారా? ఆరోగ్యం జాగ్రత్త’ అని పరామర్శిస్తున్నారు.  ‘‘మోదీజీలా మరీ ఎనభై నిండిన వాళ్లకు కాకున్నా.. కనీసం డెబ్భై నిండిన వాళ్లకైనామనం ఫోన్‌ చేస్తే బాగుంటుందని నీకు ఫోన్‌ చేశాను’’ అన్నాడు.  అజిత్‌ నన్ను ‘నువ్వు’ అంటాడు. నేనూ అతడిని ‘నువ్వు’ అంటాను. అజిత్‌ నాకంటే ఏడాది పెద్ద. ‘పర్లేదు. ఏడాది పెద్ద అయినా నువ్వు నన్ను ‘నువ్వు’ అనొచ్చు’ అన్నాడీమధ్య! ‘ఎందుకు అలా ‘నువ్వు’ అనడం? ఏడాది గ్యాప్‌ని గ్యాప్‌లాగే ఉంచేస్తే మంచిది కదా’ అన్నాను. ‘గ్యాప్‌ని గ్యాప్‌లా ఉంచాలంటే నువ్వు డిప్యూటీ సీఎంగా ఉండి, నన్ను సీఎంగా ఉంచాలి. ఉంచుతావా?’ అన్నాడు పెద్దగా నవ్వుతూ. అజిత్‌ని సీఎంని చెయ్యడం కన్నా, ‘నువ్వు’ అనడమే తేలిక.  ‘‘చెప్పు ఉద్ధవ్‌.. అలా చేద్దామా.. సీనియర్‌లు అందరికీ ఫోన్‌లు చేసి..’’ అంటున్నాడు అజిత్‌.  ‘‘అజిత్‌.. మోదీజీ ఫోన్‌ చేస్తే కరోనా సెవన్‌ పాయింట్‌ ప్రోగ్రామ్‌లో భాగంగా చేశాడని అంటారు. మనం ఫోన్‌ చేస్తే దేశం మొత్తం మీద మహారాష్ట్రలోనే కరోనా ఎక్కువగా ఉంది కాబట్టి.. ఉన్నారో లేరో కనుక్కోడానికి ఫోన్‌ చేస్తున్నామని అంటారు’’ అన్నాను.  ‘‘అవును కదా.. పోనీ శాంపిల్‌గా ఎవరికైనా చేసి చూద్దామా? వాళ్లేం అనుకుంటారో తెలుస్తుంది..’’ అన్నాడు. ‘‘చాలా పనులున్నాయ్‌ అజిత్‌.. లాక్‌డౌన్‌ని జూన్‌ వరకు ఎలా పొడిగించాలో ఆలోచించాలి. అంతకన్నా ముఖ్యం.. మే ఇరవై ఎనిమిది లోపు నేను ఎమ్మెల్యేనో, ఎమ్మెల్సీనో అవ్వాలి. ఎమ్మెల్యే సీట్లు ఖాళీల్లేవు. ఎమ్మెల్సీని అవ్వాలి. ఎమ్మెల్సీని అవలేకపోతే అప్పుడు నా చేత ‘నువ్వు’ అని కాకుండా, ‘సీఎం గారూ..’ అనిపించుకోవడం బాగుంటుందా నీకు? ఫోన్‌లొద్దు, పరామర్శలొద్దు మనకు’’ అన్నాను.  ‘‘అంతేనా’’ అన్నాడు నిరుత్సాహంగా. ‘‘కావాలంటే నువ్వన్నట్లు శాంపిల్‌గా ఓ కాల్‌ చేసి చూడు’’ అని ఫోన్‌ పెట్టేశాను.  గంట తర్వాత మళ్లీ ఫోన్‌.. అజిత్‌ నుంచి.  ‘‘గంట నుంచి చేస్తున్నా. తియ్యట్లేదు’’ అన్నాడు.  ‘‘నాకెప్పుడు చేశావ్‌!’’ అన్నాను. ‘‘నీక్కాదు. గవర్నర్‌కి. డెబ్బై ఏడేళ్లు ఉన్నాయి కదా అని ఫోన్‌ చేశాను. తియ్యలేదు. చేస్తూనే ఉన్నాను తియ్యట్లేదు. ఏమైనా అయి ఉంటుందా!’’ అన్నాడు కంగారుగా.  ‘‘అయుండదు. అవుతుందని తీసుండడు’’ అన్నాను.  రెండు ఎమ్మెల్సీలు ఖాళీగా ఉన్నాయి. ఒకదానికి నన్ను నామినేట్‌ చెయ్యమని లెటర్‌ పెట్టి రెండు వారాలైంది. అందుకోసమే ఫోన్‌ చేస్తున్నారని అనుకుని ఉంటాడు.  -మాధవ్‌ శింగరాజు

చేతులు ముఖానికి అంటించుకోడానికి లేదు. ముఖానికి రుద్దుకోడానికి లేదు. కళ్లు నులుముకోడానికి లేదు. చూపుడు వేలిని, మధ్య వేలిని కలిపి తుపాకీలా కణతల దగ్గర అలవాటు ప్రకారం పెట్టుకోడానికి లేదు. ఏదీ పట్టించుకోని వాడికి నాకే ఇలా ఉందంటే అన్నీ పట్టించుకునే ప్రపంచానికి ఎలా ఉందో!  ‘‘మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌ మీరేం చేయబోతున్నారు?’’  వైట్‌హౌస్‌ కరోనా మీటింగ్‌లో ఎవరిదో గర్జన.. ‘హ్యాండ్స్‌ అప్‌’ అన్నట్లు! ఆ సింహం ఎవరా అని చూశాను. ‘ఇట్స్‌ మీ’ అంది ఆ చెయ్యి. చేతికి గ్లవుజ్‌ ఉంది. ముఖానికి మాస్క్‌ ఉంది.  ‘‘నువ్వు వాషింగ్టన్‌ పోస్టు అనే చెత్త పత్రిక నుంచి వచ్చి ఉంటే కనుక నేనేం చేయబోతున్నదీ తెలుసుకునే కర్మ నీకు లేదు. ఎలాగూ నువ్వు రాయదలచుకున్నదే కదా నువ్వు రాస్తావు.’’ అన్నాను.  ‘‘నేను వాషింగ్టన్‌ పోస్టు నుంచి రాలేదు’’ అంది ఆ చెయ్యి. ఆ చేతి వంక కొన్ని క్షణాలు ఆపేక్షగా చూశాను. గ్లవుజును తొలగించి ఆ చేతిని తాకాలన్న కోరిక కలిగింది. అతడు వాషింగ్టన్‌ పోస్టు నుంచి రానందు వల్ల నాలో జనించిన ఆపేక్ష కాదు అది. వాషింగ్టన్‌లో ఎవర్ని చూసినా మొదట వాళ్ల చేతుల మీదకే పోతోంది నా మనసు. కరోనాలో ఒక మంచితనం ఉంది. మన చేతులతో మన ముఖాన్ని తాకనివ్వదు కానీ, మన ముఖంతో అవతలి వాళ్ల చేతుల్ని ఎంత దూరాన్నుంచయినా తాకనిస్తుంది.  ‘‘వాషింగ్టన్‌ పోస్టు నుంచి రాకపోతే.. నా భార్య నిద్ర లేవగానే చూస్తూ కూర్చుండే ఆ దరిద్రపు గొట్టు సీఎన్‌ఎన్‌ చానల్‌ నుంచి వచ్చావా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘లేదు మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌. నేను మీ దేశపు వార్తాపత్రిక నుంచి కానీ, మీ దేశపు న్యూస్‌ చానల్‌ నుంచి కానీ రాలేదు. లండన్‌లోని రాయిటర్స్‌ న్యూస్‌ ఏజెన్సీ ప్రతినిధిని నేను. కరోనా వైరస్‌ నుంచి అమెరికన్‌ ప్రజల్ని కాపాడేందుకు ఈ అత్యవసర సమావేశంలో మీరేం నిర్ణయం తీసుకోబోతున్నారు?’’ అన్నాడు ఆ చెయ్యి గల మనిషి. ‘‘ముందొక విషయాన్ని మీరు గ్రహించాలి మిస్టర్‌ రాయిటర్స్‌. ఇది అత్యవసర సమావేశం కాదు. సమావేశం. మామూలు దగ్గు జలుబుల వంటి సమావేశం. ఇండియా నుంచి వస్తున్న క్లోరోక్విన్‌ బిళ్లలు వేసుకుంటే తగ్గిపోయే జ్వరంలాంటి సమావేశం’’ అన్నాను.  ‘‘కానీ మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌. మీరంటున్న మామూలు దగ్గు జలుబులతో మరణిస్తున్న వారు మీ దేశంలో ఎక్కువవుతున్నారు. మీరు ఏర్పాటు చేసిన సమావేశం అత్యవసరం అయింది కాకపోవచ్చు. కానీ అత్యవసరంగానే కదా ఏర్పాటు చేశారు. చెప్పండి. మీరేం నిర్ణయం తీసుకోబోతున్నారు? యు.ఎస్‌.లో లాక్‌డౌన్‌ను ఎత్తివేసే మూడ్‌లో ట్రంప్‌ ఉన్నారని మాకేవో వార్తలు అందుతున్నాయి’’ అన్నాడు! ‘‘నా నిర్ణయాలింకా నా ఫోర్‌హెడ్‌లోనే ఉన్నాయి. అలాంటప్పుడు వార్తలుగా అవి మీకెలా అందుతాయి’’ అన్నాను వేళ్లను నుదుటికి ఆన్చుకుని.  ‘‘అవి ఎప్పుడు బయటికి వస్తాయి.. మీ ఫోర్‌హెడ్‌ నుంచి’’ అన్నాడు!  ‘‘లాక్‌డౌన్‌ని ఎత్తివేయడం అంటే ఎకానమీని రీ–ఓపెన్‌ చెయ్యడం. నేను రీ– ఓపెన్‌ గురించి చెబుతామనుకున్నాను. నువ్వు ఎత్తివేత గురించి అడుగుతున్నావు’’ అన్నాను.  ‘‘కానీ ప్రాణాలు ముఖ్యమైనవి కదా మిస్టర్‌ ప్రెసిడెంట్‌..’’ అంటున్నాడు.  ‘‘అమెరికాలో మూతికి మాస్క్‌ కట్టుకుని కనిపించే చిట్టచివరి మనిషిని నేనే అవుతాను మిస్టర్‌ రాయిటర్స్‌. పోతున్న ప్రాణాల గురించి నువ్వు రాసుకో.  పోనివ్వకూడని ఎకానమీ ప్రాణాల గురించి నేను ఆలోచిస్తాను’’ అన్నాను. - మాధవ్‌ శింగరాజు

ఏ కాలంలోనైనా ఆ కాలపు జనరేషన్‌ని కుదురుగా ఒకచోట కూర్చోబెట్టడం ఎవరి వల్లా కాని పని. ఇక వాళ్లను పూర్వపు జనరేషన్‌లతో కలిపి ఇంట్లో కూర్చోబెట్టడం అన్నది ఊహకైనా అందని సంగతి. బహుశా నా జనరేషన్‌లో నేనూ అలాగే ఉండి ఉంటాను.. ఎవరి వల్లా కాని పనిగా, ఎవరి ఊహకూ అందని సంగతిగా! అసలు కూర్చోబెట్టడం అన్న ఆలోచనే తప్పు కావచ్చు. ఎవరికి వారికి అనిపించాలి కూర్చోవాలని. కాసేపు నాన్నతోనో, అమ్మతోనో, నానమ్మతోనో, తాతయ్యతోనో కూర్చోవాలని అనిపించనప్పుడు లాక్‌డౌన్‌ పీరియడ్‌లోనైనా ఫోన్‌తో గదిలోకి వెళ్లిపోయి తలుపు వేసుకోవడాన్ని ఎలా తప్పు పట్టగలం.. మన చేతిలోనూ ఓ ఫోన్‌ ఉంచుకుని?! స్మార్ట్‌ ఫోన్‌లతో కూడా మనిషి విసుగెత్తిపోయే దశ ఒకటి రావాలేమో. ఆర్థికమాంద్యంలా ఆసక్తిమాంద్యం. ఫేస్‌బుక్‌ ముఖం మొత్తేయాలి. ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లు, ట్విట్టర్‌లు, యూట్యూబ్‌లు, వాట్సాప్‌లు అంటేనే ఒళ్లంతా దద్దర్లు వచ్చేయాలి. అలాంటి దశ! వస్తే ఏం అవుతుంది? స్టోర్‌రూమ్‌కి వేసి ఉన్న తాళంకప్పల బూజు దులిపి, వాటి రంధ్రాల్లో ఓపిగ్గా కొన్ని చుక్కల నూనె పోసి, తాళం తీసి, కిర్రున తలుపు చెక్కల్ని నెట్టుకుంటూ లోపలికి వెళ్లి, ట్రంకుపెట్టెల్లో ఉండి ఉంటాయనుకున్న పూరిళ్ల, పురిటిళ్ల ఫొటో ఆల్బమ్‌ల కోసం వెతుకుతామేమో! మనం అమ్మానాన్న అయినా కూడా.. మనం తాతయ్య, నానమ్మ అయినా కూడా.. అమ్మ చిన్నప్పుడు, నాన్న టెన్త్‌క్లాస్‌లో ఉన్నప్పుడు.. అమ్మానాన్న ఫొటోలను వేళ్లతో నిమురుకుంటామేమో.. వాళ్లను మనకు మాత్రమే షేర్‌ చేసుకుంటూ.   నిన్నట్నుంచీ డీడీలో ‘రామాయణ్‌’ రీరన్‌ అవుతోంది. ముప్పైమూడేళ్ల తర్వాత మళ్లీ ఇంటింటా రాముడు, సీత! ‘‘సీతమ్మవారు పడిన కష్టాల కంటే సీతమ్మవారి కోసం ‘సీతా.. సీతా’ అంటూ శ్రీరాముడు అలమటించడమే అప్పటి వ్యూయర్స్‌కి ఇప్పటికీ గుర్తుండి ఉంటుంది’’ అంటోంది శ్రీలేఖ.   ‘‘తాతయ్యా.. ఆ రాముడు మీరే కదా’’ అంటూ ఎగిరొచ్చి మీద కూర్చున్నాడు ఆర్యవీర్‌. నవ్వాను. ‘‘మరి తాతయ్యా.. మీరు శ్రీరాముడు అయినప్పుడు, నానమ్మ కదా సీతమ్మ అవ్వాలి. వేరే ఎవరో ఆంటీ సీతగా ఉన్నారేమిటి?’’ అన్నాడు. ఆ మాటకు శ్రీలేఖ నవ్వింది. ఆర్యవీర్‌ని నా చేతుల్లోంచి లాక్కుంది. వాడి ప్రశ్నలు కూడా నా చేతుల్లోంచి వెళ్లిపోయాయి.  ‘‘తాతయ్య పక్కన ఉన్న ఆ సీతమ్మ పేరేంటి నానమ్మా?’’ అని అడుగుతున్నాడు.  ‘‘మొదలు పెట్టావా.. నీ ప్రశ్నల రామాయణం’’ అంటోంది దివ్య.. హాల్లోకి వచ్చి కూర్చుంటూ. ‘‘ఆ.. మొదలైంది మమ్మీ’’ అంటున్నాడు వాడు కిలకిలా.. టీవీ వైపు వేలు చూపిస్తూ. వాడిని నానమ్మ ఒడిలోంచి తన చేతుల్లోకి తీసుకుంది దివ్య.  రెండు చేతుల్తో బయట్నుంచి సరుకులు మోసుకొచ్చాడు అమల్‌. ‘‘ఒక్క పురుగు లేదు రోడ్డు మీద’’ అంటున్నాడు. ‘‘అయితే నువ్వొక్కడివేనా పురుగువి.. డాడీ..’’ అన్నాడు ఆర్య.  పెద్దగా నవ్వాడు అమల్‌. ‘‘అవున్రా.. నిన్ను కూడా తీసుకుని వెళ్లొంటే.. రెండే రెండు పురుగులు ఉండేవి రోడ్డు మీద’’ అంటూ దివ్య దగ్గర్నుంచి తన చేతుల్లోకి తీసుకున్నాడు ఆర్యని.  ‘‘మనమిక మాటలు ఆపేస్తే, ఆ రాముడి మాటల్ని వినొచ్చు. అంతేకదా నానమ్మా..’’ అని నానమ్మను ఇమిటేట్‌ చేశాడు ఆర్య.. నాన్నను విడిపించుకుని.. నానమ్మ దగ్గరకు గెంతుతూ.   మెల్లిగా .. మా మూడు జనరేషన్‌లు ‘రామాయణ్‌’ కాలంలోకి వెళ్లిపోయి, ఒకచోట కలిసి కూర్చున్నాయి. -మాధవ్‌ శింగరాజు 

నిందితుడు దోషిగా నిర్ధారణ కాకుండానే దోషిలా కోర్టు బోనులో నిలుచోవడం ఎలా ఉంటుందో నా నలభై రెండేళ్ల ‘లా’ కెరీర్‌లో నేనెప్పుడూ ఆలోచించలేదు.  చట్టమే న్యాయం తరఫున ఆలోచనలు చేసి, ఆ ఆలోచనల్ని ఒక పుస్తకంగా కుట్టి, ఆ పుస్తకాన్ని న్యాయమూర్తి చేతిలో పెట్టినప్పుడు పుస్తకంలోని పేజీలు తిప్పుతూ పోవడం తప్ప, పుస్తకంలో లేని ఆలోచనలతో కోర్టు హాల్లో తలెత్తిగానీ, తలతిప్పిగానీ చూడవలసిన అవసరం న్యాయమూర్తికి ఏముంటుంది కనుక?! గురువారం రాజ్యసభ సభ్యుడిగా ప్రమాణం చేస్తున్నప్పుడు గతంలో నా ఎదుట కోర్టు బోనులో నిలబడి ‘అంతా నిజమే చెబుతాను’ అని ఎందరో నిందితులు ప్రమాణం చేసిన దృశ్యం నా కళ్ల ముందుకొచ్చింది! రాజ్యసభలో నేను ప్రమాణ స్వీకారం చేస్తుండగా ‘షేమ్‌ షేమ్‌’ అని అరిచిన అపోజిషన్‌ సభ్యులు.. కోర్టు హాలులో నిందితుడి వైపు వేలెత్తి చూపుతూ ‘దోషి, దోషి’ అని కేకలు వేస్తున్నవారిలా, వారిని వారిస్తూ ‘ఆర్డర్‌ ఆర్డర్‌’ అంటున్న రాజ్యసభ ఛైర్మన్‌ వెంకయ్యనాయుడు ప్రత్యేక ధర్మాసనానికి వచ్చి కూర్చున్న న్యాయమూర్తిలా నాకు కనిపించారు. ప్రమాణ స్వీకారానికి ముందు వెంకయ్యనాయుడికి నమస్కారం చేశాను. ‘ఇదిగో ఇలా నమస్కారాలు పెట్టే, రాజ్యసభ సీటు సంపాదించాడు. షేమ్‌ షేమ్‌’ అని సభలో అరుపులు! రాజ్యసభ కన్నా కోర్టు హాలే నయం అనిపించింది. అక్కడ నిందితుడైన వ్యక్తి ప్రమాణం చేస్తాడు. ఇక్కడ నేను ప్రమాణం చేస్తున్నందుకు నిందితుడినయ్యాను. ‘షేమ్‌ షేమ్‌ అంటున్న గౌరవ సభ్యులారా వినండి’ అన్నాను.  ‘వినేందుకు ఏముంటుంది రంజన్‌ గొగోయ్‌! మోదీకి మీరు రామ జన్మభూమిని ఇచ్చారు. మోదీ మీకు రాజ్యసభను ఇచ్చారు. ఇచ్చిపుచ్చుకోవడం అయిపోయింది కదా..’ అంటున్నారు. అంటూ వాకౌట్‌ చేస్తున్నారు.  ‘దిస్‌ ఈజ్‌ అన్‌ఫెయిర్‌’ అంటున్నారు వెంకయ్యనాయుడు. ఆ మాటను కూడా వాళ్లు వినడం లేదు. సుప్రీంకోర్టులో ఉండగా నేనొక్కడినే చీఫ్‌ జస్టిస్‌ని. రాజ్యసభలో పార్టీకొక రాజ్యసభ ఛైర్మన్‌ ఉన్నట్లున్నారు! కాంగ్రెస్, సీపీఎం, ఎండీఎంకే, ముస్లిం లీగ్, బీఎస్పీల ఎంపీలు నేను రాజ్యసభ సభ్యత్వానికి చెయ్యి చాచడంలో నీతి లేదని, రీతి లేదని తీర్పులు ఇచ్చేస్తున్నారు. ఇదంతా గ్యాలరీలోంచి నా భార్య, నా కూతురు, నా అల్లుడు చూస్తున్నారు. ‘గౌరవ సభ్యులారా.. నన్నూ చెప్పనివ్వండి’’ అన్నాను.  ‘ఏముంటుంది చెప్పడానికి!’’ అని అరిచారు.  ‘ఎవరేమనుకున్నా నేను భయపడే రకం కాదు. గతంలో భయపడలేదు. వర్తమానంలో భయపడటం లేదు. భవిష్యత్తులోనూ భయపడను. భూత, వర్తమాన, భవిష్యత్‌ కాలాల్లో ఒక్క నా భార్య అభిప్రాయానికి తప్ప నేనెవరికీ విలువ ఇవ్వలేదు, ఇవ్వడం లేదు, ఇవ్వను’ అన్నాను.  సభ ఒక్కసారిగా స్తంభించిపోయింది. వెంకయ్యనాయుడు నా వైపు అభినందనగా చూశారు. సభ ముగిసింది.  ‘‘సభలో అలా అనేశారేంటీ.. నా మాటకు తప్ప ఎవరికీ విలువ ఇవ్వనని’’ అంది రూప.. ఇంటికి రాగానే. ‘‘అవును నాన్నగారూ అలా అనేశారేంటి’’ అంది నా కూతురు. ‘అవును మామగారూ అలా అనేశారేంటి’’ అన్నాడు నా అల్లుడు.  ‘‘ఆరేళ్లు మాట పడుతూ పదవీ కాలం పూర్తి చేయడమా, పదవీకాలం ప్రారంభమైన రోజే మాటకు మాట చెప్పి దీటుగా నిలబడటమా అని ఆలోచించాను. దీటుగా నిలబడటమే నాకు, నన్ను నామినేట్‌ చేసిన రాష్ట్రపతికీ గౌరవం అనిపించింది. అందుకే నేను ఏమిటో చెప్పాను’’ అన్నాను.  - మాధవ్‌ శింగరాజు

కొద్ది గంటల్లో నిర్భయ దోషులకు ఉరి. స్వయంగా నిర్భయ ఆత్మే ఏ ఆఖరి నిముషంలోనో గాలిలో తేలి వచ్చి ఏడేళ్ల నాటి కన్నీటి చారికల్ని తుడుచుకుంటూ దుఃఖపు క్షమతో ‘స్టే’ ఇప్పిస్తే తప్ప ఉరి నుంచి ఈ నలుగురూ బయటపడే దారే లేదు. చివరి రాత్రి ఇది (ఇది రాస్తున్న సమయానికి). ఉరికొయ్యపై పిట్ట పాడే ‘స్వాన్‌ సాంగ్‌’ (చివరి పాట)కు చరణాలు లేని పల్లవి ఈ రాత్రి. తినబుద్ధి కాని చివరి భోజనం ఈ రాత్రి. ఈ రాత్రి వాళ్ల మానసిక స్థితి ఎలా ఉంటుంది? తెల్లారే ఉరి. ఏడేళ్ల నాటి ఒక రాత్రి చేత వాళ్లకై వాళ్లు తమ నుదుటిపై రాయించుకున్న డెత్‌ వారెంట్‌.. ఈ రాత్రి. తీహార్‌లోని జైలు నెంబర్‌ 3 గది గోడల మధ్య చావు భయపు ఛాయలలో వాళ్లు ఒక్కసారైనా అనుకోకుండా ఉండి ఉంటారా.. జీవితం ఏడేళ్లు వెనక్కి వెళ్లి.. దెయ్యం పట్టిన ఆ డిసెంబర్‌ 16 రాత్రి తొమ్మిదిన్నర గంటలప్పుడు దక్షిణ ఢిల్లీలోని ద్వారక సబ్‌–సిటీ నుంచి దక్షిణ ఢిల్లీ పరిధిలోనే ఉన్న పట్టణ గ్రామం మునిర్కకు వెళ్లేందుకు స్నేహితుడితో కలిసి బస్సు ఎక్కిన ‘నిర్భయ’ గురించి చెడు ఆలోచనలేమీ చేయకుండా ఆమెను ఆమె గమ్యస్థానంలో దింపి వెళ్లి ఉంటే.. ఇప్పుడిలా ఉరికొయ్యల వైపు తమ ప్రాణాలను సర్దుకుని బయల్దేరక తప్పని స్థితి తప్పి ఉండేదని? ప్రాణం పోకడ తెలియదంటారు. ఉరి ఖైదీలకు ప్రాణం ఎప్పుడు పోయేదీ ముందే తెలుస్తుంది. మీరు చెప్పుకునేది ఏమైనా ఉంటే చెప్పుకోవచ్చని, మీ కుటుంబ సభ్యులను కడసారి చూసుకోవచ్చనీ కొన్ని రోజుల ముందే జైలు సూపరింటెండెంట్‌ వెళ్లి చెప్తారు. ఉరితీసే ముందు రోజు రాత్రి చిట్టచివరి భోజనంలోకి అడిగినవి పెడతారని, ఉదయాన్నే ఉరికొయ్యల మీద కూడా ‘నీ ఆఖరి కోరిక ఏమిటి?’ అని అడుగుతారని అంటుంటారు. అయితే ఈ చివరి భోజనం, చివరి కోరిక.. రెండూ కూడా చట్టంలో లేనివేనని సునీల్‌ గుప్తా తన ‘బ్లాక్‌ వారెంట్‌’ పుస్తకంలో రాశారు! ‘లా’ ఆఫీసర్‌గా తీహార్‌ జైల్లోని తన 35 ఏళ్ల కెరీర్‌లో మొత్తం పదకొండు ఉరితీతల్ని ప్రత్యక్షంగా చూశారాయన. తొలిసారి ఆయన చూసిన ఉరి.. బిల్లా రంగాలది. 1982 జనవరి 31న బిల్లా రంగాలను ఉరి తీస్తున్నప్పుడు దగ్గరుండి మరీ న్యాయపరమైన విధానాల అమలును ఆయన సరిచూసుకోవలసి వచ్చింది. ఆయన సరిచూసుకున్న చివరి ఉరి మొహమ్మద్‌ అఫ్జల్‌ గురుది. 2013 ఫిబ్రవరి 9న అఫ్జల్‌ని ఉరి తీశారు. బిల్లా రంగాల ఉరి బాధ్యతలు మీద పడే వరకు వాళ్ల గురించి వార్తాపత్రికల్లో చదవడమే కానీ.. సునీల్‌ గుప్తా వాళ్లను చూసిందీ, వాళ్లతో నేరుగా మాట్లాడిందీ లేదు. ఉరికొయ్య దగ్గర ఉండటానికి ఉదయాన్నే డ్యూటీకి వచ్చేయమన్నారు సునీల్‌ని జైలు సూపరింటెండెంట్‌. ఇంటికెళుతూ ఆ రాత్రి బిల్లా రంగాలను చూడ్డానికి వాళ్లున్న సెల్‌ దగ్గరికి వెళ్లారు సునీల్‌. రంగా ఎప్పుడూ.. ‘రంగా ఖుష్‌’ అనుకుంటూ ఉండేవాడని, బిల్లా రోజంతా ఏడుస్తూ.. ‘అంతా నీవల్లే’ అని రంగాను నిందిస్తూ ఉండేవాడని విన్నాడు సునీల్‌. సెల్‌ దగ్గరకు వెళ్లేటప్పటికే రంగా తిని పడుకుని ఉన్నాడు! బిల్లా మేల్కొనే ఉండి, గది గోడల్ని చూస్తూ తనలో తను ఏదో గొణుక్కుంటున్నాడు. వాళ్లు చేసిన నేరం కూడా నిర్భయ వంటిదే. కారులో లిఫ్ట్‌ అడిగిన టీనేజ్‌ అక్కాతమ్ముళ్లను అదే కారులో కిడ్నాప్‌ చేసి తమ్ముణ్ణి కత్తితో పొడిచి చంపారు. అక్కను చంపేముందు ఆమెపై అత్యాచారం చేశారు. ఆ కేసు మూడున్నరేళ్లు సాగింది. సెల్‌లో ఉన్న బిల్లారంగాలను చూసి వెళ్లాక సునీల్‌కు ఆ రాత్రి నిద్రపట్టలేదు. భోజనం సహించలేదు. మర్నాడు తెల్లారే ఉరి తీస్తున్నప్పుడు కూడా బిల్లా వెక్కిళ్లు పెడుతూనే ఉన్నాడు. రంగా మాత్రం ధైర్యంగా ఉండి, ‘జో బోలే సో నిహాల్, సత్‌ శ్రీ అకాల్‌’ (విజయ నినాదం) అని పెద్దగా అరుస్తూ తలవాల్చేశాడు. సాధారణంగా జైలు సూపరింటెండెంట్‌ కనుసైగతో దోషుల కాళ్ల కింది చెక్కను తొలగిస్తాడు తలారి. అయితే ఆ రోజు కనుసైగకు బదులుగా ఎర్రరంగు చేతిరుమాలును ఊపాడు. ఆ ఎర్రరంగు ‘బిల్లారంగా కర్చీఫ్‌’ ఇప్పటికీ ఒక ‘జ్ఞాపకం’గా ఆ సూపరింటెండెంట్‌ ఇంట్లో ఉందట. సునీల్‌కు ఇప్పటికీ ఒళ్లు ఝల్లుమనిపించే జ్ఞాపకం ఒకటుంది. ఉరి తీశాక దేహాలను రెండు గంటల పాటు అలా కొయ్యలకు ఉంచేస్తారు. తర్వాత జైల్‌ డాక్టర్‌ వచ్చి, ఆ దేహాలను పరీక్షించి, మరణాన్ని ధృవీకరిస్తారు. ఆ రోజు.. ఉరి తీసిన రెండు గంటల తర్వాత కూడా రంగా ‘పల్స్‌’ కొట్టుకుంటూనే ఉందని డాక్టర్‌ చెప్పడంతో సునీల్‌ ఒక్కసారిగా అదిరిపడ్డారు. ఉరి తీస్తున్నప్పుడు భయంతో శ్వాసను బిగబట్టినప్పుడు దేహం లోపల బందీ అయిపోయిన గాలి కారణంగా కొందరిలో అలా జరుగుతుందని డాక్టర్‌ చెప్పడంతో సునీల్‌ స్థిమితపడ్డారు. డాక్టర్‌ సూచనపై అక్కడి గార్డు ఒకరు పదిహేను అడుగుల ఆ గోతిలోకి దిగి, శూన్యంలో నిర్జీవంగా వేలాడుతున్న రంగా కాళ్లలో ఒకదాన్ని పట్టిలాగాడు. దాంతో గాలి బయటికి వచ్చి పల్స్‌ ఆగిపోయింది.  జమ్ము కశ్మీర్‌ లిబరేషన్‌ ఫ్రంట్‌ (జె.కె.ఎల్‌.ఎఫ్‌) కో–ఫౌండర్‌ మక్బూల్‌ భట్‌ను తీహార్‌ జైల్లోనే 1984లో ఉరి తీశారు. భక్తిపరుడు ఆయన. మంచి చదువు, మంచి ఇంగ్లిష్‌ ఉన్నవాడు. జైలు సిబ్బంది తమకు వచ్చిన మెమోలకు మక్బూల్‌ భట్‌ చేత ఇంగ్లిష్‌లో రిప్లయ్‌లను రాయించుకుని పై అధికారులకు సమర్పించేవారు. సునీల్‌ గుప్తా కూడా ఆయన దగ్గర తన ఇంగ్లిష్‌ను మెరుగు పరుచుకున్నారు. అలా వాళ్లిద్దరికీ మంచి స్నేహం. అకస్మాత్తుగా ఓ రోజు మక్బూల్‌ని విడుదల చేయాలని డిమాండ్‌ చేస్తూ యు.కె.లోని కశ్మీర్‌ మిలిటెంట్‌లు అక్కడి భారత రాయబారి రవీంద్ర మాత్రేను కిడ్నాప్‌ చేసి, మూడు రోజులు నిర్బంధించి, తర్వాత చంపేశారు. వెంటనే ఇక్కడ మక్బూల్‌కి డెత్‌ వారెంట్‌ జారీ అయింది. మాత్రేని ఫిబ్రవరి 6న తీవ్రవాదులు చంపేస్తే, ఐదోరోజు ఫిబ్రవరి 11న మక్బూల్‌ని ఉరి తీశారు. ‘‘ఉరి తీస్తున్నప్పుడు, ఆ ముందురోజు మక్బూల్‌ మౌనంగా, శాంతంగా ఉన్నారు’’ అని సునీల్‌ తన పుస్తకంలో రాశారు.  నిర్భయ దోషులకు కొన్ని గంటల్లో ఉరి అనగానే వాళ్లెంత నేరస్థులయినా గాని మన మెడ చుట్టూ వాళ్ల ఆలోచనలు బిగుసుకోకుండా ఉండవు. ‘ఆ మహాతల్లి ఆ రోజు బస్సు ఎక్కకుండా ఉంటే ఈరోజు ఈ నలుగురు తల్లులకు ఇంత గర్భశోకం ఉండేది కాదు’ అని అనుకుంటున్న వాళ్లెవరైనా ఉంటే.. ‘ఆ రోజు ఈ నలుగురికీ ఒక్క క్షణం వాళ్ల తల్లులు గుర్తుకు వచ్చినా ఆ అమ్మాయి బతికి పోయేది’ అని కూడా వాళ్లు అనుకోవాలి.

సీరియస్‌గా ఒక పనిలో ఉన్నప్పుడు, మనకు బాగా దగ్గరి వాళ్లెవరో నాన్‌–సీరియస్‌ పనొకటి చేసి మన మూడ్‌ని చెడగొట్టేస్తారు.  మిడతల బెడదపై ముఖ్యమైన వీడియో కాన్ఫరెన్స్‌లో ఉన్నప్పుడు నా మూడ్‌ పాడైంది.  ‘‘చూశారా మసూద్‌ అజార్‌ ఏం చేశాడో!’’ అన్నాను తలపట్టుకుని. ‘‘ఇమ్రాన్‌జీ.. స్క్రీన్‌ మీద మీరు తలపట్టుకోవడం కనిపిస్తోంది కానీ, మీరెందుకు తలపట్టుకున్నదీ వినిపించడం లేదు’’ అన్నారు మఖ్దూమ్‌ ఖుస్రో భక్తియార్‌. ఫుడ్‌ సెక్యూరిటీ మినిస్టర్‌ ఆయన.  ‘‘అవును ఇమ్రాన్‌జీ.. నాకైతే మీరు తలపట్టుకోవడం కూడా సరిగా కనిపించడం లేదు. మా స్క్రీన్‌ మీద మీ పిక్చర్‌ బ్రేక్‌ అవుతోంది’’ అన్నారు డాక్టర్‌ అబ్దుల్‌ హఫీస్‌ షేక్‌. ఫైనాన్స్‌ అడ్వైజర్‌ ఆయన.  నా పక్కనే ఉన్న డాక్టర్‌ ఫిర్దోజ్‌ ఆషిక్‌ అవాన్‌ వైపు చూశాను. ఇన్ఫర్మేషన్‌ అండ్‌ బ్రాడ్‌కాస్టింగ్‌లో నా ప్రత్యేక సలహాదారు ఆమె. ‘‘మేడమ్‌ ఫిర్దోజ్‌.. అవతలి వైపు స్క్రీన్‌ల మీద మీకు మన ఫుడ్‌ సెక్యూరిటీ మినిస్టర్, మన ఫైనాన్స్‌ అడ్వైజర్‌ కనిపిస్తున్నారా?’’ అని అడిగాను. ‘‘హా.. కనిపిస్తూనే ఉన్నారు కదా ఇమ్రాన్‌ జీ’’ అన్నారు ఆమె. ‘‘మరి ఇక్కడున్న ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌ వాళ్లకెందుకు కనిపించడం లేదు’’ అని అడిగాను ఆశ్చర్యపడుతూ.  ‘‘కాదు కాదు ఇమ్రాన్‌జీ. మీరు కనిపిస్తూనే ఉన్నారు. కానీ సరిగా కనిపించడం లేదని మాత్రమే మేం అంటున్నాం. మీ పక్కన ఉన్న మీ ఇన్ఫర్మేషన్‌ అడ్వైజర్‌ మేడమ్‌ ఫిర్దోజ్‌ని కూడా మేము చూడగలుగుతున్నాం’’ అన్నారు అటువైపు నుంచి ఫుడ్‌ సెక్యూరిటీ మినిస్టర్, ఫైనాన్స్‌ అడ్వైజర్‌.  వాళ్ల వైపు చూశాను.  ‘‘నేననుకోవడం నా కన్నా కూడా మేడమ్‌ ఫిర్దోజ్‌నే మీరు స్పష్టంగా చూడగలుగుతు న్నారని. నేను ఇంకొకటి కూడా అనుకుంటు  న్నాను మిస్టర్‌ మినిస్టర్‌ అండ్‌ మిస్టర్‌ ఫైనాన్స్‌ అడ్వైజర్‌. మేడమ్‌ ఫిర్దోజ్‌ నా పక్కన ఉన్నందు వల్లనే మీరు ఆ మాత్రమైనా నన్ను చూడగలుగుతున్నారని..’’ అన్నాను.  ఫిర్దోజ్‌ ఇబ్బందిగా కదిలారు. ‘‘ఉండండి.. రెండు నిమిషాల్లో స్క్రీన్‌లన్నీ సెట్‌ చేస్తాను’’ అని పైకి లేచారు.  ‘‘మీరు కూర్చోండి మేడమ్‌ ఫిర్దోజ్‌. ఈ ప్రపంచంలో రెండు నిమిషాల్లో ఏదీ సెట్‌ కాదు. సెట్‌ అయిందీ అంటే, తనంతటదే సెట్‌ అయిందనే కానీ, మనమేదో సెట్‌ చేసినందు వల్ల అయిందని కాదు. కరెంటు పోతుంది. మనం సెట్‌ చేస్తామా! దానంతటదే కదా వచ్చేస్తుంది’’ అన్నాను.  ‘‘వావ్‌!!’’ అన్నారు ఫిర్దోజ్‌.  ‘‘దేనికి వావ్‌ అన్నారు మేడమ్‌ ఫిర్దోజ్‌’’ అన్నాను.  ‘‘స్క్రీన్‌లన్నీ సెట్‌ అయ్యాయి’’ అన్నారు. అటువైపు స్క్రీన్‌ల మీద బొటనవేలెత్తి చూపిస్తున్నారు.. సెట్‌ అయింది అన్నట్లు.  ‘‘చూశారా మసూద్‌ అజార్‌ ఏం చేశాడో! అజార్‌ మిస్సింగ్‌ అని నేను ప్రపంచాన్ని నమ్మిస్తే, ప్రపంచానికి అతడు ఆడియో మెసేజ్‌ రిలీజ్‌ చేశాడు! వెల్‌డన్‌ తాలిబన్‌ అంటాడు. తాలిబన్‌ల నుంచి తప్పించుకోడానికే అమెరికా ఒప్పందం చేసుకుంది అంటాడు. అవసరమా మనకిప్పుడీ వెల్‌డన్‌లు, తాలిబన్‌లు’’ అన్నాను.  ‘‘నిజమే ఇమ్రాన్‌జీ. దేశం మిడతల సమస్యలో ఉన్నప్పుడు మసూద్‌ అజార్‌ కూడా ఒక మిడతలా సమస్య అవడం కరెక్టు కాదు’’ అన్నారు ఫుడ్‌ సెక్యూరిటీ మినిస్టర్‌.  ‘‘చైనా నుంచి లక్ష బాతుల్ని తెప్పిస్తున్నాం ఇమ్రాన్‌జీ. ఒక్కో బాతు రోజుకు రెండొందల మిడతల్ని తినేస్తుంది. అది పెద్ద ఇష్యూ కాదు’’ అన్నారు ఫైనాన్స్‌ అడ్వైజర్‌. బాతులు మిడతల్ని తినేస్తే పర్వాలేదు. మిడతలే బాతుల్ని తరిమికొట్టి, మసూద్‌ అజార్‌లా ఏదైనా మెసేజ్‌ ఇస్తే?!! - మాధవ్‌ శింగరాజు

నేనొక కలగంటున్నాను. ప్రపంచంలో భారతదేశం అనేదే లేదు. సరిహద్దులు ఉంటాయి. కానీ అది దేశం కాదు. నరేంద్ర మోదీ ఉంటాడు. కానీ అతడు ప్రధాని కాదు. అమిత్‌ షా ఉంటాడు. కానీ అతడు హోమ్‌ మినిస్టర్‌ కాదు. ప్రజలు ఉంటారు. కానీ దేశ ప్రజలు కారు.  నేనొక కలగంటున్నాను. ఉండీలేనట్లున్న ఈ దేశంలో నరేంద్ర మోదీ, అమిత్‌ షా కూడా ఉండీ లేనట్లే ఉంటారు. దేశ ప్రజలంతా ఒక దేశం లేనివాళ్లుగా ఉంటారు. అడుగు తీసి అడుగు వేసిన ప్రతిసారీ ఇక్కడ స్వేచ్ఛా స్వాతంత్య్రాలు పరిఢవిల్లుతుంటాయి. ఐఎస్‌ఐ వాళ్లు, ఐసిస్‌ వాళ్లు భార్యాబిడ్డల్తో టూర్‌కి వచ్చిపోతుంటారు. ఏటా దావోస్‌ ఎకనమిక్‌ ఫోరమ్‌లో ప్రసంగించడానికి వచ్చే బిలియనీర్‌లు ప్రసంగాలు అయ్యాక.. వాళ్ల వాళ్ల దేశాలకు వెళ్లిపోకుండా.. ఇక్కడెలా ఉందో ఒకసారి చూసి పోదామని ఇటువైపు వస్తారు. ప్రభుత్వం ఉండీ లేకపోవడం వారికి సంతోషాన్నీ, సంతృప్తినీ ఇస్తుంది. పౌరులు పౌరుల్లా కాకుండా.. ఆధార్‌ కార్డులు లేకుండా, పుట్టిన తేదీలు, పుట్టిన స్థలాల పట్టింపు లేకుండా అంతా కలివిడిగా ఆలింగనాలు చేసుకుంటూ జీవిస్తుండటం ఆ దావోస్‌ ప్రసంగీకుల్ని పరమానందభరితుల్ని చేస్తుంది...  ఏదో చప్పుడైంది! నా కల పూర్తి కాకుండానే చెదిరిపోయింది.  ‘‘.. మీ అందమైన కలకు నేను గానీ అంతరాయం కలిగించ లేదు కదా మోదీజీ’’  అంటున్నారు అమిత్‌ షా!! ఆశ్చర్యంగా చూశాను.  ‘‘పరేడ్‌కు ఏర్పాట్లన్నీ పూర్తయ్యాయి మోదీజీ. చీఫ్‌ గెస్ట్‌ జైర్‌ బొల్సొనారో కూడా బ్రెజిల్‌ నుంచి వచ్చి కూర్చున్నారు. మీరొస్తే పరేడ్‌ మొదలౌతుంది’’ అన్నారు అమిత్‌ షా.  ‘‘అమిత్‌జీ.. ముందు నాకిది చెప్పండి. నేనొక అందమైన కలను కంటున్నట్లు మీరెలా గ్రహించగలిగారు’’ అని అడిగాను.  ‘‘మీ ముఖంపై చిరునవ్వును గమనించాను మోదీజీ. ఆ చిరునవ్వు.. పౌరసత్వ చట్టం అమలుకు ఈ దేశంలోని ప్రగతిశీల వాదులంతా ఒకేసారి ఓకే అంటేనో, ఎన్నార్సీని ప్రారంభించడానికి రాష్ట్రాలన్నీ కలిసికట్టుగా ముందుకు వస్తేనో విరిసేది కాదు. అంతకు మించిన కారణం ఏదైనా ఉండాలి. నేననుకోవడం.. మీరొక హద్దులు, పద్దులు లేని భారతదేశాన్ని కలగంటున్నారు. నిజమేనా మోదీజీ’’ అన్నారు అమిత్‌ షా!! అతడి ముఖంలో ఏదో వెలుగు కనిపిస్తోంది. విస్మయ చకితుణ్ణి అయ్యాను. ‘‘ఎలా చెప్పగలిగారు అమిత్‌జీ’’ అన్నాను.  ‘‘మీ కలనే ఇప్పటి వరకు నేనూ మా ఇంట్లో కని వస్తున్నాను మోదీజీ. ఎవరైనా వాళ్ల కలను కాకుండా, ఇంకొకరి కలను కంటూ ఉంటే వారి ముఖంలోకి వచ్చే ఆ వెలుగే వేరు’’ అన్నారు అమిత్‌ షా.  లేచి అద్దంలో ముఖం చూసుకున్నాను. నా ముఖంలోనూ వెలుగు! అప్పటి వరకు నేను కంటున్న జార్జి షోరోస్‌ అనే ఒక విదేశీయుడి కల అప్పుడే నా ముఖంపై పనిచేయడం మొదలైనట్లుంది! దావోస్‌లో ప్రసంగించి వెళ్లిన బిలియనీరే ఆ జార్జి షోరోస్‌. నరేంద్ర మోదీ డేంజరస్‌ అంటాడు! పౌరుల్ని తరిమికొట్టడానికే పౌరసత్వ చట్టం అంటాడు! కశ్మీర్‌తో మోదీకేం పని అంటాడు! ఇండియాను ఇల్లూ వాకిలి లేని ఓపెన్‌ సొసైటీగా మార్చడానికి ఒక యూనివర్సిటీని కట్టాలని అంటాడు. కట్టేపనైతే బిలియన్‌ డాలర్‌ల చెక్కు ఇస్తానని అంటాడు!  ‘‘ఏం చేద్దాం అమిత్‌జీ’’ అన్నాను.  ‘‘ఏంటి చేయడం మోదీజీ’’ అన్నారు.  ‘‘యూనివర్సిటీ కట్టడానికి బిలియన్‌ డాలర్లు ఇస్తాడట జార్జి షోరోస్‌. కడదామా?’’ అన్నాను.  ‘‘కట్టడం ఎందుకు మోదీజీ! ఆల్రెడీ మనకు జేఎన్‌యూ ఉంది కదా’’ అన్నారు అమిత్‌ షా. - మాధవ్‌ శింగరాజు

ఎవరో తలుపు తోసుకుని లోపలికి వస్తున్నారు! ‘‘తోయనవసరం లేదు, తెరిచే ఉంది రండి’’ అన్నాను.  ‘‘తెరిచే ఉన్నా, మీరు నిర్బంధంలో ఉన్నారు కనుక మేము తోసుకునే రావాలి ఫరూక్‌ జీ’’ అన్నాడు ఆ వ్యక్తి లోపలికి వస్తూనే.  ఎవరా అని చూశాను.  నవ్వుతున్నాడతను! ‘‘నాకు రెండు సందేహాలు ఉన్నాయి. మీరెవరు అన్నది ఒకటి. మీరెందుకు నవ్వుతున్నారు అన్నది ఇంకొకటి. అయితే నాకిప్పుడు అనిపిస్తోంది.. మీరెందుకు నవ్వుతున్నారో తెలుసుకుంటే మీరెవరో తెలిసిపోతుంది కాబట్టి రెండింటిలో ఒక సందేహం తీర్చుకుంటే చాలునని. చెప్పండి. మీరెందుకు నవ్వుతున్నారు?’’ అని అడిగాను.  మళ్లీ నవ్వాడతను.  ‘‘నా ఊహకు నాకే నవ్వొచ్చింది ఫరూక్‌జీ. లోపలికి వస్తున్నప్పుడు నా మనసు ఒక దృశ్యాన్ని ఊహించుకుంది. గది మధ్యలో ఒక కుర్చీ ఉంటుంది. అందులో మీరు కూర్చొని ఉంటారు. మీ చేతులు కుర్చీకి కట్టేసి ఉంటాయి. మీ నోటికి ఒక గుడ్డ బిగదీసి కట్టి ఉంటుంది. మీకు రెండు వైపులా మరో రెండు కుర్చీలు ఉంటాయి. ఒక కుర్చీలో ఒమర్‌ అబ్దుల్లా ఉంటారు. ఇంకో కుర్చీలో మెహబూబా ముఫ్తీ ఉంటారు. వాళ్ల చేతులూ కుర్చీలకు కట్టేసి ఉంటాయి. వాళ్ల నోటికీ ఒక గుడ్డ బిగదీసి కట్టి ఉంటుంది. మీ ముగ్గురు పూర్వపు ముఖ్యమంత్రులూ ఒకరితో ఒకరు కళ్లతో మాట్లాడుకుంటూ ఉంటారు... ఇలా అని ఊహించుకున్నాను ఫరూక్‌  జీ. కానీ అలా లేరు మీరు. పక్కన ఒమర్, మెహబూబా కూడా లేరు’’ అన్నాడు! ‘‘అలాగైతే మీరు కచ్చితంగా భారతదేశపు దేశీయ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ నుంచే వచ్చి ఉంటారు. నేను ఊహించినదేమిటంటే.. ఎప్పటికైనా నా కోసం వచ్చేవారు భారతదేశపు హోం శాఖ మంత్రి అమిత్‌ షా గానీ, భారతదేశపు ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ గానీ అయి ఉంటారని! మీరు వాళ్లిద్దరూ కాదు కనుక మీరెవరన్నది, మీరేమిటన్నది నాకు ఆసక్తి లేని సంగతి’’ అన్నాను. ‘‘కానీ ఫరూక్‌జీ.. కనీసం నేను ఎందుకు వచ్చానన్న దానిపై నైనా మీరు ఆసక్తిని కనబరచడం నన్ను సంతోషపరిచే సంగతి అవుతుంది. అంతకన్నా ముందుగా మీకు నేను గుర్తు చేయబోతున్న ఒక విషయాన్ని వినేందుకు కూడా మీరు నిర్బంధంగా ఆసక్తి చూపాలి. భారతదేశపు హోం శాఖ, భారతదేశపు హోం కార్యదర్శి అని మీరు అంటున్నారు!  ‘భారతదేశపు’ అని మీరు మాటిమాటికీ అనడం మిమ్మల్ని మీరు భారతదేశం నుంచి వేరు చేసుకోవడం కానీ, మీ నుంచి భారతదేశాన్ని వేరు చేయడంగానీ అవుతుంది. ఇప్పుడు కశ్మీర్‌.. భారతదేశంలోనే ఉంది, భారతదేశం పైనో, కిందో, పక్కనో లేదు’’ అన్నాడు!  ‘‘ఎందుకొచ్చారో చెప్పండి’’ అన్నాను.  ‘‘మీకు రగ్బీ అంటే ఇష్టమేనా?’’ అన్నాడు! ఎవరనుకుని ఎవరి దగ్గరికి వచ్చాడో!! ‘‘మీరు నన్ను ఫరూక్‌జీ అంటున్నారు కనుక నేనే ఫరూక్‌నని మీకు తెలిసే ఉంటుందని నేను భావించవచ్చా?’’ అన్నాను.  ‘‘పోనీ.. మీకు బీర్‌ ఫెస్టివల్‌ అంటే ఇష్టమేనా ఫరూక్‌జీ..? బాత్‌ ఫెస్టివల్, కాఫీ ఫెస్టివల్, కామెడీ ఫెస్టివల్, లిటరరీ ఫెస్టివల్‌. ఫుడ్‌ ఫెస్టివల్‌..?’’ అన్నాడు!! ‘‘ఇవన్నీ ఇప్పుడు ఇండియాలో జరుగుతున్నాయా.. త్రీసెవంటీని ఎత్తేశాక..’’ అన్నాను.  ‘‘ఇండియాలో కాదు ఫరూక్‌జీ.. యు.కె.లో జరుగుతున్నాయి. ఇండియాలో ఉండకుండా, యు.కె. వెళ్లిపోడానికి మీరు కనుక ఓకే అంటే మిమ్మల్ని, మీ అబ్బాయి ఒమర్‌ని విడుదల చేస్తారట. ఇంటర్నల్‌ సెక్యూరిటీ ప్రత్యేక కార్యదర్శి రీనా మిత్ర అడిగి రమ్మన్నారు’’ అని చెప్పాడతను!! - మాధవ్‌ శింగరాజు

కుర్చీకి తగని వ్యక్తిని తెచ్చిపెట్టుకుంటే కుర్చీ ఎంత చిన్నదైనా అది ఆ వ్యక్తికి పెద్దదే అవుతుంది. టాటా కంపెనీలో అసలు చిన్న కుర్చీలే ఉండవు. కుర్చీ ఎత్తుకు ఎదగాలని రోజూ ఆ కుర్చీలో కూర్చుని లేచే వాళ్లకు అనిపించాలి. అప్పుడే వాళ్లూ ఎదుగుతారు. కంపెనీ ఎదుగుతుంది.  సైరస్‌ మిస్త్రీ అలా అనుకోలేదు! చైర్మన్‌గా కుర్చీలో కూర్చున్న రోజే.. ‘కుర్చీ నాకు చిన్నదైపోయింది రతన్‌జీ..’ అని నా క్యాబిన్‌కి వచ్చి కంప్లయింట్‌ చేశాడు! కంప్లయింట్‌ చేస్తూ.. నేను కూర్చొని ఉన్న కుర్చీ వైపు చూశాడు.  ‘నీ కుర్చీ నీకు చిన్నదైందని నువ్వు అనుకున్నా, నా కుర్చీ నీకేమీ పెద్దదవదు మిస్త్రీ.. ఏం చేద్దాం?’’ అన్నాను.  ‘కూర్చోడానికి కుర్చీ సరిపోనప్పుడు, కనీసం కాళ్లు చాపుకుని కూర్చోడానికి కాళ్ల దగ్గర ఇంకో కుర్చీ వేసుకునే ఏర్పాటైనా ఉండాలి రతన్‌జీ. అయితే నేను కాళ్లు చాపుకుని కూర్చోవాలని అనుకుంటున్న వైపు మీ క్యాబిన్‌ ఉంది. అది మీకు గౌరవం కాదు. పైగా టాటా కంపెనీలో నేను గౌరవించే ఏకైక వ్యక్తి మీరు’ అన్నాడు! మిస్త్రీ ఏమంటున్నాడో అర్థమైంది. నన్నిక ఆఫీస్‌కి రావద్దంటున్నాడు! పాత చైర్మన్‌ కళ్లముందే కనిపిస్తుంటే.. కొత్త చైర్మన్‌ని ఆఫీస్‌లో ఎవరు చూస్తారు అని హెచ్‌ఆర్‌ మేనేజర్‌ రాజన్‌తో అన్నాడని కూడా తెలిసింది.   ‘‘నేను గౌరవం ఇచ్చే మనిషినే కానీ, తిరిగి గౌరవం కోరుకునే మనిషిని కాదు మిస్త్రీ. మీరు మీ కాళ్లను ఎటువైపు పెట్టుకునైనా కూర్చోడానికి ఒక కుర్చీని తెప్పించుకునే ఏర్పాట్లను మీరు నిరభ్యంతరంగా చేయించుకోవచ్చు’ అని చెప్పాను.  అతడు వెళ్లిపోయిన కొద్ది సేపటికి హెచ్‌ ఆర్‌ మేనేజర్‌ నా క్యాబిన్‌లోకి వచ్చారు. ‘కూర్చోండి రాజన్‌’ అన్నాను.  ‘మిమ్మల్నో విషయం అడగడానికి వచ్చాను రతన్‌జీ. ఆ విషయాన్ని నేను నిలబడి కూడా అడగ్గలను’ అన్నాడు.  ‘అడగండి రాజన్‌జీ’ అన్నాను. ‘రతన్‌జీ.. సెక్షన్‌ హెడ్‌లంతా కొత్తగా కనిపిస్తున్నారు. వాళ్లెవరూ నేను రిక్రూట్‌ చేసినవాళ్లు కాదు. రోజూ మధ్యాహ్నం క్యాంటీన్‌లో కూడా వాళ్లు కనిపిస్తున్నారు. ‘ఎక్స్‌క్యూజ్‌ మీ.. మీరెవరో నేను తెలుసుకోవచ్చా?’ అని వాళ్లలో ఒక వ్యక్తి దగ్గరకు వెళ్లి ఫ్రెండ్లీగా అడిగాను. ‘మిస్త్రీ ఎవరో మీకు తెలుసా?’ అని ఆ వ్యక్తీ నన్ను ఫ్రెండ్లీగా అడిగాడు’ అన్నారు రాజన్‌. ‘అవునా!’ అన్నాను.  ‘వాళ్లెవరో నాకు మాత్రమే తెలియదా, మీక్కూడా తెలియదా అని అడగడానికే మీ దగ్గరికి వచ్చాను రతన్‌జీ’ అన్నాడు.  ‘ఇద్దరికీ తెలియదంటే.. మిస్త్రీకి తెలిసే ఉంటుంది’ అని నవ్వాను. వెళ్లిపోయాడు. వెళ్లిన కొద్ది సేపటికే మళ్లీ వచ్చాడు! ‘ఏంటి రాజన్‌!’ అన్నాను.  ‘నా కుర్చీలో పద్మనాభన్‌ అనే వ్యక్తి కూర్చొని ఉన్నాడు రతన్‌జీ. ‘ఎవరు మీరు?’ అని నేను అడిగేలోపే, ‘అడక్కుండా లోపలికి వచ్చేయడమేనా! ఇదేమైనా రతన్‌ టాటా క్యాబిన్‌ అనుకున్నావా? హెచ్‌ ఆర్‌ మేనేజర్‌ క్యాబిన్‌..’ అని, బెల్‌ కొట్టి నన్ను బయటికి పంపించాడు’ అని చెప్పాడు రాజన్‌! నాలుగేళ్లు కుర్చీలో ఉన్నాడు మిస్త్రీ. ఆ నాలుగేళ్లూ టాటా కంపెనీ అతడి కాళ్ల కింది కుర్చీలానే ఉండిపోయింది. ‘రతన్‌జీ.. అతడిని చైర్మన్‌ని చేసి మీరు పెద్ద తప్పు చేశారు’ అన్నారు కంపెనీ స్టాఫ్‌. అలా అన్న రోజే మిస్త్రీని బయటికి çపంపించాను. ‘పంపడం కుదరదు’ అని కంపెనీ ‘లా’ నుంచి ఆర్డర్స్‌ తెచ్చుకున్నాడు మిస్త్రీ.  కుర్చీ కన్నా చిన్నవాళ్లే కుర్చీ కోసం పోరాటాలు చేయగలరు. మిస్త్రీ మూడేళ్లు పోరాడాడు. కుర్చీ గౌరవం కాపాడేందుకు టాటా మాత్రం పోరాడకుండా ఉంటుందా? 

మంచి మాట చెప్పడానికి లేనప్పుడు మంచి స్థానంలో ఉండి వ్యర్థమనిపిస్తుంది. ‘ పిల్లల్ని చదువుకోనివ్వండి. వాళ్ల హాస్టళ్లలోకి వెళ్లి పాలిటిక్స్‌ ప్లే చెయ్యకండి’ అని మంచి చెప్పినందుకు..‘ఆర్మీ చీఫ్‌ మంచి చెప్పడం ఏంటని’ రెండు రోజులుగా దేశంలో మంచి–చెడు, భారత్‌–పాక్, హిందూ–ముస్లిం అని డివైడ్‌ టాక్‌ నడుస్తోంది! దేశం ఒక్కటే, దేశంలోని మనుషులంతా ఒక్కటే అని మళ్లీ నాచేత మంచి చెప్పించుకునేంత వరకు ఈ నాయకులు ఆగేలా లేరు.  మంచి చెప్పేవాళ్లు లేకపోతే మంచి చెయ్యడానికి ఆర్మీ దిగవలసి వస్తుంది. ఒకేసారి మంచి చెయ్యడానికి దిగకుండా, మొదటే మంచి చెబితే మంచికి దిగే అవసరం ఉండదని చెప్పడం మంచి ప్రయత్నమే కదా!  అయినా నేనెందుకు మంచి మాట్లాడానో నాకు గుర్తుకు రావడం లేదు. నా చేత మంచిని మాట్లాడించిన వాళ్లెవరో కూడా గుర్తు లేదు. ఏదో హెల్త్‌ ప్రోగ్రామ్‌కి పిలిస్తే వెళ్లాను. బాగా గుర్తు చేసుకుంటే అక్కడ నేను మాట్లాడిన రెండు మంచి మాటలు మాత్రం గుర్తుకొస్తున్నాయి. నాయకుడంటే ఎలా ఉండాలో చెప్పాను. నాయకుడు ముందు నడవాలనో, వెనకుండి ముందుకు నడిపించాలనో చెప్పాను. అంత వరకే!  ఇంటికొచ్చి టీవీ చూసుకుంటే.. నేను వెళ్లిన హెల్త్‌ ప్రోగ్రామ్‌ రావడం లేదు. హెల్త్‌ ప్రోగ్రామ్‌లో నేను మాట్లాడిన మంచి మాటలు రావడం లేదు. యోగేంద్ర యాదవ్‌ అనే ఆయన టెలికాస్ట్‌ అవుతున్నాడు! ‘ఆయన అన్నది నిజమే’ అంటున్నాడు. ‘మోదీని దృష్టిలో పెట్టుకునే ఆయన ఆ మాట అన్నాడు’ అంటున్నాడు. ఎవరీయన అని చూశాను. ‘హక్కుల కార్యకర్త’ అని పేరు కింద వేస్తున్నారు. ‘ఆయన’ అని ఆయన అంటున్నది నా గురించే!  దిగ్విజయ్‌ సింగ్, అసదుద్దీన్‌ ఒవైసీ, బ్రిజేష్‌ కాలప్ప.. ఇంకా ఎవరెవరో స్క్రీన్‌ మీదకు వచ్చిపోతున్నారు. కాలప్ప పేరు వినగానే నాకు జనరల్‌ కరియప్ప గుర్తుకొచ్చారు. ఇండియన్‌ ఆర్మీ ఫస్ట్‌ జనరల్‌ ఆయన. కరియప్ప కూడా డ్యూటీలో ఉండగా మంచి మాట్లాడే ఉంటారు. అప్పుడిన్ని పేపర్లు, ఇన్ని టీవీ చానళ్లు, ఇన్ని ప్రతిపక్షాల లేవు కాబట్టి ఆయన మంచి మాటలు రంగు మారకుండా మంచి మాటలుగానే ప్రజల్లోకి వెళ్లి ఉంటాయి.  ఈ కాలప్ప ఎవరా అని చూశాను. కాంగ్రెస్‌ స్పోక్స్‌పర్సన్‌! ‘పౌరసత్వ చట్టం గురించి రావత్‌ని మాట్లాడనిస్తే, చట్టాన్ని తీసుకెళ్లి ఆయన చేతుల్లో పెట్టినట్లే’ అంటున్నాడు! ఒవైసీ కూడా వేలు పైకెత్తాడు. ‘నిన్ను నువ్వు తెలుసుకో’ అంటున్నాడు. అంటే నన్ను హద్దుల్లో ఉండమని! ఆయనకెప్పుడూ హద్దుల గొడవే! దిగ్విజయ్‌ కూడా ఏదో అన్నాడు కానీ, ఏదో ఒకటి అనకపోతే బాగుండదన్నట్లుగా అన్నాడు.  ‘పర్స్‌ జాగ్రత్త’ అని అకౌంటెంట్‌ జనరల్‌  చెబితే తప్పు లేదు, ‘పాలన జాగ్రత్త’ అని అటార్నీ జనరల్‌ చెబితే తప్పు లేదు, ‘విద్యార్థులు జాగ్రత్త’ అని ఆర్మీ జనరల్‌ చెబితే తప్పయిందా!  నేనైనా నాయకులు ఎలా ఉండాలో చెప్పకుండా, ప్రజలు ఎలా ఉండాలో చెప్పి ఉండాల్సింది. ఆ తేడాను నాయకులు అర్థం చేసుకునేలోపు నా రిటైర్మెంట్‌ వచ్చేసేది. అప్పుడీ ఒవైసీకి, కాలప్పకీ మాట్లాడ్డానికి ఏమీ దొరక్కపోయేది.  డిసెంబర్‌ 31న నా రిటైర్మెంట్‌. కొత్తగా పెట్టిన ‘చీఫ్‌ ఆఫ్‌ డిఫెన్స్‌ స్టాఫ్‌’ పోస్టులోకి నన్ను తీసుకోవడం కోసం మోదీకి అనుకూలంగా మాట్లాడానని వీళ్ల అనుమానం. పైకి మాట్లాడేవారికి మోదీ ఎప్పుడూ పవర్‌ ఇవ్వలేదు. నేనూ అంతే. పవర్‌ కోసం పైకి మాట్లాడకుండా ఉన్నదెప్పుడూ లేదు. పవర్‌ రావడం, పవర్‌లో ఉండటం, పవర్‌ పోవడం.. వీటి గురించి పవర్‌ఫుల్‌ మనుషులెప్పుడూ పట్టించుకోరు.  -మాధవ్‌ శింగరాజు

మనం మన జీవితకాలంలో ఎవరి గురించి అయితే ఆలోచించకూడదని అనుకుంటామో వారి గురించిన ఆలోచనల్లోకి మనకు తెలియకుండానే వెళ్లిపోయామని గ్రహించినప్పుడు ఒక్కసారిగా ఎక్కడో దారి తప్పినట్లుగా అయిపోతాం. మనం తిన్నగానే ఉంటాం. దారీ తిన్నగానే ఉంటుంది. ఆగి చూస్తే.. మన ఆలోచనల్లో లేని ఆ వ్యక్తి దారి మధ్యలోకి వచ్చి తలకిందులుగా నిలబడి ఉంటాడు!      రేవంత్‌రెడ్డి గురించి ఆలోచించకూడదనే అనుకున్నాను. కానీ ఎంతటివాళ్లయినా ఆలోచన కోల్పోయి తన గురించి ఆలోచించేలా చేసుకుంటాడు అతడు! కాంగ్రెస్‌ డీఎన్‌ఏ అది. దారి వెంట మనిషిని ఊరికే పోనివ్వదు కాంగ్రెస్‌. ఆపుతుంది. ఆగకుండా పోతుంటే పిలుస్తుంది. పిలుస్తున్నా వినిపించుకోకుంటే.. ‘ఒక చట్టం తెచ్చారు తెలుసా? అంటుంది. అయినా పట్టించుకోకుండా వెళుతుంటే.. ‘ఆ చట్టాన్ని నీ కోసమే తెచ్చారు’ అంటుంది. ‘నీ కోసం’ అనే మాట వినగానే ఆ మనిషి ఆగిపోతాడు. ‘నీ కోసం’ అన్న దగ్గరే ఆగిపోతాడు. అప్పుడు రేవంత్‌రెడ్డిని అక్కడికి పంపుతుంది కాంగ్రెస్‌. ‘నీ కోసం’ అంటే ఏంటో ఆ మనిషికి వివరంగా చెప్పి రమ్మని పంపుతుంది.  చట్టంలో ఏముందో ఆ మనిషికి చెప్పడు రేవంత్‌రెడ్డి. చట్టంలో ఏముందని చెప్పడానికి కాంగ్రెస్‌ తనను పంపిందో అది చెప్తాడు. ‘‘రేవంత్‌రెడ్డి ఇక్కడ దారి కాచి అందర్నీ అటకాయిస్తున్నాడు సార్‌..’’ అని హైద్రాబాద్‌ నుంచి మళ్లీ ఫోన్‌!! ‘‘అటకాయించి ఏం చేస్తున్నాడు?’’ అని అడిగాను.  ‘‘పాకిస్తాన్‌లో పుట్టిన ఒక వ్యక్తి ఐఎస్‌ఐ లో ట్రైనింగ్‌ తీసుకుని హిందువుగానో లేక సిక్కుగానో మారువేషంలో ఇండియా వచ్చి, ఇండియా పౌరసత్వం తీసుకుని, రాజకీయాల్లో చేరి, ఎంపీ అయి, ఐఎస్‌ఐ ఇచ్చిన లక్ష కోట్లతోనో, రెండు లక్షల కోట్లతోనో ఎంపీలందర్నీ కొనేసి, ప్రధాన మంత్రి అయిపోయి, ప్రధాని అయ్యాక జమ్మూకశ్మీర్‌ను పాకిస్తాన్‌కు, పశ్చిమ బెంగాల్‌ను బంగ్లాదేశ్‌కు ఇచ్చేస్తే నీ పరిస్థితి ఏంటని అందర్నీ ఆపి ఆపి అడుగుతున్నాడు సార్‌’’ అన్నాడు ఆ ఫోన్‌ చేసిన మనిషి.  ‘‘నువ్వెవరు?’’ అన్నాను.  ‘‘నేను ఈ దేశ పౌరుడిని సార్‌. భారతీయుడిని. నా దగ్గర అన్ని డాక్యుమెంట్లూ ఉన్నాయి. డాక్యుమెంట్లు ఉన్నా కూడా వాటిని పరపర చింపి నోట్లో వేసుకుని.. ‘వేర్‌ ఆర్‌ యువర్‌ డాక్యుమెంట్స్‌’ అని ఢిల్లీ వాళ్లొచ్చి ఇంగ్లిష్‌లో అడుగుతారని రేవంత్‌రెడ్డి చెబుతున్నాడు సార్‌’’ అన్నాడు!   ‘‘ఆర్‌ అండ్‌ బీ వాళ్లకు చెప్పకపోయావా?’’ అన్నాను.  ‘‘ఎందుకు సార్‌?’’ అన్నాడు.  ‘‘ఇలాంటి వాళ్లందరూ రోడ్లు, భవనాల శాఖ పరిధిలోకి వస్తారు. వాళ్లకోమాట చెబితే దారి మధ్యలో అడ్డంగా ఉన్నవాటిని క్రేన్‌లతోనో, బుల్‌డోజర్‌లతోనో తొలగించి దారిని క్లియర్‌ చేస్తారు’’ అని చెప్పాను.  ‘‘థ్యాంక్యూ సార్‌’’ అన్నాడు.  ‘సరే’ అని ఫోన్‌ పెట్టేయబోతుంటే మళ్లీ ‘‘సార్‌..’’ అన్నాడు.  ‘‘చెప్పు’’ అన్నాను.  ‘‘సార్‌.. నేను నా దేశంలోనే ఉంటాను కదా సార్‌’’ అన్నాడు! ‘‘మనం మన దేశంలోనే ఉంటాం. మన దేశంలోకి వచ్చినవాళ్లు మన దేశంలోనే ఉంటారు. మన దేశంలోకి రాబోతున్నవాళ్లూ మన దేశంలోనే ఉంటారు. సరేనా’’ అన్నాను.  ‘‘మరి చట్టం ఎందుకు సార్‌?’’ అన్నాడు! రేవంత్‌రెడ్డి ఏ లెవల్లో అటకాయిస్తున్నాడో అర్థమైంది. ‘‘లేనివాళ్లకు ఇవ్వడానికి చట్టం గానీ, ఉన్నవాళ్ల నుంచి తీసుకోడానికి కాదయ్యా. నిశ్చింతగా ఉండు’’ అని చెప్పాను. -మాధవ్‌ శింగరాజు 

ట్రంప్‌ ట్వీట్‌ పెట్టాడు. ‘యు ఆర్‌ లుకింగ్‌ సో గుడ్‌’ అన్నట్లుంది ఆ ట్వీట్‌. అన్నట్లుందే కానీ, అతడు అన్నదైతే అది కాదు. ‘సెలబ్రేట్‌ బోరిస్‌’ అంటాడు.  గెలిచిన వాళ్లెవరిలోనైనా అందాన్నే చూస్తాడు ట్రంప్‌. గెలుపంటేనే అందం ట్రంప్‌కి. దగ్గర్లేను. ఉంటే ఒక్కటిచ్చేవాడు. మగాడు మగాడికి ఇవ్వకూడనిది ఏదైతే ఉంటుందో సరిగ్గా దాన్నే ఇచ్చి ఉండేవాడు. ఇచ్చి నవ్వేవాడు. ‘యు ఆర్‌ లుకింగ్‌ సో గుడ్‌’ అనేవాడు మళ్లీ. లోపల ఇంకో ట్రంపేం ఉండడు పాపం నాన్‌–మేల్‌ రూపంలో. అదొక ధోరణి అంతే. దాన్ని అర్థం చేసుకున్నవాళ్లు మూడేళ్ల క్రితం ట్రంప్‌కి ఓటేశారు. మూడేళ్లు ట్రంప్‌ని చూశాక కూడా అర్థం చేసుకోనివాళ్లు అతడి ఇంపీచ్‌మెంట్‌కి నిన్న ఓటేశారు. నవ్వుకుని ఉంటాడు.  ట్వీట్‌లో ‘సెలబ్రేట్‌ బోరిస్‌’ అనడానికి ముందు.. నువ్వూ నేను కలిస్తే ఇక నీకెవరి డీల్సూ అక్కర్లేదని కూడా అన్నాడు ట్రంప్‌! ‘జనవరిలో యూరోపియన్‌ యూనియన్‌ నుంచి బయటికి వచ్చేటప్పుడు యూనియన్‌తో నువ్వు కుదుర్చుకునే డీల్స్‌ అన్నిటికన్నా, అందులోంచి బయట పడినందుకు జనవరి తర్వాత నేనిచ్చే డీల్‌ నీ ముఖాన్ని వెలిగించేంత మనోహరంగా ఉంటుంది’ అంటాడు! ప్రధానిగా గెలిచినందుకు కాకుండా, ప్రధానిగా గెలిచినందుకు ట్రంప్‌ నాకేదో ఇస్తానని అన్నందుకూ కాకుండా.. నన్ను నేను సెలబ్రేట్‌ చేసుకోవలసిన గెలుపు ఇది. నేనేమిటో బ్రిటన్‌కి తెలుసు. తెలిసీ బ్రిటన్‌ ప్రజలు నాకు ఓటు వేశారంటే.. బ్రిటన్‌కి ఒక ప్రధానిగా వాళ్లు నన్నెన్నుకోలేదు. బ్రిటన్‌కి అవసరమైన ఒక ప్రధానిగా నన్ను ఎన్నుకున్నారు! అదీ నేను చేసుకోవలసిన సెలబ్రేషన్‌.  ఎన్నికల ప్రచారంలో లేబర్‌పార్టీ నా మీద చేసిన పెద్ద దుష్ప్రచారం.. నేను ట్రంప్‌లా ఉంటానని. ఇద్దరి ఫేస్‌లు ఒకేలా ఉంటాయని. ఇద్దరి జోక్‌లు ఒకేలా ఉంటాయని. ఇద్దరికీ ‘గే’ లంటే పరిహాసం అని. ఇద్దరికీ ముస్లింలంటే పడదని! స్కాటిష్‌ నేషనల్‌ పార్టీ ఆ దుష్ప్రచారాన్ని ఫొటోషాప్‌లో ఇంకొంచెం పై లెవల్‌కి తీసుకెళ్లింది. యాభై ఐదేళ్ల వయసులో ట్రంప్‌ ఎలా ఉన్నాడో ఆ ఫొటోను సంపాదించి,  ‘చూడండి ప్రజలారా.. అచ్చు బోరిస్‌లా ఉన్నాడు కదా’ అంది. డెబ్భై మూడేళ్ల వయసులో బోరిస్‌ ఎలా ఉంటాడో ఫేస్‌యాప్‌లోంచి తీసి, ‘చూశారా ప్రజలారా.. అచ్చు ట్రంప్‌లా ఉన్నాడు కదా’ అంది. ప్రజలు చప్పట్లు కొట్టారు. బోరిస్, ట్రంప్‌ ఒకలా ఉంటారు అన్నందుకు చప్పట్లు కొట్టారో.. బోరిస్, ట్రంప్‌ ఒకలా ఉన్నందుకు చప్పట్లు కొట్టారో ఇప్పుడా రెండు పార్టీలకు అర్థమయ్యే ఉంటుంది.  యూరోపియన్‌ యూనియన్‌ నుంచి మనస్ఫూర్తిగా ఒక్క శుభాభినందనా అందలేదు. ఇంట్లోంచి ఒకరు వెళ్లిపోయి స్వతంత్రంగా ఉండాలనుకోవడం ఆ వెళ్లేవాళ్లకు సంతోషాన్నిస్తుంది కానీ, వాళ్లు ఉంటే బాగుంటుందని కోరుకునే ఇంటికి సంతోషాన్నివ్వదు.  జనవరి లోపు ఇల్లు వెకేట్‌ చేస్తామని చెప్పిన వాళ్లనే బ్రిటన్‌ గెలిపించింది. బోరిస్‌ ముఖం, ట్రంప్‌ ముఖం సేమ్‌ టు సేమ్‌ అన్నవాళ్లను పట్టించుకోలేదు. ఎవరి ముఖం ఎలా ఉంటే ఏమిటీ, ఒక ముఖమైతే ఉండటం ముఖ్యం కానీ అనుకుని ఉండాలి. స్కాట్లాండ్‌ ఎప్పట్నుంచో బ్రిటన్‌నుంచి వెళ్లిపోతానని అంటోంది. ఈయూ నుంచి బ్రిటన్‌ బయటికి వచ్చాక.. బ్రిటన్‌ నుంచి బయటికి వెళ్లిపోతానని స్కాట్లాండ్‌ ఈసారి పట్టుపట్టొచ్చు. ‘నువ్వు బయటికి రావచ్చు కానీ నేను బయటికి వెళ్లిపోకూడదా..’ అని కూడా అంటుంది. ట్రంప్‌ ఇస్తానన్న మనోరంజకమైన డీల్‌కి ముడిపెట్టి ఎలాగైనా స్కాట్లాండ్‌ను బయటికి వెళ్లకుండా ఆపాలి.  మాధవ్‌ శింగరాజు 

మాట్లాడే భాష వినబుద్ధి అవదు. మాట్లాడలేని భాషను వదలబుద్ధి కాదు. భాషల్లోని వైరుధ్యమా లేక ఇది మనుషుల్లోని వైపరీత్యమా!  పార్లమెంటు ప్రాంగణంలో తటాలున కొందరు ఎదురుపడి  ‘నమస్కారమండీ వెంకయ్యనాయుడు గారూ.. బాగున్నారా’ అని పలకరిస్తుంటారు. మందంగా నవ్వుతాను. ‘బాగున్నాను’ అని చెప్పడం అది. దేవుడు మనిషికి మందస్మితం పెట్టడం మంచిదైంది. మాట్లాడే ఓపిక లేనపుడు, మాట్లాడే ఆసక్తి లేనప్పుడు యూజ్‌ఫుల్‌గా ఉంటుంది.   ‘హాయ్‌.. వెంకీ, హవ్యూ’ అని వెళ్లిపోతుంటారు కొందరు. అది నాకు సుఖంగా, సౌఖ్యంగా ఉంటుంది. పొడవాటి కుశలపు పలకరింపు షార్ట్‌ కట్‌లోకి అనువాదం అవడం వల్ల లభ్యమైన సుఖసౌఖ్యాలు కావచ్చవి. లేదా, నేను బదులు చెప్పే భారాన్ని వాళ్లు నాపై పెట్టి నేను ఆ బరువును వాళ్ల కళ్లెదుటే దించుకునే వరకు అక్కడే ఎదురుచూడకుండా వాళ్ల మానాన వాళ్లు వెళ్లిపోవడం వల్ల కావచ్చు.  రాని భాష రాహుల్‌గాంధీని కూడా మంచి వక్తను చేస్తుంది! టీవీ మ్యూట్‌లో ఉండగా చూశాను. మలప్పురంలో ఏదో మాట్లాడుతున్నాడు. ఇక్కడ పార్లమెంటు సమావేశాలు జరుగుతుంటే అక్కడ కేరళలో ఏం పని! రాహుల్‌ ఒక్కో మాటకు జనం హర్షధ్వానాలు చేస్తున్నారు! అంతగా ఏం మాట్లాడుతున్నాడా అని మ్యూట్‌ని తీసి చూశాను. రాహుల్‌ వేదికను అలంకరించి ఇంగ్లిష్‌లో మాట్లాడుతుంటే  పక్కనే ఒక విద్యార్థిని నిలబడి ట్రాన్స్‌లేట్‌ చేసి చెప్తోంది. ‘నౌ’ అని రాహుల్‌ అంటే.. ‘ఇప్పో’ అని ఆ అమ్మాయి, ‘ఫస్ట్‌ ఆఫ్‌ ఆల్‌’ అని రాహుల్‌ అంటే.. ‘ఒన్నామటై’ అని ఆ అమ్మాయి. ఏదో స్కూల్‌ కార్యక్రమం. చీఫ్‌గెస్ట్‌గా వెళ్లినట్లున్నాడు. అ అమ్మాయి కారణంగా ఇంగ్లిష్‌ వినసొంపుగా మలయాళంలోకి తర్జుమా అయి అక్కడ ఉన్నవాళ్లందరి చేతా చప్పట్లు కొట్టిస్తోంది.  శుక్రవారం రాజ్యసభలో సరోజినీ హేంబ్రమ్‌ తన సొంత సంతాలీ భాషలో మాట్లాడినప్పుడు కూడా.. ఆ స్కూల్‌ అమ్మాయి మలయాళం మాట్లాడుతున్నట్లే ఉంది వినబుద్ధయ్యేలా. సభలో అంతా చప్పట్లు. రాజ్యసభలో మునుపెవరూ వినని భాష!  రఘునాథ్‌ ముర్ము అనే ఆయన ఆ భాషకు లిపిని కనిపెట్టారని, ఆయనకు భారతరత్న ఇవ్వాలని సరోజినీ హేంబ్రమ్‌ డిమాండ్‌. జేఎన్‌యూలో పీహెచ్‌డీ చేస్తున్న అమ్మాయిని రాజ్యసభలో రెడీగా కూర్చోబెట్టి సంతాలీని అక్కడికక్కడ హిందీలోకి ట్రాన్స్‌లేట్‌ చేయించుకుంటే ఇవన్నీ తెలిశాయి. ‘‘ప్రతి సమావేశంలోనూ ఇవన్నీ చెప్పడానికి ట్రైచేస్తున్నాను నాయుడూజీ’’ అన్నారు సరోజిని.. జీరో అవర్‌ ముగిశాక.  ‘‘అవును ఒకసారి సభ ఎడ్జార్న్‌ అయింది. ఒకసారి డిస్కషన్‌కి టైమ్‌ తక్కువైంది కదా’’ అన్నాను.  ‘‘ఈ సమావేశాలు కాదు నాయుడూజీ. నేను రాజ్యసభ సభ్యురాలిని అయినప్పటి నుంచీ ట్రై చేస్తున్నాను. ఇంకో ఏడాదికి నా టెర్మ్‌ అయిపోతుంది. నా భాషలో నేనిక ఎప్పటికీ మాట్లాడలేనేమో అనుకున్నాను. మీరు మాట్లాడనిచ్చారు’’ అన్నారు సరోజిని నాకు ధన్యవాదాలు తెలుపుతూ.  ‘‘నేను మాట్లాడనిచ్చేదేముందీ సరోజినీజీ. మీ భాషను మీరు మాట్లాడకుండా మిమ్మల్ని ఎవరు ఆపగలరు.. రాజ్యసభలోనైనా, లోక్‌సభలోనైనా, ఒరిస్సాలోనైనా, ఓవర్సీస్‌లోనైనా..’’ అన్నాను.  ‘‘మాట్లాడేవాళ్లు లేకపోతే కాదు నాయుడూజీ, వినేవాళ్లు లేకపోతే ఏ భాషైనా చచ్చిపోతుంది’’ అన్నారు సరోజినీ.  కరెక్ట్‌ అనిపించింది. ‘‘బాగా చెప్పారు అనే మాటను మీ సంతాలీ భాషలో ఏమంటారు సరోజినీజీ’’ అని అడిగాను. - మాధవ్‌ శింగరాజు 

‘‘సీఎం గారు లోపల బిజీగా ఉన్నారు. కాసేపు వెయిట్‌ చెయ్యండి’’ అన్నాడు అతడెవరో లోపల్నించి వచ్చి! ‘‘సీఎంలు ఎప్పుడూ బిజీగానే ఉంటారు. కొత్త సీఎంలు ఇంకా బిజీగా ఉంటారు. ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే లాంటి సీఎంలు ప్రధాని కన్నా బిజీగా ఉంటారు. అది నువ్వు చెప్పే పని లేదు. నా పేరు అజిత్‌ పవార్‌. లోపలికెళ్లి చెప్పు. వెయిట్‌ చేసేంత టైమ్‌ లేదు నాకు’’ అన్నాను.  ‘‘సీరియస్‌ మేటర్‌ సార్, డిప్యూటీ సీఎంగా ఎవర్ని తీసుకోవాలో డిస్కస్‌ చేస్తున్నారు’’ అన్నాడు!  అతడెవరికో సీఎం దేని గురించి డిస్కస్‌ చేస్తున్నాడో తెలిసిందంటే అదంత సీరియస్‌ డిస్కషన్‌ కాదని సీఎం అనుకుంటున్నాడని నాకు అర్థమైంది.  ‘‘లోపల ఎవరు ఉన్నారు?’’... నన్ను లోపలికి పోనివ్వకుండా ఆపిన మనిషిని అడిగాను.  ‘‘ఎవరూ లేర్సార్‌. సీఎం సార్‌ ఒక్కరే ఉన్నారు’’ అన్నాడు. ‘‘మరి డిస్కషన్స్‌ అన్నావు?’’ అన్నాను.  అతను నవ్వాడు. డిస్కషన్స్‌కి మనుషులే ఉండాలా సార్‌! ఫోన్లు ఉంటే సరిపోదా?’’ అన్నాడు.  సీఎం దేని గురించి డిస్కస్‌ చేస్తున్నాడో తెలిసిన మనిషికి సీఎం ఎవరితో డిస్కస్‌ చేస్తున్నాడో కూడా తెలిసే ఉంటుంది.  ‘‘ఫోన్‌లో ఎవరు?’’ అని అడిగాను.  ‘‘సారీ సర్, అవన్నీ చెప్పకూడదు. కానీ మీ పేరు అజిత్‌ పవార్‌ అంటున్నారు కాబట్టి చెబుతున్నాను. పృథ్వీరాజ్‌ చవాన్‌తో మాట్లాడుతున్నారు. బాలాసాహెబ్‌ థోరత్‌తో మాట్లాడుతున్నారు. శరద్‌ పవార్‌తో మాట్లాడుతున్నారు’’ అన్నాడు.  ‘‘నా పేరు అజిత్‌ పవార్‌ కాబట్టి చెబుతున్నాను అన్నావు!! అదేంటి?!’’ అన్నాను.  ‘‘సీఎం గారు చవాన్‌తో మాట్లాడుతున్నప్పుడు.. ‘అజిత్‌కి ఇవ్వకుండా మీకు ఇవ్వగలనా!’ అన్నారు. బాలాసాహెబ్‌తో మాట్లాడుతున్నప్పుడూ.. అదే మాట అన్నారు.. ‘అజిత్‌కి ఇవ్వకుండా మీకు ఇస్తే బాగుంటుందా..’ అని. రెండుసార్లు సీఎం నోటి నుంచి మీ మాట విన్నాను. ఇప్పుడు మిమ్మల్ని నేరుగా చూస్తున్నాను. లోపల మీ గురించి మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడు లోపల ఎవరెవరు మాట్లాడుకుంటున్నదీ మీకు చెప్పకపోవడం ధర్మం కాదనిపించింది. అందుకే చెప్పాను’’ అన్నాడు అతను.   ‘‘మరి మీ సీఎం గారు శరద్‌ పవార్‌తో మాట్లాడుతున్నప్పుడు నా పేరు వినిపించలేదా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘తెలీదు సార్‌. ‘చెప్పండి శరద్‌జీ’ అని సీఎం గారు అంటున్నప్పుడు లోపల ఉన్నాను. ఆ తర్వాత బయటికి వచ్చేశాను.. మీరొచ్చారంటే’’ అన్నాడు. ‘‘సరే, నేను వచ్చి వెళ్లానని మీ సీఎం గారికి చెప్పు’’ అని.. నా పేరు, నా ఫోన్‌ నెంబరు ఉన్న కార్డు అతడికి ఇచ్చాను. ‘‘మీ గురించే మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడు మీ పేరు, మీ ఫోన్‌ నెంబర్‌ సీఎం గారికి తెలియకుండా ఉంటాయా సార్‌’’ అని నవ్వాడతను.  ‘‘సీఎంగా ప్రమాణ స్వీకారం చేయకముందు వరకు తెలిసే ఉంటుంది. తర్వాత బిజీ అయి ఉంటారు కదా. తెలియకపోవచ్చు. మర్చిపోకుండా ఈ కార్డివ్వు’’ అని చెప్పి వచ్చేశాను.  గేటు దాటుతుంటే  ఉద్ధవ్‌ నుంచి ఫోను! ‘‘సారీ అజిత్‌ జీ. మీ పని మీదే బిజీగా ఉన్నాను. పోర్ట్‌ఫోలియోలు తెగట్లేదు. అన్ని పార్టీలకీ హోమ్‌ కావాలి. అర్బన్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ కావాలి. రెవిన్యూ కావాలి, హౌసింగ్‌ కావాలి. ఎవరూ అంతకు తగ్గట్లేదు’’ అంటున్నాడు!! డిప్యూటీ సీఎం పోస్ట్‌ గురించి కాకుండా క్యాబినెట్‌ పోస్ట్‌ల గొప్పదనం గురించి మాట్లాడుతున్నాడంటే నాకు ఏది ఇవ్వాలో, ఏది ఇవ్వకూడదో శరద్‌ జీ నుంచి ఉద్ధవ్‌కేవో సూచనలు, సలహాలు అందినట్లే ఉంది! -మాధవ్‌ శింగరాజు

ముంబైలో ఉన్నాను కానీ, ముంబైలో నేనెక్కడున్నానో నాకు తెలియడం లేదు. గూగుల్‌ మ్యాప్స్‌లో కొట్టి చూడొచ్చు. కానీ చుట్టూ క్యాడర్‌ ఉంది. కేంద్ర రోడ్డు రవాణా, జాతీయ రహదారుల మంత్రి తనెక్కడున్నదీ తెలుసుకోడానికి ఫోన్‌లో గూగుల్‌ మ్యాప్స్‌ సెర్చ్‌ చేస్తున్నాడని వాళ్లకు తెలియడం బాగుండదు.  దారుల మంత్రికి దారి తెలియలేదంటే బీజేపీ క్యాడర్‌ పెద్దగా పట్టించుకోదు కానీ.. నా ముందున్న ఆర్‌ఎస్‌ఎస్‌ క్యాడర్, విహెచ్‌పీ క్యాడర్, శివసేన క్యాడర్‌.. ఈ మూడూ పట్ట నట్లు ఉండలేవు. తటాలున మాట అనేస్తాయి.. బీజేపీ దారి తప్పుతోందని! దారి తెలియకపోతే దారి తప్పేదేమీ ఉండదు. కొత్త దారి వేసుకుంటుంది బీజేపీ.  ‘‘ఇప్పుడు మీరున్న చోటు లోకేషన్‌ను మీకు వాట్సాప్‌ పెట్టమంటారా నితిన్‌ జీ’’ అని అడిగాడు కిశోర్‌ తివారీ!! ఆశ్చర్యపోబోయాను కానీ, ఆశ్చర్యపడిపోకుండా గట్టిగా నిలదొక్కు కున్నాను. ‘‘నేను దారి వెతుక్కుంటున్నానని మీరెందుకు అనుకున్నారు కిశోర్‌ జీ’’ అన్నాను.  ‘‘దారిలో పెట్టడానికి వచ్చినవాళ్లు.. ముందు దారెక్కడుందో వెతుక్కోవాలి కదా.. అందుకని అలా అనుకున్నాను’’ అన్నాడు. కిశోర్‌ రైతు కార్యకర్త. సరిగ్గా ఎన్నికలకు ముందు దారి తప్పి శివసేనలోకి వచ్చాడు. నాకు ఆప్తుడు. నాకు ఆప్తుడైనవాడు బీజేపీలోకి రాకుండా శివసేనలోకి వెళ్లాడంటే.. నన్నూ శివసేనకు ఆప్తుడిని చెయ్యాలని అనుకుంటు న్నాడని! శివసేనకు నేను ఆప్తుడిని అవడం అంటే.. ఆదిత్య ఠాక్రేని దగ్గరుండి మరీ ముఖ్య మంత్రి సీట్లో కూర్చోబెట్టి ఢిల్లీ వెళ్లిపోవడం.  ఆ సంగతి చెప్పకుండా.. ‘‘ప్రయాణం ఎలా సాగింది నితిన్‌ జీ’’ అని అడిగాడు కిశోర్‌!! ‘‘ఢిల్లీ నుంచి నేను ముంబై వచ్చి రెండు రోజులైంది’’ అన్నాను.  ‘‘ఢిల్లీ నుంచి ముంబైకి మీ ప్రయాణం ఎలా సాగింది అని కిశోర్‌ అడగటం లేదు నితిజ్‌ జీ. ముంబై వచ్చాక ఆదిత్య ఠాక్రేని సీఎంని చేసి వెళ్లే మీ ప్రయాణం ఎలా సాగింది అని అడుగుతున్నాడు’’ అన్నారు మోహన్‌ భాగవత్‌. ఆర్‌.ఎస్‌.ఎస్‌. చీఫ్‌ ఆయన. ఆయన చెబితే.. మోదీజీ అయినా, అమిత్‌జీ అయినా, ఇంకెవరైనా వినాల్సిందేనని కిశోర్‌ నమ్మకం. ‘గడ్కారికి మీరొక మాట చెప్పండి భాగవత్‌జీ, మహారాష్ట్ర రెండే రెండు నిముషాల్లో సెటిలైపోతుంది’ అని భాగవత్‌కి కిశోర్‌ ఉత్తరం రాశాడని ఢిల్లీ నుంచి ఫ్లైట్‌లో ముంబై వస్తున్నప్పుడు నా పక్క సీట్లో కూర్చున్న ప్రయాణికుడెవరో నేనెవరో గుర్తుపట్టకుండానే నాతో అన్నాడు! పైగా తనకు బొత్తిగా పాలిటిక్స్‌ తెలియవు అని కూడా అన్నాడు. నన్ను కన్విన్స్‌ చెయ్యమని భాగవత్‌కి కిషోర్‌ ఉత్తరం రాసిన సంగతి నా కన్నా ముందు ఫ్లయిట్‌లో నా పక్క సీట్లో పాలిటిక్స్‌ అంటే ఏమిటో కూడా తెలియకుండా కూర్చొని ఉన్న ఒక వ్యక్తికి తెలిసిందంటే..  మహారాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి సీటునే తప్ప, ముఖ్యమంత్రి పక్క సీటును, ముఖ్యమంత్రి వెనుక సీటును శివసేన కోరుకోవడం లేదనే. ‘‘మహారాష్ట్రను సెట్‌ చెయ్యడానికో, సెటిల్‌ చెయ్యడానికో నేను ముంబై రాలేదు కిశోర్‌ జీ. తెలిసిన వాళ్ల ఫంక్షన్‌కి వచ్చాను’’ అన్నాను.  కిశోర్‌ నిరుత్సాహంగా చూశాడు. ఉద్ధవ్‌ అసహనంగా చూశాడు. భాగవత్‌ పెద్దమనిషిలా చూశాడు. ఆదిత్య ఎలానూ చూడకుండా.. తండ్రి వైపే చూస్తున్నాడు.  ‘‘చూద్దాం. దారే లేదనుకున్నప్పుడు బీజేపీ ఎన్ని దారులు వేయలేదూ?! కశ్మీర్‌కు దారి వేసింది. కర్తార్‌పూర్‌ కారిడార్‌కు దారి వేసింది. ఇప్పుడు అయోధ్యకు దారి వేసింది’’ అన్నాను.  ‘అయితే?!’ అన్నట్లు చూశారు తండ్రీకొడుకులు ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే, ఆదిత్య ఠాక్రే.  ‘‘బీజేపీ.. కశ్మీర్‌కు దారి వేసినప్పుడు, కర్తార్‌పూర్‌కు దారి వేసినప్పుడు, అయోధ్యకు దారి వేసినప్పుడు.. మహారాష్ట్రకు దారి వేయలేకపోతుందా! పార్టీలో నేనొక్కడినే మీకు పైకి కనిపించే దారుల మినిస్టర్‌ని’’ అన్నాను.  -మాధవ్‌ శింగరాజు

‘‘పులి ప్రెసిడెంట్‌ రూల్‌కి భయపడదు అమిత్‌జీ. అదిగో పులి అంటారు కానీ, అడుగో ప్రెసిడెంట్‌ అని ఎవరూ అనరు’’ అన్నాడు ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే సడన్‌గా ఫోన్‌ చేసి.  ‘‘నేను అమిత్‌షాని ఉద్ధవ్‌’’ అన్నాను.  ‘‘బిడ్డకు పాలిచ్చి వస్తానని ఆవు పులికి ప్రామిస్‌ చేసింది కానీ, బిడ్డకు పాలిచ్చి వచ్చే వరకు నిన్నేమీ చెయ్యను పో అని పులి ఆవుకు ప్రామిస్‌ చెయ్యలేదు అమిత్‌జీ’’ అన్నాడు!  ‘‘నేను అమిత్‌షాని ఉద్ధవ్‌’’ అన్నాను.  ‘‘నేను మిమ్మల్ని అమిత్‌జీ అంటున్నానంటే మీరు అమిత్‌షా అని తెలిసే మాట్లాడు తున్నానని అర్థం అమిత్‌జీ. మీతో మాట్లాడుతున్నది ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రేనేనా అని మీకు తెలుసుకోవాలని ఉంటే మాత్రం చెప్పండి. ‘నేను ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రేని మాట్లాడుతున్నాను’ అని చెప్పి మీతో మాట్లాడ తాను’’ అన్నాడు! బాగా ప్రశాంతంగా ఉన్నట్లున్నాడు! ‘‘పులి ప్రశాంతంగా ఉంటే పులిగా దానిని గుర్తు పట్టడం కష్టం ఉద్ధవ్‌’’ అన్నాను. ‘‘అర్థం కాలేదు అమిత్‌జీ!’’ అన్నాడు. ‘‘పులెప్పుడూ పులుల గురించి మాట్లాడదు ఉద్ధవ్‌. మనుషులే పులుల గురించి మాట్లాడ తారు. అందుకే కన్‌ఫ్యూజ్‌ అయ్యాను.. మాట్లాడుతున్నది మీరేనా అని’’ అన్నాను.  ‘‘అమిత్‌జీ.. ఈ పులి.. పులుల గురించి ఎందుకు మాట్లాడవలసి వచ్చిందంటే.. మనుషులు పులిని పట్టించుకోవడం మానేశారు! అది నేను నమ్మలేకపోతున్నాను. ఎన్నికల ముందు ఒక మనిషి పులి ఇంటికి వచ్చాడు. ‘పులీ పులీ.. ఎన్నికలయ్యాక అడవిని కొన్నాళ్లు నువ్వు పాలించు, కొన్నాళ్లు నేను పాలిస్తా’ అన్నాడు. పోనీలే పాపం.. మనిషి కదా, ఆశలు ఉంటాయి కదా అని ‘సరే’ అన్నాను. ఎన్నికలయ్యాక ఇప్పుడు.. ‘నేనొక్కడినే పాలిస్తా. నువ్వు నీ బిడ్డకు పాలివ్వడానికి వెళ్లు. బిడ్డకు పాలిచ్చి మళ్లీ రానక్కర్లేదు’ అని పులికే అభయం ఇస్తున్నాడు. ‘పులేంటి, బిడ్డకు పాలివ్వడం ఏంటి?’ అని అడిగాను. ‘ఇంకేం మాట్లాడకు. ప్రెసిడెంట్‌ వచ్చాడంటే నీకూ ఉండదు, నాకూ ఉండదు. అడవి ప్రెసిడెంట్‌ది అయిపోతుంది’ అని బ్లాక్‌మెయిల్‌ చేస్తున్నాడు’’ అన్నాడు ఉద్ధవ్‌.  అతడు చెప్పిన కథలో, చెప్పకూడదనుకున్న నీతి ఏమిటో నాకు అర్థమైంది. ‘నా కొడుకు సి.ఎం. కాకుండా వేరెవరైనా సి.ఎం. ఎలా అవుతారో నేనూ చూస్తాను’ అని అంటున్నాడు!  ‘‘అమిత్‌జీ.. ఈరోజు పేపర్‌ చూశారా? నాలుగు దశాబ్దాల తర్వాత తొలిసారి మరాఠ్వాడా ప్రాంతంలో పెద్ద పులి జాడ కనిపించిందట! పొలాల్ని, పెన్‌గంగా నదినీ దాటేసింది. ఐదు నెలల్లో రెండు వందల మైళ్లు ప్రయాణించింది! పార్ట్‌నర్‌ కోసం, కొత్త ప్లేస్‌ కోసం పులులు మైళ్లకు మైళ్లు నడుస్తాయట. సి1 అని పేరు పెట్టారు ఆ పులికి. నన్నడిగితే ఆదిత్యా ఠాక్రే అని పెట్టమని చెప్పేవాడిని. పేరుకు తగ్గ పులిలా ఉండేది’’ అన్నాడు ఉద్ధవ్‌.  పుత్రోత్సాహం పీక్స్‌కి వెళ్లినట్లుంది! ‘‘పులి కొత్త ప్లేస్‌ వెతుక్కుంటూ వెళ్లే మాట నిజమే ఉద్ధవ్‌. అయితే ఫలానా కొత్త ప్లేస్‌ మాత్రమే కావాలని వెతుక్కుంటూ వెళ్లదు. ముఖ్యమంత్రి ప్లేసా, ఉప ముఖ్యమంత్రి ప్లేసా అని పులి చూసుకోదు’’ అన్నాను.  ఉద్ధవ్‌ ఏమీ మాట్లాడలేదు.  ‘‘పులి పార్ట్‌నర్‌ని వెతుక్కుంటూ వెళ్లే మాట కూడా నిజమే ఉద్ధవ్‌. అలాగని పులులు కాని వాటిని పులి పార్ట్‌నర్స్‌గా చేర్చుకోదు. ఎన్సీపీకి, కాంగ్రెస్‌కి ఉన్నవి పులిచారలే తప్ప, అవి పులులు కావు’’ అన్నాను.  ఉద్ధవ్‌ ఏమీ మాట్లాడలేదు. ఫోన్‌ కట్‌ అయిందేమో చూశాను. లైన్‌ లోనే ఉన్నాడు! కానీ మాట్లాడ్డం లేదు. ‘హలో ఉద్ధవ్‌!’ అన్నాను. నో రెస్పాన్స్‌! ఉలిక్కిపడ్డాను. పులి కంటే పులిజాడ ఎక్కువ భయపెడుతుంది.  -మాధవ్‌ శింగరాజు

అమిత్‌షా ఫోన్‌ ఎత్తడం లేదు! ఎందుకు ఫోన్‌ ఎత్తడం లేదో చెప్పడానికైనా ఒకసారి ఫోన్‌ ఎత్తమని అడగడానికి మళ్లీ ఫోన్‌ చేశాను. ఎత్తాడు!! ‘‘అమిత్‌జీ నేను ఉద్ధవ్‌ ఠాక్రే . ఫాదర్‌ ఆఫ్‌ ఆదిత్యా ఠాక్రే . వయసు ఇరవై తొమ్మిది. వర్లీ నుంచి భారీ మెజారిటీతో గెలిచాడు’’ అని చెప్పాను.  ‘‘ఇదంతా నాకెందుకు చెబుతున్నారు ఉద్ధవ్‌! దీపావళి పనుల్లో ఉన్నాను. వేరే ఇంకే సమయంలోనైనా మీరు నాకు ఫోన్‌ చేయగలరా?’’ అన్నాడు విసుగ్గా!  ఉలిక్కి పడ్డాను. పిల్లలెవరో బాంబు పేల్చినట్లున్నారు! ఫోన్‌ని అలా చెవికి ఆన్చుకునే వెళ్లి బాల్కనీలోంచి కిందికి చూశాను. ఆదిత్యను ముఖ్యమంత్రిని చెయ్యాలని ఆ ఈడు కుర్రాళ్లంతా ఇంటి ముందు ఔట్లు పేలుస్తున్నారు. సంతోషంగా అనిపించింది. ‘‘ఏమైంది ఉద్ధవ్‌! వేరే ఇంకే సమయంలోనైనా మీరు నాకు ఫోన్‌ చేయగలరా అని మిమ్మల్ని అడిగాను కదా! సమాధానం చెప్పరేమిటి?’’ అంటున్నాడు అమిత్‌షా.  ‘‘అమిత్‌జీ.. ఆ బాంబుల చప్పుడేమిటని మీరు అడుగుతారని ఆశించాను. కానీ మీరు అడగలేదు. నిజానికి ఆ చప్పుళ్లు మీకు వినిపించడం కోసమే నేను మీకు సమాధానం చెప్పకుండా ఆగాను. ఆదిత్యను సీఎంను చేయాలని డిమాండ్‌ చేస్తూ కిందంతా ఔట్లు పేలుస్తున్నారు’’ అని చెప్పాను.  ‘‘విన్నాను ఉద్ధవ్‌. మీ అబ్బాయిని సీఎంను చెయ్యాలన్న డిమాండ్‌తో పేలుస్తున్న ఔట్‌ల చప్పుడులా లేదది. మీ అబ్బాయి సీఎం అయ్యాక పేలుతున్న ఔట్‌ల చప్పుడులా ఉంది’’ అన్నాడు. మండిపోయింది నాకు!  ‘‘ఏంటి ఉద్ధవ్‌.. మండిపడుతున్నారు!?’’ అన్నాడు!! ‘‘నేను మండిపడటం కాదు అమిత్‌జీ. ఇక్కడ టెన్‌ థౌంజండ్‌వాలా అంటించారు. పిల్లలు కదా. పెద్దా చిన్నా చూస్కోరు. మంట పెట్టేస్తారు. అవొచ్చి మనకు తగులుతాయ్‌’’ అన్నాను.  ‘‘ముందా పిల్లాటలు మానేయమనండి  ఆదిత్యని. రాజకీయాల్లోకి రావలసినవాడు’’ అన్నాడు! రాజకీయాల్లో ఉన్నవాడిని పట్టుకుని రాజకీయాల్లోకి రావలసినవాడు అంటున్నాడంటే.. ఆదిత్యను సీఎంని చెయ్యకూడదని అమిత్‌షా గట్టిగానే డిసైడ్‌ అయినట్లున్నాడు. ‘‘మావాడు ఇప్పుడు రాజకీయాల్లోకి రావడమేంటి అమిత్‌జీ! పదేళ్లుగా రాజకీయాల్లోనే కదా ఉన్నాడు. ఇప్పుడు ఎమ్మెల్యే కూడా అయ్యాడు. ఎన్నికల ముందు మీరు మా ఇంటికి వచ్చి.. ‘మనం పవర్‌లోకి వస్తే ఫిఫ్టీ ఫిఫ్టీ’ అన్లేదా?! ఎన్నికలయ్యాక ఇప్పుడు.. దీపావళి పనులున్నాయి అంటున్నారేమిటి!’’ అని అడిగాను. పెద్దగా నవ్వాడు అమిత్‌షా. ‘‘దీపావళి పనులంటే మీకు, మీ వాడికి ఔట్‌లు పేల్చడం. నాకు మాత్రం మహారాష్ట్రకు ఒక కొత్త సీఎంని వెదకి తేవడం’’ అన్నాడు! ‘‘అర్థం కాలేదు అమిత్‌జీ’’ అన్నాను. ‘‘ఫిఫ్టీ ఫిఫ్టీ అంటే మీకు యాభై ఆరు సీట్లు, మాకు నూట ఐదు సీట్లు కాదు ఉద్ధవ్‌. మాకొచ్చిన సీట్లలో సగం మాత్రమే మీకు వచ్చినప్పుడు మనం సగం సగం అవుతామని మీరు ఎలా అనుకున్నారు?’’ అన్నాడు!  నేనిక మొహమాట పడదలచుకోలేదు.  ‘‘అమిత్‌జీ.. ఎన్ని సీట్లు వచ్చాయని కాదు, ఎన్ని సీట్లు తగ్గాయో చూడండి. మాకు తగ్గిన సీట్లు ఏడైతే, మీకు తగ్గిన సీట్లు పదిహేడు. మాకు తగ్గిన వాటి కన్నా రెట్టింపుగా మీకు తగ్గినప్పుడు మనం సగం సగం కాబోమని మీరెలా అనుకుంటారు?’’ అన్నాను. ‘‘దీపావళి పనుల్లో ఉన్నాను. మళ్లీ చెయ్యండి ఉద్ధవ్‌’’ అన్నాడు!  ‘‘మీ దీపావళి పనుల్లో మీరు ఉండండి. మా దీపావళి పనుల్లో మేము ఉంటాము’’ అని చెప్పి ఫోన్‌ పెట్టేశాను. 

‘‘గుడ్‌ ఈవెనింగ్‌ మిస్టర్‌ మినిస్టర్, మీ ఒపీనియన్‌ కావాలి’’ అన్నాడతను నా క్యాబిన్‌లోకి వచ్చీ రావడంతోనే!! అతడిని ఎక్కడో చూసినట్లుంది. అది కూడా గడ్డంతో చూసినట్లుంది. నా క్యాబిన్‌లోకి వచ్చినప్పుడు మాత్రం గడ్డం లేదు.  ‘‘కూర్చోండి ప్లీజ్‌! ఇఫ్‌ ఐయామ్‌ నాట్‌ మిస్టేకెన్‌.. అండ్‌.. అన్‌లెస్‌ ఐయామ్‌ వెరీమెచ్‌ మిస్టేకెన్‌.. మీకు గడ్డం పెంచే అలవాటు ఉంది కదా’’ అన్నాను.  నవ్వాడు. ‘‘పెంచే అలవాటూ ఉంది, ఉంచుకోని అలవాటూ ఉంది. ఆ కారణంగానే మీరు నన్ను వెంటనే గుర్తుపట్టలేక పోవడం సహజమే కానీ,  మిమ్మల్ని విమర్శించిన వ్యక్తిని కూడా మీరు పోల్చుకోలేక పోవడంలో కొంత సహజత్వమేదో లోపించినట్లుగా ఉంది మిస్టర్‌ మినిస్టర్‌! విమర్శించిన మనిషిని ఎవరూ తమ కెరీర్‌లో మర్చిపోలేరు కదా..’’ అన్నాడు.  ‘‘మీరు నన్ను విమర్శించారా?! ఎవరికైనా నన్ను విమర్శించే అవసరం వచ్చేంత పెద్ద కెరీర్‌లో నేనేమీ లేనే!!’’ అన్నాను ఆశ్చర్యపోతూ.  ‘‘అఫ్‌కోర్స్‌ మిస్టర్‌ మినిస్టర్‌.. మిమ్మల్ని నేను మీ ఎదురుగా విమర్శించలేదు. మీ పక్కనా విమర్శించలేదు. నా మానాన నేను మిమ్మల్ని ట్విట్టర్‌లో విమర్శించుకున్నాను. అది మీ దృష్టికి వచ్చే ఉంటుంది. నా ట్విట్టర్‌ అకౌంట్‌ లోని ఫొటోలో నేను గడ్డంతో ఉన్నాను. మీరు నన్ను మరింత తేలిగ్గా గుర్తుపట్టడం కోసం ఆ గడ్డంతోనే మీ దగ్గరకు వచ్చేవాడినే కానీ, ఉదయమే షేవ్‌ చేసుకున్నాను. షేవ్‌ చేసుకున్నాక తెలిసింది నోబెల్‌ గ్రహీత అభిజిత్‌ బెనర్జీ తన పుస్తకావిష్కరణ కోసం యు.ఎస్‌. నుంచి ఇండియా వస్తున్నారని!!’’ అన్నాడు.  అప్పుడు గుర్తుకొచ్చాడతను! ‘‘రవీ నాయర్‌.. రైట్‌?!’’ అన్నాను.  చిరునవ్వుతో తల ఊపాడు.  ‘‘మిస్టర్‌ నాయర్‌.. మీరు మీ ట్విట్టర్‌లో నన్నొకర్నే విమర్శించలేదు. మా టీమ్‌ మొత్తాన్నీ విమర్శించారు. మేమెప్పుడూ మాకు సంబంధం లేని వాటి గురించే ఎక్కువగా మాట్లాడుతూ ఉంటామని కదా మీరు విమర్శించారు. హోంమంత్రి చరిత్ర గురించి, ఆర్థికమంత్రి అర్బన్‌ న క్సలిజం గురించి, మానవ వనరుల మంత్రి అంతర్జాతీయ వాణిజ్యం గురించి మాట్లాడతారని విమర్శించారు. ఆ వరసలోనే నన్నూ విమర్శించారు.. వాణిజ్యమంత్రి గురుత్వాకర్షణ శక్తి గురించి మాట్లాడతారని. సో ఫన్నీ యు నో! అది మీ విమర్శ కాదు. మీ అబ్జర్వేషన్‌. చెప్పండి ఏ విషయం మీద మీకు నా ఒపీనియన్‌ కావాలి ఇప్పుడు?’’ అన్నాను.  ‘‘అది కూడా మీకు సంబంధం లేని విషయం మీదే మిస్టర్‌ మినిస్టర్‌’’ అన్నాడు.  పెద్దగా నవ్వాను. ‘‘నాకు సంబంధం లేనిదైతేనే నేను చక్కగా చెప్పగలనని కదా మిస్టర్‌ నాయర్‌ మీ నమ్మకం. అడగండి. మీ జర్నలిస్టులకు అన్నీ కావాలి. మేము మాత్రం మా శాఖల గురించే మాట్లాడాలి’’ అన్నాను.  తనూ నవ్వాడు. ‘‘నేనిప్పుడు మిమ్మల్ని అడగబోతున్నది కష్టకాలపు ఆర్థిక దరిద్రాల నుంచి దేశాన్ని గట్టెక్కించేందుకు అభిజిత్‌ బెనర్జీ రాసిన పుస్తకం మీద మీ ఒపీనియన్‌ గురించి. చెప్పండి. అలాంటి ఒక పుస్తకం ఈ దేశానికి అవసరమనే మీరు భావిస్తున్నారా?’’ అని అడిగాడు.  అతడి వైపు చూశాను. ‘‘భారతదేశ ప్రస్తుత ఆర్థిక వ్యవస్థ గురించి మాట్లాడే అర్హత ప్రపంచంలో ఇద్దరికి మాత్రమే ఉంది మిస్టర్‌ నాయర్‌. ఒకరు నిర్మలా సీతారామన్‌. ఈ దేశ ఆర్థికశాఖ మంత్రి. ఇంకొకరు నిర్మలా బెనర్జీ. అభిజిత్‌ తల్లి. ఆమెకున్న అర్హత కూడా అభిజిత్‌ తల్లి అవడం కాదు. కొడుకు అమెరికా పౌరుడిగా మారినప్పటికీ ఆమె ఇంకా ఈ దేÔ¶  పౌరురాలిగానే ఈ దేశంలోనే ఉండిపోవడం..’’ అన్నాను.  లేని గడ్డాన్ని బరుక్కుంటూ నా వైపే చూస్తుండిపోయాడు రవీ నాయర్‌.

బెడ్‌రూమ్‌ తలుపులు తీసి బాల్కనీలోకి వచ్చి నిలబడ్డాను. బాల్కనీలోంచి మళ్లీ బెడ్‌రూమ్‌లోకి వెళుతున్నప్పుడు తలుపుపై ఏదో కాగితం అంటించి ఉంది! ఆ కాగితం మీద ‘రాజద్రోహం’ అని రాసి ఉంది!!  రోజూ నిద్ర లేవగానే బాల్కనీలోకి వచ్చి నిలబడి, వీధికి అవతలివైపు ఉన్న పచ్చని చెట్లను చూస్తూ గుండె నిండా గాలి పీల్చుకోవడం అలవాటు. అలా గుండెల్నిండా గాలి పీల్చుకుంటున్నప్పుడు నా వెన గ్గుండా ఎవరో వచ్చి తలుపుపై కాగితం అంటించి వెళ్లి ఉండాలి. లేదా నేను నిద్ర లేవకముందే వచ్చి అంటించి వెళితే, నేను తలుపును చూసుకోకుండా బాల్కనీలోకి వచ్చి గుండెల్నిండా గాలి పీల్చుకుని తిరిగి బెడ్‌రూమ్‌లోకి వస్తున్నప్పుడు ఆ కాగితాన్ని చూసి ఉండాలి.  సుహాసిని కాఫీ కప్పు అందించి వెళ్లడానికి వచ్చింది. ఆమె ఎప్పుడూ అందించి వెళ్లిపోతుంది. లేదంటే వెళ్లిపోవడం కోసం అందించడానికి వచ్చినట్లుగా ఉంటుంది.  ‘‘కూర్చో’’ అన్నాను.  (చదవండి : మణిరత్నంపై రాజద్రోహం కేసు) వచ్చి కూర్చుంది.  ‘‘మీరెప్పుడూ ఏదో ఒకటి ఆలోచిస్తూ ఉంటారు. మోదీకి వ్యతిరేకంగా ఆ సంతకం పెట్టేటప్పుడు కూడా ఏదైనా ఆలోచిస్తూ ఉండాల్సింది. లేదా ఆలోచించి సంతకం పెట్టాల్సింది. ఇప్పుడు చూడండి. రాజద్రోహం కేసు పెట్టారు’’ అంది సుహాసిని.  ‘‘నేనూ ఊహించలేదు సుహా. పరమత సహనంపై చక్కటి సినిమాలు తీశారు కదా. ఓ సంతకం పెట్టేయండి అని కేరళ నుంచి అదూర్‌ గోపాలకృష్ణన్‌ ఫోన్‌ చేసి చెబితే పెట్టేశాను. ఎప్పుడు పెట్టానో గుర్తులేదు. ఎక్కడ పెట్టానో గుర్తులేదు. అసలు పెట్టినట్లే గుర్తులేదు’’ అన్నాను.  ‘‘పెద్ద పెద్ద సినిమాలు తీస్తేనే ఏం కాలేదు. చిన్న సంతకం పెడితే ఏమైందో చూడండి’’ అంది సుహాసిని పైకి లేస్తూ! ‘‘సుహా.. వెళ్లిపోతున్నావా? వెళ్లబోతున్నావా?’’ అన్నాను.  ‘‘వెళ్లడం లేదు. వెళ్లబోవడం లేదు. నిలుచున్నానంతే. చెప్పండి’’ అంది.  ‘‘పొన్నియిన్‌ సెల్వన్‌’ని ఆపేద్దామనుకుంటున్నాను సుహా’’ అన్నాను.  సుహాసిని షాక్‌ తింది! ‘‘అయ్యో ఆపేస్తారా! రెండేళ్లుగా కష్టపడి ప్లాన్‌ చేస్తున్నారు. థాయ్‌లాండ్‌లో సెట్స్‌ కూడా వేశారు. వాళ్లెవరో ఇంత మైదా పిండితో రాజద్రోహం అని తలుపుపై కాగితం అంటించి వెళ్లారని మీరు మీ ప్రేక్షకులకు ద్రోహం చేస్తారా!’’ అంది సుహాసిని. ‘‘లేదు సుహా. పొన్నియన్‌ సెల్వన్‌ని ఆపేసి, గీతాంజలి 2 తీద్దామనుకుంటున్నాను. గుర్తుంది కదా.. గీతాంజలి ఎంత హిట్టయిందో. కళ్ల ముందే ముప్పై ఏళ్లు గడిచిపోయాయి. గీతాంజలిని మళ్లీ తెరపైకి తెస్తాను’’ అన్నాను. ‘‘తెరపైకి తెస్తారు సరే. గీతాంజలిని ఎక్కడ నుంచి తెస్తారు’’ అంది.   నవ్వాను.  ‘‘గీతాంజలి దొరికింది సుహా. కథను అల్లుకోవాలి అంతే’’ అన్నాను.  ‘‘ఎక్కడా?!!’ అంది. పేపర్‌లో షెహ్లా రషీద్‌ ఫొటో చూపించాను.  ‘‘సుహా.. ఈ అమ్మాయే నా గీతాంజలి 2. యాక్టివిస్టు. ఎలా ఉంది? డేర్‌ డెవిల్‌. ‘ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌ని గౌరవించాలని రాజ్యాంగంలో ఉందా? ఐపీసీలో ఉందా? పార్లమెంట్‌ చేసిన చట్టాల్లో ఉందా?’ అని అడుగుతోంది. మాకు సపోర్ట్‌గా అడుగుతోంది సుహా. లెటర్‌పై సంతకం పెట్టిన మా నలభై తొమ్మిది మందికి సపోర్ట్‌గా అడుగుతోంది. ఈ అమ్మాయే నా కొత్త గీతాంజలి’’ అన్నాను ఎగ్జయిటింగ్‌గా.  తనూ ఎగ్జయిట్‌ అయింది. ‘‘అయితే ఈ సినిమాకు నలభై తొమ్మిది అనే పేరు బాగుంటుంది. కావాలంటే ట్యాగ్‌లైన్‌గా ‘గీతాంజలి 2’ అని పెట్టుకోవచ్చు’’ అంది! 

ఇంట్లోంచి బయటికి వెళుతుంటే బయటి నుంచి ఇంట్లోకి వస్తూ కనిపించాడు ముంబై పోలీస్‌ కమిషనర్‌. ‘‘సంజయ్‌ బార్వే!’’ అన్నాను. అవునన్నట్లుగా తల ఊపి, ‘‘పవార్‌జీ మీరు నన్ను సంజయ్‌ బార్వేగా గుర్తించడం అన్నది ఈ మధ్యాహ్నం నాకెంతో సంతోషాన్నిచ్చిన విషయంగా నాకెప్పటికీ గుర్తుండిపోతుంది’’ అన్నాడు.  ‘‘చెప్పు బార్వే.. ఇంట్లోంచి నేను పూర్తిగా బయటికి వచ్చాక నన్ను అరెస్ట్‌ చేస్తావా? నేనింకా ఇంట్లోనే ఉండగానే నువ్వే ఇంటి లోపలికి వచ్చి నన్ను అరెస్టు చేస్తావా? ఏది గొప్పగా ఉంటుంది నీకు, మీ డిపార్ట్‌మెంట్‌కీ?’’ అని అడిగాను.  పెద్దగా నవ్వాడు బార్వే.  ‘‘పవార్‌జీ.. నేనిప్పుడు లోపలికి వచ్చి మిమ్మల్ని అరెస్ట్‌ చేసినా, మీరు బయటికి వచ్చే వరకు ఆగి అప్పుడు అరెస్ట్‌ చేసినా అది మీకే గొప్ప అవుతుంది కానీ.. నాకు, మా డిపార్ట్‌మెంటుకు గొప్ప అవదు. పవార్‌జీ..  మొదట మీకొక విషయం చెప్పడానికి మీరు నన్ను అనుమతించాలి.  నేను పోలీస్‌ డిపార్ట్‌మెంట్‌ నుంచి వచ్చాను. ఎన్‌ఫోర్స్‌ మెంట్‌ డైరెక్టరేట్‌ నుంచి కాదు’’ అన్నాడు. నవ్వాను. ‘‘అయితే చెప్పు బార్వే, మహారాష్ట్ర ఎన్నికలయ్యే వరకు మహారాష్ట్రలోని ఏ ఒక్క ప్రాంతానికీ నేను కదిలే వీలు లేకుండా చేసే ఆలోచన ఏదైనా మీ ముఖ్యమంత్రి మనసులో ఉండి, ఆ ఆలోచనను చక్కగా అమలు పరిచే విషయమై  నా సహకారాన్ని కోరేందుకు వచ్చావా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘మిమ్మల్ని కదలకుండా చెయ్యడానికో, మిమ్మల్ని కదలకుండా చేసేందుకు ఏవైనా ఐడియాలుంటే చెప్పమని మిమ్మల్నే అడగడానికో నేనిప్పుడు రాలేదు పవార్‌జీ. మీ చేత ఒట్టు వేయించుకోడానికి వచ్చాను’’ అన్నాడు! ‘‘ఒట్టు దేనికి బార్వే’’ అన్నాను. ‘‘మీకై మీరుగా ఎప్పటికీ ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్‌ కార్యాలయం మెట్లెక్కి వెళ్లి అరెస్ట్‌ కానని నా మీద ఒట్టు వెయ్యాలి పవార్‌జీ’’ అన్నాడు!  ‘‘కానీ.. వాళ్లు నన్ను పిలవాలని అనుకుంటున్నారన్న సంగతి తెలిసి కూడా వాళ్లు నన్ను పిలిచేవరకు నేను ఆగగలనని మీరంతా ఎందుకు అనుకుంటారు బార్వే. నేను బీజేపీ మనిషిని కానంత మాత్రాన నాక్కొన్ని ఎథిక్స్‌ ఉండకూడదా?!’’ అన్నాను.   ‘‘కానీ పవార్‌జీ.. మీరు ఎథిక్స్‌ కోసం అరెస్ట్‌ అయిన మరుక్షణం ముంబై తన ఎథిక్స్‌ అన్నింటినీ వదిలేస్తుంది. ఇరవై ఐదు వేల కోట్ల రూపాయల బ్యాంకు స్కామ్‌లో మీ పేరు వినిపించడం కన్నా, ఇరవై ఐదు వేల కోట్ల రూపాయల బ్యాంకు స్కామ్‌లో మీరు అరెస్ట్‌ అవడం పెద్ద విషయం. వెంటనే శాంతిభద్రతలు దెబ్బతింటాయి. వెంటనే ఈ మహానగరం వెంటిలేటర్‌ మీదకు వెళ్లిపోతుంది’’ అన్నాడు బార్వే. అని ఊరుకోలేదు. ఒట్టు వెయ్యాల్సిందే అన్నట్లు చెయ్యి చాచాడు.  ‘‘బార్వే..  అజిత్‌ పవార్‌ ఎవరో నీకు తెలిసే ఉంటుంది. మా పార్టీ ఎమ్మెల్యే. ఎందుకు రాజీనామా చేశాడో తెలుసా? స్కామ్‌లో తన పేరు ఉన్నందుకు కాదు. నా పేరు కూడా ఉన్నందుకు! అన్న కొడుకు. హర్ట్‌ అవడా మరి. అతడు హర్ట్‌ అవడం అతyì  ఎథిక్‌. నేను అరెస్ట్‌ అవాలనుకోవడం నా ఎథిక్‌’’ అన్నాను ఒట్టేయకుండా.  వెయ్యాల్సిందే అన్నట్లు నిలుచున్నాడు.    ‘‘అయితే నువ్వూ నాకొక ఒట్టు వెయ్యాలి బార్వే’’ అన్నాను.  ‘‘మీరు ఈ ఒట్టేస్తే నేను ఏ ఒటై్టనా వేస్తాను పవార్‌జీ’’ అన్నాడు.  ‘‘అరెస్ట్‌ అవను అని నేను ఇక్కడ ఒట్టేశాక, ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్‌ డైరెక్టరేట్‌కి వెళ్లి ‘అరెస్టు చేయం’ అని నువ్వు అక్కడ ఒట్టేయించు కోకూడదు. అలాగని ఒట్టేయ్‌’’ అన్నాను.

హ్యూస్టన్‌లో క్లైమేట్‌ అన్‌ఫ్రెండ్లీగా ఉంది! ఇండియా–పాక్‌ క్రికెట్‌ ఫైనల్‌ మ్యాచ్‌  మొదలయ్యే సమయానికి వర్షం పడి పిచ్‌ మొత్తం తడిసి ముద్ద అయినట్లుగా ఉంది హ్యూస్టన్‌ నగరం.  ఈ రాత్రికే ‘హౌడీ మోదీ’ ప్రోగ్రామ్‌. నన్నూ, అమెరికా అధ్యక్షుడినీ కలిపి ఒకే వేదికపై చూడ్డం కోసం యాభైవేల మంది ఎన్నారైలు హ్యూస్టన్‌కు వస్తున్నారు. ఐక్యరాజ్యసమితి సర్వసభ్య సమావేశానికి హాజరయ్యేందుకు ఇప్పటికే న్యూయార్క్‌ చేరుకుని ఉన్న దేశాధినేతలు కూడా ట్రంప్‌నీ, నన్ను చూడ్డం కోసం ఈ రాత్రి టీవీలకు దగ్గరగా జరిగి కూర్చుంటారు. ఇమ్రాన్‌ ఖాన్‌ మరింత దగ్గరగా జరిగి కూర్చుంటాడేమో!  వర్షం ఎంతకూ తగ్గడం లేదు. వర్షం ఎంతకూ తగ్గకపోతే ఆ సాకుతో ట్రంప్‌ నా కార్యక్రమానికి రాకపోయేందుకు అడ్డంకులేమీ ఉండవు. రేపు సోమవారం ట్రంప్, ఇమ్రాన్‌ఖాన్‌ ఇద్దరే విడిగా న్యూయార్క్‌లో కలుస్తున్నారు. ఒకర్నొకరు చూసుకోగానే, ‘హౌడీ ఇమ్రాన్‌’ అంటాడేమో ట్రంప్‌! ‘హౌడీ మోదీ’ అనవలసినవాడు హ్యూస్టన్‌ రాకుండా, న్యూయార్క్‌లో ‘హౌడీ ఇమ్రాన్‌’ అంటే కనుక ఇక వాళ్లిద్దరూ ఒకటయ్యారనే అనుకోవాలి. ఇద్దరూ ఒకటయ్యారంటే మంగళవారం జరిగే సమితి సమావేశంలో తన ప్రారంభోపన్యాసం పూర్తయ్యాక.. ‘వేదికపైకి వచ్చి కశ్మీర్‌ గురించి నాలుగు మాటలు మాట్లాడి వెళ్లండి ఇమ్రాన్‌..’ అని ట్రంప్‌ ఆహ్వానించినా ఆశ్చర్యం లేదు.  హ్యూస్టన్‌లోని క్లైమేట్‌ మాత్రమే కాదు, హ్యూస్టన్‌లో దిగినప్పటి నుంచి ట్రంప్‌ కూడా నాతో అన్‌ఫ్రెండ్లీగానే ఉన్నట్లు కనిపిస్తోంది. ఫ్లయిట్‌ దిగ్గానే ‘హౌడీ మోదీ’ అని వాషింగ్టన్‌ నుంచి ట్రంప్‌ నాకు ఫోన్‌ చేస్తారని, అప్పుడు నేను ‘హౌడీ డొనాల్డ్‌’  అని అనాలనీ అనుకున్నాను. హౌడీ ట్రంప్‌ అనేకంటే, హౌడీ డొనాల్డ్‌ అనడం రిథమిక్‌గా ఉంటుందని!  కానీ ఫోన్‌ రాలేదు! ‘‘వర్షాలు కదా, లైన్‌లు లేనట్లున్నాయి’’ అన్నారు నాతో ఉన్న హ్యూస్టన్‌ మేయర్‌ సిల్విస్టర్‌ టర్నర్‌. ‘‘వర్షాలైతే అన్నిచోట్లా ఉంటాయి. లైన్‌లు లేకపోవడం కూడా అన్నిచోట్లా ఉంటుందా మిస్టర్‌ సిల్విస్టర్‌ టర్నర్‌?’’ అన్నాను.  ‘‘సర్, మీరనుకుంటున్నట్లు నేను సిల్విస్టర్‌ టర్నర్‌ని కాదు. సిల్విస్టర్‌ టర్నర్‌ ప్రతినిధిని’’ అన్నాడు ఆ మనిషి! ‘ఆయనెక్కడా..!’’ అన్నాను.  ‘‘సర్, ఆయన దారి మధ్యలో చిక్కుకుపోయినట్లున్నారు’’ అన్నాడు.  దారి మధ్యలో చిక్కుకుపోయాడా, ట్రంపే ఫోన్‌ చేసి దారి మధ్యలో చిక్కుకుపొమ్మని చెప్పాడా?! అనుమానం వచ్చింది నాకు. నిన్న ఒక్కరోజే ఇండియన్‌ స్టాక్‌ మార్కెట్‌లో ఇన్వెస్టర్‌లకు ఏడు లక్షల కోట్లు రావడం ట్రంప్‌ మనసులో పడే ఉంటుంది. నాలుగు నెలల్లో కొట్టుకుపోయిన పదకొండు లక్షల కోట్ల ఇన్వెస్టర్‌ల డబ్బులో సగానికి పైగా ఒక్క రోజులోనే రికవరీ చేశాడంటే మోదీ సామాన్యుడు కాదని కూడా ట్రంప్‌ అనుకునే ఉంటాడు. ఇండియా అమెరికాను మించిపోయినా ట్రంప్‌ భరించగలడు కానీ, మోదీ ట్రంప్‌ను మించిపోయాడని ప్రపంచం అనుకుంటే మాత్రం తట్టుకోలేడు.  ‘‘వస్తాను సర్‌. వర్షం ఎక్కువయ్యేలా ఉంది’’ అన్నాడు సిల్విస్టర్‌ టర్నర్‌ ప్రతినిధి.  నాకెందుకో అతడే సిల్విస్టర్‌ అనిపిస్తోంది. వర్షంలో తడిసి వచ్చిన మనిషిని గుర్తుపట్టలేని వయసుకు నేనింకా రాలేదనే నా నమ్మకం.  ‘‘మిస్టర్‌ సిల్విస్టర్‌.. ఈ రాత్రి నా హౌడీ మీటింగ్‌కి ట్రంప్‌ కాకుండా, ట్రంప్‌ ప్రతినిధి వస్తున్నట్లయితే ఆ విషయాన్ని మీరు నాకు కాస్త ముందుగా చెప్పగలరా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘చెప్పగలను మిస్టర్‌ మోదీ.. అయితే ఎంత పెద్ద వర్షమైనా మరీ ట్రంప్‌ ప్రతినిధి కూడా రాలేనంతగా కురవదని నా నమ్మకం’’ అన్నాడతను!!! 

మీటింగ్‌కి ఢిల్లీ రమ్మని పిలవగానే ఐదు రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులూ మిస్‌ కాకుండా వచ్చారు. ‘‘ముఖ్యమైన పనులేమైనా వదిలేసి వచ్చారా?’’ అని అడిగాను వాళ్లొచ్చీ రాగానే. ‘‘మీటింగ్‌ కన్నా ముఖ్యమైన పని ఏముంటుంది సోనియాజీ?’’ అన్నారు కమల్‌నాథ్, అమరీందర్‌ సింగ్, అశోక్‌ గెహ్లాట్, భూపేష్‌ బాఘేల్, నారాయణస్వామి.. అంతా ఒకేసారి! నేనేదైనా చెబితే, చెప్పింది మిస్‌ అవకూడదన్నట్లుగా మన్మోహన్‌ సింగ్, అహ్మద్‌ పటేల్, ఏకే ఆంటోని నిటారుగా కూర్చొని ఉన్నారు. వాళ్లతోపాటు చిదంబరం కూడా ఉండుంటే బాగుండనిపించింది. పార్టీలోని  సీనియర్‌ లీడర్‌లలో ఒక్కరు మిస్‌ అయినా ఎందుకనో వెలితిగా అనిపిస్తుంది. ‘‘మీకూ అలానే అనిపిస్తోందా?’’ అని అడిగాను. ‘‘అలానే అనిపిస్తోంది మేడమ్‌జీ’’ అన్నారు సీనియర్‌లు, చీఫ్‌ మినిస్టర్‌లు.  మీటింగ్‌లో పార్టీ స్టేట్‌ యూనిట్‌ చీఫ్‌లు, ఏఐసీసీ ఇన్‌చార్జిలు మరోవైపు ఉన్నారు. వాళ్ల వైపు చూసి అడిగాను..  ‘‘మీకూ అలానే అనిపిస్తోందా?’’ అని. ‘‘ఏంటి సోనియాజీ మాకూ అలానే అనిపించడం?’’ అన్నారు! వాళ్లు నిటారుగా లేరని అర్థమైంది. నిటారుగా లేనివాళ్లను నిటారుగా కూర్చోమని చెప్పడానికి కూడా సమయం లేదు. ‘‘మహారాష్ట్ర ఎన్నికలు దగ్గర పడ్డాయి’’ అన్నాను. ‘పడితే మనకేంటి?’ అన్నట్లు చూశారు యూనిట్‌ చీఫ్‌లు, ఏఐసీసీ ఇన్‌చార్జిలు! ‘‘దేశంలో ఉన్నది ఐదు స్టేట్‌లే కాదని, ఐదు స్టేట్‌లలో మాత్రమే మనం ఉన్నామని వీళ్లకు చెప్పండి మన్మోహన్‌జీ’’ అన్నాను ఆయన వైపు తిరిగి ఆయన అందరి వైపూ తిరిగారు. ‘‘మేడమ్‌ సోనియాజీ చెప్పింది చక్కగా అర్థం చేసుకోండి. గాంధీజీ నూట యాభయ్యవ జయంతి పాదయాత్రను ఎలా సెలబ్రేట్‌ చెయ్యాలో చర్చించడానికి మనల్నందర్నీ పిలిపించినప్పటికీ, ఎన్నికలు వస్తున్నాయి కాబట్టి మహారాష్ట్ర  గురించి కూడా మేడమ్‌ మాట్లాడుతున్నారు’’ అన్నారు. నా ఉద్దేశాల సారాంశాన్ని  ఆయన ఎంత అద్భుతంగా సంగ్రహించారు! దేశానికి మోదీ వంటి వ్యక్తి ప్రధానిగా ఉన్న సమయంలో కాంగ్రెస్‌కు మన్మోహన్‌ వంటి వ్యక్తి మాజీ ప్రధానిగా ఉండడం ఎంత సౌలభ్యమో తెలుస్తోంది. వెంటనే నేనేదో చెప్పబోతుంటే మన్మోహన్‌జీ మళ్లీ నాకు సౌలభ్యాన్ని ఇచ్చారు! ‘‘మేడమ్‌ సోనియాజీ చెప్పబోతున్న దానిని మరింత చక్కగా అర్థం చేసుకోండి. మహారాష్ట్రలో ఎన్సీపీ నుంచి నిన్న ఒకరు, ఇవాళ ఒకరు బీజేపీలోకి వెళ్లారు. రేపు ఒకరు వెళ్లబోతున్నారు. ఎన్సీపీ వాళ్లు బీజేపీలోకి వెళ్తున్నారంటే వాళ్లు ఎన్సీపీ నుంచి వెళ్తున్నట్లు కాదు, కాంగ్రెస్‌ నుంచి వెళుతున్నట్లు. ఎన్సీపీ వచ్చింది కాంగ్రెస్‌ నుంచే కాబట్టి’’ అన్నారు మన్మోహన్‌! యూనిట్‌ చీఫ్‌లు, ఏఐసీసీ ఇన్‌చార్జిలు వెంటనే నా వైపు చూశారు! ‘‘మేడమ్‌జీ.. ఇందాకటి మీ ప్రశ్న ఇప్పుడు మాకు అర్థమైంది. ‘మీటింగ్‌కి సీనియర్‌ లీడర్‌లలో ఒక్కరు మిస్‌ అయినా మీకూ వెలితిగా అనిపిస్తుందా..’ అని కదా మీరు అడిగారు?’’ అన్నారు! అంతసేపటికి గానీ వాళ్లు నిటారు కాలేదు. ‘‘అవును’’ అన్నాను. ‘‘ఎవరు మిస్‌ అయినా వెలితిగా అనిపించదు కానీ, రాహుల్‌ బాబు మిస్‌ అయితే మాత్రం అనిపిస్తుంది’’ అన్నారు. మళ్లీ మన్మోహన్‌ వైపు చూశాను. ‘‘రాహుల్‌ బాబుని మేడమే పిలవలేదు. బాబు గాంధీజీని మిస్‌ అవుతున్నారని తెలిసి పాదయాత్ర ఏర్పాట్లకు పంపారు’’ అని చెప్పారు! ఆయన వైపు కృతజ్ఞతగా చూశాను.

అంతా వెళ్లిపోయారు. ప్రధాని వెళ్లిపోయారు. మూడొందల మంది జర్నలిస్టులు వెళ్లిపోయారు. అరవై మంది స్కూలు పిల్లలు వెళ్లిపోయారు. నూటా ముప్ఫై కోట్ల మంది భారతీయులూ టీవీల ముందు నుంచి వెళ్లిపోయే ఉంటారు. ఇస్రో స్టాఫ్‌ కూడా వెళ్లలేక వెళ్లలేక వెళ్లిపోయారు.  ఆపరేషన్స్‌ కాంప్లెక్స్‌లో ఒక్కడినే కూర్చొని ఉన్నాను. రైల్వే స్టేషన్‌లో ఒంటరి ప్రయాణికుడిలా ఏ నంబరూ లేని ప్లాట్‌ఫాం మీద నిలబడి ఉన్నట్లుగా అనిపించింది. ‘దయచేసి వినండి. చంద్రుడిపైకి మీరు పంపిన ఉపగ్రహం మరికొద్ది నిమిషములలో చంద్రునిపై దిగబోవుచున్నది’ అనే ఒక అనౌన్స్‌మెంట్‌ను నా మనసు పిచ్చిగా కల్పించుకుంటోంది. కట్‌ అయిన సిగ్నల్స్‌ మళ్లీ కనెక్ట్‌ కావనేముంది?!  ట్రాకింగ్‌ రూమ్‌లో గోడలపై వరుసగా కంప్యూటర్‌ స్క్రీన్‌లు. అంతరిక్షంలో ఏం జరగలేదో ఆ జరగని దానిని మాత్రమే అవి చూపగలవు. ఏం జరిగితే బాగుండేదని నా అంతరంగంలో ఉందో, ఆ బాగుండే దానిని చూపిస్తే అవి కంప్యూటర్‌లు ఎందుకవుతాయి? ఓదార్చి, భుజం తట్టి, ‘నెక్స్‌›్ట టైమ్‌ బెటర్‌ లక్‌’ అని చెప్పే మనుషులు అవుతాయి. వెళ్లే ముందు భుజం తట్టి వెళ్లారు ప్రధానమంత్రి. ఇంతవరకు సాధించిన దానికి, ఇక ముందు సాధించబోయే దానికీ! వెళ్లే ముందు బొటనవేళ్లు ఎత్తి చూపి వెళ్లారు జర్నలిస్టులు.. ‘మిస్టర్‌ శివన్, మీ అంతరిక్షంలో జరిగేది, జరగనిదీ ఏదైనా మాకు బిగ్‌ ఈవెంటే..’ అని అంటూ! వెళ్లే ముందు స్కూల్‌ పిల్లలు ‘ఫీల్‌ అవకండి అంకుల్‌’ అన్నట్లు చూసి వెళ్లిపోయారు. రాత్రి కలలోకి చందమామ వస్తే కనుక క్లాస్‌ పీకాలన్న కృతనిశ్చయం ఆ పిల్లల కళ్లలో కనిపించింది! ‘ఇంత కష్టపడ్డాం కదా, నువ్వెందుకు అందలేదు చందమామా?’ అని గొడవపడతారేమో వీళ్లంతా. ‘అయినా అందనంత దూరంలో ఉండటం ఏంటి నువ్వు! ఎక్కడానికి ఎవరెస్టులా, ఈదడానికి హిందూ మహాసముద్రంలా అందుబాటులో ఉండొచ్చుగా అంటారేమో వీళ్లలోనే కాస్త పెద్దపిల్లలు. మరీ చిన్నవాళ్లయితే.. ‘మాకు అందొద్దులే చందమామా.. మా అమ్మ మా తమ్ముడిని ఎత్తుకుంటే వాడి చేతికి అందేలా నువ్వుంటే చాలు’ అని బంపర్‌ ఆఫర్‌ ఇస్తారేమో చంద్రుడికి. ఆలోచనలు తెగట్లేదు. ఎక్కడ తెగి ఉంటుంది కమ్యూనికేషన్‌! ఎటువైపు తిరిగి ఉంటుంది ల్యాండర్‌ డైరెక్షన్‌! చంద్రుడికి రెండు కిలో మీటర్ల దగ్గరి వరకూ వెళ్లి మిస్‌ అయిందని కాదు, కోట్ల రూపాయలు ఖర్చయ్యాయని కాదు, ల్యాండ్‌ అయి ఉంటే ఇండియాకు గొప్పగా ఉంటుందని కాదు. స్కూలు పిల్లల కేరింతల కోసమైనా చంద్రయాన్‌ సక్సెస్‌ అయి ఉండవలసింది.  ‘‘సర్‌’’ అని పిలుపు! తల తిప్పి చూశాను. టీమ్‌లోని కుర్ర సైంటిస్ట్‌. ‘‘నువ్వింకా వెళ్లలేదా?’’ అన్నాను. ‘‘రండి సర్‌ వెళ్దాం’’ అన్నాడు.  ‘‘కూర్చో. బయటికెళ్తే చంద్రుడికి ముఖమెలా చూపిస్తాం’’ అన్నాను నవ్వుతూ. అతడూ నవ్వాడు. జర్నలిస్టు అవుదామని ఇంటి నుంచి బయల్దేరి, సైంటిస్టు అయి ఇస్రోకి వచ్చిన కుర్రాడు అతడు.  ‘‘సర్, మనం సక్సెస్‌ అయి ఉంటే మీడియా ఏం రాసేదో చెప్పమంటారా?’’ అన్నాడు నవ్వుతూ. చెప్పమన్నట్లు చూశాను. ‘‘చంద్రుడి దక్షిణ ధ్రువంపై భారత్‌ విజయవంతంగా ల్యాండ్‌ అయింది. ఇక బీజేపీ ప్రభుత్వం దక్షిణాదిన ల్యాండ్‌ అవడమే మిగిలింది అని రాసేవి సర్‌’’ అని నవ్వాడు.  అది నన్ను నా మూడ్‌లోంచి బయటికి లాగే ప్రయత్నమని అర్థమైంది. వాత్సల్యంగా అతడి భుజం తట్టాను.

‘‘ఎక్కడున్నావ్‌?’’ అన్నాడు విజయ్‌మాల్యా ఫోన్‌ చేసి, ముందూ వెనుకా ఏమీ లేకుండా.  ‘‘ఎవర్నువ్వు?’’ అన్నాను.  ‘‘ఆ.. ఎవర్నా! నిర్మలా సీతారామన్‌ని. విజయ్‌మాల్యా గొంతుతో మాట్లాడుతున్నా ఇండియా నుంచి’’ అన్నాడు!  ‘‘మాల్యా.. మందులో ఉన్నట్లున్నావ్‌. తాగినవాడు మాట్లాడుతూ కూర్చుంటే తాగనివాడు వింటూ కూర్చోవడం బ్యాంకులకు ఎగ్గొట్టిన అప్పుల్ని తీర్చడం కన్నా కష్టమైన విషయం. నాకు వినే మూడ్, మాట్లాడే మూడ్‌.. రెండూ లేవు. ఫోన్‌ పెట్టేయ్‌’’ అన్నాను.  ‘‘ఎక్కడున్నావ్‌?’’ అన్నాడు మళ్లీ, ఫోన్‌ పెట్టేయకుండా.  వినేలా లేడు. ఇండియాలో ఉన్నప్పుడు పంజాబ్‌ నేషనల్‌ బ్యాంక్‌ ఎండీలు, సీఈవోలు ఇలాగే సమయం సందర్భం లేకుండా ఫోన్‌లు చేసేవాళ్లు.. ‘ఎప్పుడు కడతావ్‌?’ అని. ‘భోజనం చేస్తున్నా’ అనేవాడిని. అయినా వినకుండా ‘ఎప్పుడు కడతావ్‌?’ అనేవాళ్లు.  ‘బాత్రూమ్‌లో ఉన్నా’ అనేవాడిని. అయినా వినకుండా ‘ఎప్పుడు కడతావ్‌?’ అనేవాళ్లు.  ‘ఏంటి కట్టడం?’ అన్నాను ఓ రోజు. ‘భోజనం చేస్తున్నారా?’ అని అడిగారు! ‘ఏంటి కట్టడం?’ అన్నాను మళ్లీ ఇంకో రోజు. ‘బాత్రూమ్‌లో ఉన్నారా?’ అని అడిగారు! కొన్ని నెలలు గ్యాప్‌ ఇచ్చి, కొత్త వ్యక్తి ఫోన్‌ చేశాడు.  ‘‘మిస్టర్‌ నీరవ్‌ మోదీ.. మీరు భోజనం చేస్తూ గానీ, బాత్రూమ్‌లో స్నానమాచరిస్తూ గానీ లేకపోతే నేను చెప్పబోయేది వినడం కోసం రెండు నిముషాలు వెచ్చించగలరా? మీరిక్కడ అర్థం చేసుకోవలసింది ఏమిటంటే.. నేను మిమ్మల్ని ఏమీ అడగబోవడం లేదు. చెప్పబోవాలని మాత్రమే ప్రయత్నిస్తున్నాను. నేనిప్పుడు మీకెంతో ప్రియమైన పంజాబ్‌ నేషనల్‌ బ్యాంక్‌ ఎగ్జిక్యూటివ్‌గా మీకు పరిచయం అవుతున్నాను. నన్ను కొనసాగించమంటారా?’’ అని అభ్యర్థించాడు! బ్యాంకుల సంస్కరణ అంతగా ఎప్పుడు జరిగిందో నేను గుర్తించనే లేదు!  ‘కొనసాగించండి’ అన్నాను.  అతడు మొదలుపెట్టాడు.  ‘మిస్టర్‌ నీరవ్‌ మోదీ.. బ్యాంకులో మీరు డబ్బు వేసుకుంటే మీకు వడ్డీ వస్తుంది కదా. అలాగే బ్యాంకు మీ దగ్గర డబ్బు వేసుకుంటే బ్యాంకుకూ వడ్డీ రావాలి కదా. గాట్‌ మై పాయింట్‌..’ అన్నాడు.  ‘గాట్‌ యువర్‌ పాయింట్‌ .. ‘ఎప్పుడు కడతావ్‌’ అనే కదా మీరు అడుగుతున్నారు’ అన్నాను. ‘వాట్‌ ఐ మీన్‌..’ అంటూ ఏదో చెప్పబోయాడు. ఫోన్‌ పెట్టేశాను. తర్వాత లండన్‌ వచ్చేశాను.   ‘‘మాట్లాడవేంటి.. ఎక్కడున్నావ్‌..’’ అన్నాడు మాల్యా మళ్లీ.  ‘‘నీలాగా బెయిల్‌ మీద ఉంటే ఆక్స్‌ఫర్డ్‌ స్ట్రీట్‌లోనో, బ్రిక్‌ లేన్‌లోనో, ఆబే రోడ్‌లోనో ఉన్నానని చెప్పేవాడిని’’ అన్నాను. ఆ మాటకు బాగా హర్ట్‌ అయినట్లున్నాడు మాల్యా.  ‘‘మందులో ఉన్నవాడికీ కొన్ని ఎథిక్స్‌ ఉంటాయి నీరవ్‌. జైల్లో ఉన్నవాడిని బెయిల్‌లో ఉన్నవాడు ‘ఎక్కడున్నావ్‌ ?’ అని అడక్కూడదని నాకూ తెలుసు. నా ఉద్దేశం ఏమిటంటే నిన్ను ఏవిధంగానూ సంతోషపెట్టని వాళ్ల మధ్య నువ్వీ క్షణంలో లేవు కదా అని..’’ అన్నాడు.  ‘‘లేను చెప్పు’’ అన్నాను.  ‘‘నీ బ్యాంకులో నీవి ఏడు వేల కోట్ల రూపాయలు ఉన్నాయి కదా’’ అన్నాడు.  ‘‘నావేమిటి? నేను కట్టాల్సినవి’’ అన్నాను. మాల్యా నవ్వాడు.  ‘‘ఇకనుంచీ నువ్వు ‘డబ్బు కట్టలేకపోయానే’ అనే చింతతో అనుక్షణం కుమిలిపోనక్కర్లేదు అని చెప్పడానికే ఫోన్‌ చేశాను నీరవ్‌. లాభాల కోసమట.. ఇండియాలో బ్యాంకుల్ని కలిపేస్తున్నారు. నీకు సంతోషం కలిగించే విషయం చెప్పనా.. నీ బ్యాంకులో కూడా రెండు పెద్ద బ్యాంకులు  కలుస్తున్నాయి’’ అన్నాడు!

‘‘పీ చిదంబరం, రాహుల్‌ గాంధీ కూడా మన మధ్య ఉంటే బాగుండేది’’ అన్నారు అభిషేక్‌ సింఘ్వీ! ఆయన అలా ఎందుకన్నారో అర్థం కాలేదు. చిదంబరం సీబీఐ కస్టడీలో ఉన్నారు. రాహుల్‌ శ్రీనగర్‌ పర్యటనలో ఉన్నారు.  సింఘ్వీ, శశి థరూర్, శర్మిష్ట ముఖర్జీ, నేను.. అనుకోకుండా ఒకచోట కలుసుకున్నాం. అనుకోకుండా కలుసుకున్నాం కాబట్టి మంచి విషయాలేవైనా మాట్లాడుకుందామని నలుగురం అనుకున్నాం. నాకైతే మోదీజీ తప్ప మరే మంచి విషయమూ కనిపించడం లేదు ప్రస్తుతం దేశంలో. వెంటనే ఆ మాట అంటే బాగుండదని ముందు మంచిచెడుల గురించి మాట్లాడ్డం మొదలు పెట్టాను.  ‘‘చెడ్డవాడు మంచి చేసినా మంచి అనాలి. మంచివాడు చెడు చేసినా చెడు అనాలి.  మంచిని కూడా మనం చెడు అంటుంటే, రేపు మనం మంచి చెప్పినా అది చెడే అవుతుంది’’ అన్నాను.  ఆ మాట అంటున్నప్పుడే సింఘ్వీ ఈ మాట అన్నారు.. ‘పీ చిదంబరం, రాహుల్‌ గాంధీ కూడా మన మధ్య ఉంటే బాగుండేది’ అని!  వెంటనే శర్మిష్ట ‘వహ్వా.. వహ్వా’ అన్నారు. ‘‘శర్మిష్టాజీ మీరెందుకు వహ్వా వహ్వా అని అన్నారు? చిదంబరం, రాహుల్‌  కూడా మనతో ఉంటే బాగుండేదని సింఘ్వీ అన్నందుకా?!’’ అని అడిగాను. ‘‘కాదు జైరామ్‌జీ, మంచిచెడులపై మీ అబ్జర్వేషన్‌ బాగుంది. విమర్శ.. విధానాల మీద ఉండాలి కానీ, వ్యక్తుల మీద ఉండకూడదని చక్కగా చెప్పారు. మోదీ గురించే కదా’’ అని నవ్వారు ఆవిడ. ‘‘మీరూ చక్కగానే అర్థం చేసుకున్నారు శర్మిష్టాజీ. మోదీని అదేపనిగా దెయ్యం దెయ్యం అంటుంటే మోదీ దేవుడైపోయి మనం దెయ్యాలమైపోతాం. ఇంట్లో ఎవరైనా దేవుడి పటం పెట్టుకుంటారు కానీ, దెయ్యం పటం పెట్టుకుంటారా?!’’ అన్నాను.  థరూర్‌ నవ్వుతూ నా వైపు చూశారు. కాంగ్రెస్‌లో నాకు నచ్చే నవ్వు అది.  ‘‘నేనూ ఆరేళ్లుగా ఇదే చెబుతున్నాను జైరామ్‌జీ. మంచి చేసినప్పుడు మోదీని మనం మంచివాడు అనకపోతే, చెడు చేసినప్పుడు మోదీని మనం చెడ్డవాడు అనలేం. మన చెడు నుంచి మనం తప్పించుకోగలం కానీ, అవతలి వ్యక్తి మంచి నుంచి మనం తప్పించుకోలేం’’ అన్నారు థరూర్‌.  బాగా చెప్పాడనిపించింది. శర్మిష్ట కూడా ‘బాగా చెప్పారు’ అన్నట్లు థరూర్‌ వైపు మెచ్చుకోలుగా చూశారు. ‘‘నేనూ అదే చెప్పబోతున్నా’’ అన్నారు సింఘ్వీ.  ‘‘మీరేం చెప్పబోతున్నారు సింఘ్వీ?’’ అని అడిగాను.  ‘‘మోదీ ఏం చేసినా మనం విమర్శిస్తూ ఉంటే మనం ఏం విమర్శించినా మోదీ ఏదో చేస్తున్నట్లే కనిపిస్తుంది. ఉజ్వల స్కీమ్‌ని మనం గ్యాస్‌ అన్నాం. ‘అవును గ్యాసే. కాంగ్రెస్‌ గ్యాస్‌ కొట్టింది. మోదీ గ్యాస్‌ ఇచ్చాడు’ అన్నారు జనం. చేస్తున్న వంటను ఆపేసి మరీ మోదీకి ఓటేసి వచ్చారు. నా అనుమానం చిదంబరం ఇంట్లో పనిచేసే వంట మనిషి కూడా మోదీకే ఓటు వేసుంటుందని..’’ అన్నారు సింఘ్వీ.  చిదంబరం మాట రాగానే సింఘ్వీ అన్నమాట గుర్తొచ్చింది. ‘‘చిదంబరం, రాహుల్‌ కూడా మన మధ్య ఉంటే బాగుండేదని అన్నారు కదా! మీకెందుకలా అనిపించింది సింఘ్వీ?’’ అని అడిగాను.  ‘‘చిదంబరం కూడా మోదీలో మంచిని చూశారు జైరామ్‌జీ. మోదీ పాలసీలు బాగున్నాయని ఈమధ్యనే కదా అన్నారు.. అరెస్ట్‌ అవడానికి ముందు..’’ అన్నారు సింఘ్వీ.  ‘‘మరి రాహుల్‌గాంధీ ఏం మంచి చూశారు మోదీలో?’’ అన్నాను.  ‘‘చూడలేదు.. మన మధ్య ఉంటే, శ్రీనగర్‌ పర్యటనలో రాహుల్‌కి మంచేమైనా కనిపించేదేమోనని’’ అన్నారు సింఘ్వీ!  

తెలుసు కదా అని ఏదైనా చెప్పబోతే, ‘మాకు తెలియకపోతే కదా’ అని ఎవరైనా చటుక్కున అనేస్తే మనసు ఎంత చివుక్కుమంటుంది! ‘డెబ్బయ్‌ తొమ్మిదేళ్ల వయసులోని రాజకీయవేత్తకు, ఆరితేరిన ఆర్థిక నిపుణుడికి మనకు తెలిసినవే కాకుండా, అదనంగా మరికొన్ని కూడా తెలిసి ఉండే అవకాశం ఉందేమో తెలుసుకుందాం’ అని వీళ్లంతా ఎందుకు అనుకోరు?! రీసెంట్‌గా నిర్మలా సీతారామన్‌కు దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను ఎలా గట్టెక్కించవచ్చో ఐదు టిప్స్‌ ఇచ్చాను. ‘అసలు గట్టెక్కించాల్సిన అవసరం ఏముందీ’ అన్నట్లు విస్తుపోయి చూశారు! బీజేపీ గట్టున ఉంటే దేశం కూడా గట్టునే కదా ఉంటుంది అని ఆమె నమ్మకం కావచ్చు. ‘‘ఎందుకలా విస్తుపోయి చూశారు నిర్మలగారూ?’’ అన్నాను. ‘‘బీజేపీ వాళ్లకు బీజేపీ వాళ్లు టిప్స్‌ ఇవ్వడం నేనెక్కడా చూళ్లేదు. మీరు బీజేపీ అయుండి, నేను బీజేపీ అయుండి మీరు నాకు టిప్స్‌ ఇవ్వడమేవిస్మయంగా ఉంది’’ అన్నారు. ‘‘అయితే మీకు నా టిప్స్‌ నచ్చాయి కానీ, ఆ టిప్స్‌ని నేనివ్వడమే మీకు నచ్చలేదన్నమాట’’ అన్నాను.‘‘నేను అడగకుండా ఎవరు నాకు టిప్స్‌ ఇచ్చినా నాకు నచ్చదు సుబ్రహ్మణియన్‌ గారూ. పైగా మీరు ‘టిప్స్‌ ఇచ్చేదా’ అని నన్ను అడక్కుండానే నాకు టిప్స్‌ ఇచ్చేశారు’’ అన్నారు  సీతారామన్‌! రెండు పొరపాట్లు చేశానని అర్థమైంది. అడగకుండా టిప్స్‌ ఇవ్వడం. టిప్స్‌ఇమ్మంటారా అని అడగకపోవడం.సీతారామన్‌ గురించి ఆలోచిస్తూ ఉంటే అయోధ్య రాముడి గురించి కబురొచ్చింది!  ‘‘మిస్టర్‌ సుబ్రహ్మణియన్‌.. కేసును సుప్రీం కోర్టు తీసేసుకుంది. మధ్యవర్తులు చేతులెత్తేశారు. మీరేం చెప్పదలచుకున్నారు? ఇండియా వాంట్స్‌ టు నో’’ అంటున్నాడు ఆర్ణబ్‌ గోస్వామి! ‘‘ఇండియా నా నుంచి తెలుసుకోవాలని కోరుకుంటోందా?!’’ అని అడిగాను నిస్సత్తువగా. చెప్పలేకపోవడం వల్ల దేహానికి కలిగిన నిస్సత్తువ కాదది. వినేవారెవరన్న నిస్పృహ వల్ల మనసును ఆవరించిన నిస్సత్తువ. ‘‘ఎస్‌ మిస్టర్‌ సుబ్రహ్మణియన్‌.. ఇండియా వాంట్స్‌ టు నో అబౌట్‌ యువర్‌ కామెంట్స్‌. అయోధ్య మధ్యవర్తుల కమిటీలో ఉండేందుకు అప్పట్లో మీరూ ఉత్సాహం చూపారు కదా..’’ అన్నాడు ఆర్ణబ్‌.  ‘‘నా దగ్గర కామెంట్స్‌ ఏమీ లేవు ఆర్ణబ్‌. టిప్స్‌ ఉన్నాయి. అవి ఇండియాకు పనికొస్తాయా? ఎందుకంటే ఇండియాలోనే  కొందరు నేనిచ్చే టిప్స్‌ని తీసుకోవాలని అనుకోవడం లేదు’’ అన్నాను. ‘‘వెల్‌ మిస్టర్‌ సుబ్రహ్మణియన్‌. ఇండియా అంటే.. మీ టిప్స్‌ని తీసుకోనివాళ్లు మాత్రమే కాదు, మీ టిప్స్‌ని తీసుకునేవాళ్లు కూడా..’’ అన్నాడు ఆర్ణబ్‌. ‘‘మరి ముందే టిప్స్‌ కావాలని ఎందుకు అడగలేదు ఆర్ణబ్‌! ఇండియా వాంట్స్‌ టు నో అబౌట్‌ యువర్‌ కామెంట్స్‌ అని కదా మీరన్నారు..’’ అన్నాను. ఆర్ణబ్‌ పెద్దగా నవ్వాడు. ఆర్ణబ్‌ పెద్దగా చెవులు పగిలేలా మాట్లాడ్డమే తప్ప, ఏవీ పగలకుండా పెద్దగా నవ్వడం ఇదే తొలిసారి నేను వినడం! చెవులు పగలడమే బాగుంది.  ‘‘మిస్టర్‌ సుబ్రహ్మణియన్‌.. ముందే టిప్స్‌ కావాలని మిమ్మల్ని ఎందుకు అడగలేదంటే, కామెంట్స్‌ అడిగినా మీరిచ్చేది టిప్సే కదా అనే నమ్మకం..’’ అన్నాడు! ‘‘నమ్మకం మంచిదే ఆర్ణబ్‌. ఒకవేళ నా మూడ్‌ బాగుండి, టిప్స్‌ ఇవ్వకుండా మీరడిగినట్లు కామెంట్సే ఇస్తే?’’ అన్నాను. ‘‘మీకు తెలియందేముంది మిస్టర్‌ సుబ్రహ్మణియన్, మూడాఫ్‌ చెయ్యడానికి మా దగ్గర ఒక టీమ్‌ ఎప్పుడూ ట్వంటీ ఇంటూ సెవన్‌.. పని చేస్తూనే ఉంటుంది కదా’’ అన్నాడు ఆర్ణబ్‌! 

సీఎం సీట్లో కూర్చున్నాను. కొత్తగా ఏం లేదు. కామన్‌ థింగ్‌లా ఉంది. ఇది నాలుగోసారి కూర్చోవడం. మూడుసార్లు కూర్చొని లేవడంతో నాలుగోసారి అయింది కానీ, మూడైదులు పదిహేనేళ్లు పూర్తయినందుకు నాలుగోసారి కాలేదు. శుక్రవారమే ప్రమాణ స్వీకారం అయింది. సీఎం సీట్లో కూర్చోవడం నాకు కామన్‌ థింగే అయినా, మూడు రోజులపాటైనా సిఎంగా ఉండడం అన్‌ కామన్‌థింగ్‌. రేపు సోమవారం బల నిరూపణ. నిరూపణలో నిలబడగలిగితే మళ్లీ పడిపోయేలోపు మరికొన్ని రోజులో, నెలలో కూర్చోడానికి ఉంటుంది. కుర్చీ కదలకుండా ఉండాలంటే నూట పన్నెండుమంది వచ్చి గట్టిగా పట్టుకోవాలి. పట్టుకోడానికి ఇప్పటికి నూటా ఆరుమంది ఉన్నారు. మరో ఆరుగురు దొరకాలి. కుర్చీలనైతే పట్టుకురావచ్చు. కుర్చీని కదలకుండా పట్టుకునే వాళ్లను ఎక్కడి నుంచి పట్టుకురావాలి?! ‘మీరెవరూ ఇందులో కదలకుండా కూర్చోలేరు కానీ, నాకు పంపించేయండి యాంటిక్‌ పీస్‌గా రాష్ట్రపతి భవన్‌లో ఓ ఆర్నెల్లు ఉంచుకుంటాను’ అని రామ్‌నాథ్‌ కోవింద్‌ అడిగినా ఇచ్చేయడం తప్ప చేయగలిగిందేమీ లేదు. బీజేపీకి కుర్చీ నిలబడడం ముఖ్యం. అందులో యడ్యూరప్ప కూర్చున్నాడా, యడియూరప్ప అని పేరు మార్చుకుని కూర్చున్నాడా అక్కర్లేదు.  రాజ్‌భవన్‌లో ప్రమాణ స్వీకారం చేసి వస్తుంటే వాజూభాయ్‌ చెయ్యిపట్టి ఆపారు. ‘‘తొందరేం లేదు. మీ ఇష్టం వచ్చినప్పుడే మీ బలాన్ని నిరూపించుకోండి’’ అన్నారు. బల నిరూపణ ఎంత ఆలస్యం అయితే అన్ని రోజులు íసీఎంగా ఉండొచ్చన్నదే ఆయన మాటల్లోని అంతరార్థం కనుకైతే ఐదోసారి కూడా నేను íసీఎం సీట్లో కూర్చోవలసి రావచ్చని ఆయన గట్టిగా నమ్ముతున్నారని అనుకోవాలి. ‘‘తొందరేం లేదు కానీ, ఆలస్యం మాత్రం ఎందుకు వాజూభాయ్‌. సోమవారమే నిరూపించుకుంటాను’’ అన్నాను. ‘‘పోనీ జూలై ముప్పై ఒకటి వరకైనా టైమ్‌ తీసుకోండి..’’ అన్నారు ఆపేక్షగా!  మెజారిటీ నిరూపించుకొమ్మని కుమారస్వామికి ఒకే రోజు ఉదయం, మధ్యాహ్నం, సాయంత్రం.. మూడు డెడ్‌లైన్‌లను విధించి తొందరపెట్టిన వాజూభాయ్‌కి.. మెజారిటీ నిరూపించడానికి తొందరేమిటని నాతో అంటున్న వాజూభాయ్‌కి ఎంత తేడా!  ప్రమాణ స్వీకారం అయ్యాక ఢిల్లీ నుంచి నాకు ఫోన్‌ వస్తుందనుకున్నాను. రాలేదు! ‘సోమవారమే అంటే ఎట్లా? అంత తొందరగా!’ అని ఎవరైనా ఫోన్‌ చేసి అడుగుతారనుకున్నాను. అడగలేదు! సీఎంగా కుమారస్వామి రాజీనామా చేసినప్పుడు కూడా అంతే. మంగళవారం రాత్రి ఆయన కుర్చీలోంచి దిగిపోతే బుధవారం, గురువారం మౌనంగా ఉండి, శుక్రవారం ఉదయం నాకు ఫోన్‌ చేశారు అమిత్‌షా.. ‘మీరెళ్లి ఆ కుర్చీలో కూర్చోండి’ అని. ఇప్పుడూ ఏదో ప్లాన్‌ చేసే ఉంటారు. చేయకపోయినా, నేను అమిత్‌షాకు ఫోన్‌ చేసి  అడగడానికి ఏమీ లేదు. కర్ణాటకలో నాతో పాటు ఇంకో యడియూరప్ప ఉండి, ఆ యడియూరప్ప కూడా బీజేపీలోనే ఉండి, ఆ యడియూరప్ప నాలా డెబ్బై ఆరేళ్ల వయసులో కాకుండా, పాతికేళ్ల వయసులో ఉన్నా కూడా అమిత్‌షా నన్ను కాదనుకుని అతడిని తీసుకుంటాడని అనుకోను. బీజేపీలో డెబ్బై ఐదేళ్లు దాటితే రిటైర్‌మెంట్‌. ఐదేళ్ల తర్వాత మోదీ మూడోసారి కూడా ప్రధాని అయి, డెబ్బై ఐదేళ్ల వయసు తర్వాత కూడా ఆయన ప్రధానిగా కొనసాగాలంటే డెబ్బై ఆరేళ్లున్న నన్ను ఇప్పుడు ఒక రిఫరెన్స్‌గా అమిత్‌షా నిలబెట్టాలి. అందుకోసం అమిత్‌షా ఏమైనా చెయ్యాలి. బల నిరూపణ సోమవారమే అయినా, వారం తర్వాతే అయినా.

కుమారస్వామి మూడ్‌లో లేరు. మూడ్‌లో లేకపోతే లేకపోయారు, సిఎం సీట్‌లో కూర్చునే మూడ్‌ కూడా ఆయనలో కనిపించడం లేదు! ఆదివారం ఎప్పుడు పోతుందా, సోమవారం ఎప్పుడు వస్తుందా, ఎప్పుడు విశ్వాస తీర్మానంలో ఓడిపోతామా? ఎప్పుడు వెళ్లి ప్రతిపక్షంలో కూర్చుంటామా అన్నట్లుగానే ఉన్నారు. సోమవారం ఫ్లోర్‌ టెస్ట్‌. ‘‘సోమవారమే కదా రమేశ్‌’’ అని అడిగారు కుమారస్వామి నుదుటిని చేత్తో పట్టుకుని. ఏడాదిగా ఆయన అలా నుదుటిని చేత్తో పట్టుకునే కూర్చుంటున్నారు. సభ లోపల అంతే, సభ బయటా అంతే. అసలు లోపలనీ బయటనీ కాదు.. మనిషి కనపడితే చాలు, నుదుటిపైకి ఆయన చెయ్యి వెళ్లిపోతోంది. మనుషుల మీద నమ్మకం పోయి, అదలా వెళ్లిపోతున్నట్లుంది. ‘‘మాట్లాడవేం రమేశ్‌! సక్సెస్‌ఫుల్‌గా పైకి లేస్తామంటావా?’’ అని అడిగారు. సర్‌ప్రైజ్‌ అయ్యాను. ‘సక్సెస్‌ఫుల్‌గా పడిపోతామా రమేశ్‌’ అని అడగాలి అసలైతే ఆయన ఇప్పుడున్న మూడ్‌లో. ‘సక్సెస్‌ఫుల్‌గా పైకి లేస్తామా రమేశ్‌?’ అని అడిగారంటే ఆయన మూడ్‌లోనే ఉన్నారని!  ‘‘సంతోషంగా ఉంది కుమారస్వామి’’ అన్నాను. కుమారస్వామిని కుమారస్వామి అనేంత చనువు ఆయన దగ్గర నాకు ఉంది. ఉంది అని నేను అనుకుంటున్నాను కానీ, ఉంటే తప్పేముంది అని ఆయన అనుకుంటున్నారో లేదో నుదుటిపై నుంచి ఆ చెయ్యి అడ్డు తీస్తే గానీ తెలియదు. కుమారస్వామి నా కంటే పదేళ్లు చిన్న. పైగా పాతికేళ్ల క్రితమే దేవెగౌడ దగ్గర స్పీకర్‌గా చేశాను. తండ్రి దగ్గర స్పీకర్‌గా చేసి, కొడుకు దగ్గరా స్పీకర్‌గా చేస్తున్నప్పుడు తెలియకుండానే ఆ మాత్రం చనువు వద్దన్నా వచ్చేస్తుందేమో. ఆయన నన్ను రమేశ్‌ అంటారు. నేను కుమారస్వామి అంటాను.  ‘‘ఇప్పుడే ఎందుకు సంతోషం? సక్సెస్‌ఫుల్‌గా పైకి లేచాక కదా. అసలే ఒకసారి ఫెయిలయ్యాం. క్రయోజనిక్‌ ఇంజిన్‌లో మళ్లీ ఏదైనా సాంకేతిక లోపం తలెత్తితే?!’’ అన్నారు కుమారస్వామి.  ఒక్క క్షణం ఏమీ అర్థం కాలేదు. ఆయన అంటున్నది చంద్రయాన్‌ గురించి!! మూడ్‌లోకి వచ్చారనుకున్నాను కానీ, మూడ్‌లోనే ఉండిపోతారని అనుకోలేదు.‘‘మీరు ఫ్లోర్‌ టెస్ట్‌ గురించి అడుగుతున్నారని అనుకున్నాను. స్పేస్‌ టెస్ట్‌ గురించని అనుకోలేదు’’ అన్నాను. ‘‘ఫ్లోర్‌ టెస్ట్‌లో మీరు గానీ, నేను గానీ సంతోషపడేందుకు ఏముంటుంది రమేశ్‌? మీరు స్పేస్‌ టెస్ట్‌ గురించి చెబుతారనే నేను అనుకున్నాను’’ అన్నారు కుమారస్వామి.. ప్యాంట్‌ జేబులోంచి కర్చీఫ్‌ బయటికి తీసి! ఆయన కర్చీఫ్‌ని తీశారంటే తీరని ఆవేదనలో ఉన్నారనే. పైకి స్పేస్‌ అంటున్నారు కానీ, ఆయన లోపలంతా ఫ్లోరే ఉన్నట్లుంది.  ‘‘మీరలా కర్చీఫ్‌ బయటికి తీసినప్పుడల్లా నాకొకటి అర్థం కాకుండా ఉండిపోతుంది కుమారస్వామీ’’ అన్నాను. ‘‘మీకేం అర్థం కాకుండా ఉండిపోకూడదని మీరు అనుకుంటున్నారో చెప్పండి రమేశ్‌’’ అన్నారు కుమారస్వామి. ‘‘కర్చీఫ్‌ను తియ్యకుండానే కన్నీళ్లను ఆపలేమా అన్నది నాకెప్పుడూ అర్థం కాని విషయం. మీరనే కాదు. ఎవరైనా..’’ అన్నాను.  విరక్తిగా నవ్వారు కుమారస్వామి. ‘‘వస్తున్న కన్నీళ్లను, వెళ్తున్న ఎమ్మెల్యేలను ఎవరాపగలరు’’ అన్నారు నవ్వుతూనే కళ్లు తుడుచుకుంటూ.  కర్ణాటక అసెంబ్లీలో విశ్వాస తీర్మానంపై మూడు రోజులుగా చర్చ జరుగుతోందని మాత్రమే  దేశానికి తెలుసు. కుమారస్వామి సీఎం అయిన నాటి నుంచి పద్నాలుగు నెలలుగా జరుగుతున్నదీ అదేనని ఆయనకు, నాకు మాత్రమే తెలుసు.

కూతుర్ని గుండెలపై ఆడిస్తున్నప్పుడు కూతురితో పాటు ఆమెకు ఇష్టమైన బొమ్మా తండ్రి గుండెలపై ఆడే ఉంటుంది. ఈ క్షణంలో.. కూతురు వెళ్లిపోయిన ఈ క్షణంలో.. అది ఆ తండ్రికి గుర్తుకు రాకపోవచ్చు. గుర్తు లేకుండా అయితే పోదు. నేలపైనా కాకుండా, నింగిలోనూ కాకుండా తన గుండెల మీద ఉంటేనే బంగారు తల్లి భద్రంగా ఉంటుందని నాన్నకొక నమ్మకం. నిశ్చింత. జన్మనివ్వడం కోసం అమ్మ పడే నొప్పులకు తక్కువేం కాదు.. కూతురు కాసేపు కనిపించకపోతే నాన్న పడే నొప్పులు.  ఆడపిల్ల ఉన్న ప్రతి ఇంట్లోనూ ఉండేదే. నాన్న నిద్ర లేస్తాడు. కళ్లు తెరవగానే బంగారు తల్లి కనిపించాలి. నాన్న బయటి నుంచి వస్తాడు. రాగానే బంగారు తల్లి కనిపించాలి. సూర్యుడు, చంద్రుడు అని పైన ఇద్దరు ఉంటారు కదా.. లోకానికి బాగా కావలసినవాళ్లు.. వాళ్లు అక్కర్లేదు ఆయనకు! వెలుగూ కూతురే, వెన్నెలా కూతురే. అమ్మ మోయడం కనిపించేది ఆ తొమ్మిది నెలలే. తర్వాత అంతా నాన్నే మోయడం గుండెల మీద! బరువనిపించదు. కూతురు దిగితేనే గుండె బరువెక్కుతుంది. తనకై తను కూతురు దిగాలని చూస్తోందా, కాలు కిందపెట్టాలని చూస్తోందా.. నాన్నకిక నొప్పులు మొదలు! విలవిల్లాడిపోతాడు. భద్రం తల్లీ నేల. భద్రం తల్లీ నింగి. నేలపైనా కాకుండా, నింగిలోనూ కాకుండా తన గుండెల మీద ఉంటేనే బంగారు తల్లి భద్రంగా ఉంటుందని నాన్నకొక నమ్మకం. నిశ్చింత. జన్మనివ్వడం కోసం అమ్మ పడే నొప్పులకు తక్కువేం కాదు.. కూతురు కాసేపు కనిపించకపోతే నాన్న పడే నొప్పులు. కాసేపటికే ఆయన అలా అయిపోతే, గుండెల్ని ‘తేలిక చేసి’ కూతురు కిందికి దిగిపోతే? దిగిపోతే ఎలా ఉంటుందో మిర్యాలగూడ మారుతీరావుకు తెలిసే ఉంటుంది. ఇప్పుడు యూపీలోని రాజేశ్‌ మిశ్రాకు తెలుస్తోంది. బిఠారీ చైన్‌పూర్‌ ఎమ్మెల్యే ఆయన. ఆయన కూతురు సాక్షి ఈ నెల మూడున తండ్రి గుండెల మీద నుంచి దిగి పోయింది! మర్నాడే ప్రయాగరాజ్‌లోని ఒక గుళ్లో తను ప్రేమించినవాడిని పెళ్లి చేసుకుంది. అతడి పేరు అభిజిత్‌. దళితుడు. సాక్షి బ్రాహ్మలమ్మాయి. పైగా ఎమ్మెల్యే కూతురు. పైగా బీజేపీ ఎమ్మెల్యే కూతురు. పైగా యూపీలో పవర్‌లో ఉన్న పార్టీ ఎమ్మెల్యే కూతురు. రాజేశ్‌ మిశ్రా గుండె బరువెక్కింది ఈ ‘పైగా’ల వల్ల కాకపోవచ్చు. తెల్లారి లేచి చూస్తే గుండెలపై పిల్ల లేదు. ఊపిరెలా ఆడుతుంది ఏ తండ్రికైనా!  మిర్యాలగూడ మారుతీరావు నొప్పులకు, బిఠారీ ఎమ్మెల్యే రాజేశ్‌ మిశ్రా నొప్పులకు పోలికలున్నాయి. కూతురు నడిచిన ముద్దు ముద్దు పాదాల ముద్రలు ఆ ఇద్దరి గుండెలపైనా ఇంకా అలాగే ఉన్నాయి. ఆ పాదాలకున్న గజ్జెలు ఇంకా చెవుల్లో ఘల్లుఘల్లుమంటూనే ఉన్నాయి. ఇద్దరూ సంఘంలో పరువు మర్యాదలు ఉన్నవారే. ఇద్దరూ కూతురే తమ పరువుమర్యాదగా బతుకుతున్నవారే. ఇంకొక పోలిక ఉంది కానీ అది వాళ్లు  ఇష్టపడే పోలిక కాదు.  మారుతీరావు కూతురు ప్రేమించిందీ దళితుడినే, రాజేశ్‌ మిశ్రా కూతురు ప్రేమించిందీ దళితుడినే. మున్ముందు మరొక పోలిక కూడా ఉండే ప్రమాదం  ఉంది. ఇక్కడ మిర్యాలగూడలో ఈ తండ్రి ఏం చేయించాడని అనుకుంటున్నామో, అక్కడ యూపీలో ఆ తండ్రీ అదే చేయించబోయే ప్రమాదం! అమృత ప్రేమించి పెళ్లి చేసుకున్న యువకుడిని కిరాయి హంతకులు చంపేశారు. సాక్షి ప్రేమించి, పెళ్లి చేసుకున్న యువకుడినీ ఎవరైనా అలాగే చేయబోతారా? పది రోజులుగా సాక్షిని, అభిజిత్‌ని ఎవరో వెంటాడుతున్నారు. ఫోన్‌లు చేసి బెదిరిస్తున్నారు. ‘వాడిని చేసుకుంటావా!’ అని ఆమెను, ‘గొప్పింటి వాళ్లమ్మాయి కావాల్సి వచ్చిందా!’ అని అతడినీ  వేధిస్తున్నారు. నూతన వధూవరులిద్దరికీ గట్టి భద్రత కల్పించాలని నిన్న సోమవారం అలహాబాద్‌ హైకోర్టు రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి ఆదేశాలు జారీ చేసింది. అంతకన్నా ముందుగా.. వీళ్ల పెళ్లి చెల్లుబాటు అవుతుంది అని ప్రకటించింది. కోర్టు చెప్పిందని తండ్రి మనసు కుదుటపడుతుందా పెళ్లి చట్టబద్ధమైపోయింది కనుక ఇక కూతురు హ్యాపీగా ఉంటుందని?!  సాక్షి తన భర్త అభిజిత్‌తో కలిసి మీడియాను ఉద్దేశించి మాట్లాడుతున్న వీడియో ఇప్పుడు వైరల్‌ అవుతోంది. ‘‘నా భర్తపై కోర్టు ప్రాంగణంలోనే నల్లకోటు ధరించిన గుర్తు తెలియని వ్యక్తులు దాడి చేశారు. ఆయన ప్రాణాలకు ముప్పు ఉంది’’ అని చెప్పింది సాక్షి. ‘‘నాన్నా.. మమ్మల్ని వదిలెయ్‌. నా భర్తకు హాని తలపెట్టకు. దూరంగా ఎటైనా వెళ్లి బతుకుతాం’’ అని అదే వీడియోలో తండ్రిని ప్రాథేయపడింది. మరొక వీడియోలో తన భార్యను ఆమె తండ్రి నుంచి కాపాడాలని పోలీసులను వేడుకున్నాడు అభిజిత్‌. అయితే ‘‘నా కూతురి కన్నా అతడు తొమ్మిదేళ్లు పెద్దవాడు. అంతకుమించి నా అభ్యంతరం ఏమీ లేదు’’ అంటున్నారు రాజేశ్‌ మిశ్రా.  ఎవరిది పెద్దకష్టం? కూతురిపై ప్రేమను పెంచుకున్న తండ్రిదా? దళితుడితో ప్రేమను పంచుకున్న కూతురిదా? ఇద్దరివీ కష్టాలే. కూతురు అలా చేసినందుకు చాలా పోగొట్టుకోవాలి తండ్రి. పరువు, ప్రతిష్ట, వంశ గౌరవం.. ఇలాంటివన్నీ. అదృష్టం ఏంటంటే.. ఎన్ని పోయినా ఒకదాన్ని మాత్రం పోగొట్టుకోకుండా ఉండడం తండ్రి చేతుల్లోనే ఉంది. అది.. కూతురిపై ఆయనకున్న ప్రేమ! కూతుర్ని గుండెలపై ఆడిస్తున్నప్పుడు కూతురితోపాటు ఆమెకు ఇష్టమైన బొమ్మా ఆయన గుండెలపై ఆడే ఉంటుంది. ఈ క్షణంలో.. కూతురు వెళ్లిపోయిన ఈ క్షణంలో.. అది ఆ తండ్రికి గుర్తుకు రాకపోవచ్చు. గుర్తులేకుండా అయితే పోదు. కూతురిదీ తక్కువ కష్టమేం కాదు. తండ్రి సర్వస్వాన్నీ తను ధ్వంసం చేసి వెళ్లిన ఆ క్షణంలో.. తండ్రిని, తల్లిని, తోబుట్టువుల్ని వదిలి వచ్చేసిన ఆ క్షణంలో.. ఆమె పడే మనోవేదన తండ్రి కోసమే కానీ ఆయన అంగీకరించని తన ప్రేమ కోసం కాదు. తండ్రికి ఇష్టం లేని పని చేశానని కూతురు, కూతురి ఇష్టాన్ని మన్నించలేకపోయానని తండ్రీ.. ఎవరికి వారు మనసు కష్టపెట్టుకోవడంలో ఉండేది ఎటుతిరిగీ తండ్రీ కూతుళ్ల బంధమే! అనుబంధమే!!  -మాధవ్‌ శింగరాజు

ఎత్తయిన ప్రదేశం మీద నివాసం ఉంటున్నప్పుడు మనసుని పనిగట్టుకుని ఉన్నతమైన పీఠం మీద ఆసీనం చేయించవలసిన అవసరం ఏముంటుంది?! మనిషి ఏళ్లుగా ఒక ప్రదేశంలో ఉంటున్నప్పుడు మనసు ఆ ప్రదేశంలో ఒక భాగంగా కాక.. మనసే ప్రదేశంగా, ప్రదేశమే మనసుగా కలిసిపోతాయి. ప్రదేశంలోని ఔన్నత్యం మనసును పైకి లాక్కుంటే, మనసులోని ఔన్నత్యం ప్రదేశాన్ని లోపలికి లాక్కుంటుంది. అప్పుడు రాళ్లూ ఇటుకల ఆరామమేదో, సిరలూ ధమనుల శరీరమేదో కనిపెట్టడం శాస్త్ర పరిశోధకులకైనా సాధ్యమయ్యే పనేనా?! ‘నేను కనిపెట్టగలను’ అని వచ్చినట్లుగా వచ్చారు ఆ వేళ నా ఆరామానికి ఒక స్త్రీమూర్తి. ‘‘నేను బీబీసీ నుంచి లామాజీ. రజినీ వైద్యనాథన్‌ నా పేరు’’ అన్నారు వారు. మనిషి చురుగ్గా, బక్క పలుచగా ఉన్నారు. ఇప్పటివరకు వారి ప్రశ్నలకు లభించిన సమాధానాలేవీ వారి మనసుకు, దేహానికీ సంతృప్తికరమైన పౌష్టికతను ఇవ్వలేక పోయినట్లున్నాయి. పైపైన మాత్రమే మనిషిని కనిపెట్టగలిగిన వారు, పైపై ప్రశ్నలు మాత్రమే వేయగలరు.  ‘‘లామాజీ.. అనేకానేకమైన ప్రశ్నలతో నేను మీ దగ్గరకు వచ్చాను. అయితే అవన్నీ కూడా గొప్ప జీవిత పరమార్థాన్ని కాక, మానవ స్వాభావికమైన అల్పత్వాన్ని కలిగి ఉండొచ్చు. నా ప్రశ్నల్లా మీ సమాధానాలు కూడా ఐహిక స్థాయిలో ఉన్నప్పుడు మాత్రమే నేను అర్థం చేసుకోగలనేమో లామాజీ..’’ అన్నారు వారు. ‘‘కింద ఉన్నవారికి పైన ఉన్నవారు కనిపించనప్పుడు, పైన ఉన్నవారే కిందికి చూసి, కనిపించాలి. ఔన్నత్యంలోని అంతరార్థమే ఇది. అమ్మాయీ.. మీరు గమనించారా.. హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌లో నింగి ఈ ప్రపంచాన్ని ఎప్పుడూ వంగి చూస్తున్నట్లుగానే ఉంటుంది’’ అని నవ్వాను.  వారు అడగడం ప్రారంభించారు. ‘‘ట్రంప్‌ ఎలాంటి వారు లామాజీ?’’ అన్నారు.  ‘‘అమెరికా ఫస్ట్‌’ అన్నారు ట్రంప్‌. అది మంచి విషయం. ట్రంప్‌కి విలువల్లేవు. అది చెడ్డ విషయం’’ అన్నాను. ‘మనిషికి విలువల్లేనప్పుడు ఆ మనిషి అవలంబించే విధానాలకు మాత్రం విలువేముంటుంది?’ అన్నట్లు చూశారు వారు! తర్వాత ఇంకో ప్రశ్న అడిగారు. ‘‘శరణార్థుల పట్ల ఐరోపా ఎలా ఉండాలి?’’ అన్నారు.  ‘‘రానివ్వాలి. బతకడం ఎలాగో నేర్పించి, తిరిగి వారి స్వదేశానికి పంపించాలి’’ అన్నాను.‘‘బతకడం నేర్చుకున్నాక, అక్కడే ఉండిపోవాలని ఎవరైనా అనుకుంటే?’’ అని వారు అడిగారు. ‘‘అప్పుడు యూరప్‌ మొత్తం ముస్లింల ఖండం అయిపోదా?’’ అన్నాను.  ‘చైనా టిబెట్‌ను ఆక్రమించినప్పుడు మీరూ ఇండియాకు శరణార్థిగా వచ్చిన వారే కదా..  ఇండియా ఇండియా కాకుండా పోయిందా’ అన్నట్లు చూశారు వారు నన్ను!  తర్వాత ఇంకో ప్రశ్న అడిగారు. ‘‘మీ తర్వాత, మీ వారసత్వంగా రావాలని మీరు కోరుకుంటున్న మహిళా దలైలామా ఎలా ఉండాలి?’’ అన్నారు. ‘‘ఆకర్షణీయంగా ఉండాలి. చూడాలనిపించేలా’’ అన్నాను. ‘‘ఆకర్షణ అంతస్సౌందర్యంలో కదా కనిపించాలి’’ అన్నారు వారు.  ‘‘లోపలా ఉండాలి, బయటా ఉండాలి. రెండూ ఒకదాన్నొకటి ప్రతిఫలించుకుంటూ ఉండాలి’’ అన్నాను.  వారేమీ మాట్లాడలేదు! ‘దలైలామా కూడా బాహ్యసౌందర్యం గురించి మాట్లాడతారా..!’ అన్నట్లు చూశారు. నా మాటల్లోని సూక్ష్మార్థాన్ని వారు సరిగా గ్రహించినట్లు లేరు.  దలైలామా అయ్యేవారెవరైనా పసివయసులోనే అవుతారు. పసితనంలో మనిషికొక సౌందర్యం, మనసుకొక సౌందర్యం ఉంటుందా?! 

కుమారస్వామి వచ్చి కూర్చున్నాడు. ‘‘నేనిక కూర్చోలేను నాన్నగారూ’’ అన్నాడు.  ‘‘ఇప్పుడైనా నువ్వు కూర్చొని ఉన్నావని ఎందుకు అనుకుంటున్నావు?’’ అన్నాను. చప్పున కన్నీళ్లు పెట్టుకున్నాడు. కుమారస్వామి చాలా సెన్సిటివ్‌. ఏదీ ఆపుకోలేడు. కన్నీళ్లను అసలే ఆపుకోలేడు. అభినందన సభల్లో చేతికి అందిన పుష్పగుచ్ఛం కూడా అతడిని ఏడిపిస్తుంది. అంత మృదు హృదయుడు సీఎంగా నిలబడగలిగాడంటే, అదీ కాంగ్రెస్‌ సపోర్ట్‌తో ఒక ఏడాది కాలాన్నయినా పూర్తి చేశాడంటే గొప్ప సంగతే.’’ ‘‘కళ్లు తుడుచుకో కుమార స్వామి’’ అన్నాను.  తుడుచుకోలేదు. తుడుచుకుని మాత్రం చేసేదేముంది అన్నట్లు ఉండిపోయాడు.  ‘‘ఈ కలివిడి ప్రభుత్వాలు ఇలాగే ఏడుస్తాయి కుమారస్వామీ’’ అన్నాను. చివ్వున తలెత్తి, నా కళ్లలోకి చూశాడు! ‘‘నన్నంటున్నారా, ప్రభుత్వాలను అంటున్నారా లేక ప్రభుత్వాలను అడ్డు పెట్టి నన్ను అంటున్నారా నాన్నగారూ..’’ అన్నాడు ఉద్వేగంగా.  ‘‘ఏమన్నాను కుమారస్వామి?’’ అన్నాను.  ‘‘అదే నాన్నగారూ.. ‘ఇలాగే ఏడుస్తాయి’ అన్నారు కదా. ఆ ఏడుస్తున్నది ఎవరూ అని’’ అన్నాడు. ‘‘ఛ.. ఛ.. కుమారస్వామి. మనమెందుకు ఏడుస్తాం. సంకీర్ణ ప్రభుత్వాలను అంటున్నాను నేను’’ అన్నాను. ‘‘అయినా సరే, నేనిక కూర్చోలేను నాన్నగారు. సిద్ధరామయ్య నాకు మినిమం రెస్పెక్ట్‌ కూడా ఇవ్వడం లేదు’’ అన్నాడు.  ‘‘సిద్ధరామయ్య రెస్పెక్ట్‌ ఇస్తున్నంత కాలం కూర్చొని, సిద్ధరామయ్య రెస్పెక్ట్‌ ఇవ్వడం లేదు కనుక లేచి వెళతాను అంటే దానర్థం మన మీద మనకు రెస్పెక్ట్‌ లేదని కుమారస్వామీ..’’ అన్నాను. నివ్వెరపోయి చూశాడు. ‘‘మినిమం రెస్పెక్ట్‌ కూడా ఇవ్వని సిద్ధరామయ్యను కదా నాన్నగారూ మీరు అనవలసింది. మినిమం రెస్పెక్ట్‌ను కోరుకుంటున్న నన్ను అంటున్నారేమిటి?’’ అన్నాడు.  ‘‘సిద్ధరామయ్య ఎవరు?’’ అన్నాను.  ‘‘అర్థమయింది నాన్నగారూ. సిద్ధరామయ్య ఎవరు అన్నట్లుగానో, సిద్ధరామయ్య ఎవరైతే నాకేంటి అన్నట్లుగానో ఉండమనేగా మీరు చెబుతున్నారు’’ అన్నాడు! కొంచెం కొంచెం తేరుకుంటున్నట్లుగా ఉన్నాడు. నా మాట అర్థమౌతోంది.  ‘‘సిద్ధరామయ్యకు డెబ్బై తొమ్మిది సీట్లు, నీకు ముప్పై ఏడు సీట్లు ఉండొచ్చు కుమారస్వామీ. అలాగని సిద్ధరామయ్య ఎవరో నీకు తెలిసి ఉండాల్సిన పని లేదు. సొంతకాళ్లపై నిలబడే బలం లేక, నువ్వు సిద్ధరామయ్య చేతులపై కూర్చొని ఉండొచ్చు. అలాగని కూడా సిద్ధరామయ్య ఎవరో నీకు తెలిసి ఉండాల్సిన పని లేదు. ‘నువ్వెవరో నాకు తెలియదు’ అన్నట్లుంటేనే.. ‘నేనెవరో మీకు తెలుసు కదండీ’ అని చెప్పుకోడానికి వస్తారు ఎవరైనా. ఏమంటున్నాడూ.. కూలగొట్టేస్తానంటున్నాడా గవర్నమెంటుని! కూలగొట్టుకోనివ్వు’’ అన్నాను.  ‘‘అది కాదు నాన్నగారూ నా ఆవేదన.. మనతో పొత్తు పెట్టుకుంటే వాళ్ల పార్టీకి నష్టం జరుగుతోందని రాహుల్‌తో అంటున్నాడట. మనం అంత హీనం అయిపోయామా!’’ అన్నాడు.  ‘‘పట్టించుకోకు’’ అన్నాను. ‘‘ఎందుకు పట్టించుకోకూడదు నాన్నగారూ?’’ అన్నాడు. ‘‘కాంగ్రెస్‌ పార్టీకి ఒకరు నష్టం చేయడమేంటి కుమారస్వామీ? వాళ్లకు ప్రెసిడెంట్‌ లేకపోతే కదా!!’’ అన్నాను. అప్పుడు కళ్లు తుడుచుకున్నాడు. జూలైతో జేడీఎస్‌కి ఇరవై ఏళ్లు నిండుతాయి. కుమారస్వామిని జాతీయ అధ్యక్షుడిని చేస్తేనన్నా కాస్త కుదుట పడతాడేమో చూడాలి.

ఏ పార్టీ అయినా తను అధికారంలో ఉన్న రాష్ట్రాన్ని మాత్రమే పరిపాలిస్తుంది. బీజేపీ అలాక్కాదు. తను అధికారంలో లేని రాష్ట్రాలను కూడా పాలిస్తుంటుంది. ఆ రాష్ట్రాలకూ ఒక చీఫ్‌ మినిస్టర్‌ ఉంటారని మొహమాటానికి కూడా అనుకోదు.  కోల్‌కతాలో వారం రోజులుగా డాక్టర్లు సమ్మె చేస్తున్నారు. రేపట్నుంచి దేశంలోని మిగతా రాష్ట్రాల డాక్టర్లు కూడా వీళ్లకు సపోర్ట్‌గా మెడలో స్టెతస్కోప్‌ వేసుకుని వీధుల్లోకి రాబోతున్నారని చంద్రిమా భట్టాచార్య వచ్చి చెప్పారు.  ‘‘మెడలో స్టెత్‌ ఉన్నవాళ్లు ఆసుపత్రుల్లో ఉండాలి కానీ, ఆసుపత్రుల బయట వాళ్లకేం పని చంద్రిమా! సమ్మెను సపోర్ట్‌ చెయ్యడానికి వస్తున్న బీజేపీ లీడర్‌ల కోసం ఆరుబయట వైద్య శిబిరాలను గానీ ఏర్పాటు చేస్తున్నారా? బీపీ మిషన్‌లను కూడా తీసుకెళ్లమని చెప్పవలసింది’’ అన్నాను. ‘‘వినేలా లేరు దీదీ. అప్పటికీ నేను అడిగాను. ‘చనిపోయిన రోగి బంధువులెవరో డాక్టర్‌ల మీద దాడి చేశారని ఆ కోపంతో వైద్యం కోసం వస్తున్న రోగుల్ని చంపేస్తామా?’ అని. ‘అలా చేస్తే ఇక రోగి బంధువుల కోపానికీ, రోగికి బంధువులుగా ఉండాల్సిన డాక్టర్‌ల కోపానికీ తేడా ఏముంటుంది?’ అని అన్నాను’’ అన్నారు చంద్రిమ.  ‘‘ఏమంటారు ఆ మాటకు?’’ అన్నాను.  ‘‘వాళ్లకు గానీ, నాకు గానీ ఏమాత్రం సంబంధంలేని ఒక మాట అన్నారు దీదీ. అది వాళ్లు అనవలసిన మాట గానీ, అది నేను నా మనసులోనైనా అనుకోవలసిన మాట గానీ కాదు’’ అన్నారు చంద్రిమ! ‘‘చెప్పండి, పర్వాలేదు’’ అన్నాను. ‘‘ఆరోగ్యశాఖకు సహాయ మంత్రిగా కాదు, సంపూర్ణ మంత్రిగా ఉన్నప్పుడు వచ్చి చెప్పండి. అంతవరకు మీరు మాకేం చెప్పినా, అది మీకు మమతా బెనర్జీ చెప్పి పంపినట్లుగానే మేము భావిస్తాం’ అన్నారు దీదీ’’ అన్నారు చంద్రిమ. బీజేపీ పాలన చంద్రిమ వరకు వచ్చిందని నాకు అర్థమైంది. ముఖ్యమంత్రికి ఆల్రెడీ ముఖ్యమంత్రి పోస్ట్‌ ఉన్నప్పుడు హెల్త్‌ మినిస్టర్‌ పోస్టు కూడా ఎందుకన్న ఆలోచన చంద్రిమలో కలిగిస్తున్నారంటే బీజేపీవాళ్లు కోల్‌కతా వరకు వచ్చేసినట్లే. హౌరా స్టేషన్‌లో దిగితే అక్కడి నుంచి సెక్రటేరియట్‌కి మూడే నిమిషాలు! ఇప్పటికే నా మేనల్లుడు వెళ్లి డాక్టర్‌ల మధ్య కూర్చొని ప్లకార్ట్‌ పట్టుకున్నాడు. ‘యు సే వియ్‌ ఆర్‌ గాడ్స్‌. వై ట్రీట్‌ అజ్‌ లైక్‌ డాగ్స్‌’ అని అడుగుతున్నాడు! మోదీకి ఐడియా వచ్చినట్లు లేదు. లేకుంటే ఇవే మాటల్ని నా మేనల్లుడి చేత నాన్‌ బెంగాలీ భాషలో అడిగించేవారు. మతమార్పిడిలా బెంగాలీలను నాన్‌ బెంగాలీలుగా మార్చే టీమ్‌ ఒకటి ఢిల్లీ నుంచి వచ్చి పశ్చిమ బెంగాల్‌లో తిరుగుతోంది.  సమ్మె చేస్తున్నవాళ్లలో బెంగాలీలు ఎంత మంది ఉన్నారని చంద్రిమను అడిగాను. ‘ఒకరిద్దరు ఉన్నట్లున్నారు దీదీ’ అన్నారు. హెల్త్‌ డిపార్ట్‌మెంట్‌కి ఫోన్‌ చేసి అడిషనల్‌ చీఫ్‌ సెక్రటరీని అడిగాను. ‘ఒకరా ఇద్దరా అన్నది లెక్క తేలడం లేదు మేడమ్‌’ అన్నారు. పోలీస్‌ కమిషనర్‌కి ఫోన్‌ చేశాను. ‘ఒకరా ఇద్దరా అన్నది లెక్క తేలుస్తున్నాం మేడమ్‌’ అన్నారు.  ‘‘తేల్చేయండి త్వరగా’’ అన్నాను.  వెంటనే కేసరినాథ్‌ త్రిపాఠి నుంచి ఫోను! ‘‘నా రాష్ట్రంలో ఏం జరుగుతోందో ఒక గవర్నరుగా నేను తెలుసుకోవచ్చా మమతాజీ’’ అంటున్నారు!  ఆ వెంటనే కేంద్ర ఆరోగ్యశాఖ మంత్రి! ‘‘మమతాజీ నేను హర్షవర్థన్‌. డాక్టర్‌ల సమ్మెను మేము జోక్యం చేసుకుని ఆపించే అవసరాన్ని మీరు మాకు కలగనివ్వరనే ఆశిస్తున్నాను’’ అన్నారు! ఫోన్‌ పెట్టేయగానే, హైకోర్టు నుంచి ఆదేశం.. డాక్టర్‌లకు నచ్చజెప్పి, తిరిగి విధుల్లోకి పంపమని!  బీజేపీని ఇలాగే వదిలేస్తే బెంగాల్‌లో ఒక్క బెంగాలీ మిగలరు. మిగిలినా ఆ ఒక్క బెంగాలీ కూడా బెంగాలీ భాష మాట్లాడరు.  -మాధవ్‌ శింగరాజు  

ఢిల్లీ నుంచి శుక్రవారమే పట్నా వచ్చేశాను. ఇంకో రోజు ఢిల్లీలోనే ఉండి ఉన్నా అక్కడ నేను మాట్లాడవలసిన వాళ్లెవరూ లేరు. వాళ్లూ అంతే. ఎక్కడ నాతో మాట్లాడవలసి వస్తుందోనని నేను అక్కడ ఉండగానే ఎవరి శాఖల్లో వాళ్లు బిజీ అయిపోడానికి తొందరపడుతున్నారు.  ‘‘వెళ్లొస్తాను’’ అన్నాను.. ప్రమాణ స్వీకారాలు, పోర్ట్‌ఫోలియోలు అవగానే.  ‘‘ఏమీ తీసుకోకుండానే వెళ్తున్నారు’’ అన్నారు అమిత్‌ షా, ఆయన పక్కన ఉన్నాయన.. బాగా బాధపడిపోతూ!  ‘‘ఒకటే ఇస్తామని మీరు అన్నందుకు నేను బాధపడాలి కానీ, ఇస్తానన్న ఆ ఒక్కటì  కూడా వద్దన్నందుకు మీరెందుకు బాధపడాలి అమిత్‌జీ?’’ అని అడిగాను. ‘‘ఇస్తుంటే వద్దని వెళ్లిపోవడం బాధ కలిగించే సంగతే కదా నితీశ్‌జీ. అయినా బిహార్‌కి ఐదు ఇచ్చాం కదా’’ అన్నారు షా! ‘‘బిహార్‌కి ఐదు ఇచ్చారు కానీ, జేడీయూకి ఐదు ఇచ్చారా అమిత్‌జీ. ఐదు కూడా వద్దు. మూడే కదా మేము అడిగింది. ఒక కేబినెట్, ఒక ఇండిపెండెంట్, ఒక సహాయ మంత్రి’’ అన్నాను.  ‘‘ముందైతే ఒకటి తీసుకోండి నితీశ్‌జీ’’ అన్నారు. వద్దంటే వద్దన్నాను.  వచ్చింది కదా అని తీసేసుకుంటే, తీసుకున్నాక ఇక వచ్చేదేమీ ఉండదు. ఎవరికైనా ఇచ్చిందే గుర్తుంటుంది. ‘ఇస్తానన్నారు కదా’ అని గుర్తు చేస్తే ‘ఇచ్చేశాం కదా గుర్తులేదా’ అని మనకే గుర్తు చేస్తారు! ‘‘అమిత్‌జీ.. ఏ సభలోనూ సభ్యులు కాని పాశ్వాన్‌ని, జైశంకర్‌ని కూడా కేబినెట్‌లోకి తీసుకున్నారు. మాకివ్వడానికి మాత్రం మీకు చేతులు రావడం లేదు. ఎంత బాధగా ఉంటుందో తెలుసా?!’’ అన్నాను.  ‘‘మీ బాధకు అర్థం లేదు నితీశ్‌జీ’’ అన్నాడు హఠాత్తుగా.. అమిత్‌ షా పక్కన ఉన్నాయన! ఆయన్ని ఎక్కడో చూసినట్లుంది కానీ ఎక్కడ చూసిందీ గుర్తుకు రావడం లేదు.  ‘‘మీరెవరో గుర్తు చేసుకోడానికి మీ ముందే నేను ప్రయత్నిస్తూ  కనిపించడం మీకు ఇబ్బందిగా ఏమీ అనిపించదు కదా’’ అన్నాను ఆయనతో. ఆ మాట ఆయన్నేమీ కదలించలేదు. అమిత్‌ షా మాత్రం బాగా కదిలిపోయారు.  ‘‘నా పక్కన ఉన్న మనిషిని గుర్తు చేసుకోడానికి ప్రయత్నిస్తున్నానని చెప్పడం ద్వారా మీరేమి సంకేత పరచదలచుకున్నారో రెండు విధాలుగా నేను అర్థం చేసుకోగలను నితీశ్‌జీ. అమిత్‌షా పక్కన కూర్చొని ఉన్నా కూడా, మీరు ఆ మనిషికి ప్రాధాన్యం ఇచ్చేందుకు ఏమాత్రం ఇష్టపడటం లేదనేదొకటి. బిహార్‌లోని మొత్తం నలభై సీట్లలో బీజేపీకి పదిహేడు సీట్లు సంపాదించి పెట్టిన వ్యక్తిని ఒక ప్రముఖుడిగా గుర్తించడానికి మీరు సిద్ధంగా లేరనేది మరొకటి. వినండి నితీశ్‌జీ.. ఈయన పేరు భూపేందర్‌ యాదవ్‌. బిహార్‌ బీజేపీ ఇన్‌చార్జి’’ అన్నారు అమిత్‌షా. ‘ఓ! మీరేనా!’ అన్నట్లు భూపేందర్‌ వైపు చూశాను. ‘అవును.. నేనే’ అన్నట్లు చూశాడు భూపేందర్‌. ‘‘కానీ అమిత్‌ జీ.. బిహార్‌లో పదిహేడు సీట్లు గెలవడానికి కారణమైన భూపేందర్‌ని గుర్తించలేదని మీరు కదలిపోయారు. పదహారు సీట్లు గెలిచిన జేడీయూని గుర్తించకుండా ఒకే మంత్రి పదవి ఇస్తామన్నందుకు నేనెంత కదలిపోవాలి’’ అన్నాను.  అమిత్‌ షా, భూపేందర్‌ అక్కడి నుంచి కదిలి వెళ్లిపోయారు!  పట్నా వచ్చి ఇరవై నాలుగు గంటలు దాటింది. ఢిల్లీ నుంచి ఎవరూ ఫోన్‌ చెయ్యలేదు. బిహార్‌ అసెంబ్లీ ఎన్నికలకు ఇంకా ఏడాదిన్నర టైముంది. ఆలోపైనా చెయ్యాలి. చెయ్యలేదంటే.. బిహార్‌లో ఈసారి తనెవరికీ, తనకెవరూ సపోర్ట్‌ చేసే అవసరం ఉండదన్న గట్టి నమ్మకంతో బీజేపీ ఉందని.  -  మాధవ్‌ శింగరాజు

కేదార్‌నాథ్‌కి బయలుదేరి వెళ్లే ముందు రెండు చేతులూ జోడించి గాంధీజీకి నమస్కరిస్తుండగా అమిత్‌షా లోపలికి వచ్చారు.  ‘‘కూర్చోండి అమిత్‌జీ’’ అన్నాను.. వెనక్కు తలతిప్పకుండానే. దిగ్భ్రాంతిపూర్వకమైన ఒక మహోద్వేగంతో.. ఉన్నచోట ఉన్నట్లే శిలలా నిలబడిపోయారు అమిత్‌షా! మహాత్మునికి నమస్కరించాక మహాత్ముని పక్కనే ఉన్న సర్దార్‌ వల్లభాయ్‌ పటేల్‌కి, బీఆర్‌ అంబేడ్కర్‌కి, సుభాష్‌ చంద్రబోస్‌కి నమస్కరించి అమిత్‌ షా దగ్గరికి వచ్చాను.  ‘‘నిలబడే ఉన్నారు?!’’ అన్నాను.  ‘‘వందన సమర్పణ జరుగుతున్నప్పుడు నిలబడే కదా ఉండాలి మోదీజీ’’ అన్నారు! పద్ధతుల్లో అమిత్‌ని మించినవారు బీజేపీలోనే లేరు. వాజ్‌పేయిని పద్ధతులకు పితామహుడని అంటుంటారు కానీ, నాకెందుకో పద్ధతుల్లో ఫస్ట్‌ ప్లేస్‌ అమిత్‌షా దే అనిపిస్తుంది. ‘‘కూర్చోండి అమిత్‌జీ. మీ ప్రయాణం కూడా ఇవాళే కదా సోమ్‌నాథ్‌కి’’ అన్నాను.  అవునన్నట్లు తల ఊపి, ‘‘వాళ్లొచ్చారు. బయట కూర్చొని ఉన్నారు. మీకు సారీ చెప్పాలనుకుంటున్నారు’’ అన్నారు.  ‘‘నాకెందుకట సారీ! గాంధీజీకి చెప్పమనండి’’ అన్నాను.  ‘‘అన్నాను మోదీజీ. మీకు చెబితే గాంధీజీకి చెప్పినట్లేనని వాళ్లు భావిస్తున్నారు. సాధ్వి ప్రజ్ఞ కళ్లు ఏడ్చి ఏడ్చి ఉబ్బి ఉన్నాయి. గాడ్సేని దేశభక్తుడు అని తను కీర్తిస్తున్నప్పుడు.. గాంధీజీని ఎంతగానో ప్రేమించే మిమ్మల్ని ఆ మాట గాయపరుస్తుందని తను ఊహించనే లేదట’’ అన్నాడు. లేచి నిలుచుని గాంధీజీ వైపు తిరిగి మళ్లొకసారి నమస్కరించి కూర్చున్నాను.   ‘‘అనంత్‌ కుమార్‌ హెగ్డే, నళిన్‌ కుమార్‌ కతీల్‌ కూడా బాగా ఫీల్‌ అవుతున్నారు’’ అన్నారు అమిత్‌షా. ‘‘ఎందుకట? షోకాజ్‌ నోటీస్‌లు ఇచ్చినందుకా?’’ అన్నాను. ‘‘అందుక్కాదు మోదీజీ. గాడ్సే తరఫున మాట్లాడి, గాంధీజీని ఎంతగానో ఆరాధించే మీ మనసును నొప్పించామే అని చింతిస్తున్నారు. ‘డెబ్బై ఏళ్ల తర్వాతనైనా తన దేశభక్తిపై డిబేట్‌ జరుగుతున్నందుకు గాడ్సే ఆత్మ సంతృప్తి చెందుతుంది’ అని అంటున్నప్పుడు ఆ మాటకు మీ ఆత్మ క్షోభిస్తుందని అనంత్‌ కుమార్‌ కూడా అస్సలు ఊహించలేదట’’ అన్నారు అమిత్‌షా. ‘అవునా!’ అన్నట్లు చూశాను. ‘‘అవును మోదీజీ. కతీల్‌ కూడా వాడిపోయిన ముఖంతో ఉన్నాడు. మీరెంతగానో పూజించే బాపూజీని చంపిన ఒక వ్యక్తి గురించి అతడసలు మాట్లాడకూడదనే అనుకున్నాడట కానీ.. డెబ్బై రెండు మందిని చంపిన కసబ్‌ కంటే, పదిహేడు వేల మందిని చంపిన రాజీవ్‌గాంధీ కంటే, ఒకరిని మాత్రమే చంపిన గాడ్సే క్రూరుడు ఎలా అవుతాడు అని ఏదో వాదన కోసం అన్నాడట’’ అన్నాడు అమిత్‌షా.  లేచి నిలబడి గాంధీజీ దగ్గరికి వెళ్లాను.  ‘‘మహాత్మా క్షమించు’’ అని రెండు చేతులు జోడిస్తూ.. వెనక్కు తిరగ కుండానే, ‘‘మీరు లేచారేమిటి అమిత్‌జీ’’ అన్నాను.  మళ్లీ ఆయన  దిగ్భ్రాంతిపూర్వకమైన ఒక మహోద్వేగంతో ఉన్నచోట ఉన్నట్లే  శిలలా నిలబడిపోయారు! ‘‘నేను లోపలికి వచ్చినప్పుడు, ఇప్పుడు మీ వెనకే లేచి వచ్చినప్పుడు వెనక్కు తిరిగి చూడకుండానే మీ వెనుక నేనున్నట్లు ఎలా తెలుసుకోగలిగారు మోదీజీ’’ అని అడిగారు ఆశ్చర్యపోతూ.  ‘‘గాంధీజీలో మీరు కనిపిస్తున్నారు అమిత్‌జీ. అందుకే గమనించగలిగాను’’ అని చెప్పాను. ఆయన మళ్లీ ఆశ్చర్యపోయారు. గాంధీజీలోనే కాదు అమిత్‌జీ.. పటేల్‌లో, అంబేడ్కర్‌లో, నేతాజీలో కూడా మీరు కనిపిస్తున్నారు అని చెప్పి ఆయన్ని మళ్లొకసారి ఆశ్చర్యానికి గురి చెయ్యదలచుకోలేదు నేను.

రాత్రి సరిగా నిద్రపట్టలేదు. ‘‘ఉదయాన్నే పోలింగ్‌ ఉంటే నిద్రే కాదు, తిండీ పట్టదు. నీకు తిండెలా పట్టింది గంభీర్‌’’ అని అడిగాడు మనోజ్‌ తివారీ. ఢిల్లీ బీజేపీ ప్రెసిడెంట్‌ ఆయన. ‘తెల్లారే పోలింగ్‌ పెట్టుకుని తిండెలా తినబుద్ధయింది గంభీర్‌’ అని అడిగినట్లుగా ఉంది ఆయన నన్ను అలా అనగానే! ‘‘తివారీజీ.. తిండైనా తినగలిగానని మీరెలా అనుకుంటున్నారు? నిద్ర పట్టలేదు అంటే.. నిద్ర పట్టడం కోసం రాత్రంతా తింటూ కూర్చున్నానని కాదు కదా’’ అన్నాను. ఫోన్‌ చేసి హర్ట్‌ చేయించుకున్నట్లుగా ఉంది నాకు. ‘‘ఇదెన్నోసారి నువ్వు హర్ట్‌ అవడం గంభీర్‌. రాజకీయాల్లోకి వచ్చి అప్పుడే నెలన్నర అవుతోంది. హర్ట్‌ అవడం ఇంకెన్నాళ్లకు అలవాటౌతుంది? నీ సొంత పార్టీ ప్రెసిడెంట్‌ నిన్ను హర్ట్‌ చేస్తేనే తట్టుకోలేకపోతున్నావ్‌! హర్ట్‌ చెయ్యడానికి బయట ఇంకా ఆప్‌ ప్రెసిడెంట్‌ ఉంటాడు. కాంగ్రెస్‌ ప్రెసిడెంట్‌ ఉంటాడు. నాలుగు రన్‌లు తీసి, కప్పుతో ఫొటో దిగడం కాదు గంభీర్‌.. రాజకీయాలంటే! కప్పు వస్తుందన్న ఆశతో ఐదేళ్లూ పరుగులు తీస్తూనే ఉండాలి. కప్పు వచ్చాక కూడా దాన్నెవరూ తన్నుకుపోకుండా పరుగులు తీస్తుండాలి’’ అన్నాడు. ‘‘మీకు క్రికెట్‌ అంటే ఇష్టం లేదా తివారీజీ’’ అని అడిగాను. ఒక్క క్షణం ఆయనేమీ మాట్లాడలేదు. ‘‘నాకు క్రికెట్‌ ఇష్టం ఉండదు గంభీర్‌. కానీ ‘స్కోరెంత?’ అని అడగడం ఇష్టం’’ అన్నాడు.. ఆ ఒక్కక్షణం తర్వాత. ‘‘అయితే నా స్కోరెంతో చెబుతా వినండి. ఒక ఏడాదిలో ఆరు వన్డేలకు ఇండియా కెప్టెన్‌గా ఉన్నాను. ఆ ఆరు వన్డేల్లోనూ మన ఇండియానే గెలిచింది. అదొక్కటే నా స్కోరు కాదు. వరుసగా ఐదు టెస్టు మ్యాచుల్లో సెంచరీలు చేసిన ఇండియన్‌ని నేనొక్కడినే. అక్కడితో నా స్కోర్‌ ఆగిపోలేదు. నేను ఆడిన జట్టు రెండుసార్లు రెండు రకాల వరల్డ్‌ కప్పులు గెలుచుకుంది. అసలివన్నీ కాదు. అన్ని రకాల క్రికెట్‌కీ ఒకేసారి గుడ్‌బై చెప్పేశాను. అది నా అతిపెద్ద స్కోర్‌. ఫామ్‌లో ఉండగా ఎవరైనా అన్నిటినీ వదిలేసుకుని రాజకీయాల్లోకి వచ్చేస్తారా?! నేనొచ్చాను’’ అన్నాను. ‘‘కానీ రాజకీయాలు అలా ఉండవు గంభీర్‌. ఫామ్‌లో లేకపోయినా ఆడుతూనే ఉండాలి. హర్ట్‌ అవుతూ కూర్చుంటే మన పోలింగ్‌ బూత్‌ ఎక్కడుందో కూడా మనం కనుక్కోలేం. అవునూ.. ఎందుకు ఫోన్‌ చేశావ్‌?’’ అన్నాడు. ‘‘ఆశీర్వాదం కోసం’’ అన్నాను. ‘‘అది కాదు గానీ, ఎందుకు చేశావో చెప్పు’’ అన్నాడు. ‘‘ఒకవేళ నేను ఓడిపోతే ఎందుకు ఓడిపోయానని అనుకోవాలి? ఈస్ట్‌ ఢిల్లీ లోక్‌సభ నియోజకవర్గ ప్రజలకు క్రికెట్‌ అంటే ఇష్టం లేదనుకోవాలా, క్రికెట్‌ కంటే రాజకీయాల్నే వాళ్లు ఎక్కువగా ఇష్టపడుతున్నారని అనుకోవాలా?’’ అన్నాను. ‘‘అసలు ఓడిపోతానని అనుకోకు. అప్పుడు ఏదీ అనుకునే అవసరం ఉండదు’’ అన్నాడు.     పోలింగ్‌కి బయల్దేరుతుంటే.. అరుణ్‌ జైట్లీ ఫోన్‌ చేశారు! ‘‘గుడ్మాణింగ్‌ సార్‌’’ అన్నాను. ‘‘ఏం లేదయ్యా.. ఊరికే చేశాను. ఆశీర్వదిద్దామని’’ అన్నారు!! ‘‘ఫోన్‌ చేసి ఆశీర్వదిస్తున్నారంటే డౌట్‌గా ఉంది సార్‌.. నేను గెలిచే అవకాశాలు లేవా?’’ అని అడిగాను. ‘‘గెలిచే అవకాశాలు ఎక్కడికి పోతాయిలేవయ్యా. గెలిచే వరకు నువ్వుండే అవకాశాలు లేకుండా పోతాయేమోనని నిన్ను ఆశీర్వదిస్తున్నాను. నీకు పోటీగా నిలబడ్డ అమ్మాయి మీద మనవాళ్లు వేసిన కరపత్రం నువ్వు వేయించిందేనని రుజువు చేస్తే ఉరి వేసుకుంటానని అన్నావట! నువ్వు వేరు, మనవాళ్లు వేరూనా! ఎమోషనల్‌ అవకు. నేషన్‌కి నీ అవసరం చాలా ఉంది’’ అని ఫోన్‌ పెట్టేశారు జైట్లీ!! మాధవ్‌ శింగరాజు

ఓటేయడానికి ఎవరైనా పోలింగ్‌ బూత్‌ ఎక్కడుందా అని వెతుక్కుంటారు. ముంబై ఓటర్లు నేను ఏ పోలింగ్‌ బూత్‌లో ఉన్నానా అని వెతికినట్లున్నారు!  ‘‘సల్మాన్‌ వేశారు. షారుక్‌ వేశారు. ఆమిర్‌ వేశారు. మేడమ్‌ ట్వింకిల్‌ ఖన్నా కూడా వేశారు. వేయడమే కాదు. ‘ఓట్‌ ఇండియా ఓట్‌’ అని ఒక సెల్ఫీని కూడా ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లో పెట్టారు. మరి మీరెందుకు ఓటు వెయ్యలేదు?’’ అన్నాడు.. పనిగట్టుకుని నన్ను ఇంటర్వ్యూ చేయడానికి నేరుగా ఇంటికే వచ్చిన రిపోర్టర్‌.  ముంబైలో పోలింగ్‌ జరిగి వారం అవుతోంది. మళ్లీ ఇంకో విడత పోలింగ్‌ రేపు జరుగుతోంది. ఇప్పటికీ అదే ప్రశ్న. ‘మీరెందుకు ఓటేయలేదు?’ అని!  ‘‘చూడండి, మోదీజీని నేను ఇంటర్వ్యూ చేశాను. మీరెవరూ ఇంతవరకూ చేసి ఉండని ఇంటర్వ్యూ అది! నేనడిగానా మిమ్మల్ని.. మీరెందుకు మోదీజీని అంత మంచి ఇంటర్వ్యూ చేయలేకపోయారని?!’’ అన్నాను.  ‘‘ప్రధాని అనే ఒక వ్యక్తిని ఇంటర్వ్యూ చేయడం కన్నా, ఒక వ్యక్తిని ప్రధానిని చేయడానికి ఓటు వేయడం అన్నది మోర్‌ ఇంపార్టెంట్‌ కదా అక్షయ్‌!’’ అన్నాడు రిపోర్టర్‌.  నేను ఓటు వేయలేదన్నదొక్కటే వీళ్లందరికీ గుర్తున్నట్లుంది! నా ‘ప్యాడ్‌మాన్‌’ని, నా ‘టాయ్‌లెట్‌ : ఏక్‌ ప్రేమ్‌ కథా’ని మర్చిపోయినట్లున్నారు. ‘తప్పక ఓటు వేయండి’ అని దేశ ప్రజలకు నేను చేసిన విజ్ఞప్తిని కూడా! ‘‘అక్షయ్, మీ శ్రీమతికి ఓటు ఉండి, మీకు లేకపోవడం ఏంటి?’’ అని అడిగాడు ఆ రిపోర్టర్‌. మోదీజీని నేను చేసిన సుదీర్ఘమైన ఇంటర్వ్యూ వంటిదే.. ఆ ఒక్క ప్రశ్నకు సమాధానం కోసం.. నన్నతడు చేయబోతున్నాడా!  మోదీజీకి ఇష్టం ఉండవనిపించిన ప్రశ్నలేమీ నేను ఆయన్ని అడగలేదు. అడగలేదు కాబట్టే మంచి మంచి విషయాలు తెలిశాయి. మోదీకి మామిడి పండ్లంటే ఇష్టమని తెలిసింది. ప్రధాని అయ్యేవరకు మోదీజీ తన బట్టలు తనే ఉతుక్కున్నారని తెలిసింది. మమతా బెనర్జీ ఆయనకు స్వీట్స్‌ పంపుతుంటారని తెలిసింది. అదీ ఇంటర్వ్యూ చేయడం అంటే.  ‘మీ శ్రీమతికి ఓటు ఉండి, మీకు లేకపోవడం ఏమిటి?’ అనే ప్రశ్న వేయడంలో ఆ రిపోర్టర్‌ ఉద్దేశం ఏమై ఉంటుందో నేను ఊహించలేనిదేమీ కాదు. ‘‘చూడండి.. నాకు ఓటు లేదు అని నేను మీకు చెప్పలేదు. నేను చెప్పకపోయినా, ‘మీకు ఓటు లేకపోవడం ఏమిటి?’ అని మీరు నన్ను అడుగుతున్నారంటే ‘నాకు ఓటు లేదు’ అని నా చేత చెప్పించడానికే కదా!’’ అన్నాను.  ‘‘కానీ అక్షయ్‌.. ఢిల్లీలో ఎవరు కూర్చోబోతున్నారు అనే ఉత్కంఠ కన్నా, ముంబైలో అక్షయ్‌ ఓటెందుకు వెయ్యలేదన్న సందేహమే గత వారం రోజులుగా దేశ ప్రజల్ని నిద్ర లేమికి గురి చేస్తోంది. ఆ సందేహాన్ని మీరు తీర్చకపోతే.. కళ్ల కింద నల్లటి వలయాలు ఉండే ప్రత్యేకమైన జాతిగా ప్రపంచ ప్రజలు మనల్ని గుర్తించే ప్రమాదం ఉంది’’ అన్నాడు.  నాకూ కొన్ని రకాల పండ్లు ఇష్టం. నేనూ కొన్నిసార్లు నా బట్టలు ఉతుక్కున్నాను. నాకూ కొందరు స్వీట్లు పంపిస్తుంటారు. అలాంటి ప్రశ్నలు అడగడంలో అతడికి ఉండే అసౌకర్యం ఏమిటో నాకు తెలియడం లేదు.  దేశంలో ఉన్నవాళ్లు, లేనివాళ్లు ఉన్నట్లే.. ఓటు వేసినవాళ్లు, వేయనివాళ్లు, ఓటున్నా వేయలేనివాళ్లు.. ఇన్ని కేటగిరీలు ఉన్నప్పుడు నేను ఓటెయ్యకపోవడం ఒక్కటే స్పెషల్‌ కేటగిరీ ఎందుకయింది!  అదే అడిగాను ఆ రిపోర్టర్‌ని.  ‘‘కానీ మీకు కెనడా పాస్‌పోర్ట్‌ ఉంది’’ అన్నాడు! నవ్వాను. ‘‘ఎందుకు నవ్వుతున్నారు?’’ అన్నాడు. ‘‘మీరు ఆ కెనడా నుంచి బయట పడితే కానీ నాలోని భారతీయుడు మీకు కనిపించడు’’ అన్నాను. 

మే పన్నెండున భోపాల్‌ పోలింగ్‌. ప్రచారానికి తగినంత సమయం ఉన్నట్లేమీ కాదు. అయినప్పటికీ, ఉగ్రవాదుల తూటాలకు బలైన హేమంత్‌ కర్కరేను అమరవీరుడేనని కీర్తించడానికి నేను గత రెండు రోజులుగా నా ప్రచారసభలలో ఎక్కువ సమయం కేటాయిం చవలసి వస్తోంది. ఇది నేను కొనితెచ్చుకున్న పరిస్థితేమీ కాదు. విధి కొన్నిసార్లు అలా జరిపిస్తుంది.  భోపాల్‌లో ముప్పై ఏళ్లుగా వరుసగా బీజేపీ వస్తోంది. తొలిసారి బీజేపీ వచ్చినప్పుడు నా వయసు ఏడాది. ముప్పై ఏళ్ల బీజేపీకి ఇప్పుడు ముప్పై ఏళ్ల యువతిగా నేను పోటీ చేస్తున్నాను. ఇక్కడి నుంచి మరో ముప్పై ఏళ్లయినా నేను, నాతో పాటు బీజేపీ విజయం సాధిస్తూ పోవాలి. మోదీ ఆకాంక్ష అది.  మోదీ ఆకాంక్షను నెరవేర్చడం కోసం భోపాల్‌ ఎంపీగా గెలిచి తీరడం అన్నది నేను ఆచరిస్తున్న హైందవ ధర్మంలోని ఒక కనీసం విధి మాత్రమే. ఆ మాత్రమైనా నా విధిని నేను నిర్వహించే దారిలో అవరోధాలు సృష్టించ డానికి నా ప్రత్యర్థి దిగ్విజయ్‌ సింగ్, ఆయన్ని నిలబెట్టిన కాంగ్రెస్‌ పార్టీ.. అశోక చక్ర అవార్డు గ్రహీత హేమంత్‌ కర్కరే ఆత్మను ఆశ్రయించడం నా మనసుకు బాధ కలిస్తోంది. ‘నా శాపంతోనే కర్కరే బలి అయ్యారు’ అని ఆవేదనతో నేను అన్న మాటను ఒక జాతి విద్రోహ వ్యాఖ్యగా చిత్రీకరించి వీళ్లంతా తమ రాజకీయ ప్రయోజనాలకు వాడుకోవాలని చూడడం ఏమంత సముచితం?! జాతి విద్రోహం అంటే దేశ విద్రోహమే కదా. దేశ విద్రోహం అంటే హైందవ విద్రోహ మేగా! హైదవ సాధ్విని నేను. నేనెందుకలా నన్ను నేను విద్రోహించుకుంటాను. ఆ మాత్రం ఆలోచించరా? సాధువు గానీ, సాధ్వి గానీ.. రాగద్వేషా లకు, భావోద్వేగాలకు అతీతమైనవారు. అయితే మాలెగావ్‌ పేలుడు కేసులో ముంబై జైల్లో ఉన్నప్పుడు ఏం జరిగిందన్న విషయాన్ని ఒక సాధ్విగా నేనిప్పుడు నా నియోజక వర్గ ప్రజల దృష్టికి తీసుకురాలేదు. ఆనాటి ఇరవై ఏళ్ల బాధిత యువతిగా మాత్రమే మాట్లాడాను. అవును శపించాను. ఆ రోజు కర్కరేకు, నాకు  మధ్య జైల్లో జరిగిన సంభాషణే కర్కరేను నేను శపించేలా చేసింది. అయితే పైకేమీ నేను శపించలేదు. కమండలంలోని నీళ్లు ఆయన నెత్తిపై చల్లేమీ శపించలేదు. మనసులోనే శపించాను. శపించినట్లు ఇప్పటి వరకూ ఎవరికీ చెప్పలేదు. ఇప్పుడైనా శపించా నని చెప్పలేదు. శాపానికి గురయ్యేలా కర్కరే నన్ను ఎంత హింసించిందీ చెప్పాను. ఒక సాధ్వి పడిన హింసను పక్కన పెట్టి, ఒక సాధ్వి పెట్టిన శాపం గురించే అంతా మాట్లాడుతున్నారు.  నిర్బంధంలో ఉన్న ఇరవై ఏళ్ల ఆడపిల్ల.. తనెంత సాధ్వి అయినా.. శపించడం తప్ప ఏం చేయగలదు?! ఉగ్రవాదుల దగ్గర బాంబులు ఉంటాయి. పోలీసుల దగ్గర తూటాలు ఉంటాయి. రాజకీయ నాయకుల దగ్గర మాటలు ఉంటాయి. అవమానంతో క్షోభిస్తున్న స్త్రీ హృదయంలో శాపనార్థాలు తప్ప ఏముంటాయి?! నిజం చెప్పమంటాడు కర్కరే! ‘పేలుళ్లతో నాకు సంబంధం లేదన్నదే నిజం’ అన్నాను. నమ్మలేదు. ‘సంబంధం ఉన్నదీ లేనిదీ ఆ దేవు డికి తెలుసు’ అన్నాను. ‘అంటే ఏంటి! నేనిప్పుడు దేవుడి దగ్గరకు వెళ్లి తెలుసుకోవాలా?!’ అని బెల్టు తీశాడు. సాధ్వి తిరగబడ గలదా? దేవుణ్ణి వేడుకుంటుంది. నేను చేసిందీ అదే. ‘ఆప్‌ కి అదాలత్‌’ షోలో రజత్‌ శర్మ నన్ను ఒకమాట అడిగారు. ‘రాజకీయాల్లోకి వస్తు న్నారా?’ అని. దేశం కోరుకుంటే వస్తాను అన్నాను.  ఆయనే ఇంకో మాట.. రాహుల్‌ గాంధీ గురించి.. అడిగారు. ‘స్మాల్‌ చైల్డ్‌’ అని అన్నాను. నా వంటి పరిత్యాగులకు ఏదీ పెద్ద విషయంగా అనిపించదు. ఎవరూ పెద్ద నాయ కులుగా అనిపించరు. మోదీ ఇందుకు అతీతం. ఆయన నాయకుడే అయినప్పటికీ ఈ దేశంలో అందరికన్న పెద్ద పరిత్యాగి.

ఫలితాలకు పెద్దగా టైమ్‌ లేదు. ఇంకో నలభై రోజులే! ఈలోపే ఏదైనా చెయ్యాలి.  ఎన్నికలకు ముందరి ముప్ఫై రోజుల టైమ్‌ చాలా సుదీర్ఘమైనదిగా అనిపించి, ఫలితాల కోసం ఎదురు చూస్తున్న ఈ నలభై రోజుల టైమ్‌ చాలా షార్ట్‌గా అనిపిస్తోందంటే.. ప్రజాస్వామ్యం ఎక్కడో గాడి తప్పిందనే!  ప్రజాస్వామ్యాన్ని ఒక ట్రాక్‌లో పెట్టి నడిపించే నాలాంటి విలువలున్న మనిషికి ఈ గాడి తప్పడం ఎంతటి బాధను కలిగించే విషయమో.. కేంద్ర ఎన్నికల సంఘానికి హిందీలో తర్జుమా చేసి చెప్పిస్తే మాత్రం అర్థమౌతుందా?   బాధను షేర్‌ చేసుకోడానికి దగ్గరలో ఎవరూ లేరు. బాలకృష్ణ ఉన్నాడు కానీ, ‘ప్రజాస్వామ్యం అంటే ఏంటి బావగారూ’ అని అడిగితే, వివరంగా చెప్పే టైమ్‌ నాకు ఉండకపోవచ్చు. అడిగినప్పుడు చెప్పకపోతే అత డెలా రియాక్ట్‌ అవుతాడో ఎంతటివాడైనా ఊహించగలిగిన విషయం కాదు. అడ క్కుండా చెప్పినందుకే సొంత అభిమానిని తరుముకున్నవాడు.. అడిగినా చెప్పనందుకు సొంత బావ అయితే మాత్రం వదిలి పెడతాడా?! పోలింగ్‌కి ముందు రోజు లోకేశ్‌ ఏదో వీడియో చూసి నవ్వుకుంటుంటే ఏంటని అడిగాను. నాకు ఫార్వర్డ్‌ చేశాడు. బాలకృష్ణ ఎన్నికల ప్రచారంలోని చిన్న క్లిప్‌ అది. ఆయన వీరాభిమాని ఎవరో.. ‘సార్‌.. యాభై వేల మెజార్టీ గ్యారంటీ’ అంటున్నాడు. ‘యాభై వేల మెజార్జీ రాకపోతే నీ ఇంటికొస్తా.. నీ నట్టింటి కొస్తా’ అని వాడి వెంట పడుతున్నాడు! పోలింగ్‌ రోజు మిడ్‌నైట్‌ టెలికాన్ఫరెన్స్‌కి బాలకృష్ణను పిలవకపోవడం మంచిదైంది. నూటా ముప్ఫై సీట్లు మనవే అన్నాను టెలికాన్ఫరెన్స్‌లో. ఆ మాటను పట్టుకుని నా ఇంటికీ, నా నట్టింటికీ వచ్చేస్తాననేవాడు..  నూటా ముప్ఫై సీట్లు రాకపోతే! సీట్లు రాకపోయాక ఆయన వచ్చేమిటì , రాకపోతే ఏమిటి?! ఆ ఆలోచన రాదు బాలకృష్ణకు. ఊరికే వచ్చేస్తానంటాడు.  బాధను షేర్‌ చేసుకోడానికి లోకేష్‌ అందుబాటులో ఉన్నాడు కానీ, ఎవరైనా బాధను షేర్‌ చేసుకుంటున్నప్పుడు లోకేష్‌ నవ్వు ఆపుకోలేడు. ప్రజాస్వామ్యం గాడి తప్పిందంటే ఇంకా పెద్దగా నవ్వేస్తాడు.. ‘అలాగా నాన్నగారూ..’ అని. లోకేష్‌లో ఇదొక మంచి విషయం.. చెప్పింది వింటాడు. విని నవ్వుతాడు. ప్రజాస్వామ్యం ఎందుకు గాడి తప్పింది, ఎక్కడ తప్పింది, ఎప్పుడు తప్పింది, ఎలా తప్పింది అని ప్రశ్నలు వేయడు.  ప్రశ్నలు అడగని వాళ్లతో బాధను షేర్‌ చేసుకుని ఉపశమనమేం పొందుతాం?! అయినా నాకిప్పుడు కావలసింది ఉపశమనం కాదు. ఉపాయం. ఈ నలభై రోజుల్లో ఏదైనా చెయ్యాలి. ఏం చెయ్యాలి?! స్టార్‌ క్యాంపెయినర్‌లు వచ్చి చుట్టూ కూర్చున్నారు. ఏం చేయాలన్నదానిపై ఎవరూ సలహాలు ఇవ్వడం లేదు కానీ ఏదైనా చేస్తే బాగుంటుందని మాత్రం సలహా ఇస్తున్నారు. ‘‘ఆలోచించండి. మనం ఏదైనా చెయ్య గలమా? మీలో రాజ్యాంగం తెలిసినవారు, న్యాయశాస్త్రాన్ని అభ్యసించినవారు ఉన్నారు కదా’’ అన్నాను. ‘‘ఏదైనా చెయ్యడానికి రాజ్యాంగంతో, న్యాయశాస్త్రంతో పనేముంది నాయుడుగారూ. అయినా ఈవీఎంలు స్ట్రాంగ్‌ రూముల్లో ఉన్నాయి. మనమేమీ చెయ్యలేం. పోలీసులు ఉంటారు. పారామిలటరీ వాళ్లు ఉంటారు. సీసీ కెమెరాలు ఉంటాయి. యాభై డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రత దాటితే కానీ, ఈవీఎంల లోపలి డేటా పాడు కాదు. అంత ఉష్ణోగ్రత మే నెలలో కూడా ఉండదు’’ అన్నారు. వాళ్లకు అంతే అర్థం కావడం నాకు బాధను కలిగించింది. నేను మాట్లాడుతున్నది ప్రజాస్వామ్యాన్ని గాడిలో పెట్టడం గురించి. వాళ్లు అర్థం చేసుకుంటున్నది ఈవీఎంలను గాడి తప్పించడం గురించి!  ఎవరైనా ఊరికే ఓడిపోతారా?!

భారతీయ జనతా పార్టీ ఇలాంటి ఒక వ్యక్తిని కూడా దేశానికి ప్రధానిగా అందించే ప్రమాదం ఉందని నేను ముందే ఊహించలేక పోవడమన్నది ఈ భరతజాతి ఏనాటికైనా క్షమించగల ఒక విషయం అవుతుందా?! తొంభై దాటిన ఈ వయసులో వరుసగా ఆరోసారి కూడా గాంధీనగర్‌ లోక్‌సభ స్థానాన్ని కోరుకోవడం కంటే ఎక్కువగా.. ‘ముందే ఊహించలేకపోవడం’ అనే నా దౌర్బల్యానికి పాపహరణగా ఈ దేశం నుంచి ఒక మన్నింపును నా మనసు గాఢంగా కాంక్షిస్తోంది. అటల్‌ బిహారీ వాజ్‌పేయి వంటి ఒక మహోన్నత జాతీయవాది ఆసీనులై వెళ్లిన అత్యున్నత ప్రజాస్వామ్య పీఠం మీద ఇతడా! పార్టీని వ్యతిరేకించే ప్రత్యర్థులను విరోధులుగా, దేశద్రోహులుగా చిత్రీకరిస్తున్న ఇతడా!! ఈవేళ పాత సంగతులన్నీ నాకు కొత్తగా గుర్తుకు వస్తున్నాయి. మనసులోని మాట చెప్పుకోడానికి ఐదేళ్లుగా ఒక సందర్భం కోసం వెదకుతూ ఉన్నప్పుడు పార్టీకి ఒక వ్యవస్థాపక దినం ఉంటుంది కదా అన్న సంగతి జ్ఞప్తికి రావడం ఎంత దయనీయం?! అటల్‌జీతో కలిసి నేను స్థాపించిన పార్టీలో భాగస్వామిని కాలేకపోయానన్నది చిన్న బాధే. పార్టీ ఉందని, దానికొక ఆవిర్భావ దినం ఉందని గుర్తుచేసుకునే పరిస్థితులు లేకపోవడం పెద్ద బాధ. పార్టీ లోపల ఉన్నవాళ్లతో మాట్లాడే ఆసక్తిని నాలుగేళ్ల క్రితమే నేను కోల్పోయాను. నాలుగేళ్ల క్రితం ఇదే నెలలో బెంగళూరులో పార్టీ వేదికపై ఉన్నప్పుడు.. ‘‘పార్టీ నాయకు లను ఉద్దేశించి మాట్లాడండి అడ్వాణీజీ’’ అని నాలో ఉత్తేజం కలిగించడానికి ఎవరో అయిష్టమైన ప్రయత్నం చేశారు. మాటిమాటికీ జాతినుద్దేశించి ప్రసంగించే ఉత్సాహం గల ఒక పెద్ద మనిషి ఉన్న పార్టీలో, పార్టీ నాయకులను ఉద్దేశించి ప్రసంగించే సాధారణ కార్యకర్తలకు కొదవేముంటుంది? ‘‘మీరు కానివ్వండి’’ అన్నాను. అప్పటికే కానివ్వడం మొదలుపెట్టారు! సమావేశం అయ్యాక ప్రభుత్వ వాహనాల్లో ముఖ్యులంతా ఒకవైపు, కాళ్లీడ్చుకుంటూ నేను మార్గదర్శక మండలి వైపు!! అటల్‌జీ వెళ్లిపోయాక మార్గదర్శక మండలిలో ఇద్దరమే మిగిలాం. నేను, మురళీమనోహర్‌జోషి. ‘‘అటల్‌జీ చనిపోకుండా ఉంటే ఇప్పటికీ ముగ్గురం కలిసి ఉల్లాస భరితమైన ఉదయపు వేళల్లో, ఆహ్లాదకరమైన సాయంత్రపు సమయాల్లో దేశ రాజకీయ పరిణామాల గురించి చర్చించుకుంటూ ఉండేవాళ్లం కదా’’ అని జోషీ ఓరోజు బాధపడ్డాడు. ‘‘అటల్‌జీ చనిపోయిన మాట వాస్తవమే కానీ మనిద్దరం జీవించే ఉన్నామని నీకెందుకనిపిస్తోంది జోషీ’’ అన్నాను. ఆ మాటకు కలత చెందాడు. ‘‘అయితే మన రాజకీయ శకం అంతరించినట్లేనా?’’ అన్నాడు. ‘‘శకాలు మాత్రమే అంతరిస్తాయి. రాజకీయ శకాలు అంతరించవు’ అని అప్పుడు నేను అతడితో చెప్పలేదు. ఒకరికి మనం ఏదైనా చెబితే అది ముందు మనం విశ్వసించినదై ఉండాలి. నా ఉద్దేశాలను వెల్లడించిన మర్నాడే ఇంటికి వచ్చాడు జోషి. అతడి చేతిలో పుష్పగుచ్ఛం ఉంది. ‘‘ఎవరికి ఈ పుష్పగుచ్ఛం!’’ అని అడిగాను. ‘‘మీకే!’’ అన్నాడు. ‘‘నాకా! నాకెందుకు?’’అన్నాను. ‘‘ఐదేళ్ల తర్వాత మొదటిసారి మీ ఉద్దేశాలను వెల్లడించినందుకు కాదు. ఐదేళ్ల తర్వాతనైనా వెల్లడించినందుకు’’ అన్నాడు! అతడి కళ్లలో విప్లవ భావాల్లాంటివేవో కదలాడుతున్నాయి. ‘‘అడ్వాణీ జీ.. ఏళ్లుగా మీరు సిట్టింగ్‌ ఎంపీ. ఐదేళ్లుగా నేనూ సిట్టింగ్‌ ఎంపీ. ఇద్దరికీ టిక్కెట్‌లు రాలేదు. నిలబడవలసిన టైమ్‌ కూడా రాలేదంటారా?’’ అన్నాడు జోషీ. మాధవ్‌ శింగరాజు

సచివాలయంతో పాటు రామ్‌గోపాల్‌ వర్మనీ అమరావతికి తెచ్చేసుకోవలసింది. పొరపాటు చేశాను. ‘పొరపాట్లు చేయనివాళ్ల చేత కూడా పొరపాట్లు చేయించే రకం’ అని అతడి గురించి ఎవరో చెబితే, ‘నా దగ్గరా!’ అని నవ్వి ఊరుకున్నాను. ‘ఎన్టీఆర్‌నే గ్రిప్‌లో పెట్టుకున్నవాడిని నేను.. ఎన్టీఆర్‌ మీద సినిమా తీసేవాడిని గ్రిప్‌లో పెట్టలేనా’ అని కూడా నేను అన్నట్లు గుర్తు. వర్మ సరిగ్గా ఎన్నికల ముందు రక్తచరిత్ర–3 చూపిస్తాడని ఊహించలేదు. లక్ష్మీస్‌ ఎన్టీఆర్‌ని తెలంగాణలో జనం విరగబడి చూస్తున్నారని రిపోర్ట్స్‌ వస్తున్నాయి! ‘‘రాష్ట్ర విభజన జరగడం మంచిదైంది. జరక్కుండా ఉంటే ఇప్పుడు తెలంగాణవాళ్లు, ఆంధ్రావాళ్లు ఇద్దరూ కలిసి విరగబడి ‘లక్ష్మీస్‌ ఎన్టీఆర్‌’ని చూస్తుండేవాళ్లు’’ అని లోకేశ్‌  ఎవరితోనో అనడం వినిపిస్తోంది! ‘‘జనం ఎందుకంత విరగబడుతున్నారు.. ఎన్టీఆర్‌ జీవితంలో ఉన్నదంతా మనవాళ్లు ఆల్రెడీ ‘కథానాయకుడు’లో, ‘మహానాయకుడు’లో చూపించేశారు కదా’’ అని అంటే, ‘‘అదే నాయుడుగారూ.. మాకూ అర్థం కావడం లేదు’’ అన్నారు హైదరాబాద్‌ వెళ్లొచ్చిన ఒకరిద్దరు మంత్రులు. ‘‘సినిమా చూశారా, బిజినెస్‌ పనులు మాత్రమే చూసుకొచ్చారా?’’ అని అడిగాను. ‘‘చూశాం నాయుడు గారు, ముందు సినిమా చూసి, తర్వాతే బిజినెస్‌ పనులు చూసుకుని వచ్చాం’’ అన్నారు. ‘‘వెళ్లండి’’ అన్నాను. ‘‘సినిమాకా నాయుడుగారూ! మళ్లీ చూసి రమ్మంటారా?’’ అన్నారు. ‘‘నన్ను కాసేపు ఒంటరిగా ఉండనివ్వండి. వెళ్లండి’’ అన్నాను. వెళ్లిపోయారు. ఒక్కణ్నే కుర్చీలో కూర్చొని ఉన్నాను. నేను ఊగుతుంటే కుర్చీ ఊగుతోందో, కుర్చీ ఊగుతుంటే నేను ఊగుతున్నానో తెలియడం లేదు. ‘లక్ష్మీస్‌ ఎన్టీఆర్‌’ ట్రైలర్‌లో ఎన్టీఆర్‌ కూడా ఇలాగే ఊగుతుంటాడు. సినిమా చూడాలి. చూడొచ్చు కానీ, సినిమా చూస్తే, సినిమాలో ఉన్న లక్ష్మీ పార్వతిని చూడాలి. నేను చేయదగిన పని కాదు. నేను చూడదగిన సినిమా కాదు. పోలింగ్‌కి పది రోజులే ఉంది. మూడో తేదీన సినిమా చూసి, విడుదల చెయ్యొచ్చో లేదో చెబుతాం అన్నారు జడ్జీలు. బోయపాటిని, రాజమౌళిని పిలిపించాను. నా ఫేవరెట్‌ డైరెక్టర్‌లు వాళ్లు. రామ్‌గోపాల్‌ వర్మలా పిచ్చి పిచ్చి సినిమాలు తియ్యరు. ‘‘ఇప్పటికిప్పుడు రెండు రోజుల్లో సినిమా తీసి, మూడో రోజు సినిమా రిలీజ్‌ చెయ్యగలమా మనం? కథ నేనే ఇస్తా. టైటిలూ నేనే చెప్తా. కావాలంటే డైరెక్షన్‌ కూడా ఇస్తా’’ అన్నాను. ఇద్దరూ ఎగ్జయిటింగ్‌గా చూశారు. ‘‘లక్ష్మీస్‌ ఎన్టీఆర్‌ మొత్తం నా మీద నెగటివ్‌గా ఉంది. ఆంధ్రాలో కూడా ఆడించుకోవచ్చని రేపు గనుక కోర్టు తీర్పు వస్తే.. ఆ సినిమాను తిప్పికొట్టడానికి మన దగ్గరా ఒక సినిమా రెడీగా ఉండాలి. ‘బాబూస్‌ ఎన్టీఆర్‌’ అని మనమూ ఒక సినిమా చేద్దాం. భారీ సెట్‌లు, భారీ ఫైట్‌లు పెట్టి.. ’’ అన్నాను. ‘‘సూపర్‌ ఐడియా నాయుడుగారూ. కానీ రెండు రోజుల్లో ఇంత భారీగా సినిమా ప్లాన్‌ చేయలేం. రామ్‌గోపాల్‌ వర్మ ఒక్కడే అలా చేయగలడు. ఆ మధ్య ఏదో సినిమా ఒక్క రోజులో తీశాడు’’ అన్నారు. ‘‘అలాగైతే అమరావతిని కట్టడానికి రామ్‌గోపాల్‌ వర్మనే ప్లాన్‌ అడిగేవాళ్లం కదా’’ అన్నాను. బోయపాటి నవ్వాడు. రాజమౌళీ నవ్వాడు. ‘‘ఎందుకు నవ్వుతున్నారు?’’ అన్నాను. ‘‘కట్టడానికి రామ్‌గోపాల్‌ వర్మ ప్లానింగ్‌ ఇవ్వడు నాయుడుగారూ.. పడగొట్టడానికి ఇస్తాడు’’ అన్నారు! మాధవ్‌ శింగరాజు

నియంత పాలన లో చెయ్యెత్తడమైనా అది చిన్న తిరుగుబాటు కాదు. పంగ చాపి కూర్చున్న మగవాడిని ‘సిట్‌ రైట్‌’ అని వేలెత్తి చూపడమైనా అది చిన్న హెచ్చరిక కాదు. కొమ్ములు తిరిగిన దేశమైనా, కండలు తిరిగిన మగవాడైనా మర్యాద నేర్చుకుని తీరవలసిందే. అయితే మర్యాదల్ని నేర్పించే తీరికలో లేరిప్పుడు మహిళలు. ‘టైమ్‌ ఈజ్‌ అప్‌’! నేర్పించే టైమ్‌ అయిపోయింది. ‘మర్యాదగా ఉండు’ అని చెప్పడమే ఇప్పుడు వాళ్ల చేతుల్లో.. చూపుల్లో.. మాటల్లో.. కనిపిస్తున్నది. మగవాళ్లు స్త్రీ దగ్గర మర్యాదగా ఎందుకు ఉండ రు?! ‘చేతుల దగ్గర బలమైన రెండు కండరములతో, ఛాతీ భాగమున ఫలకముల వంటి మరి రెండు కండరములతో నిన్ను నేను సృష్టించి ఉన్నాను కనుక నువ్వు పురుషుడివి. ఆలాగున నువ్వు పురుషుడివి అయి ఉన్నావు కనుక స్త్రీని వేధించుటకును, ఆమెను పొద్దుపోక పరిహసించుటకును నాచే నువ్వు సమ్మతిని పొంది ఉన్నా వు’ అని జేబులో చిన్న స్లిప్‌ పెట్టి భూమి మీదకు ‘వైల్డ్‌ కార్డ్‌’ ఎంట్రీ ఇప్పిస్తాడా దేవుడు! బాగా చదువుకుని, సంస్కారం నేర్చుకుని, మర్యాదస్తుల పీఠం మీద కూర్చొని ఉన్న పురుషుడు కూడా.. ఎవరూ లేకుండా చూసి జేబులో స్లిప్‌ కోసం వెతుక్కుంటాడెందుకని! ‘స్త్రీ పై పురుషుడికి ఉండే సహజమైన సృష్టి ఆకర్షణే తప్ప, ఆమెపై నాకు ప్రత్యేకమైన ఆసక్తి ఏమీ లేదు’ అని సాక్ష్యంగా చూపించుకోడానికా ఆ స్లిప్పు?!దేవుడిచ్చిన కండలు ఉన్నాయి కదా అని స్త్రీ మీద పురుషుడు చెయ్యి వేస్తే దేవుడు చూస్తూ ఊరుకుంటాడేమో, స్త్రీ ఊరుకోదు. తనను పుట్టించిన బ్రహ్మనే చెయ్యి వెయ్యనివ్వలేదు ఆవిడ. బ్రహ్మకు తన మానస పుత్రికపై ‘ఫీలింగ్స్‌’ కలిగినప్పుడు మునీశ్వరులు పరుగున వచ్చి ఆయనపై కమండలంలోని నీళ్లు చల్లడంతో బ్రహ్మ గౌరవ మర్యాదలకు భంగం వాటిల్లే పెను ముప్పు తప్పిపోయింది. ముప్పు తప్పిపోయింది ఆయన మానస పుత్రికకు కదా! కానీ ‘నైమిశారణ్యం’లో అలా లేదు. బ్రహ్మకే ముప్పు తప్పింది అని ఉంది. అంటే.. చెయ్యి వెయ్యడం పరువు తక్కువ పని కానీ, చెయ్యి పడడం పరువు తక్కువ కాదని అంతరార్థం. స్త్రీ మీద చెయ్యిపడగానే ‘అయ్యో.. ఆమె శీల ప్రతిష్టకు భంగం కలిగింది..’ అని మనం ఫ్రీక్వెంట్‌గా ఆక్రోశిస్తుంటాం. స్త్రీ మీద చెయ్యి వేసి శీల ప్రతిష్టకు భంగం కలిగించుకున్న వ్యక్తిని కదా చూసి ‘అయ్యో’ అనో, ‘ఏమయ్యో’ అనో అనాలి. కానీ ఆ నైమిశారణ్యపు నీతిసూత్రాలకు ఇప్పటి మగవాళ్లు ఎందుకు అప్‌డేట్‌ అవుతారు? పోనీ, స్త్రీ కన్నీళ్లు పెట్టుకుని.. ‘ఈ దుర్యోధన దుశ్శాసన దుర్వినీత  లోకంలో.. రక్తాశ్రులు చిందిస్తూ రాస్తున్నా శోకంతో..’ అంటేనన్నా వింటున్నారా? లేదు. చివరికేమైంది? ‘మీటూ’ని తెచ్చుకున్నారు నెత్తి మీదకు. మళ్లీ ఏడుపు. ‘ఎప్పుడో జరిగిన దానికి ఇప్పుడెందుకు మేడమ్‌జీ?’ అని! అక్కడి తో ఆగుతారా? ‘వాట్‌ హ్యాపెండ్‌ టు యువర్‌ మీటూ మూవ్‌మెంట్‌’ అని మళ్లొక వెక్కిరింపు. తప్పు చేసిన మగవాళ్లకు మాట్లాడే ధైర్యం ఎలా వస్తుంది?! ఎలా వస్తుందో చూడండి. హాలీవుడ్‌ దిగ్గజం హార్వీ వైన్‌స్టీన్‌ మీద అమెరికన్‌ నటి ఆష్లీ జూడ్‌ వేసిన లైంగిక వేధింపుల కేసును ఫెడరల్‌ కోర్టు కొట్టివేయడంతో యు.ఎస్‌. మగాళ్లకు ధైర్యం వచ్చింది. బాలీవుడ్‌లో నానాపటేకర్‌ మీద నటి తనుశ్రీ దత్తా వేసిన కేసులో ఆమెకు ‘ఎ–లిస్టర్స్‌’ నుంచి సపోర్ట్‌ లభించకపోవడంతో మనదేశంలోని మగాళ్లకు ధైర్యం వచ్చింది. యు.ఎస్‌.లో ఆష్లీ జూడ్, ఇండియాలో తనుశ్రీ దత్తా తొలి (మీటూ) తిరుగుబాటు సిపాయిలు. ‘టైమ్‌ ఈజ్‌ అప్‌’ ఇంకో మీటూ టైప్‌ ఉద్యమం. హాలీవుడ్‌ నటీమణులంతా కలసి నిర్మించుకున్నది. ‘టైమ్‌ ఈజ్‌ అప్‌’ సీఈవో లీసా బార్డర్స్‌. ఆమె సుపుత్రుడు చేసిన నిర్వాకానికి ఇటీవలే ఆమె సీఈవో గా రాజీనామా చేశారు. కొడుకుపై లైంగిక వేధింపుల ఆరోపణలు వచ్చిన ఇరవై నాలుగు గంటల లోపలే ఆమె ఆ పని చేశారు. ఇదిగో ఇలాంటి ‘ఓటములే’ మగవాళ్ల ధైర్యానికి భగ్గున ఉత్సాహాన్ని పోస్తుంటాయి. అయితే కొడుకు తప్పు చేశాడని, భర్త తప్పు చేశాడని ఒక స్త్రీ నైతిక బాధ్యతను స్వీకరించారంటే అర్థం.. తను చేస్తున్న పోరాటంలో ఆమె ఓడిపోయారని కాదు. పోరాటాన్ని గెలిపించుకున్నారని. అది అర్థమౌతుందా మన మగధీరులకు? అర్థమై ఉంటే మీటూ ఉద్యమం గత నెలలో తిరిగిన ఒక ‘మలుపు’ను కచ్చితంగా గమనించి ఉండేవాళ్లు.  ఫ్లారిడాలోని ‘కిస్సింగ్‌ స్టాచ్యూ’లో.. ఒక నేవీ సైనికుడి మొరటు చుంబనం ధాటికి వెనక్కి ఒరిగిన నర్సు కాలిపై ఫిబ్రవరి పద్దెనిమిది రాత్రి ‘మీటూ’ అని ఎర్రటి పెయింట్‌తో రాసి నిరసన తెలిపారెవరో! ఆ రాసిన వాళ్ల కోసం ప్రస్తుతం యు.ఎస్‌.పోలీసులు వెతుకుతున్నారు. వెదకడం ఎందుకంటే శిక్షించడం కోసం! శిక్షించడం ఎందుకంటే రెండో ప్రపంచ యుద్ధంలో జపాన్‌ లొంగుబాటుకు చిహ్నంగా యు.ఎస్‌. ప్రతిష్ఠించుకున్న స్టాచ్యూ అది. ‘అన్‌కండిషనల్‌ సరెండర్‌’ అని ఆ స్టాచ్యూకి అమెరికా పేరు కూడా పెట్టుకుంది. జపాన్‌ లొంగిపోయిందన్న వార్త  తెలిసి, ఒళ్లు తెలియని ఆ సంతోషంలో న్యూయార్క్‌లోని టైమ్స్‌ స్క్వేర్‌లో ఒక నేవీ సోల్జర్‌.. రోడ్డు మీద వెళ్తున్న ఒక నర్సు మీద పడి, ఆమె విడిపించుకోడానికి కూడా వీల్లేకుండా తన కండబలంతో ఆమెను ఆక్రమించుకుని, ముద్దు పెట్టుకున్నప్పుడు ఎవరో తీసిన ఫొటోకి విగ్రహ రూపమే ‘అన్‌కండిషనల్‌ సరెండర్‌’ స్టాచ్యూ. ఆ ఫొటో నకళ్లు విగ్రహాలు విగ్రహాలుగా అమెరికా అంతటా ఇప్పటికీ ఉన్నాయి. ఉండటమేంటి.. ఉంచుకున్నారు గొప్ప హిస్టారిక్‌ ప్రతిష్టలా!‘మీటూ’ తిరుగుబాటును యు.ఎస్‌. కనుక రెస్పెక్ట్‌ చేసి ఉంటే ఇప్పటికే ఆరో ఏడో ఉన్న ఈ స్టాచ్యూలన్నిటినీ కూలగొట్టి ఉండాలి. అలాంటిదేమీ జరగలేదు! స్త్రీ దేహంపై దురాక్రమణలా స్పష్టంగా కనిపిస్తున్న ఆ కిస్సింగ్‌ స్టాచ్యూలు దేశప్రతిష్టకు చిహ్నాలను అనుకోవడంలో ఉన్నది ఆ దేశ భావ దౌర్భాగ్యమే కానీ, మరొకటి కాదు. ఆ సంగతి చెప్పడానికే అజ్ఞాత మహిళలెవరో నర్స్‌ కాళ్లకు ‘మీటూ’ను పెయింట్‌ చేసి వెళ్లారు. ఏడాదిన్నరగా జరుగుతున్న మీటూ ఉద్యమంలో.. పురుషుడి దురహంకారంపై, దురాక్రమణపై తొలి శక్తిమంతమైన ప్రతిఘటన ఆ రెడ్‌ పెయింట్‌. ‘రాసేసి పారిపోతే సరిపోతుందా, అదేం సాధికారత’ అంటున్నారు! మరి.. కండబలంతో మీద పడిపోయి, ‘అన్‌కండిషనల్‌ సరెండర్‌’ అంటే సరిపోతుందా? అదేం సావరినిటీ!!  అమెరికన్‌ రివల్యూషన్, ఫ్రెంచి రివల్యూషన్, రష్యన్‌ రివల్యూషన్‌.. చరిత్రలో ఏ దేశానిదా రివల్యూషన్‌. దేశాలు, సామ్రాజ్యాలు పుట్టి బుద్ధెరిగాక ఇన్ని శకాలకు ఇప్పుడు ప్రపంచమంతటా ఏకకాలంలో నడుస్తున్న రివల్యూషన్‌లు మీటూ, టైమ్‌ ఈజ్‌ అప్‌. అంటే చూడండి.. ఆడవాళ్లు ఎన్ని యుగాలుగా ఓపికపట్టి ఉన్నారో! ఎన్ని యుగాలుగా మగవాడిని తప్పించుకుంటూ వస్తూ.. వస్తూ.. ఒక్కసారిగా ఎదురు తిరిగి నిలబడ్డారో! మగవాడికి మర్యాద నేర్పే టైమ్‌ అయిపోయింది. ‘మర్యాదగా ఉండు’ అని చెప్పే టైమ్‌ ఇది. ‘రెడ్‌ పెయింట్‌’ టైమ్‌.   మాధవ్‌ శింగరాజు

‘‘అజార్‌ భయ్యా.. మీకోసం ఇద్దరు వచ్చారు’’ అని చెప్పాడు ఇంట్లో పనికుర్రాడు.  ‘‘ఆ ఇద్దరూ ఎవరో తెలుసుకుని, వారిలో ఎవరితోనైతే నాకు అవసరం లేదో వారిని కాకుండా, ఎవరికి నా అవసరం ఉందో వారిని ముందుగా నా గదిలోకి పంపించు’’ అని చెప్పాను.  ‘‘భయ్యాజీ, ఆ ఇద్దరిలో ఒకరు మీకు చిరపరిచితులైన షా మెహమూద్‌ ఖురేషీ.    ఈ దేశ విదేశాంగ మంత్రి. ఇంకొకరు ఒక అపరిచిత వ్యక్తి. ఆయన మెడకు స్టెతస్కోప్‌ ఉంది. ఆయన చేతిలో బీపీ మిషన్‌ ఉంది’’ అన్నాడు.  ‘‘వాళ్లిద్దరిలో ఎవర్ని ముందుగా లోపలికి పంపుతావో నువ్వే నిర్ణయించుకుని పంపు’’ అన్నాను. వెంటనే షా మెహమూద్‌ ఖురేషీని పంపాడు పనికుర్రాడు! ‘‘అజార్‌జీ.. ఎందుకో రమ్మన్నారట’’ అన్నారు ఖురేషీ.. లోపలికి వస్తూనే.  ‘‘మీతో అవసరం ఉండి మిమ్మల్ని పిలిపించుకోలేదు ఖురేషీ. మీకు నా అవసరం ఉండి మిమ్మల్ని పిలిపించుకున్నాను’’ అన్నాను.  ‘‘చెప్పండి అజార్‌జీ..’’ అన్నాడు!  ‘‘మా పనికుర్రాడికి ఉన్నంత ఇంగితం కూడా లేకపోయింది ఈ దేశపు విదేశాంగ మంత్రికి’’ అన్నాను.. అతడి వైపు చూడకుండా. ‘‘వారెవ్వా అజార్‌జీ.. నేనివాళ మీ పనికుర్రాడి ఇంగితం గురించి వినవలసిందే. వినడమే కాదు, అతడి నుంచి నేను నేర్చుకోవలసింది ఏమైనా ఉంటే.. మీ ఆదేశాలు లేకనే, నాకై నేనుగా అతడి వద్ద నేర్చుకోడానికి రోజూ ఒక సమయానికి వచ్చి ఇక్కడ కూర్చోగలను’’ అన్నాడు.  తల పట్టుకున్నాను.  ‘‘ఆశ్చర్యపోతున్నాను ఖురేషీ. నా మాటల్లోని అంతరార్థాన్ని మీరెందుకు గ్రహించలేకపోతున్నారు! ఒక పనికుర్రాడికి ఇంగితం ఉండడం కన్నా, ఒక దేశ విదేశాంగ మంత్రికి ఇంగితం లేకపోవడం ఆలోచించవలసిన విషయం కదా. అలాంటప్పుడు మీరు చేయవలసింది పనికుర్రాడి ఇంగితమేమిటో తెలుసుకోడానికి ఉత్సాహం ప్రదర్శించడం కాదు. ‘విదేశాంగ మంత్రికి ఇంగితం లేదు’ అన్న మాటకు ముఖం కందగడ్డలా మార్చుకోవడం. అది కదా మీరు తక్షణం చేయవలసింది!.. చెప్పండి..’’ అన్నాను. ‘‘మార్చుకుంటాను అజార్‌జీ.. మీరు కనుక నాక్కొంత సమయం ఇవ్వగలిగితే’’ అన్నాడు.  నా గదిలోని చీమ కూడా అంతటి విధేయతను ప్రదర్శించదు! రోషం వస్తే జైషే చీఫ్‌ అని కూడా చూడకుండా నన్ను కుట్టేస్తుంది. ‘‘బాగున్నవాడి గురించి బాగోలేకుండా పడి ఉన్నాడని చెప్పడం ఏమన్నా బాగుందా ఖురేషీ! ఒక  ఉగ్రవాది ఒంట్లో బాగోలేకుండా మంచం మీద పడుకుని ఉన్నాడంటే మాతృదేశానికి ఎంత అప్రతిష్ఠ! శతృదేశానికి ఎంత అపహాస్యం. జైషే హెడ్డుకి చికెన్‌గున్యా అని తెలిస్తే పిల్లలక్కూడా నవ్వొచ్చేస్తుంది’’ అన్నాను. ‘‘ఇంత ఆలోచించలేదు అజార్‌జీ..’’ అన్నాడు..  ‘‘మా పనికుర్రాడు తెలుసుకోగలిగాడు ఖురేషీ, నాకు ఏనాటికీ డాక్టర్‌ అవసరం ఉండబోదని. మీకే తెలియలేదు. వెళ్లండి’’ అన్నాను.  పనికుర్రాడిని లోపలికి పిలిచాను.  వచ్చాడు.  ‘‘బయట అపరిచిత వ్యక్తి ఉన్నాడన్నావ్‌ కదా. ఆ వ్యక్తి దగ్గరికి తీసుకెళ్లి ఖురేషీని చూపించు’’ అని చెప్పాను.   ఏం ప్రభుత్వాలో! ‘మా దగ్గర లేడు’ అని చెప్తే పోయేదానికి, ‘ఉన్నాడు కానీ, ఒంట్లో బాగోలేదు’ అని చెప్పిస్తాయా! ప్రభుత్వాలు తెలివిగా లేకనే ఉగ్రవాదులు తెలివిగా ఉండి ప్రభుత్వాల్ని కాపాడుకోవలసి వస్తోంది.  -మాధవ్‌ శింగరాజు  

దేశ పౌరులు రాత్రి పూట హాయిగా నిద్రపోతున్నారంటే దేశ ప్రధాని మెలకువగా ఉన్నట్టు. దేశ పౌరులంతా నిద్రకు తూలుతూ కూడా నిద్రను ఆపుకుంటూ కూర్చుంటున్నారంటే దేశ ప్రధాని పగటి పూట కూడా నిద్రపోతున్నట్టు.  మోదీకి నిద్రెలా పడుతోందో కొద్ది రోజులుగా నాకు అంతుచిక్కడం లేదు. ఇంకొక అంతుచిక్కని ప్రశ్న కూడా ఈ వయసులో నన్ను అమితంగా వేధిస్తోంది. మోదీ ఛాతీని ఎవరు కొలిచి ఉంటారు! ఆయనకై ఆయనే కొలుచుకుని తన ఛాతీ యాభై ఆరు అంగుళాలు ఉందని తెలుసుకుని ఉంటారా, లేక అమిత్‌షా ఆయన దగ్గరికి వచ్చి, ఛాతీ చుట్టూ టేప్‌ పెట్టి కొలిచి, ‘అరవైకి కేవలం కొన్ని అంగుళాలే తక్కువ మోదీజీ’ అని గొప్ప పరవశంతో చెప్పి ఉంటారా? అరవై కన్నా తక్కువ అనడంలో తనని తను తగ్గించుకుని ఎక్కువ చేసుకోవడం ఉంటుంది. ఎక్కువా తక్కువా కాకుండా కచ్చితంగా ఒక మెజర్‌మెంట్‌.. యాభై అయిదనో, యాభై ఆరు అనో చెప్పడంలో.. తన ఛాతీ ఇంకా పెరిగేందుకు స్కోప్‌ ఉందనే హెచ్చరికను పంపడానికి అవకాశం ఉంటుంది.  మోదీ ఛాతీ ఏ క్షణానైనా మరికొన్ని అంగుళాలు పెరిగే ప్రమాదం ఉందంటే ప్రతిపక్షాలకు ఉండే భయం వేరు, మోదీ ఛాతీ మరికొన్ని అంగుళాలు పెరగడానికి ఇంకా సమయం ఉందని ప్రతిపక్షాలు అనుకుంటే వారికి వచ్చే ధైర్యం వేరు అని మోదీ తనకు తాను అనుకుని ఉండాలి. ప్రతిపక్షాలను నిరంతరం భయ కంపనంలో ఉంచదలచుకుని.. ‘నా ఛాతీ అరవైకి నాలుగు అంగుళాలే తక్కువ’ అని కాకుండా, ‘నా ఛాతీ యాభై ఆరు అంగుళాల వద్ద కేంద్రీకృతమై ఉంది’ అని ఆయన చెప్పదలచుకున్నారని నాకు అర్థమౌతోంది. పెరగవలసిన సమయంలో ఒక్క అంగుళమైనా పెరగకుండా ఛాతీ యాభై ఆరుంటేనేం, అరవై ఆరుంటేనేం? కశ్మీర్‌లో నలభై మంది జవాన్లు చనిపోయినా కూడా మోదీ ఛాతీ యాభై ఆరు దగ్గరే ఉండిపోయింది! ప్రతిపక్షాలకు చూపించుకోడానికేనా ఆ ఛాతీ! పాకిస్తాన్‌కి చూపించడానికి కాదా!  సౌదీ నుంచి క్రౌన్‌ ప్రిన్స్‌ వచ్చారు. ‘టెర్రర్‌ ఎటాక్‌ తర్వాత ఎలా ఉన్నారు?’ అని ఆయన అడగలేదు. ‘టెర్రర్‌ ఎటాక్‌ తర్వాత ఎలా ఉంటాం?’ అని ఈయనా అనలేదు. ప్రిన్స్‌ గారిని రాష్ట్రపతి భవన్‌కి తీసుకెళ్లారు. అక్కడి నుంచి హైదరాబాద్‌ హౌస్‌కి  వెంటబెట్టుకొచ్చారు. ‘వియ్‌ ఆర్‌ ఫ్రెండ్స్‌’ అన్నారు ప్రిన్స్‌గారు. ‘అవునవును వియ్‌ ఆర్‌ ఓల్డ్‌ ఫ్రెండ్స్‌’ అన్నారు పీఎం గారు. ‘ఎస్‌.. ఎస్‌.. సెంచరీస్‌ ఓల్డ్‌ ఫ్రెండ్‌షిప్‌’ అన్నారు ప్రిన్స్‌గారు. ‘మీ కంట్రీ మా కంట్రీ ఒకేలా ఉంటాయి. మీ కల్చర్, మా కల్చర్‌ ఒకేలా ఉంటాయి.  కొన్నాళ్ల క్రితం మేం మీ దేశానికి వచ్చాం. ఇన్నాళ్లకు మీరు మా దేశానికి వచ్చారు’ అన్నారు పీఎం గారు.  జాయింట్‌ స్టేట్‌మెంట్‌ రాసుకున్నారు. స్టేట్‌మెంట్‌లో ఉగ్రవాదం అనే మాట ఉంది. ఇండియా–పాకిస్తాన్‌ కలిసి కూర్చొని మాట్లాడుకోవాలి అనే వాక్యం ఉంది. పుల్వామా అనే మాట లేదు. జైషే అనే పేరు లేదు! ఇండియా, పాకిస్తాన్‌ కలిసి కూర్చొని మాట్లాడుకోవాలని ప్రిన్స్‌గారు, పీఎం గారు సంతకాలు పెట్టారు కానీ.. ఇండియా, పాకిస్తాన్‌ ఎందుకు కలిసి కూర్చొని మాట్లాడుకోవాలో స్టేట్‌మెంట్‌లో రాసుకోలేదు! ఇండియాలోని ఉగ్రవాదులు పాకిస్తాన్‌ మీద టెర్రర్‌ ఎటాక్‌ చేయకుండా ఇండియా పాకిస్తాన్‌ కలిసి కూర్చొని మాట్లాడుకోవాలని సౌదీ ప్రిన్స్‌ వచ్చి మోదీకి చెప్పి వెళ్లినట్లు ప్రచారం చెయ్యడానికి చైనా లాంటి దేశాలకు ఆ స్టేట్‌మెంట్‌ కాపీ ఒకటి చాలదా!

దుఃఖ పడటానికి దేవుడు సమయం ఇవ్వలేదు. సైనికుడి భార్యకు దుఃఖమేమిటి  అనుకున్నాడేమో! ప్రదీప్‌ కూడా అనేవాడు.. ‘సైనికుడి భార్యకు కన్నీళ్లేమిటి’ అని. కళ్లయినా తుడిచేవాడా! ‘తుడుచుకో’ అని నవ్వేసి రైలు ఎక్కేసేవాడు.  పిల్లల్ని తీసుకుని చీకట్లోనే అత్తగారి ఊరికి చేరుకున్నాను. దారి మధ్యలో.. ‘‘ఎ..క్క..డి..కీ..’’ అని అడిగింది సోనా వచ్చీరాని మాటల్తో. రెండేళ్లు దానికి. ‘‘నాన్న దగ్గరికి’’ అని చెప్పాను. మేము వచ్చేటప్పటికి ప్రదీప్‌ ఇంకా అమ్మగారింటికి ‘చేరుకోలేదు’.  ‘‘నాన్నేరీ’’ అంటోంది సోనా నిద్రకు సోలుతూ. సుప్రియకు అర్థమైపోయింది. ‘‘రారు కదమ్మా నాన్న ఇక ఎప్పటికీ’’ అంది చెల్లికి వినిపించకుండా. దగ్గరకు తీసుకుని గట్టిగా హత్తుకున్నాను. పదేళ్ల పిల్ల సుప్రియ! కొన్ని గంటల క్రితం వరకూ తనూ రెండేళ్ల పిల్లలానే ఉండేది. నాన్న ఫోన్‌ చేస్తే.. ‘ఎప్పుడొస్తావ్‌ నాన్నా’ అని అడిగేది. ‘నాన్నా.. మనం కట్టుకుంటున్న ఇంట్లో చెల్లికి, నాకు కలిపి.. మా ఇద్దరికే ప్రత్యేకంగా ఒక గది ఉంటుంది కదా’ అనేది.  ‘ఉంటుంది తల్లీ. మరి నేను, అమ్మ.. ఎప్పుడైనా మీ గదిలోకి రావచ్చా’ అని అడిగేవాడు ప్రదీప్‌. ‘రావచ్చు నాన్నా. అయితే మా గదిలో ఉన్నప్పుడు కశ్మీర్‌ నుంచి ఫోన్‌ వస్తే నువ్వు ఫోన్‌ లిఫ్ట్‌ చెయ్యకూడదు. ఎప్పుడు నీకు ఫోన్‌ వచ్చినా, వెంటనే రమ్మనే కదా వస్తుంది’ అనేది.. మూతి అదోలా ముడిచి. అమ్మవాళ్ల ఊళ్లో ఉన్నప్పుడు గురువారం తెల్లవారు జామున ప్రదీప్‌ నుంచి ఫోన్‌ వచ్చింది. చాలాసేపు మాట్లాడాడు. పిల్లలిద్దరూ నిద్రపోతున్నారు. పది నిముషాలు సోనా గురించే మాట్లాడాడు. ‘జమ్మూ నుంచి శ్రీనగర్‌ వెళుతున్నాం’ అన్నాడు. ‘ఇంత రాత్రేమిటి?’ అన్నాను. నవ్వాడు. ‘‘నాకొక్కడికే కాదు రాత్రి. ఇంకా రెండువేల ఐదొందల మందికి కూడా. డెబ్భై ఎనిమిది వాహనాల్లో వరుసగా వెళుతున్నాం. వాహనాలు నడిపించడం లేదు మమ్మల్ని. దేశ సమగ్రతను కాపాడవలసిన బాధ్యత నడిపిస్తోంది’’ అన్నాడు! సుప్రియ గురించి, సోనా గురించి తప్ప ప్రదీప్‌ నాతో ఏం మాట్లాడినా సాటి జవానుతో మాట్లాడినట్లే ఉంటుంది.  ‘‘సుప్రియ అడుగుతోంది.. ‘నాన్న మళ్లీ ఎప్పుడొస్తారని’. పని పూర్తవగానే వచ్చేస్తారని చెప్పాను’’ అన్నాను. నవ్వాడు.  ‘‘సుప్రియ అడుగుతోంది. నేను అడగలేకపోతున్నాను’’ అన్నాను బెంగగా.  ‘‘సైనికుడి భార్యవేనా నువ్వు?’’ అన్నాడు.  పెద్ద శబ్దం. నా చేతిలోని ఫోనే పేలిపోయినంతగా శబ్దం! ‘ప్రదీప్‌.. ప్రదీప్‌..’  ప్రదీప్‌ పలకట్లేదు. సుప్రియ లేచింది. ‘ఏంటమ్మా..’ అని. మళ్లీ ఫోన్‌!! ‘‘ప్రదీప్‌’’ అన్నాను. నిశ్శబ్దం! ‘‘ప్రదీప్‌ భార్యేనా మీరు?’’  కంట్రోల్‌ రూమ్‌ నుంచి! నాకేదో అర్థమౌతోంది. ప్రదీప్‌ భార్యనని చెప్పుకోవాలంటే ఏడ్వకూడదు. ‘ఊ’ అన్నాను.  పిల్లల్ని దగ్గరికి లాక్కున్నాను. ఊరింకా మేల్కోలేదు. బరసిరోహీ నుంచి సుఖ్‌సేన్‌పూర్‌ వచ్చేశాం. పిల్లలిద్దరూ.. నాన్న రావడం కోసం ఎదురు చూస్తున్నారు. అమరవీరుడైన ఒక జవాన్‌ రావడం కోసం సుఖ్‌సేన్‌పూర్‌ ఎదురు చూస్తోంది.  సుప్రియ నా చెయ్యి పట్టుకుని మెల్లిగా ‘‘అమ్మా..’’ అని పిలిచింది.  ‘‘నాన్న.. అక్కడ చెయ్యవలసిన పని పూర్తయి ఉండదు కదమ్మా..’’ అంది. నాన్నపై ఉన్న ప్రేమంతా కన్నీళ్లుగా కరిగి, దాని చెంపల్ని తడిపేస్తోంది. తన కళ్లు కదా తుడుచుకుని చెప్పాల్సింది.. నా కళ్లు తుడుస్తూ చెప్పింది.. ‘‘నాన్న మిగిల్చిపోయిన పని నేను పూర్తి చేస్తానమ్మా..’’ అని చెప్పింది! ఒడిలోకి తీసుకున్నాను.  సైనికుడి కూతురు అది. -మాధవ్‌ శింగరాజు

లోక్‌సభలో రేపు నా చివరి ప్రసంగం. లోక్‌సభకు కూడా ఇవి చివరి ప్రసంగ దినాలే. సోమవారం నాకు చివరిది. బుధవారం లోక్‌సభకు చివరిది. లోక్‌సభకు చివరి రోజులు కాబట్టి నాలాగే అందరూ ప్రసంగించాలనుకుంటే కనుక మొన్న ఏడో తారీఖున లోక్‌సభలో నేను మాట్లాడిందే నా చివరి ప్రసంగం అవుతుంది. ఆరోజు నాకేం తృప్తిగా అనిపించలేదు. తనివితీరా మాట్లాడాలని మనసు ఎంతగానో తపించింది. ‘‘అయినా సరే, ‘కొంతే’ మాట్లాడాలి మీరు’’ అని కటువుగా అనేశారు సుమిత్రా మహాజన్‌! ఒక మాజీ ప్రధానికి స్పీకర్‌ ఇచ్చిన ఆరు నిముషాలు ఆ ‘కొంత’కు మాత్రం ఎలా సరిపోతాయి?! ఆరు నిముషాల్లోనే అన్నీ చెప్పేయాలని ఎమోషనల్‌ అవుతుంటే.. ఐదో నిముషంలోనే ‘‘మీ టైమ్‌ అయిపోతోంది గౌడాజీ’’ అని స్పీకర్‌ గుర్తుచేశారు. ఏం మాట్లాడుతున్నానో మర్చిపోయాను. గుర్తొచ్చే సరికి ఆరో నిముషమూ గడిచిపోయింది!  ‘‘మేడమ్‌ స్పీకర్‌ మహాజన్‌.. మరికొంత సమయం కావాలి’’ అని అభ్యర్థించాను. ‘అవసరమా?’ అన్నట్లు, కళ్లజోడులోంచి చూశారావిడ! ప్రధాని అవకముందు గానీ, ప్రధానిగా ఉన్నప్పుడు గానీ, మాజీ ప్రధానిగా గానీ నన్నెవరూ అలా చూడలేదు.  ఇరవై ఏళ్ల క్రితం ప్రధానిగా చేసిన ఒక మాజీ ప్రధానికి, పూర్తిగా ఒక ఏడాది కూడా ప్రధానిగా లేని ఒక మాజీ ప్రధానికి, అదీ కాంగ్రెస్‌ సపోర్ట్‌తో ప్రధానిగా చేసిన ఒక మాజీ ప్రధానికి మాట్లాడేందుకు ఏం ఉంటుందని మేడమ్‌ స్పీకర్‌ భావించినట్లున్నారు! అయినా నేను మాట్లాడ్డం ఆపలేదు. మైక్‌ లాగేశారు! మనసు చివుక్కుమంది.   ఎవరు ప్రధానిగా ఉన్నప్పుడు ఉమన్‌ రిజర్వేషన్‌ బిల్లు వచ్చిందో మేడమ్‌ స్పీకర్‌ మర్చిపోయినట్లున్నారు! ఎవరు ప్రధానిగా ఉన్నప్పుడు వరి రైతులు ఒక వంగడానికి ‘దేవె గౌడ’ అని పేరు పెట్టుకున్నారో మేడమ్‌ స్పీకర్‌కి గుర్తులేనట్లుంది!  ఢిల్లీలో సోమ, మంగళ, బుధ.. మూడు రోజులు ఉండాలి. పడుకోబోతుండగా కాంగ్రెస్‌ ఫ్లోర్‌ లీడర్‌ మల్లికార్జున్‌ ఖర్గే ఫోన్‌ చేశాడు.. ‘‘పడుకున్నారా?’’ అని! ‘‘లేదు ఖర్గే. నీకే ఫోన్‌ చేయాలనుకుంటున్నాను’’ అన్నాను.  ‘‘అనుకున్నాను. నాకు ఫోన్‌ చేయాలని అనుకుంటారని. సభలో అలా అనేశారేమిటి గౌడగారు. చివరి ప్రసంగం కావచ్చని! హసన్‌ సీటును మీ మనవడు ప్రజ్వల్‌కి ఇచ్చి, నార్త్‌ బెంగళూరు నుంచి మీరు కంటెస్ట్‌ చేస్తారని మేమంతా అనుకుంటుంటే..!’’ అన్నాడు ఖర్గే.  ‘‘సీటుకు, చివరి ప్రసంగానికి లింకేమిటి ఖర్గే. సీటున్నా ఇక జన్మలో మాట్లాడకూడదని కూర్చుంటే అది చివరి ప్రసంగమే కదా. అయినా ఆవిడ చూశారా ఎలా మైక్‌ లాగేశారో’’ అన్నాను.  ‘‘నేనూ గమనించాను గౌడగారూ.. మేడమ్‌ స్పీకర్‌ మిమ్మల్ని చూసిన చూపులో.. ‘ఎప్పుడూ నిద్రపోతూ కనిపించేవారు, ఇవాళెందుకు మెలకువగా ఉండి.. ప్రసంగిస్తానని పీక్కు తింటున్నారు’ అనే విసుగు  కనిపించింది’’ అన్నాడు. ‘‘ఎవరైనా ఎందుకు నిద్రకు ఆగలేకపోతారు ఖర్గే?’’ అని ఆవేదనగా అడిగాను. ‘‘నిద్ర చాలకపోతే గౌడగారూ’’ అన్నాడు. ‘‘నిద్ర ఎందుకు చాలకపోతుంది ఖర్గే?’’ అని అడిగాను. ‘‘విరామం, విశ్రాంతి లేకుండా పని చేసుకుంటూ పోతుంటే’’ అన్నాడు.  ‘‘అదే చెప్పాలనుకుంటున్నాను ఖర్గే.. రేపు సభలో. నాకిచ్చిన టైమ్‌ సరిపోకపోతే మీకిచ్చిన టైమ్‌లోంచి ఈ మాజీ ప్రధానికి కొంత ఇవ్వగలరా?’’ అని అడిగాను. ‘‘ఫుల్‌ టైమ్‌ తీసుకోండి గౌడగారు.. మా మాజీ ప్రధానికి మాట్లాడేందుకు ఏముంటుందనీ! తీసుకోండి’’ అన్నాడు ఖర్గే. -మాధవ్‌ శింగరాజు

బడ్జెట్‌ సమర్పించి ఇంటికి వస్తున్నప్పుడు అనిపించింది. మరీ సమర్పించాల్సినంత బడ్జెట్టేమీ కాదని. ప్రెస్‌ మీట్‌ పెట్టి సమర్పించినా సరిపోయేదేమో! పార్లమెంటు హాల్లోకి వెళుతున్నప్పుడు బయట బడ్జెట్‌ కాపీల బండిల్స్‌ని తనిఖీ చేస్తూ సెక్యూరిటీ సిబ్బంది కనిపించారు. బడ్జెట్‌లో ఏం ఉండబోతున్నదోనన్న ఆసక్తి ఏ మాత్రం లేకుండా, వాళ్లు ఆ బండిల్స్‌ని తనిఖీ చేస్తున్నారు. నవ్వొచ్చింది నాకు. నా చేతిలో ఉన్న బడ్జెట్‌ సూట్‌కేస్‌లో ఏముందోనన్న ఆసక్తి నాకే లేనప్పుడు.. వాళ్లు చెక్‌ చేస్తున్న బడ్జెట్‌ బండిల్స్‌లో ఏముందోనన్న ఆసక్తి వాళ్లకెందుకుండాలి? అయినా లోపల ఉండాల్సినవి ఉన్నాయా లేదా అని కాదు కదా వాళ్లు చెక్‌ చేయవలసింది. ఉండకూడనివి ఏమైనా ఉన్నాయా అని చెక్‌ చెయ్యాలి. వాళ్లు అదే పనిలో ఉన్నారు.  అన్నన్ని బండిల్స్‌ వేస్ట్‌ అనిపించింది ఆ బండిల్స్‌ని దాటుకుని లోపలికి వెళ్తుంటే. పేపర్‌ వేస్ట్‌. ప్రింటింగ్‌ వేస్ట్‌. టైమ్‌ వేస్ట్‌. మనీ వేస్ట్‌. ఇకనుంచీ మెంబర్స్‌ అందరికీ సాఫ్ట్‌ కాపీ ఫార్వార్డ్‌ చేస్తే సరిపోతుంది. నెక్ట్స్‌ బడ్జెట్‌ను నేను సమర్పించినా, జైట్లీజీ యు.ఎస్‌. నుంచి తిరిగొచ్చి సమర్పించినా పేపర్‌లెస్‌గానే సమర్పించాలి. బడ్జెట్‌ సూట్‌కేస్‌ కూడా మోత బరువు. లోపల మోతేమీ లేకున్నా బరువే. ఆ సూట్‌కేస్‌ను అలా చేత్తో పట్టుకుని నడుస్తున్నప్పుడు నడుస్తున్నట్లు ఉండదు. మోస్తున్నట్లు ఉంటుంది. ఫైనాన్స్‌ మినిస్టరే బడ్జెట్‌ సూట్‌కేస్‌లా కనిపించాలి కానీ, సూట్‌కేస్‌ చేతుల్లో ఉంది కాబట్టి ఫైనాన్స్‌ మినిస్టర్‌ అనిపించకూడదు.   బడ్జెట్‌ సమర్పణ చాలా ఈజీగా అయిపోయింది. ఫస్ట్‌ టైమ్‌ సమర్పణ ఎలా ఉంటుందోనని నేను ఆందోళన చెందినంతగా ఏమీ లేదు! నమస్కార సమర్పణకైనా కాస్త నడుము వంచాల్సి వచ్చింది కానీ, బడ్జెట్‌ సమర్పణకు ఒక్క ఎక్సర్‌సైజ్‌తో కూడా పని పడలేదు. అసలది బడ్జెట్‌ సమర్పణలానే లేదు. పార్లమెంటులో ఎవరికో ఫేర్‌వెల్‌ పార్టీ ఇస్తున్నట్లుగా ఉంది.   ‘‘మంచి పని చేశావ్‌ గోయల్‌’’ అన్నారు మోదీజీ, నేను ఇంటికి చేరుకోగానే.  ఆల్రెడీ ఆయన సభలో ఒకసారి నా వెన్ను తట్టి అభినందించారు. ఇప్పుడు మళ్లీ ఫోన్‌లో వెన్ను తడుతున్నారేమిటి?! ‘‘ఏం పని చేశాను మోదీజీ’’ అన్నాను. ఆయన ‘మంచి పని చేశావు గోయల్‌’ అని అన్నారని, ‘ఏం మంచి పని చేశాను మోదీజీ’ అని నేను అడగడం బాగుండదని. ‘‘అదేనయ్యా.. బడ్జెట్‌కు ముందు పెద్దల పాదాలకు నమస్కారం చేశావు చూడూ.. అది నాకు నచ్చింది’’ అన్నారు మోదీజీ.  ‘‘కానీ మోదీజీ, నేను నా సమీపంలో ఉన్న పెద్దల పాదాలకు మాత్రమే నమస్కారం చేయగలిగాను. నా పక్క సీట్లో నితిన్‌ గడ్కరీ ఉన్నారు. ఆయన పాదాలకు నమస్కారం చేశాను. నా వెనుక సీట్లో శాంత కుమార్‌ ఉన్నారు. ఆయన పాదాలకు నమస్కారం చేశాను. పక్క వరుసలోని మొదటి సీట్లో ఉమా భారతి ఉన్నారు. ఆవిడ పాదాలకు నమస్కారం చేశాను. జైట్లీజీ పాదాలు అందుబాటులో లేవు కనుక ఆయనకు నమస్కారం చేయలేకపోయాను’’ అన్నాను.  పెద్దగా నవ్వారు మోదీజీ.  ‘‘నాకూ, జైట్లీకీ నమస్కారం చేయలేదేమిటని నేను అడగడం లేదు గోయల్‌. గడ్కరీ పాదాలకు నమస్కారం చేసి మంచి పని చేశావు అంటున్నాను’’ అన్నారు. ‘‘జీ’’ అన్నాను. ఫోన్‌ పెట్టేశారు మోదీజీ. మోదీజీ అంటే గడ్కరీకి పడటం లేదు, నెక్ట్స్‌ ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌ గడ్కరీనే..’ అని అంతా అనుకుంటున్నప్పుడు.. మోదీజీ చూస్తుండగానే గడ్కరీ పాదాలకు నమస్కరించాను కాబట్టి.. పడకపోవడం, ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌ కావడం ఏమీ లేదని నా చేత చెప్పించినట్లయిందని మోదీజీ అనుకుని ఉండాలి. -మాధవ్‌ శింగరాజు 

నాలుగు రోజులుగా ఆసుపత్రిలో ఉన్నాను. చూడ్డానికి ఒక్కరూ రావడం లేదు! చూసి చూసి, ఐదో రోజు నేనే అడిగాను. ‘‘సిస్టర్‌.. ఎయిమ్స్‌లోకి సందర్శకులను రానివ్వరా?’’ అని. ‘‘సందర్శకులను రానిస్తారు కానీ, మిమ్మల్ని చూడ్డానికి సందర్శకులెవరూ రావడం లేదు’’ అంది ఆ అమ్మాయి. ‘‘నేను అమిత్‌షాని సిస్టర్‌. బీజేపీ ప్రెసిడెంట్‌ని’’ అని చెప్పాను. ‘‘మీరు అమిత్‌షా అని నాకు తెలుసు అమిత్‌జీ’’ అంది ఆ అమ్మాయి మృదువైన చిరునవ్వుతో. ‘‘కానీ సిస్టర్‌..’’ అని ఆగాను.. తనేదో చెప్పబోతోందని అర్థమై. ‘‘నేను సిస్టర్‌ని కాదు అమిత్‌జీ. డాక్టర్‌ని. మీరు నన్ను సిస్టర్‌ అని పిలవడం నాకు సంతోషకరమైన సంగతే కానీ, నేను సిస్టర్‌ని కాదు డాక్టర్‌ని అని మీకు తెలియడం వల్ల మీరు నన్ను మీ సందర్శకుల గురించి మాత్రమే కాకుండా, మీ ఆరోగ్యం గురించి కూడా అడగవచ్చునన్న భావన మీలో కలుగుతుంది కదా అని నా తాపత్రయం’’ అన్నారు ఆవిడ! ‘‘ఓ! ఎలా ఉన్నాను డాక్టర్‌ నేనిప్పుడు’’ అని అడిగాను ఆమె అలా అనగానే. నవ్వారు ఆవిడ. ‘‘మీరు నన్ను డాక్టర్‌ అని అనడం నాకు సంతోషకర మైన సంగతే కానీ, మీ స్వైన్‌ఫ్లూ పూర్తిగా నయం అయిందన్న సంగతిని మీకు చెప్పడంలోనే నాకు ఎక్కువ సంతోషం లభిస్తుంది అమిత్‌జీ’’ అన్నారు. ధన్యవాదాలు చెప్పి, ‘‘నన్నెప్పుడు డిశ్చార్జ్‌ చేస్తున్నారు డాక్టర్‌’’ అని అడిగాను. ఆవిడ మళ్లీ నవ్వారు. ‘‘ఎందుకు మీరు డిశ్చార్జ్‌ చేయబడటం కోసం అంతగా త్వరపడుతున్నారు’’ అన్నారు. నాకర్థమైంది. నాకింకా నయం కాలేదని. ‘‘బహుశా మీరు డిశ్చార్జ్‌ అయ్యేటప్పుడైనా మీకోసం కొంతమంది సందర్శకులు వస్తారని, అలా వారు రావడం కోసమే మీరు త్వరగా డిశ్చార్జ్‌ అవ్వాలని కోరుకుంటున్నారని నాకు అనిపిస్తోంది అమిత్‌జీ. అయితే మన కోసం వచ్చేవారెవరూ ఉండరని తెలుసుకున్నప్పుడే అది మనకు నిజమైన డిశ్చార్జ్‌ అవుతుంది’’ అని చెప్పి, దుప్పటిని నా గొంతు వరకు లాగి, ఆ లేడీ డాక్టర్‌ వెళ్లిపోయారు. ఇంటి నుంచి నేను తెచ్చుకున్న దుప్పటి అది. అదొక్కటే ఇప్పుడు నాకు తోడుగా ఉన్నది. కళ్లు మూసుకున్నాను. ‘‘అమిత్‌జీ.. మీకోసం రాజ్‌నాథ్‌జీ, యోగి ఆదిత్యానాథ్‌ జీ..’’ అంటూ ఓ అమ్మాయి వచ్చి లేపింది. ప్రాణం లేచి వచ్చింది! ‘‘ఎక్కడున్నారు వాళ్లు! విజిటర్స్‌ లాంజ్‌లోనా?’’ అని అడిగాను.    ‘‘అమిత్‌జీ వాళ్లు ఆసుపత్రికి రాలేదు. లైన్‌లో ఉన్నారు’’ అని ఫోన్‌ నా చేతికి ఇచ్చి వెళ్లిపోయింది. ‘‘భలే టైమ్‌కి బెడ్‌ రిడెన్‌ అయ్యారు అమిత్‌జీ. కర్మ కాకపోతే ఏంటి?’’ అంటున్నాడు యోగి. వెంటనే రాజ్‌నాథ్‌ అందుకున్నాడు. ‘‘అమిత్‌జీ.. టీవీ చూస్తున్నారా? బ్రిగేడ్‌ పరేడ్‌ గ్రౌండ్‌లో మమత ర్యాలీ జరిగిన చోటే, అంతకన్నా భారీగా మన ర్యాలీ జరగాలని మోదీజీ అంటున్నారు. ఆదివారం జరగాల్సిన ర్యాలీ ఇప్పటికే మీ వల్ల మంగళవారానికి వాయిదా పడింది. ఆ లోపు మీరు డిశ్చార్జ్‌ కావాలి’’ అంటున్నాడు! ‘‘అలాగే.. డిశ్చార్జ్‌ అవుతాను’’ అని చెప్పాను. ‘ఎలా ఉన్నారు అమిత్‌జీ?’ అని యోగి కానీ, రాజ్‌నాథ్‌ గానీ ఒక్కమాట అడగలేదు! మనసుకు బాధగా అనిపించింది. వెంటనే మోదీజీకి ఫోన్‌ చేశాను. రింగ్‌ అయిన కాసేపటికి, లిఫ్ట్‌ అయ్యాక కూడా కాసేపటికి.. ‘‘చెప్పండి’’ అన్నారు మోదీజీ!! ‘చెప్పండి’ అన్నారే గానీ, ‘ఎలా ఉన్నారు అమిత్‌జీ’ అని అడగలేదు! ‘‘చెప్పరే! ఏంటి?’’ అన్నారు విసుగ్గా మళ్లీ. ‘‘ఎలా ఉన్నారు మోదీజీ?’’ అని అడిగాను. మాధవ్‌ శింగరాజు

ట్రైలర్‌ చూశాను. వండర్‌ఫుల్‌! సినిమావాళ్లు గొప్పగా అనిపిస్తారు. ఒక మనిషి ఒక మనిషిలా యాక్ట్‌ చెయ్యడం తేలికైన సంగతి కాదు. పదేళ్లు ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌గా ఉన్నాను. ఇంకొకరిలా యాక్ట్‌ చెయ్యడం ఎంత కష్టమైన సంగతో నాకు తెలుసు.  అనుపమ్‌ ఖేర్‌ బాగా చేశాడు. డైలాగ్స్‌ లేకుండా యాక్ట్‌ చెయ్యడం కష్టమే. అయినా బాగా చేశాడు. క్లోజప్‌లో మరీ నాలా ఏం లేడు. నడుస్తున్నప్పుడు మాత్రం, సేమ్‌ నేనే! సోనియాజీగా వేసిన నటి కూడా సరిగ్గా సరిపోయింది. కళ్లు మూసుకుని ఆమె వాయిస్‌ వింటే సోనియాజీనే సడన్‌గా నా ఆఫీస్‌ రూమ్‌లోకి వచ్చి, ‘దేఖియే మన్మోహన్‌జీ’ అన్నట్లుంది. ప్రియాంక గా చేసిన అమ్మాయి అయితే అల్టిమేట్‌! ప్రియాంకే చేసిందంటే నమ్మేస్తారు.  ట్రైలర్‌ మొత్తం మీద సూట్‌ కాకుండా ఉన్నది ఒక్కరే. రాహుల్‌ బాబు! కుర్రాడు మరీ పల్చగా ఉన్నాడు. నా క్యారెక్టర్, రాహుల్‌ క్యారెక్టర్‌ కాస్త తారుమారు అయినట్లున్నాయి. అనుపమ్‌ ఖేర్‌ ఇంకొంచెం బలహీనంగా, రాహుల్‌గా వేసిన అబ్బాయి మరికొంచెం బలంగా ఉండాల్సింది.  పుస్తకం మీద ఉన్న టైటిలే కాకుండా, సినిమాకు వేరే ఏదైనా పేరు పెట్టి ఉండవలసింది. ‘యాక్సిడెంటల్‌ ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌’ అనడంలో దేశ ప్రజల్ని విస్మయపరిచే ప్రత్యేకత ఏముంటుంది?  శుక్రవారం పార్టీ ఫౌండేషన్‌ జరిగింది. ఒకరోజు ముందు ట్రైలర్‌ రిలీజ్‌ అయింది. ఇది నేను గమనించలేదు. మీడియా నుంచి వచ్చానని చెప్పి, ఓ కుర్రాడు అడిగాడు.. ‘సర్, ఫౌండేషన్‌ డేకి సరిగ్గా ఇరవై నాలుగ్గంటల ముందు ట్రైలర్‌ని రిలీజ్‌ చెయ్యడం వెనుక బీజేపీ వ్యూహం ఏమై ఉంటుందని మీరు అనుకుంటున్నారు?’’ అన్నాడు!  ముందసలు బీజేపీ రిలీజ్‌ చేయించిందని నేను అనుకుంటేనే కదా, రిలీజ్‌ చేయించడం వెనుక బీజేపీ ఉద్దేశం ఏమై ఉంటుందని నేను అనుకోవడం?!  ‘‘అది చెప్పలేను కానీ, నీ తర్వాతి ప్రశ్న ఏమై ఉంటుందో నేను ఊహించగలను’’ అన్నాను. అతడేం ఆశ్చర్యపోలేదు!  ‘‘సర్‌.. మొదట గానీ, తర్వాత గానీ నేనేం ప్రశ్న వేస్తానో నాకే తెలియనప్పుడు నేను వేయబోయే ప్రశ్నను మీరు ముందే ఊహించగలిగారంటే.. ఫౌండేషన్‌ డేకి సరిగ్గా ముందు రోజు బీజేపీ మీ బయోపిక్‌ ట్రైలర్‌ను రిలీజ్‌ చేయించడం వెనుక ఉద్దేశాన్ని కూడా మీరు ఊహించే ఉంటారు కదా. అదేమిటో చెప్పండి’’ అన్నాడు.  ‘‘ఏ పత్రిక?’’ అని అడిగాను. ఏ పత్రికో చెప్పాడు. ‘‘ఎన్నాళైంది ఉద్యోగంలో చేరి?’’ అని అడిగాను. ‘‘ఎన్నాళ్లో కాలేదు సర్‌’’ అన్నాడు.  ‘‘సంజయ బారూ నీకు తాతగారు కానీ కాదు కదా’’ అన్నాను.  ‘‘లేదు సర్‌. సంజయ బారూ నాకు తాతగారు కాదు’’ అన్నాడు.  ‘‘అదే అనుకున్నా.. సంజయ బారూ నీకు తాతగారు అవడానికి లేదు. ఎందుకంటే నువ్వే సంజయ బారూకి తాతలా ఉన్నావ్‌’’ అన్నాను.  ‘‘థ్యాంక్యూ సర్‌’’ అని మొహమాట పడ్డాడు!  సంజయ బారూ ఐదేళ్లు నా దగ్గర మీడియా అడ్వైజర్‌గా పని చేసి వెళ్లాక గానీ ‘యాక్సిడెంటల్‌ ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌’ అంటూ నాపై పుస్తకం రాయలేదు. ఈ కుర్రాడు డ్యూటీలో జాయిన్‌ అయిన రోజే ఆ పుస్తకానికి రెండో భాగం రాయడానికి పార్టీ ఆఫీస్‌ను వెతుక్కుంటూ వచ్చినట్లున్నాడు.  ‘‘కేక్‌ తిని వెళ్లు. చూశావ్‌ కదా, రాహుల్‌ బాబే స్వయంగా నా చెయ్యి పట్టి, కేక్‌ కట్‌ చేయించాడు’’ అన్నాను. కదల్లేదు. ‘‘నువ్వడగబోయే రెండో ప్రశ్నకు కూడా ఇదే సమాధానం’’ అని చెప్పాను. మాధవ్‌ శింగరాజు  

శరత్‌ చటర్జీ రోడ్డులో కారు దిగాక, సిస్టర్‌ నన్ను ‘నబాన్న’ బిల్డింగ్‌లోకి నడిపించుకెళ్లారు. లిఫ్ట్‌లో తనతో అన్నాను.. ‘మమతాజీ నేనింకా నడవగలననే అనుకుంటున్నాను’ అని. మమత నవ్వారు. పద్నాలుగో ఫ్లోర్‌లో ఉంది మమత ఆఫీస్‌. లిఫ్ట్‌లోంచి మళ్లీ తనే నన్ను ఆఫీస్‌ గదిలోకి నడిపించుకెళ్లారు. కూర్చున్నాక తనే స్వయంగా మంచినీళ్ల గ్లాసు అందించారు మమత. నేను కూర్చున్నది చెక్క కుర్చీ. నేను తాగింది గాజు గ్లాసులోని నీళ్లు. పైన ఫ్యాను లేదు. కింద తివాచీ లేదు. కిటికీలోంచి చల్లటి గాలి వీస్తోంది. గచ్చు వెచ్చగా నా ఒట్టి పాదాలను తాకుతోంది.  చీఫ్‌ మినిస్టర్‌ ఆఫీస్‌లో కూర్చున్నట్లుగా లేదు. పంట నూర్పిళ్లప్పుడు వరి కుప్పల మీద కూర్చొని, చేల గట్టున నిప్పుల పొయ్యి మీద కాలుతున్న వేడి వేడి గోధుమ రొట్టెల కోసం ఎదురు చూస్తున్నట్లుగా ఉంది.  ‘‘ఏమైనా తీసుకుంటారా ఫరూక్‌జీ’’ అన్నారు మమత. అప్పుడామె ముఖ్యమంత్రిలా లేరు. నా సోదరిలా ఉన్నారు.  ‘‘లేదు మమతాజీ, దేశంలో నేనెక్కడికి వెళ్లినా మారు వేషంలో నన్ను అనుసరిస్తూ ఉండే నిఘా అధికారులను శరత్‌ చటర్జీ రోడ్డు మలుపులోనే ఆకలి కడుపులతో నేనెలా ఎక్కువసేపు ఉంచగలను చెప్పండి? బయల్దేరతాను’’ అని నవ్వాను. మమత నవ్వారు. ‘‘ఇది నబాన్న బిల్డింగ్‌ ఫరూక్‌జీ. వేళలతో నిమిత్తం లేకుండా ఇక్కడ ఎంతమందికైనా ఆహారం లభిస్తుంది. ఏ ఒక్కరూ ఖాళీ కడుపుతో ఉండే పనే లేదు. మన శత్రువే అయినా’’ అన్నారు. నబాన్న అంటే ‘కొత్త పంట’ అని చదివిన గుర్తు.  ‘‘ఇలాంటి ఒక నిరాడంబర ముఖ్యమంత్రి కార్యాలయాన్ని దేశంలో నేనెక్కడా చూడలేదు. రాష్ట్రానికి ముఖ్యమంత్రిగా కాదు, దేశానికి ప్రధాన మంత్రిగా ఉండాలి మీరు’’ అన్నాను.  మమత పెద్దగా నవ్వారు. ‘‘ఫరూక్‌జీ.. ప్రధానిగా ఎవరు లేకున్నా ఈ దేశానికి వచ్చిన ముప్పేమీ లేదు. దేశాన్ని రెండు ముక్కలు చేయడానికి నాలుగున్నరేళ్లుగా కృషి చేస్తున్నవారు, బెంగాల్‌కు వచ్చి ‘సేవ్‌ డెమోక్రసీ’ అని రథయాత్ర చేయబోతున్నవారు.. వారు మాత్రం ఉండడానికి వీల్లేదు’’ అన్నారు.  చిన్న మట్టి కప్పులో వచ్చిన తేనీటిని ఆస్వాదించాక మమతకు చెప్పాను వెళ్లొస్తానని.  అద్దాల్లోంచి కోల్‌కతా వీధుల్లో సేవ్‌ డెమోక్రసీ అంటూ బీజేపీ బ్యానర్‌లు కనిపిస్తున్నాయి. డెమోక్రసీని కాపాడుకోవడం తర్వాత. ముందు బీజేపీ నుంచి దేశాన్ని కాపాడుకోవాలి.  శ్రీనగర్‌కి వచ్చాక రాహుల్‌కి ఫోన్‌ చేశాను. ‘‘చూడూ.. కుర్రాడివి. నువ్వొక్కడివే కనిపిస్తున్నావ్‌ దేశాన్ని కాపాడ్డానికి’’ అన్నాను.  ‘‘సడెన్‌గా నేనెందుకు గుర్తొచ్చాను ఫరూక్‌జీ’’ అన్నాడు.  ‘‘గుర్తుకురావడం కాదయ్యా.  ఇందిరాజీని మర్చిపోయానా? రాజీవ్‌జీని మర్చిపోయానా? నిన్ను మర్చిపోడానికి! కుర్రాళ్లు ముఖ్యమంత్రులు, ప్రధాన మంత్రులు అయితే బాగుంటుంది. రాజీవ్‌ ప్రధాని అయితే దేశం చూడ్డానికి ఎంత బాగుంది! మావాడు ఒమర్‌ ముఖ్యమంత్రి అయితే జమ్మూకశ్మీర్‌కు ఎంత కళొచ్చింది!’’ అన్నాను.  ‘‘అలాగే ఫరూక్‌జీ. మమతాజీ ఏమన్నారో చెప్పండి ముందు’’ అన్నాడు రాహుల్‌. బాగానే ఫాలో అవుతున్నాడు.. దేశ రాజకీయాల్ని! ‘‘అందరం కలిసి పోరాడదాం అంటున్నారు’’ అని చెప్పాను. ‘‘కానీ ఫరూక్‌జీ.. కలిసి పోరాడడం కన్నా ముందు, కలవడానికి పోరాడాలేమోనని అనిపిస్తోంది. మీరలా రాహులే పీఎం అని పైకి అనేయకండి. ఇప్పటికే అఖిలేశ్‌ హర్ట్‌ అయి, ఫోన్‌ లిఫ్ట్‌ చెయ్యడం లేదు’’ అన్నాడు! -మాధవ్‌ శింగరాజు 

సి.ఎం. పదవి రానందుకు బాధ లేదు. డిప్యూటీ సి.ఎం.గా ఉండమన్నందుకు అసలే బాధ లేదు. రాజపుత్రులకు ఇలాంటివి ఏమాత్రం విషయాలు, విశేషాలూ కావు. ఆత్మార్పణ చేసుకోవలసినంత అవమానాలూ కావు. గ్వాలియర్‌ సంస్థానం రద్దు కాకుండా ఉంటే, ఇప్పుడు గ్వాలియర్‌ను పరిపాలిస్తుండేవాడిని అనుకోవడం వంటిదే.. కమల్‌నాథ్‌ లేకుంటే ఇప్పుడు మధ్యప్రదేశ్‌కు ముఖ్యమంత్రిని అయి ఉండేవాడిని అనుకోవడం! లేకుండా ఏదీ ఉండదు జీవితంలో. స్వాతంత్య్ర సంగ్రామాలు ఉంటాయి. సంస్థానాల విలీనాలూ ఉంటాయి. సి.ఎం. పదవికి పోటీ ఉంటుంది. పోటీలో ఉన్న ప్రత్యర్థిని గెలిపించడం కోసం ఓడిపోవడమూ ఉంటుంది. నాన్నగారు ఇదంతా పైనుంచి చూస్తూ.. ‘క్షత్రియ పుత్రుడివి అనిపించావు ఆదిత్యా’ అని గర్వపడే ఉంటారు.  ముప్పై ఏళ్ల క్రితం నాన్న అడిగింది వాళ్లు ఇవ్వలేదు. ముప్పై ఏళ్ల తర్వాత వాళ్లు ఇస్తానన్నది నేను తీసుకోలేదు. ఇది కూడా నాన్న గర్వించే విషయమే.  నాన్న రైల్వే మినిస్టర్‌గా ఉన్నారు. హెచ్‌.ఆర్‌.డి. మినిస్టర్‌గా ఉన్నారు. టూరిజం మినిస్టర్‌గా ఉన్నారు. సివిల్‌ ఏవియేషన్‌ మినిస్టర్‌గా ఉన్నారు. చీఫ్‌ మినిస్టర్‌గా మాత్రం లేరు. కమల్‌నాథ్‌ని గెలిపించడానికి ఖడ్గాన్ని ఒరలోంచి తియ్యకుండానే ఓడిపోయాను నేను. ఖడ్గాన్ని ఒరలోంచి తీసి కూడా పార్టీ ఎంపిక చేసిన మనిషిని గెలిపించడానికి ఓడిపోయారు నాన్న. నాన్న ఎంత గొప్పవారు!  పెద్దత్త, చిన్నత్త కబురు పంపారు. ‘‘కలుద్దాం’’ అన్నారు పెద్దత్త వసుంధరరాజే.  ‘‘కలిసి మాట్లాడుకుందాం’’ అన్నారు చిన్నత్త యశోధరారాజే.  ‘‘వద్దు పెద్దత్తా, చిన్నత్తా.. మీరొచ్చి నన్ను కలిస్తే మీరు కాంగ్రెస్‌లో చేరబోతున్నారని అనుకుంటారు. నేనొచ్చి మిమ్మల్ని కలిస్తే నేను బీజేపీలో చేరబోతున్నానని అనుకుంటారు’’ అన్నాను.  ‘‘అయితే నువ్వే వచ్చి మమ్మల్ని కలువు’’ అన్నారు పెద్దత్త, చిన్నత్త.  అత్తలిద్దరూ నన్ను బీజేపీలోకి రమ్మని అడుగుతున్నట్లు అర్థమైంది.  ‘‘కుంతల రాజ్యంలో న్యాయం జరగలేదని శకుంతల రాజ్యానికి వెళ్లిపోవడం న్యాయమేనా పెద్దత్తా, చిన్నత్తా?!’’ అని అడిగాను. ‘‘రాజపుత్రుడైన మీ నాన్నగారు కాంగ్రెస్‌లో ఉన్నన్నాళ్లూ మంత్రిగానే బతికారు. నువ్వూ ఆ బతుకే బతుకుతావా ఆదిత్యా?’’ అన్నారు అత్తలిద్దరూ భారంగా.  మౌనంగా ఉన్నాను.  ‘‘ఆదిత్యా.. నీకన్నా ఎనిమిదేళ్లు చిన్నవాడు పెమా ఖండూ బీజేపీలో అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌కు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నాడు. నీకన్నా ఏడాది చిన్నవాడు, నీ పేరే ఉన్నవాడు ఆదిత్యనాథ్‌ బీజేపీలో ఉత్తరప్రదేశ్‌కు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నాడు. నీ ఈడువాడే నీకన్నా పదినెలలు చిన్నవాడు విప్లవ్‌ కుమార్‌ దేవ్‌ బీజేపీలో త్రిపురకు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నాడు. బీజేపీలోకి వచ్చెయ్‌. నువ్వెందుకింకా ఆ వయోవృద్ధుల పార్టీలోనే ఉన్నావు? శిరస్సుపై కిరీటం పెట్టకపోవడం, శిరస్సును ఖండించడం రెండూ ఒకటే’’ అన్నారు పెద్దత్త. ‘‘శిరస్సును ఖండించినంత మాత్రాన క్షత్రియపుత్రుడు క్షతగాత్రుడౌతాడా పెద్దత్తా..’’ అని అడిగాను.  ‘‘పార్లమెంటులో చీఫ్‌ విప్‌గా ఉండడం, చీఫ్‌ మినిస్టర్‌గా పవర్‌లో ఉండడం రెండూ ఒకటేనా ఆదిత్యా.. ఆలోచించు’’ అన్నారు చిన్నత్త.  ‘‘ఆలోచించడానికేం లేదు చిన్నత్తా’’ అని చెప్పాను.  పవర్‌.. ఇస్తుంటే తీసుకోవడంలో లేదు. వస్తుంటే వద్దనడంలో ఉంది. ఆ విషయం బీజేపీలో ఉన్నవాళ్లకు చెప్పినా అర్థం కాదు. -మాధవ్‌ శింగరాజు

మళ్లొక ఉద్యమం చేసినట్లైంది.. తెలంగాణ కోసం! పాగల్‌గాళ్లు, బేవకూఫ్‌లు,  బద్మాష్‌లు, చిలకజోస్యం చెప్పేటోళ్లు అంతా జమైన్రు.. కేసీఆర్‌ను ఓడగొట్టేటందుకు! కేసీఆర్‌ ఓడిపోతడా? ఓడిపోతడో, ఓడగొడతడో రెండు రోజులు ఆగితే చూస్తం గదా. తొందరెందుకు?  పోలింగ్‌ తర్వాత రెండు రోజులు ఆగినం, ఫలితాలకు ముందు రెండు రోజులు ఆగుతున్నాం. కారు ఆగిపోతదో, వీళ్ల కారుకూతలు ఆగిపోతయో పేపరోళ్లు రాయరా? చానలోళ్లు చూపించరా? ఇప్పటికే రాస్తున్నరు, చూపిస్తున్నరు.. టీఆర్‌ఎస్‌ డెబ్బై, ఎనబై, తొంబై, నూరు అని! కేసీఆరేమైనా చెప్పి రాయించుకుంటున్నడా పేపర్లలో?! అడిగి చూపించుకుంటున్నడా టీవీలల్లో?! తెలంగాణలో కేసీఆర్‌ రాకపోతే మళ్లొచ్చి తెలంగాణలో ఎవరు కూర్చుంటరో తెల్వదా తెలంగాణ ప్రజలకి? తెల్వనంత పిచ్చోళ్లా!  తెల్వకుండానే తెలంగాణ తెచ్చుకున్నరా. ఎట్లనుకుంటున్నరు వీళ్లకు ఓటేస్తరని! ఓటేసి మళ్లీ ఇచ్చుకోవడం కోసమా తెలంగాణను తెచ్చుకుంది?  ముందస్తు మీద కూడా ఎన్ని మాటలు అన్నరు! కేసీఆర్‌కి భయం పట్టుకుందట. ఎవర్ని చూసి భయపడాలి? కేసీఆర్‌ ఎప్పుడన్నా భయపడిండా? ఎవడికన్న భయపడిండా? చావుకే భయపడలే. ఈ సన్నాసిగాళ్లకు భయపడతడా? ముందడుగు వెయ్యకుంటే తెలంగాణ వచ్చిండేదా? ముందస్తుకు వెళ్లకపొయ్యుంటే మళ్లొక ముందడుగు వెయ్యడం అయ్యేదా? మంత్రులకే నమ్మకం లేకపోయే. ఇప్పుడొద్దన్నరు. అప్పుడే వద్దన్నరు. ‘వద్దా, సర్లే’ అని, మీటింగ్‌ అయినంక బయటికొచ్చి.. అసెంబ్లీని డిజాల్వ్‌ చెయ్యకపొయ్యుంటే.. ఇప్పటికేమైతుండేది? శీతాకాల సమావేశాల్లో కూర్చొని ఉండేటోళ్లం. జానారెడ్డిగారు లేచి  ఏదో చెప్పడానికి ప్రయత్నం చేస్తూ ఉండేవారు. ఉత్తమ్‌కుమార్‌ రెడ్డి లేచి, ‘గౌరవనీయులైన ముఖ్యమంత్రి గారూ.. అంటూ, సేమ్‌ థింగ్‌ నేనేదైతే చేస్తానని వారికి చెప్పానో, అదే నన్ను చేయమని అడుగుతూ ఉండేవాడు! ఇయన్నీ గాదు. ముందస్తుకు వెళ్లకపొయ్యుంటే.. పన్నెండునో, ఆ తర్వాతనో ప్రమాణ స్వీకారం చెయ్యడానికి ఉండేదా? ఎనిమిది నెలల పవర్‌ పోతుందని కుర్చీలో కదలకుండా కూర్చుంటే ఫ్రెష్‌గా మరో ఐదు సంవత్సరాల పవర్‌ రెన్యువల్‌ అయ్యేదా? తెలివుండాలి.  గవర్నమెంట్‌ ఫామ్‌ అయిన వెంటనే.. ప్రజలకు కాదు గానీ..  లగడపాటికి, రేవంత్‌రెడ్డికి ఏదైనా ఇవ్వాలి. టీఆర్‌ఎస్‌ గెలుస్తుందని అందరూ చెబుతుంటే లగడపాటి ఒక్కడే టీఆర్‌ఎస్‌ ఓడిపోతుందని చెప్పాడు కాబట్టి అతడికి ఏదైనా ఇవ్వాలి.  రేవంత్‌రెడ్డి నా ముక్కుమీద సెటైర్‌లు వేశాడు. ఆ మెంటల్‌గానికీ ఏదైనా ఇవ్వాలి. నేనే ఇవ్వడమా, ఎవరిచేతైనా ఇప్పించడమా ఆలోచించాలి. వాళ్లిద్దరి కోసం హరితహారం లాంటి కార్యక్రమం ఏదైనా మొదలుపెట్టాలి.  హరితహారంలో కోట్ల మొక్కలు నాటాం. ‘పిట్టలహారం’ అని పేరు పెట్టి, చెట్లపై కోట్ల పిట్టల్ని పెంచితే?! పిట్టలు.. పిట్టలు.. పిట్టలు. ఎటు చూసినా పిట్టలు. కొండకల్‌లో పిట్టలు, కొడంగల్‌లో పిట్టలు. ముక్కు పవరేంటో రేవంత్‌రెడ్డికి తెలిసి రావాలె. ఇంటి ముంగట చెట్టు మీది పిట్టొచ్చి ముక్కుతో టకాటకా తలుపుని పొడిచి పక్క మీంచి లేపుతుంటే అప్పుడు తెలుస్తది. రేవంత్‌రెడ్డి అమరావతికి పారిపోవాలె. ఇక అక్కుపక్షుల్ని, అపశకునం పక్షుల్ని కూడా పెంచితే సర్వేల దొర లగడపాటికి చేతిలో పిట్టల్లా ఉంటాయి. చేస్తా. ఎవరికివ్వాల్సింది వాళ్లకు ఇస్తా. -మాధవ్‌ శింగరాజు

మంత్రులింకా వస్తూనే ఉన్నారు. అత్యవసర సమావేశం అని చెబితేనే ఇంత తాపీగా వస్తున్నారు.. ‘అత్యవసర సమావేశం’ అని కాకుండా, ‘అవసర సమావేశం’ అని చెబితే ‘ఇంకో రోజెప్పుడైనా పెట్టండి మమతాజీ’ అని రిక్వెస్ట్‌ చేస్తారేమో! ఇంద్రనీల్‌ హడావుడిగా వచ్చాడు. ‘‘సారీ మేడమ్, మీటింగ్‌కి వస్తూంటే మధ్యలో మీడియా వాళ్లు దారి కాచి, ‘వేడిగా ఒక కప్పు టీ తాగి వెళ్లండి’ అన్నారు. అందుకే ఆలస్యం అయింది’’ అన్నాడు.  ‘‘జనరల్‌గా వాళ్లకు మనం టీ తాగిస్తాం. వాళ్లు మనకు టీ తాగిస్తున్నారంటే.. టీ తాగించి మన చేత ఏదో చెప్పించాలని ట్రై చేస్తున్నారన్న మాట. మీరేమైనా వాళ్లతో అన్నారా ఇంద్రనీల్‌?’’ అని అడిగాను.  ‘స్‌..’ అని ఇంద్రనీల్‌ చెయ్యి విదిలిస్తూ చూపుడు వేలు కొట్టుకున్నాడు. ‘‘ఎందుకలా చూపుడు వేలు కొట్టుకున్నారు?’’ అని అడిగాను. ‘‘చెప్పకూడని విషయం మీడియావాళ్లకు చెప్పేశానేమోనని..’’ అన్నాడు. ఇంద్రనీల్‌ ఇన్ఫర్మేషన్‌ మినిస్టర్‌.  ‘‘అత్యవసర సమావేశం అన్నప్పుడు అది అత్యంత రహస్య సమావేశం అని మీకై మీరే అర్థం చేసుకోవాలి. అర్థం చేసుకుని ఉదయాన్నే లేవాలి’’ అన్నాను.  ‘‘నేను ఉదయాన్నే లేచాను మేడమ్‌. మీడియా వాళ్లు నాకంటే ముందు లేచినట్లున్నారు’’ అని మళ్లీ వేలు కొట్టుకున్నాడు ఇంద్రనీల్‌.. పైకి లేచి నిలబడి. ‘‘మీడియావాళ్లు అలారం పెట్టుకుని లేచేదేం ఉండదు. వాళ్లెప్పుడూ లేచే ఉంటారు. నువ్వు కూర్చో’’ అన్నాడు అమిత్‌ మిత్రా. ఆయన సీనియర్‌ మినిస్టర్‌. ఇంద్రనీల్‌ అంటే ఆయనకు పడదు.  ‘‘మేడమ్‌.. మీడియా వాళ్లకు నేనేం చెప్పలేదు. మీటింగ్‌ అని మాత్రమే చెప్పాను’’ అన్నాడు ఇంద్రనీల్‌.. అమిత్‌ వైపు ఉక్రోషంగా చూస్తూ.  ‘‘గుడ్‌ ఇంద్రనీల్‌’’ అన్నాను. అప్పటికి గానీ అతను మాట్లాడ్డం ఆపలేదు.  అంతా మళ్లీ అటెన్షన్‌లోకి వచ్చారు.  ‘‘పందొమ్మిదిన మీటింగ్‌. బీజేపీకి యాంటీగా అందరం కలుస్తున్నాం’’ అన్నాను. ‘‘ఇరవై రెండున కదా మేడమ్‌ మీటింగ్‌’’ అన్నాడు ఇంద్రనీల్‌.  అతడి వైపు కోపంగా చూశాడు అమిత్‌. ‘‘అది చంద్రబాబు నాయుడు పెడుతున్న యాంటీ బీజేపీ మీటింగ్‌. ఇది మనం పెడుతున్న యాంటీ బీజేపీ మీటింగ్‌. చంద్రబాబు యాంటీ బీజేపీ మీటింగ్‌ నవంబర్‌ ఇరవై రెండున ఢిల్లీలో. మన యాంటీ బీజేపీ మీటింగ్‌ జనవరి పందొమ్మిదిన కోల్‌కతాలో’’ అన్నాడు. ‘అంత ఇన్ఫర్మేషన్‌ అవసరమా..’ అన్నట్లు చూశాడు ఆయన వైపు ఇంద్రనీల్‌. ‘‘బీజేపీకి యాంటీగా ఎవరెన్ని మీటింగులు పెట్టినా, మన మీటింగ్‌ మనదే. చెడ్డవాళ్లకు వ్యతిరేకంగా మంచివాళ్లు పెట్టుకుంటున్న మీటింగ్‌ మనది. అందుకే బీజేపీలోని మంచివాళ్లను కూడా మన మీటింగ్‌కి పిలవాలనుకుంటున్నాను. ఏమంటారు?’’ అని అడిగాను.  ‘‘అప్పుడు బీజేపీ వాళ్లు మన పార్టీలోని చెడ్డవాళ్లను చేరదీసి బీజేపీకి వ్యతిరేకంగా మనం పెట్టుకునే మంచివాళ్ల మీటింగ్‌కి రాకుండా చేస్తే?’’ అని అడిగాడు ఇంద్రనీల్‌.. అమిత్‌ వైపు అదోలా చూస్తూ.  ‘‘గుడ్‌ పాయింట్‌’’ అన్నాను. అలాగంటేనైనా అతడు మాట్లాడకుండా ఉంటాడని. కానీ మాట్లాడాడు! ‘‘ఢిల్లీలో చంద్రబాబు మీటింగ్‌ అయ్యాక, మన అత్యవసర సమావేశం అప్పుడు పెట్టుకుని మాట్లాడదాం మేడమ్‌.. ఆ మీటింగ్‌కి రాని మంచివాళ్లెవరో, ఆ మీటింగ్‌కి వచ్చిన చెడ్డవాళ్లెవరో చూసుకుని’’ అన్నాడు ఇంద్రనీల్‌.  నిజంగా గుడ్‌ పాయింట్‌ అనిపించింది! మాధవ్‌ శింగరాజు

హరిద్వార్‌లో ఉన్నాను. మనసుకు ప్రశాంతంగా ఉంది. దీపావళికి వింధ్యాచల్‌లో, ముందురోజు వారణాసిలో ఉన్నాను. శుక్రవారం తమ్ముడు తేజస్వి బర్త్‌డే. వాడి కోసం ఢిల్లీ వెళ్లి, తిరిగి హరిద్వార్‌ వచ్చేశాను. మూడేళ్లుగా తేజస్వి ఢిల్లీలోనే ఉంటున్నాడు. ‘‘చాలా సంతోషంగా ఉన్నావురా’’ అన్నాను. ‘‘నువ్వూ సంతోషంగా ఉన్నావు అన్నయ్యా. పక్కన వదిన కూడా ఉంటే బాగుండేది’’ అన్నాడు. ‘వదిన, సంతోషం.. పక్కపక్కనే ఉండలేవురా తేజూ..’ అని వాడితో చెప్పలేకపోయాను. ‘‘నాన్న ఆరోగ్యం బాగోలేదు. రాంచీ హాస్పిటల్‌లో నిన్నే కలవరిస్తున్నాడు. అమ్మ బెంగ పెట్టుకుంది. ‘మా అబ్బాయిని ఎక్కడైనా చూశారా?’ అని పట్నాలో బంధువులందరికీ ఫోన్‌ చేసి అడుగుతోంది. అక్క కోపంగా ఉంది. ‘ఎవరికి చెప్పి ఈ పని చేశాడు?’ అంటోంది. పాపం.. వదిన. తను షాక్‌లో ఉంది. వెళ్లన్నయ్యా. కనీసం అమ్మనీ, నాన్ననైనా చూసిరా’’ అన్నాడు. నాన్నను చూడ్డానికి వెళితే నాన్న ఏమంటాడో నాకు తెలుసు. చేతిలోకి చెయ్యి తీసుకుని ‘విడాకులు వెనక్కు తీసుకుంటానని మాట ఇవ్వురా ప్రతాప్‌’ అంటాడు. అమ్మను చూడ్డానికి వెళితే అమ్మ ఏమంటుందో నాకు తెలుసు. ‘బంగారంలాంటి పిల్లరా.. అన్యాయం అవకు’ అంటుంది. భర్త విడాకులిస్తే ఎక్కడైనా భార్య అన్యాయం అవుతుంది. మా ఇంట్లో మాత్రం భర్త అన్యాయం అవుతాడు! ‘‘లేదురా.. నేను మళ్లీ పట్నా వెళ్లడం.. విడాకులు తీసుకోడానికే’’ అని గట్టిగా చెప్పాను. బాధగా ముఖం పెట్టాడు వాడు. ‘‘ఏంట్రా!’’ అన్నాను. ‘‘పాపం వదిన అన్నయ్యా’’ అన్నాడు!! ఐశ్వర్య అడుగు పెట్టినప్పటి నుంచి ఐదు నెలలుగా ఇల్లంతా ఐశ్వర్య చుట్టూనే తిరుగుతోంది. కుర్చీ వేస్తారు. ‘కూర్చోమ్మా’ అంటారు. ‘తిన్నావామ్మా? తినకుంటే ఆకలేస్తుంది’ అంటారు! టీవీ పెడతారు. ఐశ్వర్య ముఖం చూస్తూ కూర్చుంటారు. ఐశ్వర్య ఆవలిస్తుంటే ‘నిద్ర వస్తోందా తల్లీ’ అంటారు. ఐశ్వర్య ఆలోచిస్తుంటే ‘అమ్మా నాన్న గుర్తొస్తున్నారామ్మా’ అని అడుగుతారు. ‘అదేం లేదత్తయ్యా’ అంటున్నా వినకుండా ఐశ్వర్య అమ్మనీ నాన్ననీ ఇంట్లోకి తెచ్చిపెట్టుకున్నారు! ఐశ్వర్యకు ఒక భర్త ఉన్నాడూ.. ఆ భర్తకు తన భార్యను ఆదేశించాలని, అదుపులో ఉంచుకోవాలని, బయటి నుంచి తను ఇంట్లోకి రాగానే తన భార్య ఎంత మందిలో ఉన్నా భయంతో లేచి నిలబడి, తలచుట్టూ కొంగు కప్పుకునే అపురూపమైన దృశ్యం చూడాలని ఆశగా ఉంటుందని ఎందుకనుకోరు? మొదటే అన్నాను ‘నాకీ పెళ్లి వద్దమ్మా’ అని. అమ్మ వినలేదు. ‘పెళ్లి వద్దని అంటే అన్నావు కానీ, ఈ పెళ్లి వద్దని మాత్రం అనకురా..’ అంది. ‘అంత చదువుకున్న పిల్ల నాకొద్దమ్మా’ అన్నాను. ‘అందంగా ఉందిరా’ అంది. ‘అంత అందమైన పిల్ల నాకొద్దమ్మా’ అన్నాను. ‘గుణంగల పిల్లరా..’ అంది. ‘ఎవరికి లేని గుణం అమ్మా..’ అన్నాను. అమ్మ వినలేదు. నాన్న వినలేదు. అక్క వినలేదు. ఇప్పుడూ వినిపించుకోవడం లేదు! హరిద్వార్‌ వచ్చి పది రోజులైంది. ఈ ప్రశాంతత ఇక్కడి వాతావరణం వల్ల వచ్చిందా, లేక.. పక్కనే రూపవతి, గుణవతి, విద్యావతి అయిన భార్య లేకపోవడం వల్ల వచ్చిందా అర్థం కావడం లేదు. ఇటువైపు పుణ్యక్షేత్రాలన్నీ అయిపోయాక, అటువైపు దక్షిణ భారతదేశ యాత్రలకు వెళ్లాలి. భాష తెలియకపోవడం సమస్య కాకపోవచ్చు. అంత తెలిసిన భాషలో ఐశ్వర్య నన్నెంత అర్థం చేసుకుందని?!

వ్యక్తుల్ని సెలవుపై పంపించగలం. వాళ్ల నిజాయితీని సెలవుపై పంపించగలమా? అలోక్‌ వర్మని సెలవుపై పంపించినప్పుడు.. మోదీజీ అసలు దేశంలోనే ఉంటున్నారా అనే సందేహం కలిగింది నాకు. దేశాధినేతలతో కలిసి ప్రీతికరమైన ఆహారాన్ని ఆరగించడానికే నాలుగున్నరేళ్లుగా ఆయన సమయం సరిపోతోంది!  అలోక్‌ ఎంత ఆనెస్టో నాకు తెలుసు. ఎవరి ఇంటికైనా వెళితే కనీసం మంచినీళ్లు కూడా తాగరాయన. మంచినీళ్లు తాగినందుకు ప్రతిఫలంగా.. ‘మంచిది కాని సహాయం’ ఏదైనా ఆ ఇంటì వాళ్లకు చెయ్యవలసి వస్తుందేమోనని ఆయన భయం! సీబీఐకి ఇలాంటి వాళ్లే కదా డైరెక్టర్లుగా ఉండాల్సింది? కానీ ఏం జరిగింది? నీళ్లయినా ముట్టని సీబీఐ ఆఫీసర్‌కి తన ఆఫీస్‌లోనే నీళ్ల గ్లాసు లేకుండా చేశారు. నీళ్లుంచి గ్లాసు తీసేయడమూ, పదవి ఉంచి సెలవుపై పంపించడమూ.. రెండూ ఒకటే.  అవినీతిపరుడైన అస్థానాతో పాటు, నిజాయితీపరుడైన అలోక్‌నీ సెలవుపై పంపించగానే.. మోదీజీకి వివరంగా ఒక బహిరంగ లేఖ రాస్తే ఎలా ఉంటుందన్న ఆలోచన కలిగింది నాకు. అలా కాకుండా ‘టు’ అడ్రస్‌ పెట్టి నేరుగా మోదీజీకే లేఖ పంపిస్తే ఒక ప్రమాదం ఉంది. అరుణ్‌ జైట్లీ ఆ లేఖను మధ్యలోనే అందుకుని ముక్కలుముక్కలుగా చింపేసి, ఆ ముక్కల్ని నోట్లో వేసుకుని నీళ్లతో మింగేస్తాడు. అలాక్కూడా కాకుండా నేనే స్వయంగా పీఎంవో ఆఫీస్‌కి వెళ్లి మోదీజీతో మాట్లాడాలనుకున్నా.. అప్పుడు కూడా జైట్లీనే అడ్డు పడతాడు. ఆర్థికశాఖ నాకు రాకుండా అడ్డుకున్న మనిషికి, ఏ శాఖా లేని వట్టి రాజ్యసభ సభ్యుడిని అడ్డుకోవడం ఏమంత కష్టం!  బహిరంగలేఖను ఎలా మొదలుపెట్టాలో తేల్చుకోలేక రాత్రి పొద్దుపోయే వరకు మేల్కొనే ఉన్నాను. ‘డియర్‌ మోదీజీ’ అనాలా? ‘మిస్టర్‌ ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌’ అనాలా? ‘రెస్పెక్టెడ్‌ మోదీజీ’ అనాలా? చివరికి ఒకటనిపించింది. దేశాధినేతలు మోదీజీకి పంపే ఆహ్వాన పత్రాలపై ఉన్నట్లు.. ‘ఆనరబుల్‌ ఇండియన్‌ ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌’ అని ప్రారంభిస్తే!! అప్పుడైతే ఆయన ఆసక్తిగా చూసే అవకాశాలుంటాయి.  కరప్షన్‌పై పని చేస్తున్న మోదీజీ, కరప్షన్‌ పైనే పనిచేస్తున్న ఒక సీబీఐ ఆఫీసర్‌ని కరప్షన్‌పై కంప్లయింట్‌ చేసినందుకు సెలవిచ్చి పంపడం కూడా కరప్షనేనని బహిరంగ లేఖలో రాయాలి. ఈ స్టెయిల్‌ ఆఫ్‌ రైటింగ్‌ మోదీజీకి నచ్చుతుంది. లెటర్‌ మొత్తమంతా ఇలాగే రాయగలిగితే ఆయన లెటర్‌ మొత్తమంతా ఇంట్రెస్టుగా చదవగలుగుతారు.  ఇంకో పేరాలో.. ‘‘మోదీజీ, మీరిలాగే మంచిమంచి సీబీఐ ఆఫీసర్‌లని సెలవుపై పంపించేస్తుంటే.. నీరవ్‌ మోదీ, మెహుల్‌ చోస్కీ, విజయ్‌ మాల్యాలు.. దసరా సెలవులకో, దీపావళి సెలవులకో, కోర్టు సెలవులకో వెళ్లినట్లుగా వెళ్లి, విదేశాల్లోనే ఉండిపోతారు. అప్పుడిక కరప్షన్‌ చేసినవాళ్లు దేశంలో ఉండరు. కరప్షన్‌ జరక్కుండా చూసేవాళ్లు దేశంలోని సీబీఐ ఆఫీసులలో ఉండరు’’.. అని రాయాలి.  అలోక్‌ని చేసినట్లే, రాజేశ్వర్‌ సింగ్‌నీ టార్గెట్‌ చేయబోతున్నారని నాకు అనిపిస్తోంది. సీబీఐలో అలోక్‌ ఎలాగో, ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్‌ డైరెక్టరేట్‌లో రాజేశ్వర్‌ అలాగ. కుర్రాడు. స్మైలింగ్‌ ఫేస్‌. చిదంబరం కరప్షన్‌ కేసుల్ని డీల్‌ చేస్తున్నది అతడే. అతడిని తప్పించి, చిదంబరాన్ని కేసుల నుంచి తప్పించాలని బీజేపీలోనే కొందరు ప్లాన్‌ చేస్తున్నారు. అదే జరిగితే సోనియా మీద, రాహుల్‌ మీద, చిదంబరం మీద, శశి థరూర్‌ మీద.. ఇంకా కాంగ్రెస్‌ వాళ్ల మీద నేను పెట్టిన కేసులన్నీ వాపస్‌ తీసుకుంటానని మోదీజీకి రాసే బహిరంగ లేఖలోని చివరి పేరాలో చిన్న పంచ్‌ ఇవ్వాలి. మాధవ్‌ శింగరాజు

విమర్శించేవాళ్లు ఎప్పటికీ విమర్శిస్తూనే ఉంటారు. విమర్శించడమే పనిగా పెట్టుకున్న వాళ్లు.. విమర్శించడానికి దేశంలో ఎక్కడెక్కడ నిర్మాణాత్మకమైన పనులు జరుగుతున్నాయో సర్వేలు జరిపిస్తూ ఉంటారు. వాళ్లకు భీమ్‌రావ్‌ అంబేడ్కర్‌ ఎవరో గుర్తుండరు. స్వాతంత్య్రం కోసం సుభాస్‌ చంద్రబోస్‌ ఏం చేశాడో గుర్తుండదు. స్వాతంత్య్రం వచ్చాక సర్దార్‌ వల్లభాయ్‌ పటేల్‌  ఎన్ని కొమ్ముల్ని ఒంచిందీ వాళ్లకు గుర్తుండదు. ఎన్నేళ్లయినా వాళ్లు మర్చిపోని విషయం ఒక్కటే. వాళ్ల కుటుంబం లోని వాళ్ల పేర్లు, పుట్టిన రోజులు! ఈరోజు ఎర్రకోటలో జెండా ఆవిష్కరణ ఉంది. ‘ఏడాదికి ఒక్కసారే, ఆగస్టు పదిహేనున మాత్రమే కదా ఎర్రకోటపై జెండా ఎగరవల సింది?’ అని వెంటనే విమర్శలు మొదల య్యాయి. స్వాతంత్య్రం వచ్చిన రోజొక్కటే కాదు, స్వాతంత్య్రాన్ని తెచ్చేందుకు పెద్ద ప్రయత్నం జరిగిన ప్రతిరోజునూ ఈ దేశ ప్రజలు స్మరించుకోవాలి. కానీ ఆ కుటుంబం లోని వాళ్లు ప్రజల్లో ఒకరిగా లేరు! ప్రజలకు ఏదో చేసిన ఒక ప్రత్యేక కుటుంబంగా ఉండిపోయారు.  సుభాస్‌ చంద్రబోస్‌ అజాద్‌ హింద్‌ ప్రభుత్వాన్ని స్థాపించి ఈ రోజుకు డెబ్బై ఐదేళ్లు అవుతోంది. ఈ సందర్భం స్వాతంత్య్ర దినో త్సవం కన్నా ఏం తక్కువ? స్వాతంత్య్రం వచ్చాక ప్రభుత్వాన్ని నెలకొల్పింది ఆ కుటుం బంలోని వ్యక్తే కావచ్చు. కానీ స్వాతంత్య్రం కోసం ప్రభుత్వాన్ని స్థాపించిన శక్తి సుభాస్‌ చంద్రబోస్‌. అంత ధీరత్వం ఎవరికుంటుంది? దేశమే లేకుండా ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేయడం!  ఈ నెలాఖర్లోనే ఇంకో ముఖ్యమైన రోజు ఉంది. అది కూడా ఆ కుటుంబానికి గుర్తుండ కపోవచ్చు. అక్టోబర్‌ ముప్పైఒకటి సర్దార్‌ వల్లభ్‌భాయ్‌ జయంతి. ఆ రోజు గుజరాత్‌లో ‘స్టాచ్యూ ఆఫ్‌ యూనిటీ’ విగ్రహ ఆవిష్కరణ. ఏం చేశాడని వల్లభ్‌భాయ్‌కి అంతెత్తు విగ్రహం? ఏం చేశాడని అన్ని కోట్ల విగ్రహం అని వాళ్లు మళ్లీ మొదలుపెట్టారు. దేశాన్ని యూనిటీగా ఉంచాడు. అది చాలదా? ‘స్టాచ్యూ ఆఫ్‌ లిబర్టీ’ కన్నా ‘స్టాచ్యూ ఆఫ్‌ యూనిటీ’ గొప్పది నా ఉద్దేశంలో. యూనిటీ ఉంటేనే లిబర్టీ వస్తుంది. యూనిటీ ఉంటేనే లిబర్టీ నిలుస్తుంది. నిలుపు కోవడం కోసం ఇన్నేళ్లుగా ఈ దేశ ప్రజలు ఆ ‘కుటుంబం’తో పోరాడుతున్నారంటే.. ఒక్కొక్కరు ఒక్కో బోస్‌తో, ఒక్కో పటేల్‌తో సమానం. విమర్శించేవాళ్లు కొన్నిసార్లు ప్రశ్నలు కూడా వేస్తారు. అయితే ఆ ప్రశ్నలకు సమాధా నాలు వినరు. ‘ఆ కుటుంబం’లోని నాలుగో  తరం యువ నాయకుడికి విమర్శించాలన్న తపన తప్ప.. పాపం, వేరే వ్యసనాలేం లేవు. ‘పదిహేనేళ్ల కాంగ్రెస్‌ సంస్కరణల్ని మోదీ ధ్వంసం చేశాడు’ అంటాడు! ‘నోట్లను రద్దు చేసి, జీఎస్టీ పద్దులు వేసి దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను నాశనం చేశాడు’ అంటాడు. క్యాపిటలిస్టుల్ని భుజాలపైకి, నెత్తి మీదికి ఎక్కించుకుంటు న్నాడని అంటాడు. విమర్శించడానికి ఏమీ లేకపోతే ‘రాఫెల్‌ డీల్‌’ అంటాడు. డీల్‌లో అనిల్‌ అంబానీకి ఎంతిచ్చావ్‌ అంటాడు!!  బుధవారం ఇంకో భారీ ఈవెంట్‌ ఉంది. స్కిల్‌ ఇండియా, డిజిటల్‌ లిటరసీ, ఫైనాన్షి యల్‌ ఇంక్లూజన్, స్వచ్ఛ భారత్‌.. క్యాంపెయి న్‌లన్నీ కలిపి చేసిన పోర్టల్‌ ఓపెనింగ్‌ ఆ రోజు. ముఖేశ్‌ అంబానీ, కుమార మంగళం, సునీల్‌ మిట్టల్, ఆనంద్‌ మహీంద్రా.. ఇంకా రెండు     వేల మంది పారిశ్రామికవేత్తలు వస్తున్నారు. లక్షమంది ఐటీ నిపుణులు టెలికాన్ఫరెన్స్‌లోకి వస్తున్నారు. ప్రజలకు ఏమైనా చేయడానికి తలపెట్టిన కార్పొరేట్‌ యజ్ఞమది. నాలుగోతరం నాయకుడు ఇప్పటికే అనుకుని ఉంటాడు.. అనిల్‌ రాకుండా ముఖేశ్‌ వస్తున్నాడంటే.. అది రాఫెల్‌ ఎఫెక్టే అయి ఉంటుందని.  చరిత్ర గుర్తులేనివారు, వర్తమానాన్ని అర్థం చేసుకోలేనివారు, భవిష్యత్తుని ఊహించ లేని వారు మాత్రమే అతడిలా చక్కటి విమర్శకులు అవుతారు. మాధవ్‌ శింగరాజు  

గుండెకు ముల్లు అడ్డుపడుతుంటే.. గొంతులోకి ముద్ద ఎలా దిగుతుంది? అడ్డుగా ఉన్నదానిని బయటికి తెచ్చేసుకునే శక్తి మనకు లేకపోవచ్చు. గుండె మాత్రం ఎంతోకాలం లోపల ఉంచుకోలేదు. తనే శక్తిని కూడదీసుకుని ముల్లును గొంతులోంచి బయటికి తోసేస్తుంది. తనుశ్రీ దత్తాను బాలీవుడ్‌ నటి అనేందుకు లేదు. బాలీవుడ్‌ను ఈసడించుకుని పదేళ్ల క్రితమే యు.ఎస్‌. వెళ్లిపోయి, మళ్లీ ఈ మధ్యే ఆమె ఇండియా వచ్చారు. కనుక తనుశ్రీని ఒక యువతి అని మాత్రమే అనాలి. ఒక సాధారణ యువతి అని కూడా అనొచ్చు. ఒకప్పుడు ఆమె సాధించిన ‘మిస్‌ ఇండియా యూనివర్స్‌’ టైటిల్‌ కన్నా, ఈ ‘సాధారణ యువతి’ అనే మాట.. మోర్‌ పవర్‌ఫుల్‌ టైటిల్‌ అనిపిస్తుంది ఆమె విషయంలో. మోర్‌ గ్లామరస్‌ అనబోయి మోర్‌ పవర్‌ఫుల్‌ అనడం కాదు. గ్లామర్‌ ప్రపంచాన్ని గిరాటు వేసి వెళ్లిపోయారు తనుశ్రీ. అందుకు పవర్‌ఫుల్‌. వెళ్లేటప్పుడు తనుశ్రీ వయసు 24 ఏళ్లు. ఇప్పుడు 34. ఈ పదేళ్లలో తనుశ్రీలో వచ్చిన మార్పు ఒకటే. అందంగా ఉండేవారు.. ఇంకొంచెం అందంగా అయ్యారు. అందాన్ని తనే పక్కన పెట్టేశారు కాబట్టి ఎవరైనా ఇప్పుడు ఆమె అందం గురించి మాట్లాడ్డం అనుచితమే అవుతుంది. ‘హార్న్‌ ఓకే ప్లీజ్‌’ (2008) చిత్రంలో తనుశ్రీదత్తా లేరు. ఉండేవారే. సగంలో వెళ్లిపోయారు. లైంగిక వేధింపులు కారణం! సినిమాలో హీరోగా నటిస్తున్న 57 ఏళ్ల వ్యక్తి సినిమా సెట్స్‌లో తన పాలిట విలన్‌గా మారాడని అప్పుడే చెబితే ఆమెను ఎవరూ పట్టించుకోలేదు. ‘ఇక్కడ ఇదంతా మామూలే’ అన్నట్లు చూశారు. ఐదేళ్ల తర్వాత మళ్లీ చెబితే ‘నువ్వింకా మర్చిపోలేదా’ అన్నట్లు చూశారు. ఐదేళ్ల తర్వాత మళ్లీ ఇప్పుడు చెబితే.. ‘అవునా!’ అన్నట్లు ముఖాలు పెట్టేశారు. వేధింపులు జరుగుతున్నప్పుడే కంప్లయింట్‌ చేస్తే పట్టించుకోని ‘సింటా’ (సినీ అండ్‌ టీవీ ఆర్టిస్ట్స్‌ అసోసియేషన్‌).. పదేళ్ల తర్వాత.. కొద్దిరోజుల క్రితమే తనుశ్రీకి అపాలజీ చెప్పింది! అపాలజీ కోసం తనుశ్రీ దత్తా సినిమాలు మాని ఇన్నేళ్లపాటు పోరాటం చేయలేదు. తనతో తను చేస్తున్న పోరాటంలో ఓడిపోవడం ఇష్టం లేక ప్రతి ఇంటర్వ్యూలోనూ ఆనాటి చీడకలను రిపీట్‌ చేస్తూ వస్తున్నారు. ‘నేనేం చేయలేకపోయాను’ అని తన మనసుకు తను, తన దేహానికి తను అపాలజీ చెప్పే దుస్థితిని తప్పించుకోవడం కోసం తనుశ్రీ ఫైట్‌ చేస్తున్నారు. మొదటైతే తన నుంచి తను తప్పించుకోవాలనే ప్రయత్నించారు. ‘హార్న్‌ ఓకే ప్లీజ్‌’ను వదిలేసి.. హిమాలయాల వైపు వెళ్లిపోయారు. తక్షణం రెక్యుపరేట్‌ అవ్వాలి తనప్పుడు. ఒంటిపైన ఏదో పాకింది. దాన్నుంచి రెక్యుపరేషన్‌. మనసు మోకాళ్లపై ముడుచుకుపోయింది. దాన్నుంచి రెక్యుపరేషన్‌. కానీ అక్కడేం వైద్యం దొరకలేదు! ఆధ్యాత్మికత ఆమెకు ఏమాత్రం చికిత్స చేయలేకపోయింది. లడఖ్‌ వెళ్లి కొన్నాళ్లు బౌద్ధారామంలో ఉన్నారు. కొన్నాళ్లు విపస్సన. ఆ ధ్యానం కొంత పని చేసింది. ఆశ్రమాల్లో కూడా గడిపారు కానీ.. ఈ జ్ఞానప్రాప్తి, నిర్వాణం, మోక్షం.. అంతా ఎద్దుపేడ అనిపించింది తనుశ్రీకి. భార్యలొచ్చేవారు. భర్తలు వదిలేశారని ఏడ్చేవారు. తల్లిదండ్రులు వచ్చేవారు. పిల్లలు పట్టించుకోవడం లేదని ఏడ్చేవారు. ఇంకేం స్పిరిచువాలిటీ! గురువులుండేవాళ్లు. ఇంతమంది గురువులున్న దేశంలో ఇన్ని రేప్‌లు ఏంటని మనసులో మరో ముల్లు. తనుశ్రీ మళ్లీ డిస్టర్బ్‌ అయ్యారు. యు.ఎస్‌. వెళ్లిపోయారు. అక్కడ ఆమెకు గ్రీ¯Œ  కార్డు ఉంది. అయితే ఇండియాలో తను ‘తీర్చుకోవలసింది’ ఇంకా అలాగే ఉండిపోయింది. అది తనను తిననివ్వడం లేదు. పడుకోనివ్వడం లేదు. దిగులు కూడు. మనసు గోడు. ఇప్పుడు కొంచెం ఆమెకు నెమ్మదిగా ఉండి ఉండాలి. ఆశ్రమాల్లో దొరకని నెమ్మది. అమెరికాలో దొరకని నెమ్మది. పదేళ్ల క్రితం తనను లైంగికంగా వేధించిన వ్యక్తిపై కేసు పెట్టారు తనుశ్రీ. ఆమెను చూసి ధైర్యంగా మరికొంత మంది  నటీమణులు బయటికి వచ్చారు. కొందరు మగాళ్లు కూడా వీళ్లకు మద్దతు ఇస్తున్నారు కానీ, ఈ మద్దతు ఇచ్చే మగాళ్లపైన కూడా ఏనాటివో కథలు బయటపడితే.. అప్పుడిక అంతా ఒక్కటే. మగవాడి మద్దతు కూడా ఒక లైంగిక వేధింపు కన్నా తక్కువగా ఏమీ పరిగణన పొందదు. నీతులు బోధించే మీడియా సైతం.. ‘దీప్తీ.. కమ్‌ టు మై క్యాబిన్‌’ అని ఇంటర్‌కమ్‌లో పిలిచి.. ముఖంలోకి ముఖం పెట్టి ‘లక లక లక’ మన్నట్లు ఆరోపణలు వస్తున్నాయి. వీటినిక ఆరోపణలు అనడం మానేయాలి. ఆవేదనలు అనాలి. ఏం జరిగినా నోరెత్తని హిస్టరీ ప్రపంచ మహిళలది. అలాంటి వారు ఏమీ జరక్కుండానే నలుగురి నోళ్లలో నానడానికి ఇల్లొదిలి, ఇంట్లోని మనుషుల్ని వదిలి, బయటికి వచ్చేస్తారా? తనుశ్రీ దత్తా కంటే ముందు బాలీవుడ్‌లో బాధిత మహిళలు తమ ఒంటిపై గాయాలను విప్పి చూపించారు కానీ ఆ గాయాల్ని ఎవరు చేశారో పైకి చెప్పుకోలేదు. ‘ఇలా జరుగుతోందండీ. ఇది న్యాయమా అండీ..’ అన్నంత వరకే వాళ్లు ఆగిపోయారు. తనుశ్రీ వచ్చి ధనుస్సు ఎక్కుపెట్టారు. విల్లు సారించారు, శరాన్ని సంధించారు. ఇంతకాలం తన మనసు చాటున తనే దాక్కుండిపోయిన ఒక్కో మహిళా వచ్చి, ఒక్కో శరమై తనుశ్రీ భుజానికి ఉన్న అమ్ములపొదిలో కూర్చుంటోంది. తనను తనే సంధించుకుంటోంది. ప్రేరణ తనుశ్రీ. చేతన ప్రతి స్త్రీ. యు.ఎస్‌.లో నిరుడు అమెరికన్‌ స్త్రీలు, ఇండియాలో నేడు భారతీయ మహిళలు తమపై జరిగిన లైంగిక వేధింపులను బహిర్గతం చేస్తూ ఒక ఉద్యమంలా, ఒక విప్లవంలా, ఒక తిరుగుబాటులా బయటికి రావడంతో ఇది ‘రెండో అక్టోబర్‌ విప్లవం’ అన్న అభివర్ణన వినిపిస్తోంది. నూరేళ్ల క్రితం అక్టోబర్‌లో, గతేడాది అక్టోబర్‌లో, ఈ ఏడాది అక్టోబర్‌లో.. రష్యాలో, యు.ఎస్‌.లో, ఇండియాలో జరిగినవీ, జరుగుతున్నవీ, ప్రపంచం మొత్తానికీ వ్యాప్తిస్తున్నవీ.. అన్నీ సాంస్కృతిక తిరుగుబాట్లే. వీటిని రాజేసినదీ, రాజేస్తున్నదీ నాడూ, నేడు.. కవులు, కళాకారులు, రచయితలు, రంగస్థల నటులు, చిత్రకారులే. వారి అంశ అయిన బాలీవుడ్‌లో, హాలీవుడ్‌లో, మిగతా ఉడ్‌లలో ఇప్పుడు జ్వలిస్తోన్న అక్టోబర్‌ విప్లవం కూడా సాంస్కృతికమైనదే. స్త్రీని గౌరవించే సంస్కృతిని మనం కోల్పోతున్నా.. సంస్కృతి నుంచి మాత్రం మన పేగుబంధాన్ని ఎప్పటికీ తెంచుకోలేం. ఎందుకంటే.. స్త్రీనే మన సంస్కృతి. స్త్రీనే మన సాంస్కృతిక, సంస్కారాల రిఫ్లెక్షన్‌. ‘అప్పుడే నేను ఎందుకు చెప్పలేదంటే..’ అని సోషల్‌ మీడియా ఉద్యమం ఒకటి ఈ ఏడాది సెప్టెంబరులో కొన్నాళ్లు నడిచింది. అది ట్రంప్‌కు వ్యతిరేకంగా నడిచిన ఉద్యమం. ‘అప్పుడే నేను ఎందుకు చెప్పలేదంటే..’ అనే హ్యాష్‌ట్యాగ్‌తో బాధితులు తమపై ఎప్పుడో జరిగిన లైంగిక వేధింపుల్ని షేర్‌ చేసుకున్నారు. యు.ఎస్‌.కి కొత్తగా వచ్చిన సుప్రీంకోర్టు జడ్జి బ్రెట్‌ కవానా మీద.. జడ్జిగా ఆయన నామినేషన్‌కు ముందు క్రిస్టీన్‌ బ్లేసీ ఫోర్డ్‌ అనే అమెరికన్‌ ప్రొఫెసర్‌ బయటికొచ్చి, హైస్కూల్లో ఉండగా కవానా తనపై లైంగిక దాడికి ప్రయత్నించాడని ఆరోపించారు. ఇద్దరూ ఒకే స్కూల్లో చదివినప్పటి మాట ఇది. ట్రంప్‌ వెంటనే ‘వై యు డిడెంట్‌ రిపోర్ట్‌’ అని అడిగాడు. దానికి సమాధానమే ‘వై ఐ డిడెంట్‌ రిపోర్ట్‌’. ‘వీళ్లంతా ఇప్పుడెందుకు చెబుతున్నారు.. పబ్లిసిటీ కోసం కాకపోతే!’ అని మన దగ్గర కూడా పాయింట్‌ పైకి తీస్తున్నారు. గుండెకు ముల్లు అడ్డుపడుతుంటే.. గొంతులోకి ముద్ద ఎలా దిగుతుంది? అడ్డుగా ఉన్నదాన్ని బయటికి తెచ్చేసుకునే శక్తి మనకు లేకపోవచ్చు. గుండె మాత్రం ఎంతోకాలం లోపల ఉంచుకోలేదు. తనే శక్తిని కూడదీసుకుని తన లోపలి ముల్లును గొంతులోంచి బయటికి తోసేస్తుంది. 

దేశభక్తిని ఎంతైనా గుండె నిండా నింపుకోవచ్చు. దేశ రహస్యాన్ని ఎంతోసేపు గుండెల్లో దాచి ఉంచలేం. శుక్రవారం ముజఫర్‌నగర్‌లో భగత్‌ సింగ్‌ విగ్రహాన్ని ఆవిష్కరిస్తున్నప్పుడు నాకో వింత అనుభూతి కలిగింది. విగ్రహంలోంచి సర్జికల్‌ స్ట్రయిక్‌ లాంటì  మెరుపేదో నా గుండెల్లోకి ప్రవేశించి, గుండె లోపల ఉన్న రహస్యాన్ని బయటికి తోసేయబోయింది! ఆ మెరుపును కూడా గుండెల్లోనే ఉంచేసుకుని, రహస్యాన్ని బయటికి రాకుండా కాపాడుకోగలిగాను.  పూలదండ వేసి, భగత్‌ సింగ్‌కి నమస్కరించాను. ఆ కొద్ది క్షణాలూ.. ఆ స్వాతంత్య్ర సమరయోధుడు నన్ను ఆవహించినట్లుగా అనిపించింది.  అప్పటికీ ఎవరో అన్నారు.. రాజ్‌నాథ్‌ సింగ్, భగత్‌ సింగ్‌లలో ఎవరు ఏ సింగో పోల్చుకోవడం కష్టంగా ఉందని!  ‘‘రాజ్‌నాథ్‌జీ.. ఏదో చెప్పబోయి ఆగినట్లున్నారు’’.. అన్నారెవరో!! ఏదో చెప్పబోయి ఆగినట్లున్నానని గ్రహించినవారు.. ఏం చెప్పబోయి నేను ఆగిపోయానో కూడా గ్రహించేలా ఉన్నారని గ్రహించి, నేనే కొద్దిగా చెప్పాను. ఆ కొద్దిగా కూడా కొద్ది కొద్దిగా చెప్పాను.  ఒకటేదో జరిగింది అన్నాను. ఆ జరిగిందేంటో ఇప్పుడే చెప్పలేనన్నాను. చాలా పెద్దదే జరిగింది అన్నాను. నన్ను నమ్మండి అన్నాను. రెండు మూడు రోజుల క్రితం నిజంగా చాలా పెద్దది జరిగింది అన్నాను. నిజంగా జరిగిన ఆ చాలా పెద్దది ఏంటో మీకు భవిష్యత్తులో తెలుస్తుంది అన్నాను.  కానీ వాళ్లకి అప్పటికప్పుడు తెలుసుకోవాలని ఉన్నట్లుంది. నాకూ అప్పటికప్పుడు చెప్పాలనే ఉంది. కానీ ఎలా చెప్పగలను? హోమ్‌ మినిస్టర్‌ దేశభక్తి గుండె లోపలే ఉండిపోవాలి. దేశభక్తిని అరిచేత్తో పెకిలించి ప్రదర్శనకు పెట్టకూడదు. ‘‘చెప్పండి రాజ్‌నాథ్‌జీ, ఏదో చెప్పబోయారు?’’ మళ్లీ ప్రశ్న.  ‘‘నేనేం చెప్పబోయానో అది మీకు చెప్పేశాను. నేను చెప్పబోయేది మీకు త్వరలోనే తెలుస్తుందన్న విషయమే.. మీకు నేను చెప్పబోయిన విషయం’’ అన్నాను.  అసంతృప్తిగా చూశారు.  నాకూ అసంతృప్తిగానే అనిపించింది. చెప్పీచెప్పకుండా చెప్పడం, అసలే చెప్పకపోవడం రెండూ ఒకటే! ఒక క్లూ ఇచ్చాను. ‘‘సెప్టెంబర్‌ 29 కి రెండేళ్లవుతుంది’’ అన్నాను. ఆ క్లూ సరిపోయినట్లు లేదు. ‘‘దేనికి రెండేళ్లవుతుంది రాజ్‌నాథ్‌జీ’’ అన్నారు!  సర్జికల్‌ స్ట్రయిక్స్‌ జరిగి రెండేళ్లవుతోంది అని నేను వారితో చెప్పొచ్చు. కానీ అది బాగుండదు. దేశ ప్రజలకు గుర్తుండవలసిన ఒక దేశభక్త ఘటన.. దేశప్రజలకు గుర్తు చేయవలసిన ఒక దేశభక్త ఘటన ఎప్పటికీ కాకూడదు.   ‘‘దేనికి రెండేళ్లవుతుందో నేను చెప్పవలసిన విషయం కాదు. అయితే రెండు రోజుల క్రితం నేను మన సరిహద్దు సైనికులకు ఏం చెప్పానో అది మీకు చెప్తాను’’ అన్నాను.  ‘‘వాళ్లకు మీరేం చెప్పారో తెలిస్తే, మీరు మాకేం చెప్పబోయారో తెలుస్తుందా రాజ్‌నాథ్‌జీ’’ అన్నారు! తెలుస్తుందనీ, తెలియదనీ నేనేం చెప్పలేదు. అది కూడా వాళ్లకై వాళ్లు తెలుసుకోవలసిన విషయమే.  రెండు రోజుల క్రితం సరిహద్దు సైనికులకు నేనొక మాట చెప్పాను. ‘‘పాకిస్తాన్‌పై మొదట మీరు ఫైరింగ్‌ జరపకండి. ఎందుకంటే పాకిస్తాన్‌ మన పొరుగు దేశం. అయితే వారు ఫైరింగ్‌ మొదలు పెడితే మాత్రం మీరు మీ బులెట్‌లను లెక్కచూసుకోకండి’’ అని చెప్పాను.  ఆ విషయమే వీళ్లకు చెప్పి ముజఫర్‌నగర్‌ నుంచి వచ్చేశాను.  దేశభక్తి గురించి అంతకుమించి అధికారికంగా చెప్పకూడదు. మాధవ్‌ శింగరాజు  

పదేళ్ల వరకు లోకం తెలియకపోయినా అబ్బాయిల్ని లోకం ఏమీ అడగదు. పదేళ్లయినా లోకం తెలియడం మొదలవకపోతే ‘ఏం అబ్బాయ్‌’ అని లోకమే అడగడం మొదలుపెడుతుంది. ఇరవై ఏళ్లు దాటుతున్నా లోకాన్ని అలా నోరు తెరుచుకుని చూస్తుంటే, ‘ఏం అబ్బాయో!’ అంటుంది. ఆ తర్వాత కూడా అలాగే ఉంటుంటే.. ‘అసలు అబ్బాయేనా?’ అంటుంది.ఇందులో లోకాన్ని తప్పుపట్టడానికి లేదు. సృష్టికి ఒక ధర్మం ఉన్నట్లు.. లోకమూ తనకో ధర్మం ఉందనుకుంటుంది. అడగడం తన ధర్మం అనుకుంటుంది. ఇలా సృష్టికి, మానవులకు కొన్ని ధర్మాలు ఎందుకు ఉంటాయో, తనని తనలా ఉండనివ్వకుండా అవెందుకొచ్చి తనను ప్రశ్నిస్తాయో అనిర్వేద్‌ పెద్దగా ఎప్పుడూ ఆలోచించలేదు. పాతికేళ్లు ఉంటాయి అనిర్వేద్‌కి. దృఢంగా, మరీ ఎత్తుగా కాకుండా, మ్యాన్‌లీ ఉంటాడు. మ్యాన్‌లీగా ఉండేవాళ్లలో లోకం ఆశించే మొదటి లక్షణం.. దేనికీ భయపడకపోవడం. అది అనిర్వేద్‌లో లేదు. మ్యాన్‌లీగా ఉండేవాళ్ల రెండో లక్షణం.. ఎప్పుడూ అమ్మాయిల గుంపులో కనిపించడం. ఈ లక్షణం కూడా అనిర్వేద్‌లో లేదు. లేకపోగా, అతడికి అమ్మాయిలంటే భయం! అమ్మాయిలంటే అతడికున్న భయానికి పనిగట్టుకుని కారణాలేవీ లేవు. లేవు కానీ, ఒకటి మాత్రం ప్రత్యేకమైన కారణంలా కనిపిస్తుంది. పదేళ్ల వయసులో ఆడుకుంటూ ఆడుకుంటూ ఎవరి ఇంటి లోనికో వెళ్లినప్పుడు..  అక్కడ తొలిసారి నిండు గర్భిణిని చూశాడు అనిర్వేద్‌. ఆ నిండు గర్భిణి కూర్చున్నప్పుడో, నిలుచున్నప్పుడో, నడుస్తున్నప్పుడో, నవ్వుతున్నప్పుడో అతడు చూడలేదు. నొప్పులు పడుతుండగా చూశాడు. దగ్గరగా చూశాడు. భయపడిపోయాడు. ‘పాపం’ అని దుఃఖపడిపోయాడు. కన్నీళ్లు తుడుచుకున్నాడు. పరుగున ఇంటికెళ్లి తన తల్లిని గట్టిగా కావలించుకుని ఆమె చీర కొంగుతో తన ముఖాన్ని ఊపిరి ఆడనంతగా చుట్లుచుట్లుగా చుట్టేసుకున్నాడు. ఇప్పటికీ నిండు గర్భిణిని ఎక్కడైనా చూస్తే అనిర్వేద్‌ భయపడిపోతాడు. నిండు గర్భిణులంటేనే కాదు, అనిర్వేద్‌కి దెయ్యాలన్నా భయమే. లోకధర్మానికి భయపడి ధైర్యాన్ని నటించడం వ్యక్తిగా తనకు ధర్మం కాదు అని అనుకున్నప్పటి నుంచీ అతడు నిర్భయంగా భయపడడం అలవాటు చేసుకున్నాడు. ఎవరేమనుకుంటే నాకేంటీ అనే తెగింపు అది. అయితే అదే అనిర్వేద్‌.. దెయ్యాలకు, నిండు గర్భిణులకు భయపడే విషయంలో మాత్రం.. ఎవరైతే నాకేంటీ అని తెగించి ధైర్యంగా ఉండలేకపోతున్నాడు. ఇప్పటికీ భయపడుతూనే ఉన్నాడు. ఈ „ý ణంలో కూడా..! ‘దెయ్యాల దారి’లో మెల్లిగా వెళుతోంది వ్యాను. అనిర్వేద్, ఇంకో వ్యక్తి మాత్రమే ఉన్నారు ఆ వ్యానులో. ఆ ఇంకో వ్యక్తి వ్యాన్‌ డ్రైవర్‌. చీకట్లో, ఇరుకైన ఆ గతుకుల దారిలో వ్యాన్‌ని సాధ్యమైనంత స్థిమితంగా ఆ వ్యక్తి డ్రైవ్‌ చేస్తున్నప్పటికీ వ్యాను ఎగుడు దిగుడు అవుతూనే ఉంది. అరవై ఏళ్లుంటాయి ఆ డ్రైవర్‌కి. తలజుట్టు, గడ్డం తెల్లగా నెరిసి ఉన్నాయి. దగ్గర్లోని టౌన్‌కి వచ్చి, తిరిగి ఊళ్లోకి వెళుతున్న ఆ వ్యాన్‌ని ఆపి మధ్యలో ఎక్కాడు అనిర్వేద్‌. ఇంకో అరగంటకు పైగా ఉంది ప్రయాణం. వ్యాన్‌లో కూర్చున్నప్పట్నుంచీ దెయ్యాల గురించే ఆలోచిస్తున్నాడు అనిర్వేద్‌. ఆ దారిలో తరచూ దెయ్యాలు కనిపిస్తుంటాయని ఊళ్లోవాళ్లు చెప్పుకోవడం ఆ సమయంలో అతడికి గుర్తుకొచ్చింది.   ‘‘తాతా.. ఈ దారిలో నీకెప్పుడైనా దెయ్యాలు కనిపించాయా?’’ అడిగాడు అనిర్వేద్‌. సడెన్‌ బ్రేక్‌తో వ్యాన్‌ ఆపేశాడు ఆ వ్యక్తి. అనిర్వేద్‌ ఉలిక్కిపడ్డాడు. సడన్‌ బ్రేక్‌తో ఆ వ్యక్తి వ్యాన్‌ ఆపేశాడనే అనుకున్నాడు అనిర్వేద్‌. కానీ సడన్‌ బ్రేక్‌ వేసినట్లుగా వ్యానే దానంతటదే ఆగిపోయింది.‘ఏమైంది! దీనికి?!’ అనుకుంటూ ఒక్కక్షణం నిట్టూర్చి, విండ్‌ షీల్డ్‌లోంచి బయటికి చూశాడు ఆ వృద్ధ డ్రైవర్‌. రోడ్డు మీద వ్యాను లైట్ల మసక వెల్తురులో చాలా దూరంగా రోడ్డు మధ్యకు వచ్చి ఒక ఆకారం కనిపిస్తోంది. ఆ ఆకారాన్ని అనిర్వేద్‌ కూడా చూశాడు. ‘‘ఏంటది తాతా?’’ అని అడిగాడు. ‘‘ఎవరో మనిషి’’ అన్నాడు డ్రైవర్‌. ‘‘మనిషా! మనిషిలా కనిపించడం లేదు తాతా’’ అన్నాడు అనిర్వేద్‌.. భయంగా. రెండుసార్లు చేశాక, మూడోసారి స్టార్ట్‌ అయింది వ్యాను. అనిర్వేద్‌ ఊపిరి బిగించి రోడ్డు మధ్యలో అస్పష్టంగా కనిపిస్తున్న ఆకారం వైపే చూస్తున్నాడు. వ్యాన్‌ కొంత దూరం వెళ్లాక ఆ ఆకారానికి ఒక ఆకృతి వచ్చింది. మరికొంత దూరం వెళ్లాక ఆ ఆకృతికి ఒక స్పష్టమైన రూపం వచ్చింది. నిండు గర్భిణి ఆమె! ఒక్కసారిగా గుండె ఝల్లుమంది అనిర్వేద్‌కి. డ్రైవర్‌ ఆమెకు దగ్గరగా తీసుకెళ్లి వ్యాన్‌ని ఆపాడు. ‘‘ఇంట్లో నా పెనిమిటి లేడు. నొప్పులొస్తున్నాయి. టౌన్‌ ఆస్పత్రికి తీసుకెళ్లండి...’’ ప్రాణాల్ని బిగబట్టి, దండం పెడుతూ, రోడ్డు మీద కుప్పలా పడిపోయింది ఆమె. అనిర్వేద్‌ గొంతు తడారింది. నిండు గర్భిణిని మళ్లీ అన్నేళ్ల తర్వాత అంత దగ్గరగా చూడ్డం అదే మొదటిసారి అతడు. ‘‘పట్టు’’ అన్నాడు డ్రైవర్‌.. వ్యాన్‌ బ్యాక్‌ డోర్‌ తీసిపెట్టి. అదిరిపడ్డాడు అనిర్వేద్‌. ఆమెను ఎలా పట్టుకోవాలో, ఎలా పైకి లేపి వ్యాన్‌లో పడుకోబెట్టాలో తెలియడం లేదు అతడికి. నిర్వేదంగా చూస్తుండి పోయాడు. ‘‘పర్లేదు. తలవైపు, భుజాల కింద చేతులు వేసి భద్రంగా పట్టుకో’’ అని అనిర్వేద్‌తో చెప్పి, కాళ్లవైపు ఆమెను భద్రంగా పైకి లేపి, మెల్లిగా వ్యానులోకి చేర్చాడు డ్రైవర్‌. స్పృహలోకి వచ్చి, వాళ్లవైపు కృతజ్ఞతగా చూసింది ఆమె. వ్యాను అదే దారిలో వెనక్కు మళ్లింది. అనిర్వేద్‌ చెమటలు తుడుచుకుంటున్నాడు. సడెన్‌గా ఆమెకు నొప్పులు ఎక్కువయ్యాయి. తెరలు తెరలుగా అరుస్తోంది. ఏడుస్తోంది. అనిర్వేద్‌ నిశ్చేష్టుడై చూస్తున్నాడు.   ‘‘జాగ్రత్త.. ధైర్యం చెబుతుండు’’ అన్నాడు అనిర్వేద్‌తో ఆ వృద్ధ డ్రైవర్‌.. వ్యాను వేగాన్ని పెంచుతూ. అనిర్వేద్‌ ధైర్యం తెచ్చుకున్నాడు. ‘‘ఓర్చుకోమ్మా.. దగ్గరికొచ్చేస్తున్నాం’’ అన్నాడు.. ఎలాగో గొంతు పెగిల్చుకుని! పదేళ్ల వయసులో నిండు గర్భిణి యాతనను చూసి దుఃఖపడినట్లే ఇప్పుడూ అతడు దుఃఖపడుతున్నాడు. ఉబికి వచ్చిన కన్నీళ్లు తుడుచుకుంటున్నాడు. పారిపోయి కడుపులో దాక్కోడానికి ఏ తల్లీ ఇప్పుడు అతడి దగ్గర లేదు. తనే తల్లి అయి, ఆ గర్భిణి తలవైపు కూర్చుని, వ్యాను కుదుపులకు ఆమె పడిపోకుండా పట్టుకున్నాడు. వ్యాను.. హాస్పిటల్‌ దగ్గర ఆగింది. ‘‘సేఫ్‌ డెలివరీ’’ నర్సు వచ్చి చెప్పింది. వ్యాను డ్రైవర్‌ చిరునవ్వు నవ్వాడు. అనిర్వేద్‌ నవ్వలేదు! అతడింకా భయం నుంచి తేరుకోలేదు. ప్రసవం జరిగింది ఆమెకే అయినా,  పుట్టింది తనే అయినట్లుగా ఉందతడికి! - మాధవ్‌ శింగరాజు

మనసు మయూరమై నాట్యమాడుతోంది. ఎంత వెచ్చని కబురొచ్చి వాలింది ఈవేళ మా ఇంటి జామచెట్టు మీద! భుజం మీది చిలుక నా బుగ్గను కొరికి, గిలిగింతలు పెట్టింది. ఇన్నేళ్లుగా మూసి ఉంచారు, ఇకనైనా తెరవమని కోర్టు చెప్పేవరకు ఈ లోకం మా కోసం మనసును  పరచలేకపోయింది! చిలకలు జాంపండును మాత్రమే కొరకాలని ఏముందీ.. వాటిష్టం.. దేన్నైనా కొరకొచ్చని న్యాయస్థానం చెప్పినప్పుడు.. ముందుగా నా బుగ్గే ఎరుపెక్కిందో, లేక.. చిలుక ముక్కే పదునెక్కిందో గమనించుకోలేదు. గాటు పడ్డ చోటు నుంచి రక్తపుచుక్క హరివిల్లు వర్ణంలో కిందికి జారింది. చూద్దును కదా.. అది చిలుక పెట్టిన గాటు కాదు. పరవశపు తత్తరపాటులో నాకై నేను కొరుక్కున్న పెదవి గాటు! ఆడామగే ఉండాలి ఈ దేశంలో, ఆడామగే ఉండాలి ఈ దేశపు విహార స్థలాల్లో, ఆడామగే ఉండాలి ఈ దేశపు విడిది గృహాల్లో! న్యాయమేనా? ఈ లోకంలో ఉన్నది ఒక్క ఆడామగేనా? లోపలి మనసుల్ని వదిలేసి, పైపైన మనుషుల్ని చూస్తూ ఉంటే ఆడామగ మాత్రమే కనిపిస్తారు. ఆడలోని మగను, మగలోని ఆడను చూడండని ఎన్నేళ్లు అడిగాం. ఎన్నేళ్లు విజ్ఞప్తి చేశాం. ఎన్నేళ్లు ప్రదర్శనలు చేశాం. ఎన్నేళ్లు అభాసుపాలయ్యాం. ఎన్నేళ్లు అవమానాలు పడ్డాం. ఎన్నేళ్లు చచ్చి బతికాం! ఇన్నేళ్లూ రక్తమంటే ఎర్ర రంగే. ఇకనుంచీ రక్తమంటే వైలెట్, బ్లూ, గ్రీన్, ఎల్లో, ఆరెంజ్‌ కూడా. మతం లేని, జాతి లేని, జాతీయత లేని, జెండర్‌ లేని  ఒక నిండైన మానవ ప్రపంచం సొగసైన వంపుగా భువిపై విరిసిందీ వేళ. ప్యాలెస్‌ బయటికొచ్చి నిలబడ్డాను. కోలాహలంగా ఉంది. అంతా ముద్దుల రంగులు అద్దుకుని ఉన్నారు. ముఖాలు వెలిగిపోతున్నాయి. కొందరింకా ఆలింగనాల అలసట నుంచి తేరుకోనే లేదు. ‘మనం సాధించాం.. మాన్వేంద్రా?’ అంటున్నారు. నవ్వాను. ‘మీ వెనుక ఏముందో చూడండి’ అని పెద్దగా అరిచి చెప్పాను. అంతా తలలు వెనక్కి తిప్పి చూసి.. ‘ఓ..’ అని ఉత్సాహంతో కేరింతలు కొట్టారు. భూమ్యాకాశాలు కలిసే చోట పెద్ద ఇంద్రధనుస్సు! ‘‘మనం ఇప్పుడు ఆ ఇంద్రధనుస్సు పౌరులం’’ అన్నాను. అంతా ‘ఓ..’ అని అరిచారు మళ్లీ. ‘‘మనదిప్పుడు ఇంద్రధనుస్సు పౌరసత్వం’’ అన్నాను. దిగ్మండలం పులకించేలా మళ్లీ ‘ఓ..’ అనే ధ్వని! ప్యాలెస్‌ లోపలికి వచ్చి నిలబడ్డాను. గోడపై ఫొటోలో మహారాణాశ్రీ రఘుబీర్‌ సింహ్‌జీ రాజేంద్రసింగ్‌జీ! నాన్న. ఆయన పక్కనే రాణీ రుక్ష్మిణీ దేవి! అమ్మ. వాళ్ల పెళ్లినాటి ఫొటో. ‘‘నా కడుపున చెడబుట్టావురా’’ అంది అమ్మ.. నాలో స్త్రీహృదయం మాత్రమే ఉందని తొలిసారి అమ్మకు తెలిసినప్పుడు! నేనే ఆ సంగతి అమ్మకు చెప్పాను. విషాదంలో కూరుకుపోయింది అమ్మ. ‘‘వద్దన్నా పెళ్లి చేశారు. రాకుమారి చంద్రికా కుమారిని ఇప్పుడు నేనేం చేసుకునేదమ్మా’’ అని అమ్మను అడిగాను. చంద్రిక నా భార్య. తను అర్థం చేసుకుంది. వెళ్లిపోయింది. అమ్మ అర్థం చేసుకోలేదు. నన్ను వెళ్లిపొమ్మంది. ‘వీడు నా కొడుకు కాదు’ అని బహిరంగంగా ప్రకటన కూడా చేయించింది. స్త్రీ అయి ఉండి అమ్మ నాలోని స్త్రీ మనసును అర్థం చేసుకోలేకపోయింది. పుట్టింట్లోంచి వచ్చేశాను. దుఃఖమేం లేదు. స్త్రీకే కదా పుట్టింట్లోంచి వచ్చేసే పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. పైకి ఒకలా ఉండి, లోపల ఇంకోలా ఉండే స్వేచ్ఛ ప్రతి మనిషికీ ఉన్నప్పుడు.. లోపల ఉన్నట్లే పైకీ ఉండగలిగే స్వేచ్ఛ ఎందుకు ఉండకూడదు? ఆ స్వేచ్ఛ ఇన్నేళ్లకొచ్చింది. న్యాయమూర్తులకు ధన్యవాదాలు. మాధవ్‌ శింగరాజు

స్థాయిని మరిచి మాట్లాడేవాళ్లని చూస్తే ముచ్చటగా అనిపిస్తుంది.. వాళ్ల కాన్ఫిడెన్స్‌ లెవల్స్‌కి!  వరద బాధితుల్ని పరామర్శించడానికి కొడగు జిల్లాలోని పునరావాస కేంద్రాలకు వెళ్లినప్పుడు అక్కడ ఇలాగే కాన్ఫిడెన్స్‌ ఉన్న ఒక వ్యక్తి తారసపడ్డాడు. అతడు వరద బాధితుడు కాదు. ఆ స్టేట్‌ మినిస్టర్‌. స్టేట్‌ మినిస్టరే కానీ, స్టేట్‌ మినిస్టర్‌లా లేడు. నాతో పాటు అప్పుడే విమానం దిగిన సెంట్రల్‌ మినిస్టర్‌లా ఉన్నాడు.  కొడగులో దిగినప్పట్నుంచీ చూస్తున్నాను.. వరద బాధితుల్లోనైనా ఎండకు కాస్త సంతోషం కాస్తోంది కానీ, ఆ మనిషి ముఖం మాత్రం చిరచిరలాడుతూనే ఉంది. సెంటర్‌తో ప్రాబ్లమ్‌ కావచ్చు. సెంటర్‌తో ప్రాబ్లం ఉన్నవాళ్లే అలా ఎండకు చేతులు అడ్డు పెట్టుకుంటారు.  నాతో పాటు వేదిక మీద ఉన్నాడు ఆ స్టేట్‌ మినిస్టర్‌. అతడికి నేను ఏదో చెప్పబోతుంటే.. అతడే నాకేదో చెప్పబోతున్నాడు!  పేరు గుర్తుకు రాలేదు. పక్కవాళ్లనడిగితే ‘స.ర.మహేశ్‌ ఆయనే’ అన్నారు!! వేదికపై ఉన్నవాళ్లంతా అతడిలాగే కాన్ఫిడెన్స్‌తో ఉన్నారు! నేను అడిగిన ప్రశ్నకు కాకుండా, నేను అడగని ప్రశ్నకు సమాధానం ఇస్తున్నారు. ‘అతడేనా?’ అని నేనడిగినప్పుడు కదా.. ‘అతడే’ అని వాళ్లు సమాధానం చెప్పాలి! ‘అతడెవరు?’ అని అడిగితే ‘అతడే’ అన్నారంటే వాళ్లకు ఎంత కాన్ఫిడెన్స్‌ ఉండి ఉండాలి! ఆ స్టేట్‌ మినిస్టర్‌లో అయితే కాన్ఫిడెన్స్‌ క్షణక్షణానికీ వరద నీటిమట్టంలా పెరిగిపోతోంది. ‘‘త్వరగా ముగించండి, వేరే పనులున్నాయి’’ అన్నాడు.  ఎవర్ని అంటున్నాడా అని చూశాను. నన్నే! నేనింకా మాట్లాడ్డం మొదలుపెట్టందే ‘త్వరగా ముగించండి’ అన్నాడంటే.. మాట్లాడ్డం మొదలుపెట్టాక ‘ఇక చాలు ఆపండి’ అనేలా ఉన్నాడు! మినిస్టర్‌కి కాన్ఫిడెన్స్‌ ఉండడం మామూలే గానీ, అతడికి సెంట్రల్‌ మినిస్టర్‌ని మించిన కాన్ఫిడెన్స్‌ ఉన్నట్లుంది. ‘‘మీరు ప్లాన్‌ చేసిన టైమ్‌కే కదా అన్నీ ఇక్కడ జరుగుతున్నాయి. మళ్లీ ఇంకేంటీ..’’ అన్నాను. ‘‘మేము ప్లాన్‌ చేసిన టైమే కానీ, మేము ప్లాన్‌ చెయ్యని టైమ్‌ కూడా ఇక్కడ కౌంట్‌ అవుతుంది’’ అన్నాడు!  ‘‘మళ్లీ చెప్పండీ’’ అన్నాను.  ‘‘ఈ కార్యక్రమం త్వరగా అయితే.. తర్వాతి కార్యక్రమానికి వెళ్లొచ్చు’’ అన్నాడు! వింతగా ఉంది నాకు. ఒక స్టేట్‌ మినిస్టర్‌ చెప్పినట్లు ఒక సెంట్రల్‌ మినిస్టర్‌ చెయ్యాల్సి వస్తోంది.  ఎట్లీస్ట్‌.. ‘మేడమ్‌’ అనీ, ‘మినిస్టర్‌’ అనీ అనడం లేదు ఆ మనిషి. అంటున్నాడేమో గానీ వినిపించేలా అనడం లేదు! బీజేపీ వాళ్లను తన నోటితో మేడమ్‌ అని గానీ, మినిస్టర్‌ అని గానీ పిలవకూడదని కర్ణాటక ముఖ్యమంత్రిగా కుమారస్వామి ప్రమాణ స్వీకారం చేసిన రోజే అతడూ ప్రమాణం చేసుకున్నట్లున్నాడు.   డిఫెన్స్‌ నుంచి ఏడు కోట్లిచ్చాను. ఎంపీ కోటా నుంచి కోటి ఇచ్చాను. మర్యాద లేకపోతే పోయింది, కృతజ్ఞతకైనా అతడు ప్రొటోకాల్‌ ఫాలో అవట్లేదు! జిల్లా ఇన్‌చార్జి మంత్రికే ఇంతుంటే డిఫెన్స్‌ మినిస్టర్‌ని నాకెంత ఉండాలి?!  కోపాన్ని ఆపుకున్నాను. స్టేట్‌ మినిస్టర్‌ తన స్థాయిని మరిస్తే సెంట్రల్‌ మినిస్టర్‌ స్థాయికి వచ్చేస్తాడు. సెంట్రల్‌ మినిస్టర్‌ తన స్థాయిని మరిస్తే స్టేట్‌ మినిస్టర్‌ స్థాయికి పడిపోతారు.  అందుకే ఆపుకున్నాను. మాధవ్‌ శింగరాజు

ఇక్కడ అంతిమయానం. అక్కడ ప్రమాణ స్వీకారం. ఇక్కడ వీడ్కోలు. అక్కడ ఆహ్వానం. ఇక్కడ నా గురుదేవుడు. అక్కడ నా దేవగురుడు.  ఆత్మను ఇక్కడే వదిలి, దేహాన్ని లాహోర్‌కి చేర్చుకున్నాను. అక్కడి నుంచి ఇస్లామాబాద్‌కి.  ఖాన్‌సాబ్‌ సంతోషించారు. ‘‘నువ్వొస్తావనే అనుకున్నాను’’ అన్నారు. నమ్మకం ఖాన్‌సాబ్‌కి! తను నమ్ముతాడు. తనని నమ్మమంటాడు. తొలిసారి ఫరీదాబాద్‌లో చూశాను ఖాన్‌సాబ్‌ని.. ముప్పై ఐదేళ్ల క్రితం. ఆయనతో ఆడుతూ చూడడం కాదు. ఆయన ఆడుతున్నప్పుడు చూడటం! దగ్గరగా చూశాను. ప్యూర్‌ సోల్‌లా ఉన్నాడు. టీమ్‌లో ఆయన్ని అంతా గ్రీకు దేవుడు అంటున్నారు. అంతకన్నా ఎక్కువే అనిపించింది నాకు. తనది తను చూసుకోడు. అందరిలో ఒకడిగానే తనని తను చూసుకుంటాడు! రియల్‌ ప్లేయర్‌.  ఖాన్‌సాబ్‌ ప్రమాణ స్వీకారానికి వెళ్లినందుకు ఇండియాలో అంతా నాపై కోపంగా ఉన్నారు. ‘పిలిస్తే అలా వెళ్లిపోవాలా?’ అంటున్నారు! ఏదో ఒక కారణం చెప్పి తప్పించుకోవచ్చు. కానీ వెళ్లాలని ఉన్నప్పుడు తప్పించుకోవడం ఎందుకు? తప్పించుకోవాలని ఉన్నా, అటల్‌జీ అంత్యక్రియల్ని కారణంగా చూపించుకోగలనా?! నిజంగా కారణం అదే అయినా, ఇంకేదైనా కారణం చెప్పి తప్పించుకుంటాను. ఖాన్‌సాబ్, అటల్‌జీ.. ఇద్దరి మీదా గౌరవం నాకు. ఒకర్ని ఇంకొకరికి కారణంగా ఎలా చూపగలను? ‘అవకాశవాది. ఎలా పరుగెట్టుకెళ్లాడో చూడండి. కొంచెం కూడా బాధ లేదు. రాజకీయాల్లోకి తెచ్చిన గురువు.. చితిపై ఉన్నారన్న చింత కూడా లేకుండా వెళ్లిపోయాడు’.. ఇంకో విమర్శ! చితి కనిపిస్తుంది. చింత కనిపించదు. నన్ను రాజకీయాల్లోకి తెచ్చిన నా  గురువు.. ‘నేను వాజ్‌పేయీ సోల్జర్‌ని’ అని నన్ను చెప్పుకోనిచ్చిన గురువు..  స్మృతిస్థలి నుంచి ఎగిసిపడుతున్న చితి మంటల్లో మాత్రమే వీళ్లందరికీ కనిపిస్తున్నాడు. నా హృదయస్థలిలో ప్రజ్వరిల్లుతున్న ఆయన స్మృతుల్ని చూడగలవాళ్లెవరు?!  ఖాన్‌సాబ్‌ ప్రమాణ స్వీకారానికి ఏ బోర్డర్‌నైతే దాటి వెళ్లానో.. అదే బోర్డర్‌ నుంచి పద్నాలుగేళ్ల క్రితం పాకిస్తాన్‌ నుంచి కామెంటరీ ముగించుకుని ఇండియా తిరిగొస్తున్నప్పుడు అటల్‌ జీ నుంచి కాల్‌ వచ్చింది! పార్టీలోకి వచ్చేయమన్నారు. ‘పార్టీలోకి మాత్రమే వస్తాను వాజ్‌పేయీజీ’ అన్నాను. ‘పార్టీలోకి వచ్చి, ప్రజల్లోకి రాకుండా ఎలా?’ అన్నారు. ఎన్నికల్లోకి రమ్మని ఆయన ఆదేశం! క్రికెట్‌లో ఖాన్‌సాబ్‌ రియల్‌ ప్లేయర్‌ అయితే.. పాలిటిక్స్‌లో అటల్‌ జీ రియల్‌ ప్లేయర్‌. రియల్‌ ప్లేయర్స్‌ తమ గెలుపు కోసం మాత్రమే ఆడరు. గెలిపించడానికి ఆడతారు. జట్టును గెలిపించడానికి, దేశాన్ని గెలిపించడానికి, విలువల్ని గెలిపించడానికి, ఏది న్యాయమో దాన్ని గెలిపించడానికి, ఏది «ధర్మమో దానిని గెలిపించడానికి ఆడతారు.   ఇండో–పాక్‌ బోర్డరంటే ఇష్టం నాకు. బోర్డర్‌ కూడా ఒక దేశమే. రెండు దేశాలను కలిపే దేశం! ఆ దేశం గుండా రోజూ మనుషుల్నీ, మనసుల్నీ కదిలించే ఢిల్లీ–లాహోర్‌ బస్సు.. అటల్‌ జీ వేయించిందే కదా.

లైఫ్‌లో అన్నీ ఉంటాయి. రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్మన్‌ సీటు కూడా ఉంటుంది! వెళ్లి కూర్చున్నాను. అరుణ్‌జైట్లీ నన్ను నడిపించుకుంటూ నా సీటు దగ్గరికి తీసుకొచ్చారు.   నాకు తెలియని సీటు కాదు. నాకు తెలియని రూటు కాదు. నాలుగేళ్లుగా రాజ్యసభ సభ్యుణ్ణి. అయినా సీటు కొత్తగా ఉంది. సీటు దగ్గరికి రూటూ కొత్తగా ఉంది. పడిపోకుండా జైట్లీ జీ చెయ్యి పట్టుకోబోయి ఆగాను. పాపం ఆయనే ఆపరేషన్‌ అయి వచ్చారు. ఆపరేషన్‌ అయి వచ్చిన మనిషే ఎవరి చెయ్యీ పట్టుకోకుండా నడుస్తుంటే, సభను ఆపరేట్‌ చెయ్యాల్సిన నేను సభ్యుడి చెయ్యి పట్టుకోవడం బాగుంటుందా!  ‘‘ఇక్కడి వరకు మిమ్మల్ని నడిపించుకొచ్చాను. ఇకనుంచీ మమ్మల్ని మీరు నడిపించాలి’’ అన్నారు జైట్లీ.  నవ్వుతూ ధన్యవాదాలు తెలిపాను. ఆయన కూడా ప్రతిధన్యవాదాలు తెలుపుతూ, ప్రతినవ్వు నవ్వారు. అంతా నవ్వగలిగినవాళ్లు, అంతా నడవగలిగినవాళ్లే ఉన్నప్పుడు నడిపించడం ఏమంత కష్టమౌతుంది!  జైట్లీజీ నన్ను తీసుకొచ్చి కూర్చోబెట్టిన సీటు.. గులాం నబీ ఆజాద్‌ సీటు పక్కనే ఉంది. అపోజిషన్‌ ఫ్లోర్‌లీడర్‌ ఆయన. అధికార పార్టీ ఫ్లోర్‌లీడర్‌ జైట్లీ.   ‘‘హరివంశ్‌ జీ.. మీరిప్పుడు డిప్యూటీ చైర్మన్‌. మీ పార్టీ ఏదైనా కానివ్వండి. మీరిప్పుడు అన్ని పార్టీల మనిషి. మీ పార్టీ సపోర్ట్‌ మీకు ఉండొచ్చు. కానీ మా పార్టీలకు మీరు çసపోర్ట్‌గా ఉండాలి’’ అన్నారు ఆజాద్‌.  చెప్పడానికేముందీ! నవ్వాను. ‘నవ్వడానికేముంది! చెప్పండి’ అన్నట్లు చూశారు ఆజాద్‌.  జైట్లీ నాకు సపోర్ట్‌గా వచ్చారు.  ‘‘హరివంశ్‌జీ.. అపోజిషన్‌ లీడర్‌ సీటు పక్కన డిప్యూటీ ఛైర్మన్‌ సీటు ఎందుకుంటుందో తెలుసా? అక్కడి నుంచి మీరు ఏ యాంగిల్‌లో చూసినా అంతా మావాళ్లే కనిపిస్తారు. మీ సీటు అక్కడున్నా, మీకు తెలియకుండా మీ సపోర్టు మావైపే ఉంటుంది’’ అని నవ్వారు జైట్లీ. వెంకయ్యనాయుడు మధ్యలోకి వచ్చారు. మధ్యలోకైతే వచ్చారు కానీ, నాకు సపోర్ట్‌గా రాలేదు. జైట్లీకి సపోర్ట్‌గా రాలేదు. ‘‘చైర్మన్‌గా నాదో సలహా’’ అన్నారు.  ఆయన వైపు చూశాను.  ‘‘చూడొద్దు’’ అన్నారు.  ‘ఏం చూడొద్దు?’ అన్నట్లు ఆయన వైపు చూశాను.  ‘‘లెఫ్ట్‌కి చూడొద్దు. రైటుకి చూడొద్దు. స్ట్రయిట్‌గా రూల్స్‌లోకి, ప్రొసీజర్‌లలోకి చూడండి’’ అన్నారు. నవ్వాను.  ‘‘అందరూ మాట్లాడారు. మీరూ ఏదైనా మాట్లాడండి హరివంశ్‌ జీ’’ అన్నారు వెంకయ్యనాయుడు.. సీట్లో నేను సర్దుకుని కూర్చున్నాక.  అప్పటికే లంచ్‌ టైమ్‌ అయింది.   ‘ది హౌజ్‌ ఈజ్‌ అడ్జర్న్‌డ్‌..’ అన్నదొక్కటే ఫస్ట్‌ డే, ఫస్ట్‌ సెషన్‌లో నాకు మిగిలిన మాట.  -మాధవ్‌ శింగరాజు

రాజ్యసభలోకి వచ్చి కూర్చున్నాను. రిలాక్సింగ్‌గా ఉంది. రిలాక్సింగ్‌గా ఉంది కదా అని ఇక్కడే కూర్చుండిపోతే రూల్స్‌ ఒప్పుకోవు. ఎవరి దేశం వారిదే. ఎవరి సభ వారిదే. వెళ్లొస్తుండటానికే గానీ, వెళ్లి ఉండటానికి కాదు.. ఇరుగు పొరుగు దేశాలు, ఇరుగు పొరుగు సభలు.  నాలుగు రోజులుగా లోక్‌సభలో ఎన్నార్సీ తప్ప ఇంకో తలనొప్పి లేదు. ఇక్కడా అదే నొప్పి గానీ, వెంకయ్యనాయుడు ఉండబట్టి నొప్పి తెలియడం లేదు.  మజీద్‌ మెమన్‌ నాతో ఏదో మాట్లాడాలని ట్రైచేస్తున్నట్లు కనిపించింది. నేషనలిస్ట్‌ కాంగ్రెస్‌ పార్టీ లీడర్‌ ఆయన. ‘ఏమిటి.. చెప్పండి’ అన్నాను. రెస్పాన్స్‌ లేదు. రెస్పాన్స్‌ లేదంటే.. ఆయన ఏదో చెప్పాలని అనుకోవడం లేదు. ఏదో అడగాలని అనుకుంటున్నారు!   ‘ఏమిటో అడగండి మెమన్‌జీ’ అన్నాను. ఈసారీ రెస్పాన్స్‌ లేదు. చెప్పకా, అడగకా.. నన్నే చూస్తూ ఆయన ఏం ఆలోచిస్తున్నట్లు? ‘‘ఎన్నార్సీ మీద మీరేమైనా మాట్లాడాలనుకుంటున్నారా మెమన్‌జీ?’’ అని నేనే అడిగాను. అప్పుడు రెస్పాన్స్‌ వచ్చింది! ‘‘లోక్‌సభ నుంచి మీరు రాజ్యసభకు వచ్చి కూర్చోవచ్చు కానీ, బంగ్లాదేశ్‌ నుంచి అక్కడి వాళ్లు అస్సాంకి రాకూడదా రాజ్‌నాథ్‌జీ!’’ అన్నారు!   ఎన్నార్సీ లిస్టు మీద ఆయన చాలా కోపంగా ఉన్నారని అర్థమైంది. ‘వచ్చిపోవచ్చు కానీ, ఉండిపోవడం ఎలా కుదురుతుంది చెప్పండి మెమన్‌జీ. యూనియన్‌ మినిస్టర్‌ని కాబట్టి నన్ను రాజ్యసభలోకి రానిచ్చారు. వట్టి లోక్‌సభ సభ్యుడిని మాత్రమే అయితే నాకు ఎంట్రీ ఉండేదా?! దేనికైనా పద్ధతీ ఫార్మాలిటీ ఉంటుంది కదా’’ అన్నాను.   మెమన్‌కు అటువైపు మన్మోహన్‌ సింగ్‌ ఉన్నారు. పద్ధతీ ఫార్మాలిటీ అనగానే ఆయన నా వైపొకసారి చూసి, తల తిప్పుకున్నారు. ఆయనతో ఇదే ప్రాబ్లం. భావం ఉంటుంది. భాష ఉండదు.  మన్మోహన్‌ తల తిప్పుకోవడం వెంకయ్యనాయుడు గమనించారు. ‘‘మన్మోహన్‌జీ.. ఎన్నార్సీపై మీరేమైనా అడగాలని కానీ, చెప్పాలని గానీ అనుకోవడం లేదా?’’ అని అడిగారు.  మన్మోహన్‌ మౌనంగా ఉన్నారు.  ‘‘మాట్లాడండి మన్మోహన్‌జీ.. రాజ్‌నాథ్‌ అంటున్నారు కదా.. ఎన్సార్సీ మీవాళ్ల ఐడియానే అని.. మీ పేరు కూడా చెప్పారు’’ అన్నారు వెంకయ్యనాయుడు.  మన్మోహన్‌ మాట్లాడలేదు! మాట్లాడవలసినవాళ్లు మౌనంగా ఉంటున్నారు. మౌనంగా ఉండాల్సినవాళ్లు మాట్లాడుతున్నారు. మన్మోహన్‌ రాజ్యసభ సీటు అస్సాందే. అయినా ఆయన మాట్లాడ్డం లేదు. అస్సాంలో సగం పాపం పశ్చిమబెంగాల్‌దే. అయినా మమతా బెనర్జీ మాట్లాడకుండా ఉండడం లేదు. రక్తపాతం అంటున్నారు. అంతర్యుద్ధం అంటున్నారు.  ఆమె ప్రైమ్‌ మినిస్టర్‌ అయితే గానీ ఈ రక్తపాతం, అంతర్యుద్ధం ఆగేలా లేవు!  -మాధవ్‌ శింగరాజు

ఇండియా తీసుకున్నంత సీరియస్‌గా పాకిస్తాన్‌ని మరే కంట్రీ తీసుకున్నట్లు లేదు! ఇందుకోసమైనా నేను ఇండియాను రెస్పెక్ట్‌ చెయ్యాలి. పాకిస్తాన్‌ పౌరుడిగా ఇండియాను రెస్పెక్ట్‌ చేస్తే అదేం పెద్ద విషయం అవదు. పి.ఎం. సీట్లో కూర్చున్నప్పట్నుంచీ ఇండియాను రెస్పెక్ట్‌ చెయ్యడం మొదలుపెట్టాలి. అందుకు ఆర్మీ ఒప్పుకుంటుందా అన్నది ప్రశ్నే కాదు. ‘ఇమ్రాన్, ఇండియాకు నువ్విచ్చే రెస్పెక్ట్‌ నువ్వివ్వు.  మేమిచ్చే రెస్పెక్ట్‌ మేమిస్తాం’ అంటుంది. కౌంటింగ్‌ రోజు రాత్రి బి.బి.సి. చూస్తూ కూర్చున్నాను. బి.బి.సి. నా గురించి చెప్పిందంతా చెప్పి, ఇదిగో ఇతనే ఇమ్రాన్‌ఖాన్‌ అని, వసీమ్‌ అక్రమ్‌ ఫొటో చూపించింది! అక్రమ్‌ లెఫ్ట్‌ ఆర్మ్‌ పేసర్‌. నేను రైట్‌ హ్యాండెడ్‌ ఆల్‌రౌండర్‌. క్రికెట్‌నే కాదు, కుడి ఎడమల్ని కూడా బి.బి.సి. మర్చిపోయినట్లుంది. వరల్డ్‌ కప్‌లో ఇంగ్లండ్‌ని ఓడించిన పాక్‌  కెప్టెన్‌ని మర్చిపోయి, ఇంగ్లండ్‌పై పాక్‌ని గెలిపించిన మ్యాన్‌ ఆఫ్‌ ది మ్యాచ్‌ని మాత్రం గుర్తు పెట్టుకుంది! మిగతా చానళ్లు ఎవర్ని చూపించాయో మరి!  ఫలితాలొచ్చి ఒక రోజు గడిచినా ఎవర్నుంచీ పుష్పగుచ్ఛాలు రాలేదు! ట్రంప్‌ చేతిలో పుష్పగుచ్ఛం ఉంది కానీ, దాన్ని పుతిన్‌కి ఇవ్వడం కోసం పట్టుకుని తిరుగుతున్నాడు ఆయన. పుతిన్‌ చేతిలోనూ పుష్పగుచ్ఛం ఉంది. ట్రంప్‌కి ఇచ్చాకే మిగతావాళ్లకి అన్నట్లు ఆయనా పట్టుకునే తిరుగుతున్నాడు. ‘ముందు నువ్విస్తావా నేనిచ్చేదా’ అన్నదే ఇప్పుడు ఆ అగ్రదేశాల మధ్య ఉన్న కోల్డ్‌ వార్‌.  పాకిస్తాన్‌ తప్ప, లోకంలోని దేశాలన్నీ ప్రశాంతంగా ఉన్నాయి. అన్నిటికన్నా ఇండియా ప్రశాంతంగా ఉంది. పక్కపక్క దేశాల్లో ఒకదాంట్లో శాంతి, ఒకదాంట్లో అశాంతి ఉన్నాయంటే.. ఈ దేశం వల్ల ఆ దేశానికి శాంతి, ఆ దేశం వల్ల ఈ దేశానికి అశాంతి అని తెలిసిపోవడం లేదా?! ఈ పరిస్థితిని చక్కదిద్దాలి. ఎలా చక్కదిద్దాలన్న దానిపై ముషార్రఫ్‌ కొన్ని టిప్స్‌ ఇస్తానన్నాడు. ఇప్పుడున్న ఆర్మీ చీఫ్‌ ఖమర్‌ జావేద్‌ బజ్వా  ‘మోస్ట్‌ పవర్‌ఫుల్‌ పర్సన్‌ ఇన్‌ ది వరల్డ్‌’ అని ఫోర్బ్స్‌ లిస్ట్‌లో ఉంది. ఆయన దగ్గరా కొన్ని టిప్స్‌ తీసుకోవాలి. ఐ.ఎస్‌.ఐ. చీఫ్‌ నవీద్‌ ముఖ్తార్‌ దగ్గర ఎలాగూ కొన్ని టిప్స్‌ ఉంటాయి. అడిగే పన్లేదు. వాట్సాప్‌లో రోజుకో టిప్పు పంపిస్తాడు. ఆల్రెడీ ఈ నాలుగు రోజులకు నాలుగు టిప్పులు వచ్చేసి ఉన్నాయి. ఇంకా టైమ్‌ ఉంది కదా అని ఓపెన్‌ చేసి చూళ్లేదు. ఆదివారం తెల్లారే కళ్లెదురుగా పుష్పగుచ్ఛం! చైనా నుంచి వచ్చిందా? పూలు అలా లేవు. సౌదీ నుంచి వచ్చిందా? పూలు అలా లేవు. ఇరాన్‌ నుంచి వచ్చిందా? పూలు అలా లేవు. ఆఫ్ఘన్‌ నుంచి వచ్చిందా? పూలు అలా లేవు! మరెవరు? చేతుల్లోకి తీసుకుని చూశాను. ఇండియా!!  ఇండియానే కానీ, పూలు కశ్మీర్‌విలా లేవు!  మాధవ్‌ శింగరాజు

రేపు రువాండా ప్రయాణం. అక్కడి నుంచి ఉగాండా. తర్వాత దక్షిణాఫ్రికా. బుధవారం నుంచి మూడు రోజులు జోహాన్నెస్‌బర్గ్‌లో ‘బ్రిక్స్‌’ మీటింగ్‌. బ్రెజిల్‌ ప్రెసిడెంటు, రష్యా ప్రెసిడెంటు, చైనా ప్రెసిడెంటు, దక్షిణాఫ్రికా ప్రెసిడెంటు వస్తారు. అందరం కలిసి ఒకసారి మాట్లాడుకుంటాం. మళ్లీ విడిగా ఇద్దరిద్దరం కలిసి కూర్చొని మాట్లాడుకుంటాం. మొత్తం ఐదు రోజులు, ఐదు మీటింగులు, ఐదు చిరునవ్వులు, ఐదు హ్యాండ్‌షేక్‌లు, ఐదు ఆలింగనాలు. ఆలింగనాలు మస్ట్‌ కాకపోవచ్చు. నాకూ మొన్నటి దెబ్బతో ఆలింగనాలంటే ఇంటరెస్ట్‌ చచ్చిపోయింది. లాల్చీని బాగా ఉతికి ఆరేయమని దోభీకి చెప్పాను.. లోక్‌సభ నుంచి బాగా పొద్దుపోయాక ఇంటికి చేరుకున్నాక.. ఆ తెల్లారే.   ‘‘ఇంప్రెషన్‌ గట్టిగా పడింది మోదీజీ. మీకు పనికిరాదు. నేను తీసేస్కుంటా’’ అన్నాడు!   ‘‘సర్ఫ్‌ ఎక్సెల్‌ పెట్టినా పోదా దోభీజీ?’’ అని అడిగాను. ‘‘మరకైతే సర్ఫ్‌ ఎక్సెల్‌కి పోయుండేది మోదీజీ. కానీ ఇది మనసు’’ అన్నాడు. ‘‘సరే, ఉంచేస్కో’’ అన్నాను.  ఈ ఐదు రోజులు ఇక్కడి పార్లమెంటు వర్షాకాల సమావేశాల్లో కాంగ్రెస్‌ పార్టీ అధ్యక్షుడికి జీవితేచ్ఛ నశిస్తుందనుకుంటాను.  నాలుగేళ్లుగా గమనిస్తున్నాను. కళ్లలోకి కళ్లు పెట్టి చూడమంటాడు. కరచాలనం కావాలన్నట్లు చూస్తుంటాడు. కొత్తగా ఆలింగనం ఒకటి కోరుకుంటున్నాడు.  దగ్గరికి ఎందుకొస్తున్నాడో వచ్చేవరకు అర్థం కాలేదు ఆ రోజు. వచ్చి ఆలింగనం చేసుకున్నాడు. అది ఆలింగనంలా లేదు. ఆక్రమణలా ఉంది. ఇస్తే తీసుకోవాలి కానీ, ఇవ్వకుండానే తీస్కోవడం ఏంటి!  ‘‘ఎవరికైనా చూపించమని చెప్పండీ..’’ అని రాజ్‌నాథ్‌సింగ్‌ని దగ్గరికి పిలిచి ఆవేదనగా ఆయన చెవిలో చెప్పాను.  ‘‘మనకెందుకు మోదీజీ ఆవేదన! నెక్స్‌›్ట ఇయర్‌ ఎలాగూ ప్రజలకు తనే చెయ్యి చూపించుకోబోతున్నాడుగా’’ అన్నాడు, వంగి నా చెవిలో.  దూరంగా జరిగాను. ఆలింగనమంటే నాలో భయమింకా పోయినట్లు లేదు.  ‘‘రాజ్‌నాథ్‌జీ.. మీరిప్పుడు నన్ను ఆలింగనం చేసుకోడానికి ప్రయత్నించలేదు కదా’’ అన్నాను.  ఆయన నావైపు ఆవేదనగా చూశారు.  ‘‘మీరు చెట్టులాంటివాళ్లు మోదీజీ. మీపైకి ఎక్కేవాళ్లుంటారు. మీ నీడలో కూర్చునేవాళ్లుంటారు. మీ కొమ్మలు పట్టుకుని కోతుల్లా ఊగేవాళ్లుంటారు. ‘చిప్కో’ ఉద్యమంలో చెట్లను వాటేసుకున్నట్లుగా మిమ్మల్ని వాటేసుకునేవాళ్లు ఉంటారు. చెట్టు జంకుతుందా! మీరూ అంతే మోదీజీ’’ అన్నాడు రాజ్‌నాథ్‌.  ‘‘నన్ను మోటివేట్‌ చేస్తున్నారా రాజ్‌నాథ్‌జీ’’ అన్నాను.  ‘‘లేదు మోదీజీ.. చెట్టును చూసి నేనే మోటివేట్‌ అవుతున్నాను’’ అన్నాడు.  కొంచెం కాన్ఫిడెన్స్‌ వచ్చింది నాకు.

‘అన్నీ ఒక పెట్టు. ఇదొక్కటీ ఒక పెట్టు’ అని ఆపరేషన్‌ థియేటర్‌లోకి వెళ్లే ముందు అరుణ్‌ జైట్లీ నా చేతిలో చెయ్యేసి ధైర్యం చెప్పడం నాకింకా గుర్తుంది. నెల క్రితం ఆర్థిక శాఖ అప్పగింతలప్పుడు ఆయన నాతో ఆ మాట అన్నారు. ఎవరైనా ధైర్యం చెప్పడానికి భుజం మీద చెయ్యేస్తారు. జైట్లీ నా చేతిమీద చెయ్యి వేశారు!  తర్వాత అనిపించింది, ఆయన నాకు ధైర్యం చెప్పలేదు, తనకు ధైర్యం చెప్పుకున్నారని. సుబ్రహ్మణ్యస్వామికి భయపడి ఆర్థిక శాఖను మధ్యలోనే వదిలేస్తానేమోనని ఆయన భయం.ఆపరేషన్‌ థియేటర్‌లోకి వెళుతున్న వాళ్లతో ఎవరైనా ధైర్యంగానే మాట్లాడాలి. నేనూ ధైర్యంగానే మాట్లాడాను. ‘ఆర్థిక శాఖను వదిలేయను జైట్లీజీ. మీరు తిరిగొచ్చేవరకు చేతిలోనే ఉంచుకుంటాను’ అన్నాను.. ఆయన చేతిలోంచి నా చేతిని తీసేసుకుంటూ.  డాక్టర్లు లోపలికి తీసుకెళుతుంటే, మళ్లీ నన్ను దగ్గరికి పిలిపించుకున్నారు జైట్లీ. వెళ్లాను. నాతో ఏం చెప్పకుండా డాక్టర్ల వైపు చూశారు. నన్ను దగ్గరకు రమ్మన్నారంటే, వాళ్లను దూరంగా వెళ్లమంటున్నారని డాక్టర్లు అర్థం చేసుకుని పక్కకు వెళ్లిపోయారు. ‘‘చెప్పండి జైట్లీజీ’’ అన్నాను.  ‘‘ఎయిమ్స్‌ డాక్టర్లలో మార్పు కనిపిస్తోంది గోయల్‌. పేషెంట్‌లని నెమ్మది నెమ్మదిగా అర్థం చేసుకోగలుగుతున్నారు’’ అన్నారు జైట్లీ నవ్వుతూ. నేనూ నవ్వేందుకు ట్రై చేసి, ‘‘చెప్పండి జైట్లీజీ.. ఎందుకో నన్ను దగ్గరకు రమ్మన్నారు..’’ అన్నాను. అప్పటికే నేను ఆర్థిక శాఖను డీల్‌ చేయబోయే టెన్షన్‌లో ఉన్నాను.  ‘‘ఎవరైనా చేతిలో చెయ్యి వేసినప్పుడు, వేసినవాళ్లే తీసేవరకు మనం ఆగాలి గోయల్‌. ముందే మనం మన చేతిని తీసేసుకోకూడదు’’ అన్నారు జైట్లీ. ‘‘అయ్యో.. జైట్లీజీ, అది నేను తప్పనుకోలేదు’’ అన్నాను.  ‘‘పర్లేదు గోయల్‌. పిల్లవాడివి కదా!’’ అన్నారు.. మరికాస్త దగ్గరగా రమ్మన్నట్లు సైగ చేస్తూ. వెళ్లాను. ‘‘చేతిని వదిలించుకో. కానీ చేతిలో ఉన్నదాన్ని వదులుకోకు’’ అన్నారు జైట్లీ.  ఆపరేషన్‌ అయ్యాక కూడా జైట్లీ తన శాఖను తను తీసుకోవడం లేదు. కనిపించి నప్పుడు మాత్రం నవ్వి, ‘బాగున్నావా?’ అని అడుగుతున్నారు. ఇంటి బయట అరుపులు వినిపిస్తు న్నాయి!! బాల్కనీలోకి వెళ్లి చూశాను. రాహుల్, ఏచూరి, స్వామి! చేతుల్లో కాగితా లున్నాయి. వాటిని ఊపుతూ అరుస్తున్నారు. ‘మోదీ బయటికి రా’ అని రాహుల్, ఏచూరి అరుస్తున్నారు. ‘అథియా బయటికి రా’ అని స్వామి అరుస్తున్నాడు. స్విస్‌ బ్యాంకులో మన వాళ్ల డబ్బు ఎందుకంత పెరిగిందో చెప్పాలట! డిమాండ్‌ చేస్తున్నారు.  రాహుల్, ఏచూరి డిమాండ్‌ చెయ్యడంలో అర్థముంది. స్వామి ఎందుకు డిమాండ్‌ చేస్తున్నాడో అర్థం కాలేదు. ఆయన మా పార్టీ మనిషి. అథియా మా ఫైనాన్స్‌ సెక్రెటరీ. అయినా డిమాండ్‌ చేస్తున్నాడు!  జైట్లీ అన్నది నిజమే. అన్నీ ఒక పెట్టు, ఆర్థిక శాఖ ఒక పెట్టు. మాధవ్‌ శింగరాజు

ప్రమాణ స్వీకారం పదిహేడున గానీ, పద్దెనిమి దిన గానీ ఉండొచ్చు. ‘బూకనకేరే సిద్ధలింగప్ప యడ్యూరప్ప అనే నేను’.. అని నేను ప్రమాణ స్వీకారం చేస్తానా, లేక ‘బి.శ్రీరాములు అనే నేను’ అని శ్రీరాములు ప్రమాణ స్వీకారం చేస్తాడా అన్నదే డౌటుగా ఉంది! అమిత్‌షా రెండు చోట్ల నుంచి శ్రీరాములు చేత పోటీ చేయిస్తున్నప్పుడే నాకు డౌటు వచ్చింది.. సీఎం క్యాండిడేట్‌ నేనా? శ్రీరాములా? అని!  ‘నువ్వే సీఎం. శ్రీరాములు డిప్యూటీ సీఎం’ అన్నాడు అమిత్‌షా.  ఎక్కడైనా సీఎంలు, మాజీ సీఎంలు రెండు చోట్ల నుంచి పోటీ చేస్తారు. ఇప్పుడున్న కాంగ్రెస్‌ సీఎం కూడా రెండు చోట్ల నుంచి పోటీ చేశాడు. నేను  మాజీ సీఎంనని తెలిసి కూడా నన్ను ఒక్క చోటే పోటీ చేయించాడు అమిత్‌షా! సేఫ్‌ సైడ్‌గా రెండో చోట కూడా నిలబడతానని చెప్పబోతోంటే నా ఫేస్‌ సైడ్‌ కూడా చూడలేదు. సభలకి జనాల్ని రప్పించలేకపోతున్నానని మొన్న మాండ్యాలో నా ముఖం మీదే కాలూపుతూ కూర్చున్నాడు. ఆ రాజసం చూళ్లేక నేనే కళ్లు మూసుకున్నాను.  బీజేపీ నుంచి రెండు చోట్ల పోటీ చేసింది శ్రీరాములు ఒక్కడే. అందులో ఒకటి సిద్ధరామయ్య నిలబడిన సీటు. అక్కడ సిద్ధరామయ్యపై శ్రీరాములు గెలిస్తే, ఇక్కడ నా సీట్లో నేను గెలిచినా అది పెద్ద లెక్కలోకి రాదు! సీఎంనే ఓడించాడని చెప్పి శ్రీరాముల్ని సీఎంని చేసేస్తాడు అమిత్‌షా. సెంటిమెంటు ప్రకారం చూసినా శ్రీరాములే సీఎం అయ్యే ప్రమాదం కనిపి స్తోంది. సిద్ధరామయ్యలో రాముడున్నాడు. శ్రీరాములులో రాముడున్నాడు. సిద్ధరామ య్యను శ్రీరాములు ఓడిస్తే.. కాంగ్రెస్‌ రాముణ్ణి బీజేపీ రాముడు ఓడించినట్లవుతుంది. అప్పుడు సీటు శ్రీరాములుది అవుతుంది.  ఇంకో లాజిక్‌ ప్రకారం చూసినా శ్రీరాములే సీఎం అయ్యేలా ఉన్నాడు. శ్రీరాములు గాలి జనార్దన్‌రెడ్డి మనిషి. జనార్దన్‌రెడ్డి బీజేపీకి కావలసిన మనిషి. ఫస్ట్‌ టైమ్‌ బీజేపీ లైఫ్‌లో ఒక సౌత్‌ స్టేట్‌ వచ్చిందంటే అది అతడి వల్లే. సీఎం సీటు కోసం అప్పట్లో లెక్క తగ్గితే జనార్దన్‌రెడ్డే ఎమ్మెల్యేలని వెంటబెట్టుకొచ్చాడు. అప్పుడు నేను అడక్కపోయినా అంతా నన్ను సీఎంని చేశారు కాబట్టి, ఇప్పుడు నేను అడిగినా నన్ను సీఎంని చేయకపోయే నైతిక హక్కు తనకు ఉంటుందని బీజేపీ అనుకుం టుంది. బీజేపీ అనుకున్నా, అనుకోకున్నా అమిత్‌షా అనుకుంటాడు.  అమిత్‌షాకి ఉన్నంత జనార్దన్‌రెడ్డికీ ఉంది. ‘నేను బీజేపీకి క్యాంపెయిన్‌ చెయ్యడం లేదు. నా ఫ్రెండ్‌ శ్రీరాములుకు చేస్తున్నాను’ అని జనార్దన్‌ ప్రచారం చేశాడు. రేప్పొద్దున  బీజేపీకి అరకొర సీట్లు తగ్గినా అప్పుడు కూడా ఫ్రెండ్‌ శ్రీరాములు కోసమే అతడు కావలసి నంత మంది ఎమ్మెల్యేల్ని కానుకగా ఇవ్వగలడు.  ఫ్రెండ్‌కి అంత చేసినవాడికి.. ఫ్రెండ్‌ని ఏదో ఒకటి చేసి చూపించకుండా ఉంటాడా అమిత్‌షా!! -మాధవ్‌ శింగరాజు

బీజింగ్‌ ఫ్లయిట్‌ ఎక్కుతుంటే ఫోన్‌ వచ్చింది! ఫ్లయిట్‌లో ఏదో టెక్నికల్‌ ప్రాబ్లమ్‌ అని!! ‘‘ముందే చూసుకోనక్కర్లేదా?’’ అన్నాను. ప్రధానికే ఇలా ఉంటే ప్రధాని కానివాళ్లకు ఇంకెలా ఉంటుందో?! ఫ్లయిట్‌ ఎక్కాక, ‘బండి ఫెయిలైంది దిగండి’ అంటారేమో మర్యాద లేకుండా.   ‘‘ఇప్పుడేంటి? ఎక్కొద్దంటావా?’’ అన్నాను.  ‘‘మీ ఫ్లయిట్‌ కాద్సార్‌ ప్రాబ్లమ్‌. రాహుల్‌ గాంధీ ఫ్లయిట్‌’’ అన్నారు అట్నుంచి.  ‘‘ఎవరయ్యా నువ్వు?’’ అన్నాను.  ‘‘కర్ణాటక నుంచి సార్‌. ట్విట్టర్‌లో మిమ్మల్ని ఫాలో అవుతుంటాను’’ అన్నాడు.  ‘‘నా నంబర్‌ ఎవరిచ్చారు నీకు?’’ అని అడిగాను.  ‘‘మీరు నాకు నంబర్‌ ఇవ్వలేద్సార్‌. నేనే మీ నంబర్‌ తీసుకున్నాను’’ అన్నాడు.  ‘‘సరే చెప్పు. రాహుల్‌ గాంధీ ఫ్లయిట్‌కి ప్రాబ్లమ్‌ వస్తే నాకెందుకు ఫోన్‌ చేస్తున్నావ్‌?’’ అని అడిగాను. ‘‘అభిమానం సార్‌’’ అన్నాడు! ‘‘ఎవరి మీద? రాహుల్‌ మీదా?’’ అన్నాను.  ట్విట్టర్‌ ఫాలోవర్‌ నవ్వాడు. ‘‘ఇద్దరి మీదా సార్‌’’ అన్నాడు.  ‘‘ఫ్లయిట్‌ కదలబోతోంది. వచ్చాక మళ్లీ మాట్లాడతా’’ అన్నాను.  ‘‘అది కాద్సార్‌. రాహుల్‌ గాంధీ ఫ్లయిట్‌లో మీరే ఏదో నట్టు లూజ్‌ చేయించారని అందరూ అనుకుంటున్నారు ఇక్కడ’’అన్నాడు.  ‘‘అందరూ అనుకుంటే నేనేం చేసేదయ్యా?’’ అన్నాను.  ‘‘రాహుల్‌ గాంధీ కూడా అలాగే అనుకుంటున్నారు సార్‌’’ అన్నాడు.  ‘‘నేనెందుకు చేస్తానయ్యా. రాహుల్‌ నాకు పోటీగా వస్తున్నాడా ఏంటి.. చైనాలో జిన్‌పింగ్‌ని కలవడానికి?!’’ అన్నాను.  ‘‘అక్కడికి రావడం లేద్సార్‌. మా కర్ణాటకలోనే ఇక్కడినుంచి అక్కడికి, అక్కడి నుంచి ఇక్కడికి తిరుగుతున్నారు’’ అన్నాడు.  ‘‘అయితే ఏం చెయ్యమంటావ్‌?’’ అన్నారు.  ‘‘ఒక్కసారి మీరు రాహుల్‌గాంధీతో మాట్లాడితే బాగుంటుంది సార్‌’’అన్నాడు.  ‘‘నేనెందుకు మాట్లాడాలి?’’ అన్నాను.  ‘‘మీరు మాట్లాడితే, ఆ ఫ్లయిట్‌లో టెక్నికల్‌ ప్రాబ్లమ్‌కి మీరు కారణం కాదని తెలుస్తుంది’’ అన్నాడు.  ఫోన్‌ పెట్టేసి, రాహుల్‌గాంధీకి ఫోన్‌ చేశాను. రాహుల్‌ ఎత్తుకోలేదు. ఇంకెవరో ఎత్తుకున్నారు.  ‘‘హలో సార్‌. నేనే. ఇందాక కట్‌ అయింది. మీ ట్విట్టర్‌ ఫాలోవర్‌ని’’ అన్నాడు.  ‘‘నా ఫాలోవర్‌ని అని చెబ్తూ రాహుల్‌ దగ్గర ఏం చేస్తున్నావయ్యా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘మీ ఫాలోవర్‌గా అందర్నీ ఫాలో చేస్తుంటాన్సార్‌’’ అన్నాడు!! ఫోన్‌ కట్‌ చేసి నా ఫారిన్‌ సెక్రెటరీకి ఇచ్చాను.  ‘‘నాకో డౌట్‌ సార్‌’’ ఫారిన్‌ సెక్రెటరీ. ‘‘ఏంటి?’’ అన్నాను. ‘‘ఇప్పటివరకు మాట్లాడింది రాహులేనని’’ అన్నాడు!! - మాధవ్‌ శింగరాజు

నాకింకా జైల్లోనే ఉన్నట్లుంది! జైల్లో నా గది పక్కనే పెద్దాయన గది.  ‘‘ఎలా ఉన్నారు బాపూజీ’’ అన్నాను.. ఆయన దాల్‌–సబ్జీ తింటుంటే.. వెళ్లి పక్కనే కూర్చొని.  ‘‘చల్లగా ఉండు సల్మాన్‌’’ అన్నారు బాపూజీ.  ‘‘నాకీ జోథ్‌పూర్‌ ఎండలొక లెక్క కాదు బాపూజీ. ముందు మీరెలా ఉన్నారో చెప్పండి’’ అన్నాను.  ‘‘నేనెలా ఉన్నా, నువ్వు చల్లగా ఉండాలి సల్మాన్‌’’ అన్నారు ఆయన. ఎందుకంత ఎమోషనల్‌ అయ్యారో అర్థం కాలేదు.  ‘‘ఇన్నేళ్లుగా జైల్లో ఉంటున్నానా.. ఒక్కరూ నన్ను బాపూజీ అని పిలవలేదు సల్మాన్‌. చిన్నాపెద్దా లేకుండా అంతా ఆశారాం అన్నవాళ్లే’’ అన్నారు పెద్దాయన కళ్లు తుడుచుకుంటూ.  శుక్రవారం ప్రీతి, అల్విర, అర్పిత నన్ను చూడ్డానికి వచ్చారు. ‘‘ఎందుకు అంత దూరం నుంచి! ఈ అన్నయ్యను చూద్దామనేనా!’’ అన్నాను. అల్విర, అర్పిత దుఃఖం ఆపుకుంటున్నారు.  ప్రీతి అంది, ‘‘ఓయ్‌.. వర్కవుట్‌లు మానకు’’ అని! నవ్వాను. ఈ స్నేహితురాళ్లలో ఏదో ఉంటుంది మాయ! కొట్టి మాట్లాడతారు. దెబ్బలు నయమైపోతాయి. ఒంటికి తగిలినవీ, మనసుకు తగిలినవీ! ముగ్గురూ వెళ్లిపోయాక జైల్‌ సూపరింటెండెంట్‌ వచ్చాడు.. ‘‘భాయ్‌.. ఏమైనా కావాలా?’’ అన్నాడు.  ‘‘ఖైదీని భాయ్‌ అంటే మీ ఉద్యోగానికి ఏమీ ముప్పు కాదా మిస్టర్‌ విక్రమ్‌ సింగ్‌?’’ అని అడిగాను.. ఆయన యూనిఫారమ్‌ మీద ఉన్న విక్రమ్‌ సింగ్‌ అనే పేరును చూస్తూ.  ‘‘అవుతుంది. అయితే నా ఉద్దేశంలో మీరిప్పుడు ఖైదీ పాత్రను పోషిస్తున్నారు. మిమ్మల్ని ఖైదీ పాత్రలో చూస్తున్న ప్రేక్షకుడిని నేను’’ అన్నాడు! ‘‘అయితే మీరిప్పుడు మీ సూపరింటెండెంట్‌ పాత్రను పోషించడం లేదా?’’ అని పెద్దగా నవ్వాను.  ‘‘ప్రతి మనిషికీ పైకి ఒక పాత్ర ఉంటుంది, లోపల ఒక పాత్ర ఉంటుంది భాయ్‌. లోపలి పాత్ర అతడు ఇష్టపడి చేసే పాత్ర. పై పాత్ర ఎవరో ఇస్తే చేసే పాత్ర’’ అన్నాడు.  ‘‘మీరు ఫిలాసఫీ చదువుకున్నారా విక్రమ్‌ సింగ్‌?’’ అన్నాను.  ‘‘అంతకన్నా గొప్పవి.. మీ సినిమాలు.. వాటిని చూశాను భాయ్‌’’ అన్నాడు.  బులెట్‌ దింపాడు గుండెల్లో! కన్నీళ్లకు చెప్పాను బయటికొస్తే చంపేస్తానని.   మా ఇద్దరి మధ్యా ఊచలు అడ్డుగా లేవు. కానీ ఊచలు అడ్డుగా లేవని ౖజైలు అధికారిని హత్తుకోనిస్తుందా చట్టం? లాయర్‌ రాగానే విక్రమ్‌ సింగ్‌ వెళ్లిపోయాడు.  ‘‘సల్మాన్‌జీ మనకు బెయిల్‌ వచ్చింది!’’ అన్నాడు లాయర్‌. ‘‘వచ్చిన బెయిల్‌ని తిరస్కరించే హక్కు ఖైదీకి ఉంటుందా మహేశ్‌జీ?’’ అని అడిగాను. ‘అదేంటి సల్మాన్‌జీ!!’ అన్నట్లు చూశాడు.  ‘‘ఊరికే.. అలా అనిపించింది’’ అన్నాను.  మాధవ్‌ శింగరాజు

మాధవ్‌ శింగరాజు కర్ణాటకలో పేర్లన్నీ కన్‌ఫ్యూజన్‌గా ఉన్నాయి! కన్‌ఫ్యూజన్‌లో మొన్న సిద్ధరామయ్య అనబోయి, ఎడ్యూరప్ప అన్నాను. రాహుల్‌గాంధీ నవ్వాడు. సిద్ధరామయ్య పగలబడి నవ్వాడు. కరప్షన్‌లో ఎవరైనా సర్వే చేయిస్తే ఎడ్యూరప్ప గవర్నమెంట్‌కు ‘నంబర్‌ వన్‌’ అవార్డు వస్తుందని అన్నాను. ప్రెస్‌మీట్‌ అది. ప్రెస్‌ వాళ్లకు, కాంగ్రెస్‌ ప్రెసిడెంటుకు కావల్సింది ఇలాంటివే! ‘‘సార్, ఎడ్యూరప్ప కాదు, సిద్ధరామయ్య! ఎడ్యూరప్ప మన పార్టీ. సిద్ధరామయ్య కాంగ్రెస్‌ పార్టీ. ఎడ్యూరప్ప ఒకప్పటి మన సీఎం. సిద్ధరామయ్య ఇప్పటి కాంగ్రెస్‌ సీఎం’’ అన్నాడు ప్రహ్లాద్‌ జోషీ.  అతడేం చెప్పాడో నాకు అర్థం కాలేదు.  ‘‘ఇంకోసారి చెప్పు’’ అన్నాను. చెప్పాడు. ‘‘ఆ ముక్క ముందే ఎందుకు చెప్పలేదు?’’ అన్నాను, ప్రెస్‌మీట్‌ అయ్యాక బయటికి వచ్చేస్తూ.  ‘‘ఏ ముక్క సార్‌?’’ అన్నాడు.  ‘‘అదేనయ్యా.. ఎడ్యూరయ్యకి, సిద్ధరామప్పకీ మధ్య నా టంగ్‌ స్లిప్‌ అయ్యే ప్రమాదం ఉందని ముందే ఎందుకు చెప్పలేదు?’’ అన్నాను.   ‘‘నేను ఎక్స్‌పెక్ట్‌ చెయ్యలేదు సార్, మీరలా అనేస్తారని’’ అన్నాడు ప్రహ్లాద్‌. అని, మళ్లీ ‘సర్‌’ అన్నాడు. ‘‘ఏంటయ్యా’’ అన్నాను.  ‘‘మీ టంగ్‌ మళ్లీ స్లిప్‌ అయింది సర్‌. ఎడ్యూరప్పలోని అప్పని సిద్ధరామయ్యకి, సిద్ధరామయ్యలోని అయ్యని ఎడ్యూరప్పకీ పెట్టేశారు సర్‌’’ అన్నాడు! అతడు మాట్లాడిన దాంట్లో ‘సర్‌’ అన్న మాటొక్కటే నాకు అర్థమైంది. ‘‘అర్థమయ్యేలా చెప్పు ప్రహ్లాద్‌’’ అన్నాను.  ‘‘అయ్యని అప్పకి, అప్పని అయ్యకీ పెట్టేశార్సార్‌’’ అన్నాడు.  ‘‘భలే ఉన్నాయయ్యా మీ పేర్లు.. అర్థమై చావకుండా..’’ అన్నాను.  ‘‘అర్థమై చచ్చినా కూడా భలే ఉంటాయి సర్, మా పేర్లు’’ అన్నాడు.  ప్రహ్లాద్‌ హర్ట్‌ అయ్యాడని అర్థమైంది.  టాపిక్‌ మార్చాను. ‘‘అదేంటీ.. కామరాజ్‌ నగరా? చామరాజ్‌నగారా? ఇందాక మనం వెళ్లొచ్చాం.. భలే ఉందయ్యా పేరు..’’ అన్నాను. ‘‘మీరేదంటే అదే కరెక్ట్‌ సర్‌’’ అన్నాడు!  అతడింకా హర్టయ్యే ఉన్నాడు.  ‘‘గొప్ప గొప్ప వాళ్లున్నారయ్యా మీ దగ్గర. కుప్పలి వెంకటప్ప పుట్టప్ప ఎంత గొప్ప కవి! మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య ఎంత గొప్ప ఇంజనీరు’’ అన్నాను.  ప్రహ్లాద్‌ జోషీలో స్పందన లేదు. తీవ్రంగా హర్ట్‌ అయినట్లున్నాడు. ఎంతైనా ఎంపీ. మూడుసార్లు ఎంపీగా గెలిచినవాడు. ఆ మాత్రం లోకల్‌ ఫీలింగ్, లాంగ్వేజ్‌ ఫీలింగ్‌ ఉంటాయి. ‘‘అన్నిటికన్నా నీ పేరు బాగుందయ్యా ప్రహ్లాద్‌.. కన్‌ఫ్యూజన్‌ ఏం లేకుండా’’ అన్నాను, మనిషిని మామూలు మూడ్‌లోకి తెచ్చేద్దామని.  ‘‘థ్యాంక్యూ సర్‌. కానీ నా పేరు ప్రహ్లాద్‌ కాదు సర్‌. ప్రల్హాద్‌ సర్‌’’ అన్నాడు!!  

మాధవ్‌ శింగరాజు రామ్‌లీల మైదానంలో దీక్ష రెండో రోజుకు చేరుకుంది. రాత్రంతా చల్లగా ఉంటోంది. పగలంతా వేడిగా ఉంటోంది. ‘‘ఎందుకు పెద్దాయనా ఈ వయసులో! చెయ్యగలిగినవాళ్లే ఏమీ చెయ్యడం లేదు. ఏమీ చెయ్యలేనివాళ్లం..  మనం చేయించగలమా?’’ అన్నాడు ఒకాయన వచ్చి. ‘‘చెయ్యగలిగినవాళ్లు మౌనంగా ఉంటున్నారని, చేయించవలసినవాళ్లం మనమూ మౌనంగానే ఉండిపోదామా? చెప్పండి’’ అన్నాను.  వచ్చి, నా పక్కనే కూర్చున్నారు ఆయన.   డెబ్భైఏళ్ల వయసుకీ, ఎనభైæ ఏళ్ల వయసుకీ దీక్షలో కూర్చోవడంలో తేడా ఏమీ ఉండదు. ఏ వయసు వాళ్లు దీక్షలో కూర్చున్నా యూపీఏకి, ఎన్డీయేకి కూడా ఏమీ తేడా ఉండదు! దీక్షకు కొద్దికొద్దిగా జనం జమ అవుతున్నారు. జనం జమ కాకుండా ప్రభుత్వం ప్రత్యేక ఏర్పాట్లు చేయిస్తోంది. రామ్‌లీలకు రెండు మూడు కిలోమీటర్ల పరిధిలో నీటి చుక్కన్నది దొరక్కుండా జాగ్రత్త పడుతోంది. హజారే ఆమరణ దీక్ష చేస్తున్నాడు కాబట్టి, ఆయన కోసం వచ్చేవాళ్లకూ అన్నమూ నీళ్లు అక్కర్లేదనుకున్నట్లుంది.  ఆకలికో ఏమో, రాత్రంతా ఒకటే కలలు. మొదట కేజ్రీవాల్‌ వచ్చాడు కలలోకి.  ‘మీరేమీ చిక్కిపోలేదు హజారేజీ’ అన్నాడు! ‘ఒకరోజు దీక్షకే నేను చిక్కి శల్యం అయిపోవాలని ఎలా ఆశిస్తావు కేజ్రీ’ అన్నాను.  ‘అయ్యో.. నా ఉద్దేశం అది కాదు హజారేజీ. ఏడేళ్ల క్రితం మనిద్దరం కలిసి దీక్ష చేశాం. అప్పటికీ, ఇప్పటికీ మీరేం చిక్కిపోలేదని అంటున్నాను’ అన్నాడు. అతడివైపు చూశాను. చాలా చిక్కిపోయి ఉన్నాడు!  ‘నువ్వేంటి కేజ్రీ అలా అయిపోయావ్‌?’ అని అడిగాను. ‘నా కిందివాళ్లెవరూ పని చేయడం లేదు హజారేజీ. వాళ్ల చేత పని చేయించలేక.. రోజూ ఆమరణ దీక్ష చేస్తున్నట్లే ఉంది నాకు’ అన్నాడు.  ‘అవినీతిపై ఏం చెప్పావు? ఏం చేస్తున్నావు కేజ్రీ’ అని అడిగాను.  టప్పున కల చెదిరిపోయింది. కేజ్రీవాల్‌ మాయమై, మోదీ ప్రత్యక్షమయ్యాడు. ఆయన చేతిలో గ్లాసు ఉంది. అందులో నిమ్మరసం ఉంది.  ‘తాగండి హజారేజీ. చల్లగా ఉంటుంది. ఎండకు బాగుంటుంది’ అన్నాడు.  ‘నన్ను చల్లార్చడానికా? దీక్షను చల్లార్చడానికా మోదీజీ?’ అన్నాను.  ‘ఎవరు చేయని దీక్ష చెప్పండి హజారేజీ?! చూస్తూనే ఉన్నారు కదా. పార్లమెంటులో రోజుకో దీక్ష అవుతోంది. ఆ దీక్షలు తప్పించుకోడానికి పార్లమెంటుకు వెళ్లకూడదనే దీక్షలో ఉన్నాను నేనిప్పుడు’ అన్నాడు మోదీ. ‘అవినీతిపై ఏం చెప్పావు? ఏం చేస్తున్నావు మోదీజీ’ అన్నాను.  టప్పున కల చెదిరిపోయింది. మోదీజీ మాయమై, మెలకువ వచ్చింది.  రామ్‌లీలా మైదానంలో ఈ పీడకలలేంటో!  

మార్చి 14 నుంచి మోదీజీ లైన్‌లోకి రావడం లేదు! గోరఖ్‌పూర్‌ సీటు పోయిన రోజది. ‘‘పోతే పోయిందిలే ఆదిత్యా.. బాధపడకు’’ అంటాడని చూశాను. అనలేదు! వెంటనే అమిత్‌ షాకి చేశాను. ఆయనా ఎత్తలేదు! ఇద్దరూ పక్కపక్కనే ఉండి ఉంటారు. మోదీజీకి ఫోన్‌ చేసినప్పుడు.. ‘ఎవరు చేస్తున్నారో చూడు’ అని, ఫోన్‌ని అమిత్‌ షాకి చూపించి ఉంటారు మోదీజీ. వెంటనే అమిత్‌ షా కూడా మోదీజీకి తన ఫోన్‌ చూపించి ఉంటారు.. ‘ఇదిగో.. నాక్కూడా చేస్తున్నాడు’ అని! ఇద్దరూ పక్కపక్కనే లేకపోతే కనీసం అమిత్‌  షా అయినా నా ఫోన్‌ లిఫ్ట్‌ చేసేవారేమో!  ఓడిపోయిన రోజు అమిత్‌ షానే నాకు ఫోన్‌ చేశారు! ‘‘ఇప్పట్లో మోదీజీకి కాల్‌ చెయ్యకు’’ అన్నారు! ‘‘మీకు చెయ్యొచ్చా అమిత్‌జీ’’ అన్నాను. ‘‘నేనూ, మోదీజీ వేర్వేరు అనుకుంటే చెయ్యొచ్చు’’ అన్నారు.  ‘‘సారీ అమిత్‌జీ’’ అన్నాను.  ‘‘దేనికి ‘సారీ’ యోగీ.. గెలవలేకపోయినందుకా?!’’ అన్నారు.  ‘‘కాదు అమిత్‌జీ.. మీరూ, మోదీజీ ఒకటి కాదు అనే అర్థం వచ్చేలా ‘మీకు ఫోన్‌ చెయ్యొచ్చా?’ అని నేను అడిగినందుకు’’ అన్నాను.  ‘‘అంటే.. ఓడిపోయినందుకు నువ్వు సారీ చెప్పడం లేదా యోగీ’’ అన్నారు.  అమిత్‌ షా మంచి మూడ్‌లో ఉన్నట్లు అర్థమైంది. నాలుగేళ్లుగా చూస్తున్నాను ఆయన్ని. ఎప్పుడూ గెలవని చోట గెలిస్తే డల్‌గా ఉంటాడు. ఎప్పుడూ ఓడిపోని చోట ఓడిపోతే మంచి ఊపులో ఉంటాడు!  ‘‘సారీ అమిత్‌జీ’’ అన్నాను.  ‘‘దేనికి సారీ యోగీ? అన్నారు.  ‘‘ఓడిపోయినందుకే అమిత్‌జీ’’ అన్నాను.  ‘‘ఓడిపోయినందుకు సారీ చెబుతున్నావా యోగీ! గెలవలేకపోయినందుకు సారీ చెప్పాలనిపించడం లేదా?’’ అని ఫోన్‌ పెట్టేశారు! మళ్లీ చేసినా ఎత్తలేదు. నాలుగు రోజులుగా చేస్తూనే ఉన్నాను. మోదీజీ ఎత్తట్లేదు. అమిత్‌  షా ఎత్తట్లేదు. ఎత్తకపోవడం కాదు. ఎంగేజ్‌ వస్తోంది. మోదీజీ ఫోన్‌ ఎంగేజ్‌. అమిత్‌ షా ఫోన్‌ ఎంగేజ్‌. ఎత్తకుండా ఉండటానికి ఎంగేజ్‌లో పెట్టుకునే ఆప్షన్‌ ఏదో ఉన్నట్లుంది! ఈ రోజు మార్చి 18. మోదీజీ నన్ను సీఎంని చేసిన రోజు. రేపు మార్చి 19. గవర్నర్‌ చేత మోదీజీ నాకు ప్రమాణస్వీకారం చేయించిన రోజు. థ్యాంక్స్‌ చెప్దామంటే చాన్స్‌ ఇవ్వడం లేదు మోదీజీ, అమిత్‌ షా. కేశవ్‌ ప్రసాద్‌కి ఫోన్‌ చేశాను. ఎంగేజ్‌! దినేశ్‌ శర్మకి ఫోన్‌ చేశాను. ఎంగేజ్‌! ఇద్దరూ నా డిప్యూటీలు.  ‘‘ఎవరితో మాట్లాడుతున్నారయ్యా ఇంతసేపు!’’ అని అడిగాను లైన్‌లోకి వచ్చినప్పుడు.  ‘‘మోదీజీ లైన్‌లో ఉన్నారు ఆదిత్యాజీ’’ అన్నారు! కేశవ్‌ ప్రసాద్‌ అదే మాట చెప్పాడు. దినేశ్‌ శర్మా అదే మాట చెప్పాడు! - మాధవ్‌ శింగరాజు

ప్రమాణ స్వీకారానికి ఏర్పాట్లు జరుగుతున్నాయి. త్రిపుర కొత్త సీఎం విప్లవ్‌ కుమార్‌ కుదురుగా ఒకచోట కూర్చోకుండా డయాస్‌ మీద లెఫ్ట్‌ నుంచి రైట్‌కి, రైట్‌ నుంచి లెఫ్ట్‌కి కలియదిరుగుతున్నాడు. నవ్వుతున్నాడు. నమస్తే పెడుతున్నాడు. ఎవరైనా అడ్డొస్తే, వాళ్లని చూసీ నవ్వుతున్నాడు, నమస్తే పెడుతున్నాడు. అంతే తప్ప ‘తప్పుకోండి’ అని మాత్రం అనడం లేదు. అలా నవ్వుతూ, నమస్తే పెడుతూ తప్పించడం బాగుంది! డయాస్‌ మీద నేనూ ఓ పక్కగా కూర్చొని ఉన్నాను. నా పక్కనే లెఫ్ట్‌లో అద్వానీ, రైట్‌లో మురళీమనోహర్‌ జోషీ కూర్చొని ఉన్నారు. అద్వానీ పక్కన రాజ్‌నాథ్‌ సింగ్‌ ఉన్నారు. ఇంకో వరుసలో నరేంద్ర మోదీ, అమిత్‌షా, రామ్‌ మాధవ్‌ ఉన్నారు. వాళ్ల వెనకే బీజేపీ రాష్ట్రాల సీఎంలు ఉన్నారు. బీజేపీ వాళ్లను అంత దగ్గరగా చూడ్డం అదే మొదటిసారి నాకు! విప్లవ్‌ కుమార్‌ మేమున్న వరుస వైపు వస్తున్నాడు. నవ్వుకుంటూ, నమస్తే పెట్టుకుంటూ వస్తున్నాడు. నెక్స్‌›్ట అతడు అద్వానీకో, జోషీకో, రాజ్‌నాథ్‌కో నమస్తే పెడతాడనుకున్నాను. కానీ నాకు పెట్టాడు! జోషీ ఆకాశంలోకి, అద్వానీ అగాధంలోకి, రాజ్‌నాథ్‌.. ఆకాశానికీ, అగాధానికీ మధ్య ఉన్న ఏదో ప్లేస్‌లోకి ముఖం తిప్పుకుని కూర్చున్నారు. అందుకే విప్లవ్‌ కుమార్‌ నాకు నమస్తే పెట్టి ఉంటాడనుకున్నాను. నమస్తే పెట్టాక, సడన్‌గా కిందికి వంగాడు విప్లవ్‌ కుమార్‌. జోషీకో, అద్వానీకో, రాజ్‌నాథ్‌కో పాదాభివందనం చేయబోతున్నాడని అనుకున్నాను. కానీ నాకు చేశాడు! జోషీ, అద్వానీ, రాజ్‌నాథ్‌ల ముఖాలు అందుబాటులో లేకపోవచ్చు. వాళ్ల పాదాలైతే అందుబాటులోనే ఉన్నాయి కదా! మరి నాకెందుకు పాదాభివందనం చేసినట్టు?! ‘‘నన్ను దీవించండి మాణిక్‌జీ’’ అన్నాడు విప్లవ్‌కుమార్‌. భుజాలు పట్టుకుని పైకి లేపాను. ‘‘నాకు మీ బ్లెస్సింగ్‌ కావాలి మాణిక్‌జీ’’ అన్నాడు మళ్లీ. ‘‘నేనేమి ఇవ్వగలను విప్లవ్‌. ఇరవై ఏళ్లుగా నేను ఏమీ ఇవ్వలేదనే కదా నిన్ను ఎన్నుకున్నారు త్రిపుర ప్రజలు’’ అన్నాను. ‘‘ఎప్పుడైనా నాకు డౌట్‌లు వస్తే మీకు ఫోన్‌ చేస్తాను మాణిక్‌జీ. అప్పుడు మీరు నా ఫోన్‌ లిఫ్ట్‌ చెయ్యాలి’’ అన్నాడు. ‘‘డౌట్‌లు అడగటానికి మీ మోదీజీ, మీ అమిత్‌జీ ఉన్నారు కదా విప్లవ్‌’’ అన్నాను. ‘‘వాళ్లే చెప్పారు మాణì క్‌జీ.. ముందుగా పెద్దల్ని గౌరవించాలని’’ అన్నాడు, మళ్లీ కాళ్ల మీద పడబోతూ. వద్దొద్దన్నాను. బీజేపీలో ఇదొకటి బాగుంటుంది. ఫామ్‌లో లేని పెద్దల్ని గౌరవించడం! - మాధవ్‌ శింగరాజు

కస్టడీ కంఫర్ట్‌గా ఉంది. ఫేస్‌లే ఫ్రెండ్లీగా లేవు. క్వొశ్చన్స్‌ కూడా కంఫర్ట్‌గా ఉన్నాయి. క్వొశ్చనింగే అన్‌ఫ్రెండ్లీగా ఉంది. ‘ఎంత తిన్నావ్‌?’ అని నవ్వుతూ అడిగితే,   ‘ఇంత తిన్నాను’ అని నవ్వుతూ చెప్పనా?! నేనెక్కడ నవ్వుతూ చెబుతానోనని, నాకెక్కడా నవ్వు రాకుండా అడుగుతున్నారు వీళ్లు. అయినాగానీ సడన్‌గా నవ్వొచ్చేస్తోంది. ‘‘ఊరికే నవ్వెందుకొస్తుంటుంది! నువ్వు ఎవరి అదుపులో ఉన్నావో తెలుసా?’’ అన్నారు రెండో రోజు ఇంటరాగేషన్‌లో. ‘‘నేను ఎవరి అదుపులో ఉన్నా, నవ్వు నా అదుపులో ఉండదు. నవ్వడం నాకు ఇష్టం’’ అన్నాను. ‘‘నీ ఇష్టం నీ ఇంట్లో’’ అన్నాడు కుర్ర ఆఫీసర్‌. అతడెక్కడో ఆ మాట విన్నట్లున్నాడు. దాన్ని నా మీద ప్రయోగించాడు. అలాంటివే ఏవో రెండు మూడు కూడా ఉదయం ఇంటరాగేషన్‌ మొదలవగానే అతడే ప్రయోగించాడు. పిల్లి కళ్లు మూసుకుని పాలు తాగితే తెలియదనుకున్నావా? చట్టానికి వెయ్యి కళ్లు.. ఇలాంటివి! ‘‘నా ఇష్టం నా ఇంట్లోనా! అయితే నన్ను  ఇంటికి పంపించండి. కాసేపు నవ్వుకుని వచ్చేస్తాను’’ అన్నాను. కుర్ర ఆఫీసర్‌కి నవ్వు రాబోయింది. ఆపుకున్నాడు. సీనియర్‌ ఆఫీసర్‌లకు కోపం రాబోయింది. ఆపుకున్నారు. ఈ ఆఫీసర్లెందుకో రాబోతున్న దానిని ఆపుకుంటారు! సీబీఐ ఆఫీసర్‌ ఆపుకుంటున్నాడని, ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్‌ డైరెక్టర్‌ ఆపుకుంటున్నాడనీ, అడ్వొకేట్‌ జనరల్‌ ఆపుకుంటున్నాడనీ.. నేనెందుకు ఆపుకోవాలి?! ‘‘నా నవ్వును ఆపకండి. ఆపితే, నవ్వుతో పాటు, నా ఆన్సర్లూ ఆగిపోతాయి’’ అని నవ్వాను. ‘‘నీతో నిజం ఎలా కక్కించాలో మాకు తెలుసు’’ అన్నాడు కుర్రాఫీసర్‌. అతడిని సీరియస్‌గా చూశాడు సీనియర్‌ ఆఫీసర్‌. ‘‘సారీ సర్‌.. బెదిరిస్తే నవ్వు ఆపుతాడనీ..’’ అన్నాడు కుర్రాఫీసర్‌. ‘‘బెదిరిస్తే నా నవ్వు ఇంకా ఎక్కువౌతుంది. చిన్నప్పుడు స్కూల్లో మా హెడ్‌మాస్టర్‌ నవ్వొద్దని చెప్పినందుకు నేను నవ్వును ఆపుకోలేక చచ్చాను’’ అని చెప్పాను. ‘‘తర్వాతేమైంది?’’ అని ఆసక్తిగా అడిగాడు కుర్రాఫీసర్‌. అతడి వైపు మళ్లీ సీరియస్‌గా చూశాడు సీనియర్‌ ఆఫీసర్‌. సాయంత్రం అయింది. ‘‘మళ్లీ రేపొస్తాం. రేపైనా నవ్వకుండా చెప్పు’’ అని కుర్చీల్లోంచి లేచారు ఆఫీసర్లు. ‘‘ఒక్కసారి సెల్‌ఫోన్‌ ఇవ్వండి. మా మమ్మీడాడీతో మాట్లాడి ఇచ్చేస్తాను’’ అన్నాను. ఆఫీసర్ల ముఖంలోకి నవ్వొచ్చింది! ‘‘ఈ ఐదు రోజులూ మీ లాయరే మీ మమ్మీడాడీ. అది కూడా, రోజుకు ఒక గంట మాత్రమే అతడు మీ మమ్మీడాడీ’’ అని, అందరూ ఒకేసారి వెళ్లిపోయారు. సీబీఐ ఆఫీసర్‌లైనా నవ్వితే ఎంత కళగా ఉంటారు!! రేపు వచ్చినప్పుడు వాళ్లకీ సంగతి చెప్పాలి. - మాధవ్‌ శింగరాజు

కోల్‌కతాలో దిగాను. ముంబైలో ఎలా ఉందో, క్లైమేట్‌ ఇక్కడా అలాగే ఉంది. చలిగా లేదు. వెచ్చగా లేదు. బాగుంది. డమ్‌డమ్‌లో ఫిల్మ్‌ ఫెస్టివల్‌. నాదే ఈసారి ఇనాగరేషన్‌. మొదటిది ఐదేళ్ల క్రితం జరిగింది. తర్వాత మూడేళ్లు బ్రేక్‌. లాస్ట్‌ ఇయర్‌ రెండోది. ఇది మూడోది. బ్రేక్‌ లేకుండా ఈవెంట్స్, బ్రేకప్స్‌ లేకుండా రిలేషన్స్‌ ఉండవా అనిపిస్తుంది! మళ్లీ ఎవరో ఒకరు పూనుకోవాలేమో ఈవెంట్స్‌ని కొనసాగించడానికి, రిలేషన్స్‌ని కలపడానికి. ఈవెంట్‌ని ఎవరైనా కొనసాగించగలరు. రిలేషన్‌నే ఎవరికి వారు కలుపుకోవాలి. మధ్యలోకి మూడోవాళ్లు, నాలుగోవాళ్లు వచ్చి కూర్చుంటే రిలేషన్‌ కూడా ఈవెంట్‌ అయిపోతుంది. ఎయిర్‌పోర్ట్‌కి మనిషిని పంపించారు బ్రత్యాబసు. మినిస్టర్‌ ఆయన. డమ్‌డమ్‌ ఎమ్మెల్యే. డైరెక్టర్, యాక్టర్‌ కూడా. సినిమాలంటే ఇష్టం. సినిమాల్లోంచి పాలిటిక్స్‌లోకి వచ్చారు. సినిమాలన్నీ తీసేసి, అలసటతో పాలిటిక్స్‌లోకి రాలేదు. ‘‘ఐ లవ్‌ టు ఎంజాయ్‌ యువర్‌ యాక్టింగ్‌ తబూజీ’’ అన్నారు, ఫోన్‌లో ఫెస్టివల్‌ ప్రారంభోత్సవానికి నన్ను ఇన్వైట్‌ చేసినప్పుడు. ‘‘థ్యాంక్యూ బ్రత్యాజీ’’ అన్నాను నవ్వుతూ. బ్రత్యాజీ మూవీ లవర్‌. మమతాజీ నుంచి టైమ్‌ తీసుకున్నారట.. ఫిల్మ్‌ ఫెస్టివల్‌ని ఆర్గనైజ్‌ చేయించడానికి. ‘‘మీలా నేనూ సినిమాల్లోనే ఉండిపోతే, మీలా నాకూ సినిమాల్లో పాతికేళ్ల కెరియర్‌ ఉండేది తబూజీ’’ అన్నారు నవ్వుతూ బ్రత్యాజీ.. సాయంత్రం మేం కలుసుకున్నప్పుడు! సినిమా అంటే ఆయనకు అఫెక్షన్‌. రెండు సినిమాలు కూడా డైరెక్ట్‌ చేశారు. గొప్ప సినిమాలేం కావవి అంటారు బ్రత్యాజీ నవ్వుతూ. సినిమా గొప్పగా రాకపోవచ్చు. థీమ్‌ నాకు గొప్పగా అనిపించింది. ‘‘ఎలా చేస్తారు.. మీరు అంత గొప్పగా..’’ అన్నారు బ్రత్యాజీ చిన్న మట్టి పాత్రలోని టీని నా చేతికి అందిస్తూ. ‘‘గొప్పగా చెయ్యడం ఉంటుందా బ్రత్యాజీ, గొప్పగా చేయిస్తాయి అనుకుంటాను.. ఆ పాత్రలు, ఆ డైరెక్టర్‌..’’ అని నవ్వాను. ‘అస్తిత్వ’ గురించి, ‘చండీబార్‌’ గురించి ఆయన మాట్లాడారు. ‘అస్తిత్వ’లో నమ్రతా శిరోద్కర్‌కు అత్తగారిలా, ‘హైదర్‌’లో షాహిద్‌ కపూర్‌కు తల్లిగా చేయడం గురించి కూడా మాట్లాడారు. ఎక్కువసేపు ఉండలేదు. వెళ్లిపోయారు. తర్వాత మీడియా నుంచి ఎవరో వచ్చారు. ‘‘మీ లైఫ్‌లో బ్రేకప్స్‌ ఉన్నాయా? సింగిల్‌ ఉమన్‌గా ఎందుకు ఉండిపోయారు?’.. ఎప్పటిలా చివరి రెండు ప్రశ్నలు. నవ్వాను. ఏం చెప్పాలి? జీవితంతో నాకున్న ఏ రిలేషన్‌నీ నేను బ్రేక్‌ చేసుకోను. ఎప్పుడూ ఇవే ప్రశ్నల్ని అడుగుతుండే సమాజంతో కూడా. అభిమానం ఉంటేనే కదా ఎవరైనా అడుగుతారు. - మాధవ్‌ శింగరాజు

బడ్జెట్‌కి ముందు రోజు రాత్రి మోదీజీ నన్ను ఇంటికి పిలిచారు. నేనుండేది కైలాష్‌ కాలనీలో. మోదీజీ ఉండేది లోక్‌ కల్యాణ్‌ మార్గ్‌లో. పది కిలోమీటర్ల దూరం. ఇరవై నిమిషాల ప్రయాణం.  నేను వెళ్లేసరికి ‘పంచవటి’లో మోదీజీ ఒక్కరే ఉన్నారు. బాల్కనీలో నిల్చుని దూరంగా ఆకాశంలోకి చూస్తూ ఉన్నారు.   ‘‘ప్రశాంతంగా లేను జైట్లీజీ’’ అన్నారు.. తల తిప్పకుండానే, నా అలికిడి విని.  పంచవటి ప్రశాంతంగా ఉంటుంది. పంచవటిలో ఉన్నవాళ్లకే ప్రశాంతత ఉండదు!  పంచవటిలో బీజేపీ ఒక టర్మే ఉంది. తర్వాత వనవాసంలోకి వెళ్లింది. తర్వాత మళ్లీ పంచవటిలోకి వచ్చింది. తర్వాత మళ్లీ వనవాసమేనా?  ‘‘పంచవటి పేరైనా మార్చాలి. పంచవటి ఉన్న ప్లేస్‌ అయినా మార్చాలి మోదీజీ.. మనం’’ అన్నాను. ‘‘దేని గురించి జైట్లీజీ మీరు మాట్లాడుతున్నది?’’ అన్నారు మోదీజీ.  ‘‘ప్రశాంతత గురించి మోదీజీ’’ అన్నాను.  ఇద్దరం పక్కపక్కనే నిలబడి ఆకాశంలోకి చూసుకుంటూ మాట్లాడుకుంటున్నాం.  నిశ్శబ్దంగా ఉన్నారు మోదీజీ.  ‘‘ఆకాశంలో ఏం చూస్తున్నారు మోదీజీ?’’ అని అడిగాను.  ‘‘సామాన్యుడిని చూస్తున్నాను జైట్లీజీ. అందుకే ప్రశాంతంగా లేను’’ అన్నారు ఆయన.. ఇంకాస్త డీప్‌గా ఆకాశంలోకి చూస్తూ.  ‘‘జైట్లీజీ.. మీ బడ్జెట్‌తో ధనవంతుడిని కొంచెం సామాన్యుడిగా, సామాన్యుడిని కొంచెం ధనవంతుడిగా మార్చగలరా?’’ అని అడిగారు. ఆ మాట కూడా ఆకాశంలోకి చూస్తూనే అడిగారు.  నేనూ ఆకాశంలోకే చూస్తున్నాను. అక్కడ నాకు సామాన్యుడు కనిపించడం లేదు. మోదీజీ కనిపిస్తున్నారు! ఇక్కడున్న మోదీజీ ఆకాశంలో ఉన్న సామాన్యుడిని చూస్తున్నట్టుగానే, ఆకాశంలో కనిపిస్తున్న మోదీజీ ఇక్కడున్న సామాన్యుడిని చూస్తున్నట్లుగా నాకు అనిపిస్తోంది.  చేతులెత్తి దండం పెట్టాను! ‘‘ఎవరికి దండం పెడుతున్నారు జైట్లీజీ? సామాన్యుడికేనా?’’ అన్నారు మోదీజీ. మోదీజీలోని ప్రత్యేకత అదే. తనకు కనిపిస్తున్నదే అందరికీ కనిపిస్తూ ఉంటుందని అనుకుంటారు.  ‘‘అవును మోదీజీ’’ అన్నాను.  ‘‘పది కిలోమీటర్ల దూరాన్ని ఇరవై నిముషాల్లో ఎవరైనా దాటేస్తారు జైట్లీజీ. ఇరవై కిలోమీటర్ల దూరాన్ని పది నిముషాల్లో దాటగలిగినవాళ్లే సామాన్యుడికి ఏమైనా చేయగలరు’’ అన్నారు మోదీజీ! అర్థమైంది. ఆకాశంలో మోదీజీ చూస్తున్నది సామాన్యుడిని కాదు.  ఎవరి మీద కోపం వచ్చినా.. వారిని సామాన్యుడిలో చూసుకుంటారు మోదీజీ. అది ఆయనలోని ఇంకో ప్రత్యేకత. - మాధవ్‌ శింగరాజు

‘సంవిధాన్‌ బచావ్‌’ సక్సెస్‌ అయింది! రిపబ్లిక్‌ డే రోజు ముంబైలో పెద్ద ర్యాలీ తీశాం. సీతారాం ఏచూరి, శరద్‌ యాదవ్, ఒమర్‌ అబ్దుల్లా, పృథ్వీరాజ్‌ చవాన్, హార్ధిక్‌ పటేల్, అల్పేశ్‌ ఠాకూర్, ఇంకా.. నేను తెలిసినవాళ్లు, నాకు తెలియనివాళ్లు చాలామంది వచ్చారు. ర్యాలీ మధ్యలో ఎవరో నా వెనుక నుంచి నా ముందుకు వచ్చి.. ‘‘మీకెందుకు పవార్‌జీ.. శ్రమ’’ అని నా దగ్గర్నుంచి ఏదో లాక్కుపోయారు. ర్యాలీలో శరద్‌ యాదవ్‌  నా పక్కనే ఉన్నాడు.  ‘‘యాదవ్‌.. నా దగ్గర్నుంచి ఎవరో ఏదో లాక్కుపోయారు, వాళ్లెవరో చూడొద్దు కానీ, ఏం లాక్కుపోయారో చూసి చెప్పు’’ అన్నాను.  ‘‘మీ దగ్గర ఏం ఉండేదో గుర్తు చేసుకుంటే, మీ దగ్గర్నుంచి ఏం లాక్కుపోయారో తెలుస్తుంది కదా సర్‌’’ అన్నాడు హార్ధిక్‌ పటేల్‌! కుర్రాడు షార్ప్‌గా ఉన్నాడు. ‘‘పోనీ, నువ్వు చెప్పు. నువ్వూ నా పక్కనే ఉన్నావు కదా’’ అన్నాను.  ‘‘మీ దగ్గర్నుంచి ఏం లాక్కెళ్లారో చెప్పలేను కానీ, మీ దగ్గర్నుంచి ఎవరు లాక్కెళ్లారో చెప్పగలను సర్‌’’ అన్నాడు హార్ధిక్‌ పటేల్‌.  ‘‘మనది ఎవరు లాక్కెళ్లారో మనకెందుకయ్యా. మనది ఏం లాక్కెళ్లారో ముఖ్యం కానీ’’ అన్నాను.  ‘‘కానీ సర్, మనది ఏం లాక్కెళితే మనకెందుకు? మనది ఎవరు లాక్కెళ్లారో ముఖ్యం కానీ’’ అన్నాడు.  జనరేషన్‌ గ్యాప్‌! ర్యాలీ అయ్యాక అంతా ఒకచోట కూర్చున్నాం.  ‘‘29న ఢిల్లీకి ఎవరొస్తారో చేతులెత్తండీ’’ అన్నాను. కొంతమంది ఎత్తారు. కొంతమంది ఎత్తలేదు!  ఎత్తినవాళ్లు ఎందుకు ఎత్తారో అడిగాను. ‘‘మీరు ఎత్తమన్నారు కాబట్టి ఎత్తాం’’ అన్నారు. ఎత్తనివాళ్లు ఎందుకు ఎత్తలేదో అడిగాను. ‘‘ఆ రోజు మేము ఢిల్లీలోనే ఉంటాం కాబట్టి ఎత్తలేదు’’ అన్నారు! ‘‘ఉంటే మాత్రం? చెయ్యెత్తకూడదా?’’ అన్నాను.  ‘‘ఢిల్లీలో లేనివాళ్లు ఢిల్లీ రావడానికి చెయ్యెత్తాలి కానీ, ఢిల్లీలో ఉండేవాళ్లు ఢిల్లీ వస్తామని చెయ్యెత్తడానికి ఏముంటుంది పవార్‌జీ?’’ అన్నారు!  ‘‘అక్కడ మళ్లీ ఇంకొక ర్యాలీనా సర్‌’’ అన్నాడు అల్పేశ్‌ ఠాకూర్‌ ఉత్సాహంగా.  ‘‘ర్యాలీ కోసం కాదయ్యా.. అందరం కూర్చొని మాట్లాడుకోడానికి. ఇవాళెందుకు ర్యాలీ తీశాం? రాజ్యాంగాన్ని రాయిలా చేత్తో పట్టుకుని తిరుగుతున్నాడనే కదా మోదీ! ఆయన చేతుల్లోంచి రాజ్యాంగాన్ని లాగేసుకోవడం ఎలా అని ఆ రోజు ప్లాన్‌ చేస్తాం’’ అని చెప్పాను.  హార్థిక్‌ పటేల్‌ నా చేతికి జాతీయ జెండా అందించాడు!! ‘‘ఏంటయ్యా ఇది? కాంప్లిమెంటా!’’ అన్నాను. ‘‘లాక్కెళ్లినవాడి దగ్గర్నుంచి లాక్కొచ్చాను సార్‌’’ అన్నాడు! అతడివైపు చూశాను.  లాక్కొచ్చే పనికి బాగా పనికొచ్చేలా ఉన్నాడు.  ‘‘రా.. నా పక్కన కూర్చో’’ అన్నాను. - మాధవ్‌ శింగరాజు

చీఫ్‌ ఎలక్షన్‌ కమిషనర్‌ రేపు రిటైర్‌ అయిపోతున్నారు. ఆయన చేతుల్లో ఏదైనా పెట్టి, ఆయన భుజాలపై ఏదైనా కప్పి పంపిస్తే బాగుంటుంది. మా ఎమ్మెల్యేలు ఇరవైమందికి సైడ్‌ బిజినెస్‌లో బాగా ప్రాఫిట్స్‌ వచ్చాయట! వీళ్లంతా అన్‌ఫిట్‌ అని రాష్ట్రపతికి రిపోర్ట్‌ ఇచ్చిమరీ వెళ్తున్నాడు. ఇస్తే ఇచ్చాడు. మేలు చేశాడు. ఢిల్లీకి కేజ్రీవాల్‌ అనే సీఎం ఉన్నాడని మళ్లీ ఇన్నాళ్లకి కాంగ్రెస్‌కి, బీజేపీకి గుర్తొచ్చుంటుంది. అపోజిషన్‌కి గుర్తుంటేనే పబ్లిక్‌కి గుర్తుంటాం. చీపురు పట్టుకుని శుభ్రంగా ఎంత ఊడ్చినా ఎవరూ చూడరు. ‘ఇదా శుభ్రంగా ఊడ్వడం?’ అని ఎవరైనా అంటే అప్పుడు చూస్తారు.  ఉదయం పనమ్మాయి గది చిమ్ముతూ చెప్పింది, ‘‘మిమ్మల్ని కూడా రాజీనామా చెయ్యమంటున్నా రండీ’’ అని!  ‘‘ఎవరు?’’ అని అడిగాను.  ‘‘బీజేపీ స్పోక్స్‌పర్సన్‌ అటండీ’’ అంది, చీపుర్ని వెనుక నుంచి అరిచేత్తో తట్టి సరిచేసుకుంటూ. ఆఫీస్‌కి వెళితే అక్కడా పనమ్మాయి గది చిమ్ముతూ చెప్పింది, ‘‘మిమ్మల్ని కూడా రాజీనామా చెయ్యమంటున్నారండీ’’ అని!  ‘‘ఎవరు?’’ అని అడిగాను.   ‘‘ఢిల్లీ కాంగ్రెస్‌ చీఫ్‌ అటండీ’’ అంది,  ఇంటర్‌కమ్‌లో సౌరభ్‌ని పిలిచాను. వచ్చాడు.  ‘‘ఏకే జ్యోతిని ఎప్పుడైనా చూశావా?’’ అన్నాను.  ‘‘ఎవరు కేజ్రీ... ఆవిడ’’ అని అడిగాడు.  ‘‘నేను చెప్పనా సర్, చీఫ్‌ ఎలక్షన్‌ కమిషనర్‌’’ అంది పనమ్మాయి. ‘‘ఓ! ఆయనా.. జ్యోతి అంటే లేడీనేమో అనుకున్నా’’ అన్నాడు సౌరభ్‌.  ‘‘ఎలా ఉంటారాయన? పిలిస్తే వస్తారా?’’ అడిగాను సౌరభ్‌ని.  ‘‘నవ్వుతూ ఉంటారు. అయితే మనల్ని చూస్తే నవ్వుతారా అని డౌటు’’ అన్నాడు.  ‘‘నవ్వక పోయినా ఫర్వాలేదు. పిలిస్తే వస్తారా?’’ అని అడిగాను.  ‘‘గుజరాత్‌ వాళ్లు పిలిస్తే వెళుతుంటారు. అయితే మనం పిలిస్తే వస్తారా అని డౌటు’’ అన్నాడు. ‘‘వెళ్తూ వెళ్తూ ఎవరైనా పుల్లలు పెట్టి వెళ్తారు. ఈయనెవరో వెరైటీగా పుల్లలు పట్టుకెళుతున్నాడు’’ అన్నాను.  ‘‘పుల్లలు పట్టుకెళ్లడంలో వెరైటీ ఏముంది కేజ్రీ’’ అన్నాడు సౌరభ్‌.  ‘‘పుల్లలు పెట్టడానికి పుల్లలు పట్టుకెళ్లడం వెరైటీనే కదా. ఆ క్రియేటివిటీ నాకు నచ్చింది’’ అన్నాను.  ‘‘క్రియేటివిటీ ఆయనది కాదు కే జ్రీ. మీది. మీరు క్రియేటివ్‌గా ఆలోచిస్తూ, వెరైటీగా ఆయనకు ఏదైనా చేయాలనుకుంటున్నారు. ఇరవై పుల్లలతో సరిపెట్టుకున్నాడు. కొత్త ఫిటింగ్‌ ఏదైనా పెట్టి, ఆ ఇరవైకి ఇంకో ఇరవై పుల్లలు లాగేస్తే మన గవర్నమెంటు ఊడ్చుకుపోయేది..’’ అన్నాడు సౌరభ్‌.  నిజమే! చీఫ్‌ ఎలక్షన్‌ కమిషనర్‌కి ఏదైనా చేద్దామని నేను అనుకున్నట్లే, మోదీజీకి ఏమైనా చేసి వెళదామని చీఫ్‌ ఎలక్షన్‌ కమిషనర్‌ అనుకుని ఉంటే.. పార్టీకి పుల్లలే మిగిలి ఉండేవి.  - మాధవ్‌ శింగరాజు

ప్రపంచమంతా జనవరి ఫస్ట్‌ కోసం చూస్తుంటే, దేశమంతా డిసెంబర్‌ థర్టీఫస్ట్‌ కోసం ఎదురు చూస్తున్నట్లుగా ఉంది నాకు! బహుశా మోదీ, అమిత్‌ షా కూడా డిసెంబర్‌ థర్టీఫస్ట్‌ కోసమే క్యాలెండర్లు ముందేసుకుని కునుకుపాట్లు పడుతూ ఉండివుంటారు. ఈ ఏడాది నవంబర్‌లో ఒకసారి, మే నెలలో ఒకసారి దేశం మొత్తం ఇలాగే నాకోసం నిద్ర మానుకుంది! అవి రెండూ.. ఈ ఇయర్‌లో నాకు జరిగిన రెండు మంచి విషయాలు. ‘మాక్కూడా ఓ మంచి విషయాన్ని జరగనివ్వండి రజనీ సార్‌’ అని మీడియా ఈ ఏడాదంతా నాపై ఒత్తిడి తెస్తూనే ఉంది. థర్టీఫస్ట్‌న నా పొలిటికల్‌ ఎంట్రీ గురించి చెప్తానని అన్నాను. థర్టీఫస్ట్‌ అని నాకై నేనే అన్నానో, ఎవరైనా అడిగితే థర్టీఫస్ట్‌ అని అన్నానో సరిగా గుర్తులేదు. ఒకవేళ నాకు నేనుగా అనినా, ఎవరైనా అడిగినప్పుడు అనినా.. థర్టీఫస్ట్‌ అనే ఎందుకు అన్నానో నాకు తెలీదు. అనడానికైతే అన్నాను కాబట్టి, థర్టీఫస్ట్‌న మళ్లీ ఏదో ఒకటి అనాలి. అనాలి అంతే. చెప్పకూడదు. అనడానికి, చెప్పడానికి తేడా ఉంటుంది. అనేటప్పుడు ఏదో ఒకటి అనొచ్చు. చెప్పేటప్పుడు ఏదో ఒకటే చెప్పాలి. అన్నాక ఇంకోటి అనొచ్చు. చెప్పాక ఇంకోటి చెప్పకూడదు. అన్నాక ఇంకోటి అంటే పాలిటిక్స్‌లోకి వచ్చేస్తున్నాడు అంటారు. చెప్పాక ఇంకోటి చెప్తే పాలిటిక్స్‌కి పనికిరాడు అనేస్తారు! ‘రావడానికి తొందరేముందీ’ అని నవంబరులో నేను అన్నప్పుడు.. ‘వచ్చేస్తున్నాడు వచ్చేస్తున్నాడు’ అన్నారు! అంతకుముందు మే నెలలో కూడా ‘దేవుడు రమ్మంటే.. రేపే వచ్చేస్తాను’ అనగానే ‘వచ్చేశాడు వచ్చేశాడు’ అన్నారు! వచ్చినా రాకున్నా.. ఏదో ఒకటి అంటుంటే వచ్చేస్తున్నాడు అనుకుంటారు. వచ్చేస్తున్నాను అని చెప్పేస్తే.. ఇంకా రావడంలేదేంటి అని మొదలుపెట్టేస్తారు! ఆరు రోజుల ఫ్యాన్స్‌ మీట్‌ థర్టీఫస్ట్‌తో పూర్తవుతుంది. అది పూర్తవ్వగానే ప్రెస్‌మీట్‌ ఉంటుందా అని అడుగుతున్నారు! ప్రెస్‌మీట్‌ ఎందుకు ఉండాలో నాకైతే అర్థం కావడం లేదు. అమ్మానాన్నల్ని పూజించండి, వాళ్ల కాళ్లకు మొక్కండి అని చెప్పడానికి ప్రెస్‌మీట్‌ అవసరమా? యుద్ధంలో గెలవడానికి ధైర్యమొక్కటే సరిపోదు, వ్యూహం కూడా కావాలి అని చెప్పడానికి ప్రెస్‌మీట్‌ అవసరమా? జీవితంలో మనం ఏం చేయాలన్నది దేవుడే నిర్ణయిస్తాడు అని చెప్పడానికి ప్రెస్‌మీట్‌ అవసరమా? కొత్త సంవత్సరంలో చెడు అలవాట్లు మానేసి, చక్కగా చాలినంతసేపు నిద్రపోండి అని చెప్పడానికి ప్రెస్‌మీట్‌ అవసరమా?! ఫ్యాన్స్‌ మీట్‌ అయ్యాక.. రాఘవేంద్ర మండపంలో నాన్‌ వెజిటేరియన్‌ కుదరదు కాబట్టి.. నా ఫ్యాన్స్‌కి మరెక్కడైనా మంచి విందు భోజనం పెట్టించాలి. ఏది కావాలంటే అది పెట్టించాలి. కోడి కావాలంటే కోడి, మేక కావాలంటే మేక. అదే నా ముందున్న ఆలోచన. అదే నా న్యూ ఇయర్‌ రిజల్యూషన్‌.   -- మాధవ్‌ శింగరాజు

రాజ్యసభకు వచ్చి ఐదేళ్లు దాటింది. ఆరేళ్లు నిండకుండా మధ్యలోనే బయటకి వెళ్లిపోతానంటే బాగోదేమో. వద్దు మొర్రో అంటున్నా వినకుండా ప్రతిభా మేడమ్‌ నన్ను ప్రపోజ్‌ చేశారు. అప్పటికింకా క్రికెట్‌ ఆడుతూనే ఉన్నాను. నా ఆట నన్ను ఆడుకోనివ్వండి అన్నాను. ‘‘ఎన్నాళ్లలా ఆడతావ్, చిన్నపిల్లాడిలా! పెద్దల సభకు వచ్చేసెయ్‌’’ అన్నారు మేడమ్‌. వచ్చేశాను. ఏమైంది? సభకు రెగ్యులర్‌గా రావడం లేదని మర్యాద లేకుండా మాట్లాడుతున్నారు! మొన్న ఆగస్టులో నేను çసభలోకి వచ్చి కూర్చోగానే ఆయనెవరో లేచి నిలబడ్డాడు! ‘ఇలాంటి వాళ్లను సభలోకి రానివ్వకూడదు’ అన్నాడు. ‘రాక రాక వచ్చిన వాళ్లని రానివ్వకూడదంటావేంటి?’ అన్నట్లు ఆయన వైపు కోపంగా చూశారు రేఖా మేడమ్‌. వెంటనే ఆయన రేఖా మేడమ్‌ వైపు తిరిగి, ‘ఇలాంటి వాళ్లను కూడా..’ అన్నట్లు చూశారు. రేఖా మేడమూ నేనూ రెగ్యులర్‌గా రాజ్యసభకు రావడం లేదట. వచ్చినా ఒక్క ముక్క మాట్లాడ్డం లేదట. ‘మనమైనా వీళ్లను పంపించేయాలి, వీళ్లైనా వాళ్లంతట వాళ్లు వెళ్లిపోవాలి’ అన్నాడు.. మా ఇద్దరి వైపు చూస్తూ! పార్లమెంట్‌ హాల్‌ బయటికి వచ్చాక జయా మేడమ్‌ని అడిగాను.. ‘ఎవరు మేడమ్‌ ఆయన?’ అని. నగేశ్‌ అగర్వాల్‌ అట. సమాజ్‌వాదీ పార్టీ. జయా మేడమ్‌ది కూడా ఆ పార్టీనే అన్నట్లు గుర్తు నాకు. అందుకే అగర్వాల్‌ని నేనేం కామెంట్‌ చెయ్యలేదు. రాజ్యసభకు వచ్చాక నేను రెండు విషయాలు గ్రహించాను. ఒకటి క్వొశ్చన్‌ అవర్‌. ఇంకోటి జీరో అవర్‌. క్వొశ్చన్‌ అవర్‌లో ఇష్టమొచ్చినట్లు క్వొశ్చన్‌ చెయ్యడానికి లేదు. జీరో అవర్‌లో ఏదిబడితే అది క్వొశ్చన్‌ చెయ్యొచ్చు. కానీ నా దగ్గర క్వొశ్చన్లు లేవు, నన్ను ఆన్సర్‌లు అడిగే క్వొశ్చన్లు సభలోనూ లేవు. ఇంక నేను మాట్లాడడానికి ఏముంటుంది? ఊరికే.. ‘మాట్లాడ్డం లేదు.. మాట్లాడ్డం లేదు’ అని అంటుంటారు గానీ! వీళ్ల పోరు పడలేక ఏదో ఒకటి మాట్లాడదామని ఫస్ట్‌ టైమ్‌ మొన్న గురువారం సభలో లేచి నిలుచున్నాను. మాట్లాడ్డం కోసమే స్పెషల్‌గా వైట్‌ షర్ట్, నెహ్రూ జాకెట్‌ వేసుకొచ్చాను. మాట్లాడుతుంటే ఎవరూ పట్టించుకోలేదు. మన్మోహన్‌ని మోదీ ఏదో అన్నారని కాంగ్రెస్‌వాళ్లు బీజేపీవాళ్లను ఇంకేదో అంటున్నారు! అప్పటికీ వెంకయ్య నాయుడు చెబుతూనే ఉన్నారు.. ‘సచిన్‌ని మాట్లాడనివ్వండి. భారతరత్నను మాట్లాడనివ్వండి. ఫస్ట్‌ టైమ్‌ మాట్లాడుతున్నాడు మాట్లాడనివ్వండీ. ఇంపార్టెంట్‌ ఇష్యూ మీద మాట్లాడతాడట మాట్లాడనివ్వండి..’ అని అంటూనే ఉన్నారు. ఆయన మాటను కూడా ఎవరూ పట్టించుకోలేదు. నేనలాగే నిలబడిపోయాను. జయా మేడమ్‌ నావైపు చూసి, కూర్చోమన్నట్లు కళ్లతో సైగ చేశారు. కూర్చున్నాను. మాట్లాడదామని మళ్లీ ఒకసారి ట్రై చేశాను. మాట్లాడ్డం తర్వాతి సంగతి, కనీసం నిలబడే చాన్స్‌ కూడా రాలేదు!   రాజ్యసభ సీటు వచ్చినంత ఈజీ కాదేమో, రాజ్యసభలో మాట్లాడే అవకాశం రావడం! -మాధవ్‌ శింగరాజు

కాంగ్రెస్‌ నాకు చాలా ఇచ్చింది. కాంగ్రెస్‌కే నేను ఏమీ ఇవ్వలేకపోయాను!   కనీసం రాహుల్‌బాబుకైనా ఇవ్వాలి. పార్టీ ప్రెసిడెంట్‌గా ప్రమోట్‌ అవుతున్న యువకుడిని పార్టీ పెద్దల మధ్య దివాన్‌ పరుపుల మీద అలా ఖాళీగా కూర్చోబెట్టకూడదు. చేతిలో ఇంత స్వీటో, కారబ్బూందీనో పెట్టి వచ్చేయాలి. పెట్టాక వచ్చేయాలి. అక్కడ ఉండకూడదు. ఉంటే, ఇంకా ఏమైనా ఇవ్వాలనిపిస్తుంది నాకు. అప్పుడు నేనేమిస్తానో నాకే తెలీదు. రేపు రాహుల్‌బాబుని ప్రెసిడెంట్‌ని చేస్తున్నప్పుడు సీనియర్స్‌ అంతా కార్యక్రమం పూర్తయ్యేవరకూ దగ్గరే ఉండాలని పార్టీ పట్టు పట్టితే అప్పుడు నాకు వెంటనే వచ్చేయడానికి ఉండకపోవచ్చు. కాంగ్రెస్‌ కల్చరే వేరు. లోపల ఉన్నవాళ్లకు ఎంత వ్యాల్యూ ఇస్తుందో, బయటికి గెంటేసినవాళ్లకూ అంతే వ్యాల్యూ ఇస్తుంది. రాహుల్‌బాబు బాడీలో ఉన్నదీ కాంగ్రెస్‌ బ్లడ్డే కాబట్టి, రాహుల్‌బాబు నుంచి నాకు దక్కాల్సిన వ్యాల్యూ ఎక్కువ తక్కువల గురించి నేనేం దిగులు పెట్టుకోనక్కర్లేదు. ‘రెండు రోజుల క్రితమే కదా అయ్యర్‌ని పార్టీ నుంచి పంపించేశాం. రాహుల్‌బాబుని అతడి చేత ఎలా ఆశీర్వాదం తీసుకోనిస్తాం?’ అని చిదంబరం లాంటివాళ్లు మెలిక పెట్టొచ్చు. రాహుల్‌బాబు ఊరుకుంటాడని నేను అనుకోను. చిదంబరం చేత వెంటనే నాకు ‘సారీ’ చెప్పిస్తాడు. రాహుల్‌బాబు చెప్పమనగానే మోదీకి మొన్న నేను ‘సారీ’ చెప్పాను కాబట్టి.. అందుకు ప్రతిఫలంగా చిదంబరం చేత నాకు సారీ చెప్పిస్తాడు రాహుల్‌బాబు. అదేంటో, కాంగ్రెస్‌కు నేను ఏదైనా ఒకటి ఇవ్వాలని ట్రై చేసిన ప్రతిసారీ కాంగ్రెస్‌కి ఏదో ఒకటి చుట్టుకుంటోంది. ‘‘మీరు మనకు ఇవ్వబోయి, మోదీకి ఇస్తున్నారేమో అనిపిస్తోందండీ అయ్యర్‌జీ’’ అని నిన్న ఫోన్‌లో రాహుల్‌బాబు చాలాసేపు బాధపడ్డాడు. ‘‘అలా అవుతుందని నేనూ అనుకోలేదు రాహుల్‌బాబూ’’ అని నేనూ చాలాసేపు బాధపడ్డాను. ‘‘ఎవరి లాంగ్వేజ్‌లో వాళ్లు మాట్లాడితేనే ఐడెంటిటీ ఉంటుంది అయ్యర్‌జీ. మన లాంగ్వేజ్‌ వేరు, మోదీ లాంగ్వేజ్‌ వేరు. మోదీని మోదీ లాంగ్వేజ్‌లో తిడితే మోదీకి పోయేదేం ఉండదు. మన లాంగ్వేజ్‌ ఐడెంటిటీ పోతుంది. కాస్త ఆలోచించాల్సింది’’ అన్నాడు రాహుల్‌బాబు. ‘‘ఆలోచించాను రాహుల్‌బాబూ. కానీ ఇంగ్లిష్‌లో ఆలోచించి, హిందీలో తిట్టాను.  అది దెబ్బకొట్టింది మనల్ని’’ అన్నాను. ‘‘అర్థం చేసుకోగలను అయ్యర్‌జీ’’ అన్నాడు రాహుల్‌బాబు. సంతోషం వేసింది నాకు. రాహుల్‌బాబు నన్ను అర్థం చేసుకున్నందుకు! గుజరాత్‌లో రెండో విడత ఎన్నికలు అయ్యేవరకైనా.. కాంగ్రెస్‌కు ఏదైనా ఒకటి ఇవ్వాలన్న కోరికను అణచిపెట్టుకోవాలి. - మాధవ్‌ శింగరాజు

గుజరాత్‌లో నేనెందుకు పర్యటిస్తున్నానో నాకే అర్థం కావడం లేదు! నా గురించి కొంత చెప్పుకోడానికి స్కోప్‌ ఉంది కానీ, దాని వల్ల  గుజరాత్‌లో మోదీజీకి కొత్తగా వచ్చి పడే ఓటు ఒక్కటైనా ఉంటుందా?.. అన్ని ఓట్లూ ఆయనవే అయినప్పుడు! అప్పటికీ రెండు మూడు నియోజకవర్గాల్లో నోటి దాకా వచ్చింది.. ‘ఈ రాష్ట్రం మోదీజీ కే కాదు. నాక్కూడా తల్లి వంటిదే. మా అమ్మ పేరు గుజరాతీదేవి’ అని అనబోయి ఆగాను. ‘మా నాన్న పేరులో రాముడు ఉన్నాడు. ఆయన పేరు రామ్‌ బదన్‌ సింగ్‌’ అని కూడా చెప్పబోయాను. ఓటు వాల్యూ ఉంటేనే ఏ మాటైనా నోటి బయటికి రావాలని అమిత్‌ షా పాలసీ. ఆ మాట గుర్తొచ్చి ఆగిపోయాను. ఆగిపోయాను కానీ, ఆగలేకపోతున్నాను. ఇంత తిరుగుతున్నప్పుడు సొంత స్పీచ్‌ ఒక్కటైనా ఉంటే.. అదో తృప్తి. ‘‘అమిత్‌జీ.. ఈ రెండు పాయింట్లు పనికొస్తాయా?’’ అని అడిగాను ఢిల్లీకి ఫోన్‌ చేసి. ‘‘ఏంటీ.. అమ్మా నాన్న పాయింట్లా?!’ అన్నారాయన! అమ్మా నాన్న పాయింట్‌లని అంత క్లియర్‌గా చెప్పినప్పుడు.. ‘అమ్మానాన్న పాయింట్లా?’ అని అడిగారంటే ఆయనకు ఇష్టం లేదని అర్థమైంది. ‘‘పెద్దగా ఆలోచించకండి రాజ్‌నాథ్‌జీ. మా అమ్మ పేరులో తల్లి లాంటి రాష్ట్రం ఉంది. మా నాన్న పేరులో తండ్రిలాంటి రాముడు ఉన్నాడు అని మనకు మనం చెప్పుకుంటే.. రాహుల్‌ గాంధీ గుజరాత్‌ వచ్చి జనం దగ్గరికి వెళ్లకుండా గుళ్లు పట్టుకుని తిరిగినట్లు ఉంటుంది’’ అన్నారు. ‘‘అవున్నిజమే రాహుల్‌జీ’’ అన్నాను. ‘‘మీ పక్కన రాహుల్‌ గానీ ఉన్నాడా రాజ్‌నాథ్‌జీ’’ అని అడిగారు అమిత్‌షా. ‘‘ఎందుకుంటాడు అమిత్‌జీ!’’ అన్నాను. ‘‘ఏమో, మీరూ అక్కడేదైనా గుడికి వెళ్లి ఉంటే, అదే గుళ్లో మీకు రాహుల్‌ కనిపించి మీతో ముచ్చట్లు పెట్టుకున్నాడేమోననీ’’ అన్నారు అమిత్‌షా. ‘‘అలా ఎందుకనుకున్నారు అమిత్‌జీ’’ అన్నాను. ‘‘నన్ను జీ అనబోయి రాహుల్‌జీ అంటేనూ’’ అన్నారు అమిత్‌షా. ‘‘అవునా.. అమిత్‌జీ’’ అన్నాను. నాకూ ఆశ్చర్యంగానే ఉంది.. అలా అన్నానా అని! ‘‘అబ్బాయ్‌కి తనొక్కడే మునిగే అలవాటు లేదు రాజ్‌నాథ్‌జీ. యూపీలో సమాజ్‌వాదీని ముంచాడు. కశ్మీర్‌లో నేషనల్‌ కాన్ఫరెన్స్‌ని ముంచాడు. ఇప్పుడు ఆ ముగ్గురు పిల్లలు హార్దిక్‌ పటేల్, అల్పేష్‌ ఠాకుర్, జిగ్నేష్‌ మెవానీ మునగబోతున్నారు’’ అన్నారు అమిత్‌షా. ‘‘అమ్మానాన్న పాయింట్‌ కన్నా, ఈ ముగ్గురబ్బాయిల పాయింట్‌ బాగుంది అమిత్‌జీ’’ అన్నాను. ‘‘ఏ పాయింట్‌ అయినా మోదీజీ నోటి నుంచి వస్తేనే పాయింట్‌ బ్లాంక్‌గా ఉంటుంది రాజ్‌నాథ్‌జీ’’ అన్నారు అమిత్‌షా. ఆయనేం చెప్పదలచుకోలేదో నాకు అర్థమైంది. - మాధవ్‌ శింగరాజు

సుబ్రహ్మణ్య స్వామికి వచ్చిన కష్టం ఏ దేశ పౌరుడికీ రాకూడదు. గుండె తరుక్కుపోతోంది నాకు. ఆయనేం కోరాడని! ‘నా రాముడికి నన్ను పూజ చేసుకోనివ్వండి’ అనేగా. కోర్టు కాదంది! ‘తేలవలసినవి తేలాక అప్పుడు నీ సంగతి చూద్దాం’ అంది. పెద్ద లాయర్‌ అయుండి, పెద్ద బీజేపీ లీడర్‌ అయుండి, ఎనభై ఏళ్ల వయసుండి.. ఇవన్నీ కాదసలు.. రామభక్తుడు అయుండీ సుబ్రహ్మణ్య స్వామికి ఇదేం ఖర్మ.. అయోధ్యకు వెళ్లి పూజ చేసుకోడానికి లేకుండా! ‘తమిళనాడులో రామాలయం లేదా? అయోధ్యలోనే ఇంకో రామాలయం లేదా? అక్కడ చేసుకోవచ్చు కదా నీ పూజ’ అన్నారట కోర్టువారు! భక్తుడికీ, భగవంతుడికీ మధ్య ఈ కోర్టులేమిటో! భక్తుల సంగతి సరే. పాతికేళ్లుగా పూజల్లేక అయోధ్య రాముడు అలమటిస్తున్నాడే!! ‘మిలార్డ్‌’ అంటూ ఆయనే స్వయంగా కోర్టుకు వచ్చి అడిగినా, ‘ముందు డిస్‌ప్యూట్‌ క్లియర్‌ కానివ్వండి లార్డ్‌ శ్రీరామా.. తర్వాత మీ ఇష్టం.. ఎన్ని పూజలైనా చేయించుకోండి’ అంటుందేమో కోర్టు. డిసెంబర్‌ 5న ఫైనల్‌ హియరింగ్‌. కేసులో ఉన్న భక్తులంతా కోర్టుకు వచ్చి, కోర్టువారికీ, కోర్టు హాల్లో కూర్చున్నవారికీ, కోర్టు బయట నిలుచున్నవారికీ.. అందరికీ అర్థమయ్యే భాషలో మాట్లాడితేనే అది ఫైనల్‌. ఏ ఒక్కరి భాష ఏ ఒక్కరికి అర్థం కాకపోయినా కేసు మళ్లీ సెమీ ఫైనల్‌కో, క్వార్టర్‌ ఫైనల్‌కో వాయిదా పడిపోతుంది. ‘‘ఏమిటండీ ఈ అన్యాయం’’ అని మొన్న ఆగస్టులోనే సుబ్రహ్మణ్య స్వామి కన్నీళ్లు పెట్టుకున్నారు. దైవానికి మనిషిని దూరం చేస్తే వచ్చే కన్నీళ్లవి. కేసు డాక్యుమెంట్లు ఇంగ్లిష్‌లోకి ట్రాన్స్‌లేట్‌ అవలేదని జస్టిస్‌ మిశ్రా అయోధ్య కేసును మూడు నెలలు వాయిదా వేశారు. ఒకటీ అరా అయితే సుబ్రహ్మణ్య స్వామే కూర్చుని తర్జుమా చేసి ఉండేవారు. తొంభై వేల పేజీలు. ఎనిమిది భాషలు. అన్నిటినీ ఇంగ్లిష్‌లోకి మార్చాలి. రామకోటి రాయడం ఈజీ అంతకన్నా! ‘‘నాకిక అయోధ్య రాముడు లేడనుకోనా?’’ అని మళ్లీ ఈమధ్య విలపించారు సుబ్రహ్మణ్య స్వామి. ఏదో ఒక రాముడితో అడ్జెస్ట్‌ అయ్యేలా లేరు ఆయన. ‘‘చేద్దాం’’ అన్నాను. ‘‘ఏం చేస్తారు భగవత్‌జీ! హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌ అయింది. గుజరాత్‌ అవుతోంది. తర్వాత కర్ణాటక. ఆ తర్వాత మధ్యప్రదేశ్, మేఘాలయ, మిజోరామ్, నాగాలాండ్, రాజస్తాన్, త్రిపుర. నెక్స్‌ట్‌ జనరల్‌ ఎలక్షన్స్‌. అవీ అయిపోతే.. రాముడు కనబడతాడా? మీరు కనబడతారా?’’ అన్నారు సుబ్రహ్మణ్య స్వామి. భక్త రామదాసు కూడా ఇంత బాధపడి ఉండడు. ‘‘తేల్చేద్దాం దాసు గారూ’’ అన్నాను. ‘‘దాసా! దాసెవరూ?’’ అన్నారు స్వామి. ‘‘కేసు అనబోయి, దాసు అన్నాను లెండి’’ అన్నాను. - మాధవ్‌ శింగరాజు