లద్ధాఖ్‌లో వాణిజ్య అవకాశాలు ఇవే..

లద్ధాఖ్‌లో కొంతకాలంగా జరుగుతున్న పరిణామాలు దేశవ్యాప్తంగా అందరి దృష్టిని ఆకర్షిస్తున్నాయి. 2019లో జమ్మూ కశ్మీర్ రాష్ట్రం నుంచి లద్ధాఖ్‌ను వేరు చేసి కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా (Union Territory - UT) ఏర్పాటు చేసిన తర్వాత అక్కడి ప్రజల్లో ఆందోళనలు పెరిగాయి. ఇటీవల జరిగిన హింసాత్మక నిరసనలు, ఆందోళనకారులు, పోలీసుల మధ్య ఘర్షణలు ఈ ప్రాంతంలోని అసంతృప్తి తీవ్రతను సూచిస్తున్నాయి.

ఇటీవల పరిణామాలు

లద్ధాఖ్‌లోని లేహ్ అపెక్స్ బాడీ (LAB), కార్గిల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ (KDA) వంటి పౌర సమాజ సంస్థల ఆధ్వర్యంలో నిరసనలు జరుగుతున్నాయని అంచనాలు వ్యక్తం అవుతున్నాయి. ప్రముఖ పర్యావరణవేత్త సోనమ్ వాంగ్‌చుక్ నాయకత్వంలో కూడా నిరసనలు ఉధృతమయ్యాయి.

నిరసనలకు కారణాలేమిటి?

లద్ధాఖ్‌కు రాష్ట్ర హోదా ఇవ్వాలని, రాజ్యాంగంలోని ఆరో షెడ్యూల్ (Sixth Schedule) కింద రక్షణ కల్పించాలని డిమాండ్ చేస్తూ భారీ ప్రదర్శనలు జరిగాయి. ఈ నిరసనలు హింసాత్మకంగా మారడంతో పోలీసు కాల్పులు జరిగాయి. ఇందులో కొందరు మరణించారు. ఆందోళనకారులపై ప్రభుత్వం తీసుకుంటున్న చర్యలు (సోనమ్ వాంగ్‌చుక్ వంటి వారిని అరెస్ట్ చేయడం వంటివి) లద్ధాఖ్‌లో ఉద్రిక్తతను పెంచాయి. కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా మారిన తర్వాత శాసనసభ (Legislature) లేకపోవడం, స్థానిక పాలనపై లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్ (LG) ఆధ్వర్యంలోని అధికారుల నియంత్రణ పెరగడం పట్ల స్థానిక ప్రజలు అసంతృప్తితో ఉన్నారు.

రాజ్యాంగ రక్షణ లేదనే వాదనలు

లద్ధాఖ్ జనాభాలో 97% పైగా గిరిజనులే (Tribal Population). ఆర్టికల్ 370 రద్దు తర్వాత బయటి వ్యక్తులు ఇక్కడ భూమిని కొనుగోలు చేస్తారనే భయం స్థానికుల్లో ఉంది. లద్ధాఖ్‌ను ఆరో షెడ్యూల్‌లో చేర్చాలని వారు డిమాండ్ చేస్తున్నారు. ఇది వారికి భూమి వినియోగం, వనరుల నిర్వహణ, సాంప్రదాయ చట్టాలపై నియంత్రణను ఇచ్చేందుకు అటానమస్ డిస్ట్రిక్ట్‌ కౌన్సిల్స్‌కు (Autonomous District Councils - ADCs) అధికారం కల్పిస్తుంది. తద్వారా పర్యావరణాన్ని, సాంస్కృతిక గుర్తింపును పరిరక్షించవచ్చు.

• ప్రభుత్వం ప్రతిపాదించిన మెగా సోలార్ పార్కులు, సొరంగాల నిర్మాణం (tunnels), విస్తృతమైన రహదారులు వంటి పెద్ద పారిశ్రామిక ప్రాజెక్టుల వల్ల లద్ధాఖ్ సున్నితమైన పర్యావరణ వ్యవస్థకు, మంచు పర్వతాలకు నష్టం జరుగుతుందని ప్రజలు భయపడుతున్నారు.

• శాసనసభ లేకపోవడం వల్ల స్థానిక రాజకీయ శక్తి తగ్గిపోయిందని, తమ సమస్యలను పరిష్కరించుకోవడానికి, చట్టాలను రూపొందించుకోవడానికి రాష్ట్ర హోదా అవసరమని డిమాండ్ చేస్తున్నారు.

• యువతలో నిరుద్యోగం (Unemployment) అధికంగా ఉంది. స్థానిక ఉద్యోగాల్లో డొమిసైల్ (Domicile) ఆధారంగా పూర్తిస్థాయి రక్షణ లేకపోవడం, ప్రభుత్వం నుంచి సరైన నియామక విధానాలు రూపొందించకపోవడం అసంతృప్తికి దారితీసింది.

• కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా మారిన తర్వాత లేహ్, కార్గిల్ అటానమస్ హిల్ డెవలప్‌మెంట్ కౌన్సిల్స్ (LAHDCs) అధికారాలు తగ్గిపోయాయని, కేంద్ర ప్రభుత్వం నామినేట్ చేసిన అధికారులు స్థానిక పాలనలో ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారని ఆరోపణలు ఉన్నాయి.

ఎలాంటి చర్యలు చేపట్టాలి?

లద్ధాఖ్ ప్రజల సమస్యలకు శాశ్వత పరిష్కారం దొరకడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం, స్థానిక నాయకుల మధ్య నమ్మకాన్ని పునరుద్ధరించడం చాలా ముఖ్యమని కొందరు భావిస్తున్నారు.

ఆరో షెడ్యూల్ అమలు

లద్ధాఖ్ డిమాండ్ చేసిన విధంగా ఆరో షెడ్యూల్‌ను అమలు చేయడం లేదా దానికి సమానమైన ప్రత్యేక రాజ్యాంగ రక్షణను (ఉదాహరణకు, ఆర్టికల్ 371 తరహాలో) రూపొందించడం. ఇది భూమి, వనరులు, సాంస్కృతిక అంశాలపై స్థానిక కౌన్సిల్స్‌కు చట్టబద్ధమైన అధికారాన్నిస్తుంది. రాష్ట్ర హోదా డిమాండ్‌పై పారదర్శకమైన చర్చలు ప్రారంభించాలని కొందరు చెబుతున్నారు.

స్థానిక సాధికారత

అటానమస్ హిల్ కౌన్సిల్స్‌కు శాసనపరమైన, ఆర్థికపరమైన అధికారాలను పెంచాలి. తద్వారా స్థానిక ప్రజల భాగస్వామ్యం పెరిగి అభివృద్ధి నిర్ణయాలు వారి అవసరాలకు అనుగుణంగా ఉంటాయి. స్థానికుల కోసం ఉద్యోగాలను రిజర్వ్ చేయడంతోపాటు, లద్ధాఖ్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేసి నియామక ప్రక్రియను వేగవంతం చేయాలి.

సుస్థిర అభివృద్ధి

భారీ ప్రాజెక్టులను చేపట్టే ముందు పర్యావరణ ప్రభావ అంచనా (Environmental Impact Assessment)ను పారదర్శకంగా, స్థానిక ప్రజల భాగస్వామ్యంతో నిర్వహించాలి. పర్యావరణ వ్యవస్థను దృష్టిలో ఉంచుకుని పర్యాటక రంగంలో పరిమితులను విధించడం, స్థానికులను ప్రోత్సహించే పర్యావరణ పర్యాటక (Ecotourism) విధానాలను అమలు చేయాలి.

వాణిజ్యం పరంగా ఎలాంటి అవకాశాలున్నాయి?

చివరగా..

లద్ధాఖ్ సమస్యల పరిష్కారం కేవలం పాలనాపరమైన చర్యలతోనే సాధ్యం కాదు. స్థానిక ప్రజల అభీష్టాన్ని గౌరవించి, వారి ప్రత్యేక సంస్కృతిని, సున్నితమైన పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించే విధంగా సుస్థిర అభివృద్ధి నమూనాను (Sustainable Development Model) రూపొందించడం ద్వారానే ఈ ప్రాంతంలో శాంతి, పురోగతి సాధ్యమవుతాయి.

ఇదీ చదవండి: అప్పు చేసి పప్పుకూడు!