లద్ధాఖ్‌లో కొంతకాలంగా జరుగుతున్న పరిణామాలు దేశవ్యాప్తంగా అందరి దృష్టిని ఆకర్షిస్తున్నాయి. 2019లో జమ్మూ కశ్మీర్ రాష్ట్రం నుంచి లద్ధాఖ్‌ను వేరు చేసి కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా (Union Territory - UT) ఏర్పాటు చేసిన తర్వాత అక్కడి ప్రజల్లో ఆందోళనలు పెరిగాయి. ఇటీవల జరిగిన హింసాత్మక నిరసనలు, ఆందోళనకారులు, పోలీసుల మధ్య ఘర్షణలు ఈ ప్రాంతంలోని అసంతృప్తి తీవ్రతను సూచిస్తున్నాయి.ఇటీవల పరిణామాలులద్ధాఖ్‌లోని లేహ్ అపెక్స్ బాడీ (LAB), కార్గిల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ (KDA) వంటి పౌర సమాజ సంస్థల ఆధ్వర్యంలో నిరసనలు జరుగుతున్నాయని అంచనాలు వ్యక్తం అవుతున్నాయి. ప్రముఖ పర్యావరణవేత్త సోనమ్ వాంగ్‌చుక్ నాయకత్వంలో కూడా నిరసనలు ఉధృతమయ్యాయి.నిరసనలకు కారణాలేమిటి?లద్ధాఖ్‌కు రాష్ట్ర హోదా ఇవ్వాలని, రాజ్యాంగంలోని ఆరో షెడ్యూల్ (Sixth Schedule) కింద రక్షణ కల్పించాలని డిమాండ్ చేస్తూ భారీ ప్రదర్శనలు జరిగాయి. ఈ నిరసనలు హింసాత్మకంగా మారడంతో పోలీసు కాల్పులు జరిగాయి. ఇందులో కొందరు మరణించారు. ఆందోళనకారులపై ప్రభుత్వం తీసుకుంటున్న చర్యలు (సోనమ్ వాంగ్‌చుక్ వంటి వారిని అరెస్ట్ చేయడం వంటివి) లద్ధాఖ్‌లో ఉద్రిక్తతను పెంచాయి. కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా మారిన తర్వాత శాసనసభ (Legislature) లేకపోవడం, స్థానిక పాలనపై లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్ (LG) ఆధ్వర్యంలోని అధికారుల నియంత్రణ పెరగడం పట్ల స్థానిక ప్రజలు అసంతృప్తితో ఉన్నారు.రాజ్యాంగ రక్షణ లేదనే వాదనలులద్ధాఖ్ జనాభాలో 97% పైగా గిరిజనులే (Tribal Population). ఆర్టికల్ 370 రద్దు తర్వాత బయటి వ్యక్తులు ఇక్కడ భూమిని కొనుగోలు చేస్తారనే భయం స్థానికుల్లో ఉంది. లద్ధాఖ్‌ను ఆరో షెడ్యూల్‌లో చేర్చాలని వారు డిమాండ్ చేస్తున్నారు. ఇది వారికి భూమి వినియోగం, వనరుల నిర్వహణ, సాంప్రదాయ చట్టాలపై నియంత్రణను ఇచ్చేందుకు అటానమస్ డిస్ట్రిక్ట్‌ కౌన్సిల్స్‌కు (Autonomous District Councils - ADCs) అధికారం కల్పిస్తుంది. తద్వారా పర్యావరణాన్ని, సాంస్కృతిక గుర్తింపును పరిరక్షించవచ్చు.ప్రభుత్వం ప్రతిపాదించిన మెగా సోలార్ పార్కులు, సొరంగాల నిర్మాణం (tunnels), విస్తృతమైన రహదారులు వంటి పెద్ద పారిశ్రామిక ప్రాజెక్టుల వల్ల లద్ధాఖ్ సున్నితమైన పర్యావరణ వ్యవస్థకు, మంచు పర్వతాలకు నష్టం జరుగుతుందని ప్రజలు భయపడుతున్నారు.శాసనసభ లేకపోవడం వల్ల స్థానిక రాజకీయ శక్తి తగ్గిపోయిందని, తమ సమస్యలను పరిష్కరించుకోవడానికి, చట్టాలను రూపొందించుకోవడానికి రాష్ట్ర హోదా అవసరమని డిమాండ్ చేస్తున్నారు.యువతలో నిరుద్యోగం (Unemployment) అధికంగా ఉంది. స్థానిక ఉద్యోగాల్లో డొమిసైల్ (Domicile) ఆధారంగా పూర్తిస్థాయి రక్షణ లేకపోవడం, ప్రభుత్వం నుంచి సరైన నియామక విధానాలు రూపొందించకపోవడం అసంతృప్తికి దారితీసింది.కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా మారిన తర్వాత లేహ్, కార్గిల్ అటానమస్ హిల్ డెవలప్‌మెంట్ కౌన్సిల్స్ (LAHDCs) అధికారాలు తగ్గిపోయాయని, కేంద్ర ప్రభుత్వం నామినేట్ చేసిన అధికారులు స్థానిక పాలనలో ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నారని ఆరోపణలు ఉన్నాయి.ఎలాంటి చర్యలు చేపట్టాలి?లద్ధాఖ్ ప్రజల సమస్యలకు శాశ్వత పరిష్కారం దొరకడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం, స్థానిక నాయకుల మధ్య నమ్మకాన్ని పునరుద్ధరించడం చాలా ముఖ్యమని కొందరు భావిస్తున్నారు.ఆరో షెడ్యూల్ అమలులద్ధాఖ్ డిమాండ్ చేసిన విధంగా ఆరో షెడ్యూల్‌ను అమలు చేయడం లేదా దానికి సమానమైన ప్రత్యేక రాజ్యాంగ రక్షణను (ఉదాహరణకు, ఆర్టికల్ 371 తరహాలో) రూపొందించడం. ఇది భూమి, వనరులు, సాంస్కృతిక అంశాలపై స్థానిక కౌన్సిల్స్‌కు చట్టబద్ధమైన అధికారాన్నిస్తుంది. రాష్ట్ర హోదా డిమాండ్‌పై పారదర్శకమైన చర్చలు ప్రారంభించాలని కొందరు చెబుతున్నారు.స్థానిక సాధికారతఅటానమస్ హిల్ కౌన్సిల్స్‌కు శాసనపరమైన, ఆర్థికపరమైన అధికారాలను పెంచాలి. తద్వారా స్థానిక ప్రజల భాగస్వామ్యం పెరిగి అభివృద్ధి నిర్ణయాలు వారి అవసరాలకు అనుగుణంగా ఉంటాయి. స్థానికుల కోసం ఉద్యోగాలను రిజర్వ్ చేయడంతోపాటు, లద్ధాఖ్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేసి నియామక ప్రక్రియను వేగవంతం చేయాలి.సుస్థిర అభివృద్ధిభారీ ప్రాజెక్టులను చేపట్టే ముందు పర్యావరణ ప్రభావ అంచనా (Environmental Impact Assessment)ను పారదర్శకంగా, స్థానిక ప్రజల భాగస్వామ్యంతో నిర్వహించాలి. పర్యావరణ వ్యవస్థను దృష్టిలో ఉంచుకుని పర్యాటక రంగంలో పరిమితులను విధించడం, స్థానికులను ప్రోత్సహించే పర్యావరణ పర్యాటక (Ecotourism) విధానాలను అమలు చేయాలి.వాణిజ్యం పరంగా ఎలాంటి అవకాశాలున్నాయి?రంగంవాణిజ్య అవకాశాలుపర్యాటకంసాహస పర్యాటకంలో భాగంగా ట్రెక్కింగ్, పర్వతారోహణ కీలకంగా ఉంది. బౌద్ధ ఆశ్రమాలు, సాంప్రదాయ ఉత్సవాలు ఉన్నాయి. దాంతో పర్యావరణ అనుకూల గెస్ట్‌హౌజ్‌లు వ్యాపారం సాగుతోంది.పునరుత్పాదక శక్తిలద్దాఖ్‌లో అధిక సూర్యరశ్మి ఉంటుంది. కాబట్టి భారీ సోలార్ పార్కులు, సోలార్ ప్యానెల్ తయారీ పరిశ్రమలకు అపారమైన అవకాశం ఉంది. కొన్ని ప్రాంతాలలో పవన విద్యుత్ ఉత్పత్తికి కూడా అవకాశం ఉంది.వ్యవసాయం, ఉద్యానవనంపండ్ల ప్రాసెసింగ్ యూనిట్లు (జామ్లు, జ్యూస్లు, నూనెలు)కు అవకాశం. బెర్రీల ప్రాసెసింగ్ ద్వారా జ్యూస్లు, నూనెలు తయారు చేయడం.చేనేత, హస్తకళలుప్రపంచంలోనే అత్యుత్తమ నాణ్యమైన పష్మినా ఉన్ని లద్దాఖ్ నుంచి లభిస్తుంది. పష్మినా ఉత్పత్తుల తయారీ, అంతర్జాతీయ ఎగుమతికి అవకాశం. బుద్ధ విగ్రహాలు, థాంకా పెయింటింగ్‌లు వంటి సాంప్రదాయ హస్తకళల మార్కెటింగ్ ప్రధానంగా ఉంది. చివరగా..లద్ధాఖ్ సమస్యల పరిష్కారం కేవలం పాలనాపరమైన చర్యలతోనే సాధ్యం కాదు. స్థానిక ప్రజల అభీష్టాన్ని గౌరవించి, వారి ప్రత్యేక సంస్కృతిని, సున్నితమైన పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించే విధంగా సుస్థిర అభివృద్ధి నమూనాను (Sustainable Development Model) రూపొందించడం ద్వారానే ఈ ప్రాంతంలో శాంతి, పురోగతి సాధ్యమవుతాయి.ఇదీ చదవండి: అప్పు చేసి పప్పుకూడు!


 అనంతపురం ఎడ్యుకేషన్‌ : త్రీఆర్స్‌ సర్వే ఫలితాలలు, విశ్లేషణ, 100 రోజుల రెమెడియేషన్‌ కార్యక్రమ ప్రణాళిక, సబ్జెక్ట్‌ వారీగా రెమెడియేషన్‌ కార్యక్రమంపై రాష్ట్ర అధికారులు...ఉప విద్యాశాఖ అధికారులు, మండల విద్యాశాఖ అధికారులు, ఏఎంఓ, స్కూల్‌ కాంప్లెక్స్‌ ప్రధానోపాధ్యాయులు, సీఆర్పీలు, ప్రాథమిక పాఠశాలల ప్రధానోపాధ్యాయులు, ఉపాధ్యాయులకు ఈ నెల 23, 24 తేదీల్లో టెలీ కాన్ఫరెన్స్‌ నిర్వహిస్తారని జిల్లా విద్యాశాఖ అధికారి పగడాల లక్ష్మీనారాయణ ఓ ప్రకటనలో తెలిపారు.
 
 23న మధ్యాహ్నం 2 నుంచి సాయంత్రం 5.30 గంటల వరకు పాఠశాలలో 1 నుంచి 5 తరగతులు బోధించే ఉపాధ్యాయుల్లో సగం మంది హాజరుకావాలని డీఈఓ సూచించారు. 24న మధ్యాహ్నం 2 నుంచి సాయంత్రం 5.30 గంటల వరకు 1 నుంచి 5 తరగతులు బోధించే ఉపాధ్యాయుల్లో మిగతా సగం మంది పాల్గొనాలని కోరారు. 28వ తేదీ నుంచి ప్రారంభమయ్యే రెమెడియల్‌ టీచింగ్‌ కార్యక్రమ అమలుపై జిల్లా అధికారులు, సబ్జెక్టు ఉపాధ్యాయులతో 27న టెలీ కాన్ఫరెన్స్‌ ఉంటుందని పేర్కొన్నారు. 


 - సర్వశిక్షా అభియాన్‌లో పథకాలన్నీ రద్దు
 - మిగిలింది కేజీబీవీల నిర్వహణే
 - బాలిక విద్యాభివృద్ధికి మంగళం
 - ఉపాధ్యాయులకు శిక్షణ లేదు
 - రెండేళ్ల నుంచి ప్రహరీ లేదు.. అదనపు గదుల్లేవ్
 సాక్షి, కరీంనగర్ : ఎన్నో లక్ష్యాలు.. మరెన్నో ప్రణాళికలతో ఎప్పుడూ బిజీబిజీగా ఉండే సర్వశిక్షా అభియాన్ అచేతనంగా మారింది. అధికారుల నిర్ణయాలతో సిబ్బందికి ప్రస్తుతం పని లేకుండాపోయింది. ఉపాధ్యాయులకు పాఠ్యాంశాలపై శిక్షణ.. విద్యాభివృద్ధికి ప్రణాళికలు.. విద్యార్థులకు ప్రోత్సాహకాలు.. సర్కారు స్కూళ్లలో మౌలిక వసతుల కల్పనే లక్ష్యంగా ఏర్పాటైన ఈ ప్రాజెక్టు.. ఇప్పుడు పేరుకే పరిమితమైంది. ఆశించిన ఫలితాలు కానరాకో..? అమలవుతున్నవి నిష్ర్పయోజన పథకాలు అనుకున్నాయో? తెలియదు గానీ.. కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ఇందులోని కీలక పథకాలన్నీ ఒక్కొక్కటిగా రద్దు చేస్తూ వస్తున్నాయి.
 
 సర్వశిక్షా అభియాన్ ఆధ్వర్యంలో గ తంలో ప్రతి విద్యాసంవత్సరం 13 నుంచి 19 వినూత్న కార్యక్రమాలు.. పథకాలు కొనసాగాయి. ప్రస్తుతం కస్తూరిబా గాంధీ బాలికల విద్యాలయాలు (కేజీబీవీలు) మాత్రమే మిగిలాయి. మూడేళ్లలో ఆరుకు పైగా కీలక పథకాలు రద్దయ్యాయి. దీంతో మిగిలిన సిబ్బంది సాధారణ పనులకే పరిమితమయ్యారు. ఇంకొందరు గత పథకాల ప్రగతిపై సమీక్ష .. గతంలో మిగిలిన పనుల పూర్తిపై దృష్టిపెట్టారు. మరోవైపు విద్యా సంవత్సరం ప్రారంభమైనప్పటి నుంచి ఇప్పటివరకు రూ.20 కోట్ల మేర నిధులు జిల్లాకు వచ్చాయి.
  
 పథకాల ప్రారంభమిలా..
 చదువుకు దూరమవుతున్న బాలికల్లో అక్షరాస్యత శాతాన్ని పెంచాల నే ఉద్దేశంతో 2003లో కేంద్రప్రభుత్వం బాలికల విద్యాభివృద్ధి (నేషనల్ ప్రోగ్రాం ఫర్ ఎడ్యుకేషన్ ఆఫ్ గర్ల్స్ ఎట్ ఎలిమెంటరీ లెవల్ (ఎన్‌పీఇజీఇఎల్)) పథకాన్ని ప్రవేశపెట్టింది. ఆర్థిక ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటూ.. ఇతర కారణాలతో చదువుకు దూరమవుతున్న విద్యార్థినుల్లో ఆత్మవిశ్వాసం పెం పొందించి.. తమ కాళ్లపై తాము నిలబడేలా 6, 7, 8 తరగతుల వారికి టైలరింగ్, మగ్గం పను లు, క్యాండిళ్లు.. చాక్‌పీస్.. న్యాప్‌కిన్ల తయారీ వంటి వృత్తి కోర్సుల్లో శిక్షణ ఇవ్వాల్సి ఉంటుం ది.
 
  
 వీరితోపాటు 3, 4 ,5 తరగతి విద్యార్థినులకు రెమిడియల్ తరగతులు నిర్వహించి.. చదువులో వెనకబడిన వారికి మెటీరియల్ ఇచ్చి చదవడం.. రాయడం నేర్పించాలి. ఇందుకోసం ఎనిమిది స్కూళ్లతో క్లస్టర్ స్కూల్‌ను ఏర్పాటు చేసి పథకాన్ని అమలు చేశారు. ఇలా జిల్లాలో 384 క్లస్టర్ స్కూళ్లు ఏర్పాటు చేశారు. ఇందులో 70వేల మంది బాలికలు ఈ పథకంతో లబ్ధిపొందారు. ఇలాంటి పథకాన్ని 2011-12 విద్యా సంవత్సరంలో రద్దు చేశారు.
      
 సమాజంలో లింగవివక్ష, మూఢనమ్మకాలు, బాలికల సంరక్షణపై అవగాహన కల్పించే ఉద్దేశంలో గతంలో బాలిక ‘చేతన’ పథకాన్ని అమలు చేశారు. పథకంలో భాగంగా.. ఉపాధ్యాయినులకు పైఅంశాల్లో శిక్షణ ఇచ్చి ప్రభుత్వ పాఠశాల విద్యార్థినులకు అవగాహన కల్పించారు. పథకంతో విద్యార్థినులు ఎంతోమందికి లబ్ధి చేకూరింది. గ్రామాల్లో లింగవివక్ష, మూఢ నమ్మకాలు కొంచెకొంచెం తగ్గుముఖం పట్టాయి. ఈ పథకానికి మూడే ళ్ల క్రితమే బ్రేక్ వేశారు.
      
 బోధించేందుకు సరిపడా ఉపాధ్యాయులు లేక పీఎస్, యూపీఎస్ స్కూళ్లు మూతబడుతుండడంతో ప్రభుత్వం సర్కారు పాఠశాలల్లో విద్యావాలంటీర్ల వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేసింది. తక్కువ వేతనాలతో ఉన్నత విద్యనభ్యసించిన వారిని ఎంపిక చేసి విద్యార్థులకు చదువు చెప్పించింది. ఇలా జిల్లాలో 1500పై చిలుకు మంది వీవీలుగా పనిచేశారు. ఈ వ్యవస్థను ప్రభుత్వం గతేడాది రద్దు చేసింది. దీంతో ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో పరిస్థితులు మళ్లీ మొదటికొచ్చాయి.
      
 జిల్లాలో ముఖ్యంగా మండల, గ్రామాల్లో నివసించే కుటుంబాలో తల్లీదండ్రులు కూలీ, వ్యవసాయ, ఇతర పనులకు వె ళ్తారు. ఆ సమయంలో ఇంట్లో చిన్న పిల్లల్ని జాగ్రత్తగా చూసుకునేందుకు అమ్మాయిలను కాప లా పెడతారు. దీంతో బడికి వెళ్లాల్సిన అమ్మాయి ఇంటికే పరిమితం అవుతుంది. ఈ విషయాన్ని గ్రహించిన ప్రభుత్వం గతం లో ‘పూర్వ ప్రాథమిక విద్య’కు శ్రీకారం చుట్టింది. నాలుగేళ్ల నుంచి ఐదేళ్ల వయస్సు ఉన్న చిన్న పిల్లల కోసం కేంద్రాలు ఏర్పాటు చేసింది. బడీడు వచ్చిన అమ్మాయిలు తన తమ్ముళ్లు, చెళ్లెళ్లను ఈ కేంద్రాల్లో విడిచి స్కూలుకు వెళ్లేవారు. అలాంటి కేంద్రాలకు ప్రభుత్వం మూడేళ్లక్రితమే తాళం వేసింది. దీంతో పరిస్థితి మొదటికొచ్చింది.
      
 పెవేట్ పాఠశాలలకు దీటుగా సర్కారు స్కూళ్లలో మెరుగైన, నాణ్యమైన విద్య అం దించాలనే ఉద్దేశంతో అభియాన్ ఏటా విద్యా సంవత్సరం పునఃప్రారంభ సమయంలో మూడు మండలాల పరిధిలోని ప్రభుత్వ ఉపాధ్యాయులకు బోధన మెలకువలపై ఆరురోజుల పాటు వృత్త్యంతర శిక్షణ ఇచ్చేవారు. ఈ శిక్షణతో ఉపాధ్యాయులు ఎంతగానో నేర్చుకుని తరగతి గదిలో విద్యార్థులకు బోధించే వారు. ఈ శిక్షణకు రెండేళ్లుగా పత్తా లేదు.
      
 ఇటు గ్రాంట్ల విషయంలోనూ ప్రభుత్వం చేతులెత్తేసింది. తరగతి గదిలో విద్యార్థులకు సులువుగా అర్థమయ్యే రీతిలో బోధించేలా గతంలో ప్రతి ఉపాధ్యాయుడికి రూ.500 చొప్పున.. స్కూల్‌కు రూ.2,500కు మించకుండా గ్రాంట్ ఇచ్చేది. దీనిని గత విద్యా సంవత్సరం నుంచి నిలిపివేసింది. జిల్లావ్యాప్తంగా ఉన్న స్కూల్ కాంప్లెక్స్‌లకు ఏటా రూ.27వేల చొప్పున గ్రాంట్ విడుదల చేసిన సర్వశిక్షా అభియాన్.. గత విద్యా సంవత్సరం నుంచి రూ.10 వేలకే పరిమితం చేసింది.  స్కూల్ కాంప్లెక్స్‌లకు నిధుల సమస్య తలెత్తుతోంది.
      
 పాఠశాలల్లో మౌలిక వసతుల కల్పనకూ ప్రాజెక్టు వెనకడుగు వేసింది. విద్యార్థులు ఎక్కువగా ఉండి.. తరగతి గదులు కొరతగా ఉన్న చోట అదనపు గదుల నిర్మాణం.. ప్రహరీ లేని పాఠశాలలకు ప్రహరీ నిర్మిం చాల్సి ఉండగా గత విద్యా సంవత్సరం ఒక్క అదనపు తరగతిగానీ.. ప్రహరీగానీ మంజూరుకాలేదు. ఈ విద్యా సంవత్సరం అదనంగా 220 అదనపు గదుల మంజూరయ్యాయి. ప్రహరీల ఊసు మాత్రం లేదు. అలాగే అంగవైకల్యం ఉన్న వారికి రెండేళ్ల నుంచి ట్రైసైకిళ్లు, వీల్‌చైర్ల మంజూరు కాలేదు. పాఠశాలల్లో విద్యార్థులకు స్వచ్ఛమైన తాగునీరందించే  ‘జలమణి’ యూనిట్ల మంజూరు రెండేళ్ల నుంచి లేదు