అల్పజీవి ఉపకారం

కథాసారం

‘చచ్చిపో – నీ వల్ల ఎవ్వరికీ ఉపకారం జరిగి ఉండకపోతే నువ్వెందుకూ? చచ్చిపో’ పిచ్చివాడు నవ్వాడు. వెంకట్రావు చెవుల్లో ఆ మాటలు 
మారుమ్రోగుతున్నాయి.

ఆఫీసు నుంచి బయటపడి రోడ్డు మీదికి మరలగానే వెంకట్రావు స్వేచ్ఛగా చేతులు దులుపుకున్నాడు. ఉదయాన్నుంచి తాను రాసిన కాగితాలు, తిన్న చీవాట్లు లెక్కకు మించిపోయినాయి. అనుదినమూ జరిగే విషయాలు అట్టే బాధ పెట్టవు. నిత్యం చచ్చేవాడికి ఏడిచేవాడెవడూ?
‘ఏం వెంకట్రావ్‌?’
ఎవరో పిలుస్తున్నారు. గిరుక్కున వెనక్కి తిరిగాడు. పూర్వ మిత్రుడు ఆచారి తనవైపే నడచి వస్తున్నాడు. తానూ, వాడూ పూర్వం గడిపిన చక్కటి రోజులూ, వాడి చేష్టలు, తనకనేక విధాల వాడు చేసిన ఉపకారాలు జ్ఞప్తికి వచ్చాయి.
‘ఎప్పుడొచ్చావురా?’
‘ఇప్పుడే బస్సు దిగాను’
వెంకట్రావుకి మంచి రోజులు కరువు. డబ్బు కరువు. స్నేహితులు కరువు– ఇప్పుడు మాటలూ కరువయ్యాయి.
‘హెల్తు ఆఫీసులో పని మీద వచ్చాను’
‘అహా.’
ఇద్దరూ మౌనంగా నడుస్తున్నారు. కాఫీ హోటలు దగ్గరకి వస్తున్న కొద్దీ వెంకట్రావు గుండెల్లో దడ ఎక్కువ కాసాగింది. ఆవేళ ఒకటో తారీఖు. జీతం తెచ్చుకుంటున్నాడు. ఆచారికి కాఫీ ఇచ్చుకోవాలి. వాడి చేత డబ్బులు ఇప్పిస్తే ఏం బాగుంటుంది? ఆచారి ఏమీ ప్రయత్నం లేకుండానే హోటల్లోకి దారి తీసాడు. వెంకట్రావు గుండెలు చేతుల్లో పెట్టుకుని వెనక నడిచాడు. 
ఇద్దరూ ఓ మూల కూర్చొన్నారు. సర్వర్‌ ‘ఏం కావాలి సార్‌’ అన్నాడు. ‘రెండు స్వీట్‌...’ ఆచారి నిస్సందేహంగా ఆర్డరు చేసేసరికి గతుక్కుమన్నాడు వెంకట్రావు. రెండు ఆర్లు పన్నెండణాలు.
‘ఒకటే తీసుకురా...’ అన్నాడు ఎంత తగ్గినా మంచిదేనని.
‘అదేమిటిరా? కాశీలో వదిలిపెట్టి వచ్చావేంటీ?’
‘ఆహా, స్వీటెందుకని’
సర్వరు తెల్లబోయి చూసి, వెళ్ళి రెండు స్వీట్లు తెచ్చాడు. వెంకట్రావు కాలుతున్న ఇనుములాగ నోట్లో పెట్టుకున్నాడు. స్వీట్‌ ఆరణాలు, హాట్‌ ఓ పావలా, కాఫీ వెధవది... స్పెషలు హోటలు– ఎనిమిదణాలు. రెండూం పావలా. వెంకట్రావు జేబులోని డబ్బువేపు చూసుకున్నాడు. ఒక్క రూపాయి తగ్గినా రుక్మిణమ్మ చేసే రాద్ధాంతమూ, గోలా చెవిలో మారుమ్రోగ సాగాయి. పోనీ ఆచారిని బిల్లు పే చెయ్యనిస్తే? ‘ఛా’ తనకెన్నిసార్లు ఇచ్చుకోలేదు కాఫీ? ఎలా లేదన్నా ఆచారి చేస్తున్న అయ్యవారి ఉద్యోగం కన్నా ఎక్కువ ఉద్యోగమే చేస్తున్నాడు.
బూంది... కాఫీ... సర్వరు ఇచ్చిన బిల్లూ తీసుకున్నాడు వెంకట్రావు. ఇంతసేపూ ఏం మాట్లాడుతున్నాడో తనకి తెలీదు. ఆచారి బిల్లు తీసుకునే ప్రయత్నం కూడా చెయ్యలేదు.
వెంకట్రావు బిల్లు ఇచ్చుకుని బయటకి నడిచాడు. వెనకాలే ఆచారి రెండు కిళ్ళీలు కొని, ఒకటి వెంకట్రావుకిచ్చాడు.
‘మరి నే వెళ్తానూ’ అన్నాడు ఆచారి. 
వెంకట్రావుకి తన పరువు ప్రతిష్టలు త్రాసులో ఉన్నట్లు కనిపించాయి. ఆలోచించకుండా ‘రాత్రికి ఇంటికి వచ్చేయ్‌’ అన్నాడు.
‘చెప్పలేన్రా, మూడొంతులు వస్తాన్లే’
ఆచారి అటువైపు నడిచాడు. వెంకట్రావు ఇంటివైపు నడిచాడు. 
∙∙ 
గుమ్మం ఎక్కి, తలుపు తోసుకుని వెంకట్రావు గదిలోకి వెళ్ళాడు. చొక్కా తీసి కొయ్యపాగాకి తగిలించాడు.  రుక్మిణమ్మ ‘ఏం ఆలస్యం అయింది?’ అన్నది.
‘చిన్న పని ఉండి ఆలస్యం అయిందిలే’
అతని జేబు తడుముతున్న రుక్మిణమ్మ ఒకసారి డబ్బంతా లెక్కచూసి, ‘డబ్బు తక్కువుందేం?’ అంది. ‘కొంచెం ఖర్చు చేసాను’ దోషిలా అన్నాడు వెంకట్రావు.
‘ఎందుకనీ?’
‘స్నేహితుడొచ్చాడులేవే’
‘ఇలా తగలేస్తారని తెలిసే నేను గోల పెడుతూంటాను. హయ్యో? ఎంత దుబారా? ఎవడో వస్తే మూడు రూపాయల ఖర్చా?’
‘రెండుంపావలాయే’
అంతటితో ఆ పతివ్రత శాంతించినందుకు సంతోషించాడు. తరువాత విషయం ఇంకా భయపెడుతూనే ఉంది. నెమ్మదిగా, ‘రాత్రికి వాడిని భోజనానికి రమ్మన్నాను’ అన్నాడు.
‘ఎవరినీ?’
‘నా స్నేహితుడ్నే’
‘ఇక్కడ సేవ చేసేందుకో మనిషుందని, అడ్డమైన వాళ్ళనీ నా పీకలమీదకి తెచ్చి ఎక్కిస్తే నేనేమీ చెయ్యలేను’ అంది.
‘అదికాదే, వాడు నాకు చాలా...’
‘వీల్లేదంటే వీల్లేదు’ రూలింగు ఇచ్చేసింది.
వెంకట్రావుకి కోపం రాదు. వచ్చినా లాభం లేదనే విషయం తెలుసు. రుక్మిణిని బతిమాలసాగాడు. ఇంకెప్పుడూ ఎవర్నీ ముందరగా తన అనుమతి తీసుకోకుండా భోజనానికి పిలవనని వెంకట్రావు దగ్గర మాట తీసుకుని, రాత్రి మిత్రుడిని పిలిచినందుకు క్షమించింది.
∙∙ 
వీధి అరుగుమీద కూర్చొని వచ్చేపోయేవాళ్ళని చూస్తున్నాడు వెంకట్రావు. ఎవడో పిచ్చివాడల్లే ఉన్నాడు. వీధంతా ధూళిచేస్తూ వస్తున్నాడు. దారినపోతోన్న ప్రతీవాడి చెయ్యీ పట్టుకుని ఏదో అరుస్తూన్నాడు. ఒకడి చెయ్యి పట్టుకుని, ‘నువ్వు పుట్టినందువల్ల ఏం ఉపకారం జరిగింది?’ అని  అడిగాడు. చెయ్యి స్వంతదారు తెల్లబోయి చూస్తుంటే వికటంగా ఒక అట్టహాసం చేసి వాణ్ణి వదిలి మరో చెయ్యి తీసుకున్నాడు. వెంకట్రావు భయపడ్డాడు తన జోలికి వస్తాడని. లేవబోయాడు. అయినా పిచ్చివాడు గభీమని వచ్చి చెయ్యి పట్టుకున్నాడు. ‘నువ్వు పుట్టినందువల్ల లోకానికి ఏం ఉపకారం జరిగింది?’ అని అరిచాడు.
వెంకట్రావు ఇంతసేపూ పిచ్చివాడికి భయపడ్డాడు కాని, ఏదో శాంతితో వెలుగుతూన్న వాడి కళ్ళని చూశాక, అతని ప్రశ్న వెయ్యి రెట్ల బలంతో భయపెట్టసాగింది.
‘చచ్చిపో – నీ వల్ల ఎవ్వరికీ ఉపకారం జరిగి ఉండకపోతే నువ్వెందుకూ? చచ్చిపో’ పిచ్చివాడు నవ్వాడు. వెంకట్రావు చెవుల్లో ఆ మాటలు మారుమ్రోగుతున్నాయి. పిచ్చివాడు వెళ్ళిపోతున్నాడు.
వెంకట్రావ్‌ కూర్చున్న చోటునుంచి లేవలేకపోయాడు. తాను ఎవరికి ఉపకారం చేశాడు? 
ఎనిమిదయింది. ఆచారి జాడలేదు. అప్పుడే రుక్మిణికి కోపం రాసాగింది. వేగంగా ఆచారి వస్తే బాగుండుననుకున్నాడు.
ఎనిమిదిన్నర, తొమ్మిది. ఆచారి రాలేదు.
ఈ మాత్రం దానికి నన్ను చంపేరు. స్నేహితుడు వస్తానని ఎందుకు చెప్పాడు? రుక్మిణి మొగుణ్ణీ, మిత్రుణ్ణీ తిట్టి భోజనం చేసింది. కోపంలో వెంకట్రావుకి అన్నం పెట్టడం మరిచిపోయింది.
∙∙ 
వీధి అరుగుమీద పడుకున్న వెంకట్రావు అర్ధరాత్రి లేచాడు. వెన్నెల విరివిగా కాస్తోంది. ఆ నిశ్శబ్ద వాతావరణంలో అతనికి సాయంత్రం నించీ జరిగినదంతా జ్ఞాపకం వచ్చింది. నువ్వు పుట్టడం వల్ల లోకానికి ఏం ఉపకారం జరిగింది?
చిన్నప్పుడు వారాలు చేసుకుని చదివి స్కూల్‌ ఫైనల్‌ పాసయ్యాడు. తరువాత గుమాస్తాగా చేరాడు. నాటినుంచి నేటివరకూ అదే ఉద్యోగం. వచ్చిన కాగితానికల్లా నంబరు వెయ్యడం, అది ఎవరికి చెందాలో వాళ్ళకి పంపడం, వెళ్ళాల్సిన కాగితాలకి పోస్టేజి సరిగ్గా అతికించి చిరునామా వ్రాసి పంపడం.
ఇందులో ఏం ఉపకారం జరిగింది? గృహస్థుడుగానైనా తానెవరికైనా ఉపకారం చేశాడా? ఈ గయ్యాళి భార్యతో ఎవ్వరికీ ఓ పూట అన్నం పెట్టడానికైనా తనకి స్వతంత్రం లేదు. తనవల్ల ప్రయోజనం లేదు లోకానికి. పిచ్చివాడు చెప్పాడు. తను చచ్చిపోవాలి. వాడు పిచ్చివాడు కాదు, మహాజ్ఞాని.
మరణం ద్వారా పొందబోయే సుఖాలు వెంకట్రావు కళ్ళకి కనబడసాగాయి. తప్పు కాగితాలు పంపినందుకు గుమాస్తాలు తిట్టరు. అర్ధమృతుడిగా ఈ జీవితం గడపనక్కరలేదు.
వెంకట్రావు లేచాడు. ఎలా చచ్చిపోవాలనే సమస్య ముఖ్యమైనది కాదు. ఊరుబయట నుయ్యి ఉంది. చావుల నుయ్యి. తొందరగా నడవసాగాడు. ఈ కష్టాలకీ, ఈ జీవితానికీ, ఈనాటితో స్వస్తి. నుయ్యి కనిపిస్తోంది వెన్నెట్లో. తనకోసమే అది అక్కడ ఉన్నట్లు కనిపిస్తోంది. నవ్వుదామనుకున్నాడు. నవ్వలేకపోయాడు. కాళ్ళు నెమ్మదిగా అడుగువెయ్యడం ప్రారంభించాయ్‌.
హఠాత్తుగా ఆ ప్రశాంతతని చీల్చుకుంటూ ఓ వికటాట్టహాసం వినిపించింది. భూత ప్రేత పిశాచ...
ఎవరూ కాదు. పిచ్చివాడు. నూతి పక్కనించి నడిచివచ్చి వెంకట్రావు చెయ్యి పట్టుకుని, ‘ఎందుకొచ్చావ్‌?’ అన్నాడు. ‘చచ్చిపోడానికి.’
నిశ్చింతగా చెప్పాడు వెంకట్రావు, నేను ఎవరికీ ఉపకారం చెయ్యలేదు అని. ఈసారి నవ్వాడు పిచ్చివాడు. మూర్ఖుడివి అని అరిచాడు. వెంకట్రావ్‌ తెల్లబోయాడు. ‘నువ్వు చావద్దు, పో’ అన్నాడు. వెంకట్రావుకి కొండంత ధైర్యం వచ్చింది.
‘కాదు నువ్వే చెప్పావు చావమని.’
‘లేదు. నువ్వు ఉపకారం చేశావు. నీవల్ల ప్రపంచానికి గొప్ప ప్రమాదం తప్పించబడింది’ అన్నాడు పిచ్చివాడు.
‘నావల్లనా? ఉపకారమా?’ అన్నాడు.
‘నీ భార్య గయ్యాళి కదూ. ఆమెని పెళ్ళాడి ఓ మనిషిని రక్షించావు. ఆ బాధలన్నీ వాడికి బదులు నువ్వు అనుభవిస్తున్నావ్‌. ఇంతకన్నా ఉపకారం ఏముంది?’ అన్నాడు పిచ్చివాడు.
వెంకట్రావు ఇక ముందడుగు వెయ్యలేకపోయాడు. వెనుదిరిగి వేగంగా నడవసాగాడు. తనవల్ల లోకానికి ప్రయోజనం ఉంది. పరుగు... వేగం... మహావేగం.
మర్నాడు ఉదయం వెంకట్రావుకి పెద్ద జ్వరం వచ్చింది. అలా జబ్బు పడ్డందుకు రుక్మిణి అతణ్ణి చెడతిట్టి పోసింది.

ఇచ్ఛాపురపు జగన్నాథరావు (1931–2017) కథ ‘పరిమళించిన నిర్గంధ కుసుమం’కు ఇది సంక్షిప్త రూపం. జగన్నాథరావు విశాఖపట్నంలో జన్మించారు. ఎక్సైజ్‌ శాఖలో పని చేశారు. ఆయన రచనలు 13 సంపుటాలుగా వెలువడినాయి. వానజల్లు, చేదు కూడా ఒక రుచే, ఎదురద్దాలు ఆయన కథా సంపుటాల్లో కొన్ని. ఎక్కువగా సంభాషణల పద్ధతిలో ఈయన కథలు రాస్తారు.