కన్నుల పండుగగా... ‘కళా మహోత్సవం’

భారత రాష్ట్రపతి శీతాకాలపు విడిది అయిన సికింద్రాబాద్‌లోని బొల్లారమ్ ప్రాంతంలో నెలకొన్న ‘రాష్ట్రపతి నిలయం’ కొద్ది రోజులుగా నిత్యం వేలాది సందర్శకులతో సందడిగా మారింది. భారత రాష్ట్రపతి ద్రౌపదీ ముర్ము చేతుల మీదుగా ఈ నవంబర్ 21న ప్రారంభమై వారం రోజులుగా జరుగుతున్న ‘భారతీయ కళా మహోత్సవం-2025’ అందుకు కారణం. దేశంలోని వివిధ రాష్ట్రాల వైవిధ్యభరితమైన సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని ప్రజల ముందుంచడమే లక్ష్యంగా కేంద్ర సాంస్కృతిక శాఖ, జౌళి శాఖ, పర్యాటక శాఖలతో కలసి ‘రాష్ట్రపతి నిలయం’ ఈ మహోత్సవం నిర్వహిస్తోంది. 

వరుసగా రెండో ఏడాది జరుగుతున్న ఈ ఉత్సవ సందర్శకుల సంఖ్య తొలి ఏడు రోజుల్లోనే లక్ష దాటడం విశేషం. రోజూ ఉదయం 10 గంటల నుంచి రాత్రి 8 గంటల వరకు, ప్రజలందరికీ ఉచితంగా ప్రవేశం కల్పించే ఈ సాంస్కృతిక, సాహిత్య, చేతివృత్తుల ఉత్సవం నవంబర్ ౩౦న ముగియనుంది. వారాంతంలో సందర్శకుల సంఖ్య మరింత పెరిగే అవకాశం ఉందని అధికారులు అంచనా వేస్తున్నారు.

 పశ్చిమావనిపై ఈసారి ఫోకస్ లైట్!
“గత ఏడాది దసరా సమయంలో ఇక్కడే భారతీయ కళా మహోత్సవం జరిపాం. అప్పట్లో ఈశాన్య భారత, దక్షిణాది రాష్ట్రాల సంస్కృతి, కళారూపాలు, చేతివృత్తుల వారిపై దృష్టి పెట్టాం. ఈ రెండో ఏడాది ఉత్సవంలో ఇప్పుడు ప్రత్యేకంగా పశ్చిమ భారతావనిపై ఫోకస్ పెట్టాం. గుజరాత్, మహారాష్ట్ర, రాజస్థాన్, గోవా రాష్ట్రాలు, డయ్యూ – డామన్, దాద్రా అండ్ నగర్ హవేలీ కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల నుంచి పెద్ద సంఖ్యలో వచ్చిన కళాకారులు, చేతివృత్తి నిపుణులు ఇందులో పాల్గొంటున్నారు. ప్రజల ముందు ప్రత్యక్షంగా తమ ప్రతిభా ప్రదర్శన చేస్తున్నారు” అని సికింద్రాబాద్ ‘రాష్ట్రపతి నిలయం’ ఎస్టేట్ అధికారి డాక్టర్ కె. రజనీ ప్రియ వివరించారు. 

సందర్శకుల సంఖ్యలోనే కాదు... వివిధ రాష్ట్రాల ఉత్పత్తుల అమ్మకాలలోనూ తాజా మహోత్సవం అంతే జోరుగా సాగుతోంది. గుజరాత్‌కు చెందిన ప్రసిద్ధ కచ్ బంధనీ దుస్తులు, రాజస్థాన్ నుంచి కోటా దోరియా చీరలు, మహారాష్ట్రలోని పైఠానీ చీరలు, గోవాలో ప్రసిద్ధమైన కుంబీ చీరలు, చేతితో చేసే కొల్హాపురీ చెప్పులు ఈ ఉత్సవంలో ప్రత్యేకించి ఆకట్టుకుంటున్నాయి. ఉత్సవంలో భాగంగా ప్రదర్శనకు పెట్టిన ఈ రాష్ట్రాల జౌళి, హస్తకళల దుకాణాల్లో శుక్రవారం నాటికే దాదాపు రూ.2 కోట్ల విలువైన అమ్మకాలు జరిగినట్టు ‘రాష్ట్రపతి నిలయం’ అధికారులు తెలిపారు. “కుట్లు, అల్లికలు, సంప్రదాయ చేనేత, హస్తకళలపై ప్రజల ఆసక్తికి ఇది నిదర్శనం. ముఖ్యంగా మధ్య దళారులు ఎవరూ లేకుండా చేతివృత్తి నిపుణులు నేరుగా తమ ఉత్పత్తులను వినియోగదారులకు చేరవేయడానికి ఇది పెద్ద వేదిక. వివిధ చేనేత, హస్తకళాకృతులను అక్కడికక్కడ తయారు చేసి, చూపించే స్టాల్ కూడా ఉంది. ఇది ఓ అరుదైన ఉత్సవం అంటున్నది అందుకే” అని కేంద్ర జౌళి శాఖ రీజినల్ హెడ్ (ఆంధ్ర, తెలంగాణ, కర్ణాటక) డాక్టర్ అరుణ్ కుమార్ వ్యాఖ్యానించారు.

అవార్డు విజేతలతో... అపూర్వ కళాప్రదర్శనలు!
ఈసారి ఇప్పటి వరకు ఈ మహోత్సవంలో భాగంగా పశ్చిమ భారతావనిలోని వివిధ ప్రాంతాలకు చెందిన 298 కళాకారులతో 29 జానపద ప్రదర్శనలు జరిగాయి. వాటిలో రాజస్థాన్‌కు చెందిన వాద్యపరికరాల ప్రదర్శనలైన మశక్ వాదన్, రావణ్ హత్థా, అలాగే బహురూపియా, కల్బేరియా నృత్యం, మయూర్ నృత్యం, భవాయి ఉన్నాయి. అలాగే, గోవా ప్రాంతానికి చెందిన ఘుమట్ వదన్, సమయి నృత్యం; గుజరాత్ నుంచి సిద్ధి ధమాల్, తల్వార్ రాస్, గర్భా నృత్యం; మహారాష్ట్రకు చెందిన ఢోల్ తాషా, లెజిమ్, పారంపరిక నృత్యమైన సోంగీ ముఖవటే, ప్రసిద్ధ లావణీ నృత్యం, మత్స్యకారుల కోలీ నృత్యం; దాద్రా – నగర్ హవేలీ, డామన్, డయ్యూలకు చెందిన భోవడా, తర్పా నృత్యం లాంటి అరుదైన కళాప్రదర్శనలు ఉన్నాయి. 

“ఇలా పశ్చిమ భారతీయ కళారూపాల్ని ఇక్కడి వారికి దగ్గర చేసే కల్చరల్ షోకు ‘పశ్చిమాలాప్’ అని పేరు పెట్టాం. భారతదేశంలోని విభిన్న సంస్కృతులు, కళలను పరస్పరం పరిచయం చేసి, మెరుగైన రీతిలో ఆదానప్రదానాలకు వీలు కల్పించడం దీని ఉద్దేశం. ఈ ఉత్సవంలో భారత ప్రభుత్వ ప్రతిష్ఠాత్మక ‘పద్మశ్రీ’ పురస్కార గ్రహీతలు, జాతీయ అవార్డు విజేతలు ఎందరో పాల్గొంటున్నారు. వారి ప్రతిభను జంటనగరాల ప్రేక్షకుల ముందు ప్రదర్శిస్తున్నారు” అని నాగ్‌పూర్‌లోని కేంద్ర కార్యాలయం నుంచి వచ్చిన ‘సౌత్ సెంట్రల్ జోన్ కల్చరల్ సెంటర్’ (ఎస్.సి.జెడ్.సి.సి) డైరెక్టర్ శ్రీమతి ఆస్థా ఎం. కార్లేకర్ ‘సాక్షి’కి వివరించారు.

ఢిల్లీ కన్నా హైదరాబాద్‌లోనే ఎక్కువ...
సంస్కృతి, కళలతో పాటు పశ్చిమ భారతావని రాష్ట్రాల సాహిత్యాన్ని సైతం పరిచయం చేసేందుకు ఈ మహోత్సవంలో ప్రత్యేక సాహిత్య కూడలిని ఏర్పాటు చేశారు. పుస్తక ప్రదర్శన, సాహిత్య అకాడెమీ అవార్డు గ్రహీతలతో చర్చలు ఏర్పాటుచేశారు. వినోదంతో పాటు విజ్ఞానం పంచుతున్నారు. అలాగే, పశ్చిమ భారతావనికి చెందిన ఆహార రుచులను ఇక్కడి వారికి పరిచయం చేసేందుకు ప్రత్యేక ఫుడ్ కోర్ట్‌లు ఏర్పాటు చేయడం విశేషం. ఇప్పటికే ఆ పశ్చిమ భారతావని రాష్ట్రాల ఆహార దుకాణాల్లో అమ్మకాలు రూ.27 లక్షలు దాటాయి. 

అక్కడికక్కడ ప్రత్యక్షంగా వంటకాల తయారీ విధానం చూపేలా లైవ్ కుకింగ్ ప్రదర్శనలు, అలాగే ప్రత్యేక భౌగోళిక సూచిక (జి.ఐ) గుర్తింపు పొందిన ఉత్పత్తుల విభాగం లాంటివి ఈ మహోత్సవంలో మరో ప్రత్యేక ఆకర్షణ. 

“ఇలా సంస్కృతి, సాహిత్యం, పర్యాటకం, ఆ యా రాష్ట్రాల ప్రత్యేక ఆహారం... అన్నింటినీ ఒకే చోట చేర్చడం ఈ మహోత్సవం విశిష్టత. ‘ఏక్ భారత్... శ్రేష్ఠ భారత్’ అనే ఆలోచనను ప్రోత్సహించేందుకు ఇలాంటి ఉత్సవాలు ఎంతో ఉపయుక్తం. గతంలో ఢిల్లీలో ఇలాంటి ఉత్సవాలు నాలుగు రోజుల పాటు నిర్వహించాం. కానీ, హైదరాబాద్‌లో ఎనిమిదేసి రోజుల పాటు చేయడం విశేషం” అని ఢిల్లీ నుంచి వచ్చిన భారత రక్షణ శాఖ ఉన్నతాధికారి - రాష్ట్రపతి సచివాలయపు అంతర్గత ఆర్థిక సలహాదారు (ఐ.ఎఫ్.ఏ) అయిన డాక్టర్ ఎస్. సునీష్ ‘సాక్షి’కి తెలిపారు.

ప్రవేశం... అందరికీ ఉచితం, సులభం! 
పిల్లలు ఉత్సాహంగా సెల్ఫీలు తీసుకొనేందుకు ఉద్దేశించిన సెల్ఫీ జోన్లు, పెద్దవాళ్ళు సులభంగా ప్రయాణించేలా ఈ-కార్ట్ వాహనాలు, అవసరమైనవారికి వీల్ చైర్లు, ఎక్కడికక్కడ మార్గదర్శకులు... ఇలా అన్ని రకాల ఏర్పాట్లతో సికింద్రాబాద్ రాష్ట్రపతి నిలయం ప్రస్తుతం నిత్యం కోలాహలంగా ఉంది. నవంబర్ ౩౦ వరకు జరిగే ఈ మహోత్సవానికి ప్రజలను ఉచితంగా అనుమతిస్తారు. చివరి రోజు వేడుకల్లో భాగంగా ప్రత్యేక కార్యక్రమాలు సైతం ఉండనున్నాయి. ఉత్సవానికి రాదలచిన సందర్శకులు రాష్ట్రపతి నిలయం అధికారిక పోర్టల్ ద్వారా ఆన్‌లైన్‌లో కానీ, ప్రచార సామగ్రిపైనున్న క్యూఆర్ కోడ్ ద్వారా కానీ నమోదు చేసుకొని రావచ్చు. అక్కడికక్కడ రాష్ట్రపతి నిలయం వద్ద నమోదు చేసుకొని కూడా ఈ భారతీయ కళా మహోత్సవాన్ని తిలకించే అవకాశం ఉంది.

అనేక విశేషాల నెలవు... రాష్ట్రపతి కొలువు!
గమనిస్తే... ఢిల్లీలోని ‘రాష్ట్రపతి భవన్’ కాకుండా సిమ్లా, డెహ్రాడూన్, సికింద్రాబాద్‌లలో మూడుచోట్ల ఈ ‘ప్రత్యేక రాష్ట్రపతి విడుదులు’ ఉంటాయి. ఎప్పుడో 1860లో నిజామ్ ప్రభువు కట్టగా, తర్వాత కాలంలో బ్రిటీష్ రెసిడెంట్‌ (బ్రిటీష్ ప్రభుత్వానికి ప్రతినిధిగా మొత్తం వ్యవహారాలు చూసే అధికారి)కు నివాసంగా మారి, 1948లో ఆపరేషన్ పోలో అనంతరం భారతదేశంలో నిజామ్ రాష్ట్ర విలీనం తర్వాత... ‘రాష్ట్రపతికి దక్షిణాది శీతాకాల విడిది’గా మారిన ఘనచరిత్ర ప్రస్తుతం కళా మహోత్సవం జరుగుతున్న ఈ నిలయానికి ఉంది. దాదాపు రెండున్నరేళ్ళ క్రితం 2023 నుంచి సికింద్రాబాద్ రాష్ట్రపతి నిలయాన్ని సామాన్య ప్రజలు సులభంగా దర్శించేందుకు తొలిసారిగా అందుబాటులోకి వచ్చింది. “రాష్ట్రపతి ద్రౌపదీ ముర్ము ప్రత్యేక శ్రద్ధతో ప్రతి శని, ఆదివారాల్లో ఇక్కడ ‘కళాసంధ్య’ పేరిట వైవిధ్యభరిత సాంస్కృతిక ప్రదర్శనలు కూడా నిర్వహిస్తున్నాం. త్వరలోనే ఓ యాంఫీ థియేటర్ కూడా రాష్ట్రపతి ప్రారంభించనున్నారు” అని ‘రాష్ట్రపతి నిలయం’లో ఏర్పాట్ల అధికారి ఒకరు తెలిపారు. 

తాజా కళా మహోత్సవంతో పాటు పనిలో పనిగా ఇలా ఎన్నో విశేషాలున్న రాష్ట్రపతి నిలయం భవనాన్నీ ఉచితంగా సందర్శించవచ్చు. అక్కడ బర్మా టేకుతో చేసిన దాదాపు 120 అడుగుల పొడవాటి జాతీయ పతాక ధ్వజాన్నీ, రాష్ట్రపతి బస చేసే గదులు, వంటశాల నుంచి రాష్ట్రపతి నిలయంలో భోజనశాలకు దారి తీసే ప్రత్యేక సొరంగ మార్గం, ఆ మార్గం నిండా గోడలపై అందంగా చిత్రీకరించిన చేర్యాల చిత్రకళాకృతులు, చింతగింజల పొడి – రంపపు పోట్టుతో చేసిన ముఖాకృతుల బొమ్మలు, మన రాష్ట్రపతులు గతంలో వాడిన కారు, గుర్రపుబగ్గీ, వచ్చిన అనేక విలువైన బహుమతులు, అందమైన గార్డెన్స్‌... ఇలా అన్నీ కాణీ ఖర్చు లేకుండా కళ్ళారా చూసి ఆనందించవచ్చు. అందుకు ఇదే మంచి తరుణం. మరింకెందుకు ఆలస్యం! ఛలో సికింద్రాబాద్ ‘రాష్ట్రపతి నిలయం’!!

- రెంటాల జ‌య‌దేవ‌