జ్ఞాపకం
  
  భోగిమంటలు, కొత్తబియ్యంతో పిండివంటలు ఒకనాటి తీపి జ్ఞాపకాలు. అలాగే సంక్రాంతి పూట వచ్చే హరిదాసులు... విప్రవినోదులు కూడా...
  
  నెల రోజుల ముందు నుంచే సంక్రాంతి సందళ్లు మొదలవుతాయి. ధనుర్మాసం అంటే పుష్యమాసం చలిగింతల్ని వెంట తెస్తుంది. గుమ్మాల ముందు సూర్యోదయానికి పోటీగా రంగవల్లులు ఉదయిస్తాయి. ముగ్గుల్లో గొబ్బిళ్లు. వాటికి పూలపూల అలంకరణ. ముగ్గుల వేదిక మీద చిందులేస్తూ సాతాని జియ్యరు అక్షయపాత్రలో దోసెడు బియ్యం పడగానే నోటి నిండా దీవిస్తూ కృష్ణార్పణం అంటూ మరో వేదిక పైకి కదుల్తాడు. రంగురంగుల బొంతలు కప్పుకుని, కొమ్ముల్నించి గిట్టల దాకా అలంకరించుకున్న బసవన్నతో అయ్యగారికి అమ్మగారికి దండాలు పెట్టిస్తాడు గంగిరెద్దు దాసరి. అన్నిటికీ వినయంగా బసవన్నతో తల ఊపిస్తాడు. ‘గంగిరెద్దులా తలూపడం’ తెలుగునాట ఒక పోలిక అయింది. నిలువంతా కదిలిస్తూ గంటల్ని మువ్వల్ని లయాత్మకంగా వినిపించడమే కాదు కొన్ని వినోదాలు కూడ ప్రదర్శిస్తుందది. పాతగొడుగు ధరించి, ఢక్కా వాయిస్తూ అంబని పలికిస్తూ ఇంటి వారికి భవిష్యవాణి వినిపిస్తాడు బుడబుడక్కలసామి. కాసులు, బియ్యాలతో పాటు పాత వస్త్రాల కోసం నస పెట్టడం ఈ సామి ప్రత్యేకత. కొత్తధాన్యాలు లోగిళ్లకు వచ్చి గాదెలు పచ్చపచ్చగా ఉండే తరుణం కాబట్టి ఇంటి వారెవరూ లేదు పొమ్మనరు. ఏరువాక నుంచి సంకురాత్రి దాకా అలిసిపోయిన జానపదులకు, వారి శ్రమలో పాలుపుంచుకునే పశువులకు యిది ఆటవిడుపు.
  
  నీళ్లు నింపిన కడవమూతిలో కత్తి గుచ్చి దాన్ని ఒక కావిడికి కట్టి ఊరంతా ఊరేగిస్తారు. వీళ్లు మాసాబత్తినవాళ్లు. అయిదారుగురు ముఠా రౌద్రరూపాలుగా రంగులు వేసుకుని డప్పులు వాయిస్తూ ఊరి వీధిలో ఊరేగుతారు. నీళ్లలో కత్తి గుచ్చారని ముక్కున వేలేసుకు మరీ వినోదిస్తారు. ముందు ప్రదర్శిస్తారు. తరువాత తిరిపానికి వస్తారు. చిన్న సంచికట్టుతో గుండు పిలక విబూదిబొట్టుతో గడపలో తిష్టవేసి తన విద్యలతో అందర్నీ మంత్రముగ్ధుణ్ణి చేస్తారు విప్రవినోదులు. కనికట్టు, హస్తలాఘవం లాంటి చిన్న చిన్న గారడీలను అలవోకగా అద్భుతంగా చూపి కానుకలు అందుకుంటారు విప్రవినోదులు. రకరకాల వేషధారణలతో వచ్చి హాస్యప్రధానమైన దృశ్యాలను చూపి వినోదం అందిస్తారు పగటి భాగవతులు. కొమ్మదాసరి గడపగడపా తిరగడు. ఒక ఎత్తై చెట్టుకొమ్మ మీద సుఖంగా కూచుని కనిపించినమేర దృశ్యాలను తన ధోరణిలో ప్రత్యక్షవ్యాఖ్యానం చెబుతాడు. అమ్మలక్కలందర్నీ తన హాస్య చతురతతో ఆటపట్టిస్తాడు. చెట్టు కింద ముష్టి కోసం వస్త్రం పరుస్తాడు. పిచ్చుకుంట్లవారు రకరకాల కులాల వారికి తమ గోత్రాలను చెబుతూ పాటగా పాడతారు. కాటికాపర్లు, నూనెగుడ్డల వారు ఈ సంక్రాంతి రుతువులోనే కనిపిస్తారు. తలపై పెద్ద కిరీటం, చేతిలో పెద్ద గంట, నుదుటిపై విబూది పట్టీలు, మెడలో శంఖంతో వస్తాడు జంగం దేవర. శివస్తోత్రం చేస్తూ అందరినీ దీవిస్తూ బయలుదేరతాడు.
  
  దాన్యం యివ్వబోతే చేతిలో గంటని తిరగేసి చూపుతాడు. అందులో శేరుధాన్యం పోస్తేగాని అది నిండదు. నిండాక శంఖం పూరించి ఒక పవిత్ర వాతావరణాన్ని సృష్టిస్తాడు. భుజాన కావిడి, కావిడి బద్ద పొడుగునా ఒక గొట్టంతో వచ్చేది కాశీ బ్రాహ్మడు. ఆ గొట్టం చుట్ట విప్పితే ఏఏ తప్పులకు నరకంలో ఏఏ శిక్షలో కళ్లకు కడతాడు. పాపభీతిని కలిగిస్తాడు. కోరిన వారికి చేసిన పాపాలకు ఉపశాంతులు చేయిస్తాడు. సంభావనలు స్వీకరిస్తాడు. ఇంకా కోతులు ఆడించేవారు, ఎలుగుబంట్లని తెచ్చేవారు పండగ నెలలో కనిపిస్తారు. నెమలీకలు తలకు కట్టుకుని గంభీరమైన వేషధారణలో కంచు శిబ్బెని మోగిస్తూ శివయ్యని స్మరిస్తూ వస్తాడు చెంచుదొర. ఊళ్లోకి ప్రవేశంలేని డొక్కలవారు ఊరి పొలిమేర నుంచే వారి ప్రత్యేక వాద్యం వాయిస్తూ ఆర్తనాదాల్లాంటి పాటలు పాడతారు. కోసిన కోత కొయ్యకుండా వసపిట్టలా బడాయిలు చెబుతూ ఆనందపరుస్తాడు పిట్టలదొర. వీరంతా తమ తమ విద్యలతో యీ పండగ నెల రోజులు ఊళ్ల మీద తిరిగి సంపాయించుకుంటారు. ఈ పంట ధాన్యాల చేరిక వేళనే వివిధ వృత్తుల వారికి ‘మిరాసీలు’ ముడతాయి. కమ్మరి కుమ్మరి చాకలి మంగలిలాంటివారు ఏడాది పొడుగునా సేవలు చేసిన దానికి ప్రతిఫలాలు చెల్లిస్తారు. వీధిబడి పంతులు గారికి మాత్రం దసరా పండుగకి వరహాలు యిస్తారు.
  
  ఇవన్నీ ఒకనాటి ముచ్చట్లు. గ్రామాలను పట్టణాలు క్రమంగా కబళించాక ఈ సంస్కృతి కనుమరుగైంది. ఆచార వ్యవహారాలు కట్టుబాట్లు మారిపోయాయి. మిరాసీలు లేవిప్పుడు. మానవసంబంధాలు మారిపోయాయి. పూర్తి వ్యాపార సంస్కృతి ఆవరించి యాభై ఏళ్లు దాటింది. పోయిన వాటి గురించి తెగ తలుచుకు బాధపడక్కరలేదు. నాలుకకి సూది గుచ్చుకుని జాలి కలిగించి బిచ్చం పట్టేవారు, కనక దుర్గమ్మ పెట్టితో, కొరడా ఝళిపిస్తూ పోతరాజు సంక్రంతి సందటిలో భాగాలు. సూదులు, పూసలులాంటి రకరకాల వస్తువులను ధాన్యానికి విక్రయించేవారికి యిదే మంచి సమయంగా ఉండేది. పరటా నుంచి  ప్లాస్టిక్‌మనీలోకి అడుగుపెట్టాం. భోగిమంటలు, కొత్తబియ్యంతో పిండివంటలు ఒకనాటి తీపి జ్ఞాపకాలు. కోడి పందేలు మిగిలాయి. అవి కూడా ఏడాది పొడుగునా ఆడే క్లబ్‌గేమ్‌గా మారింది. గాలిపటాలు పోటాపోటీగా ఎగురుతూనే ఉన్నాయి. మిగిలిన జానపద కళారూపాలన్నీ శిల్పారామానికి, స్టార్ హోటల్స్‌కి ఆకర్షకాలైనాయి. ఇప్పుడు కొత్త అల్లుళ్ల రొష్టు అసలే లేదు. ఏమైనా పండగ పండగే. ఇది సూర్యుడు గమనాన్ని బట్టి వచ్చే పెను పండగ. అందరికీ శుభం కలగాలని కాంక్షిద్దాం.
  
  - శ్రీరమణ