వాకాడు(నెల్లూరు): ఎండకు సేద తీరేందుకు కూల్‌డ్రింక్‌ కొంటే.. అందులో వానపాము కనిపించడంతో భీతిల్లిన సంఘటన మండలం తూపిలిపాళెం బీచ్‌లో శుక్రవారం జరిగింది. బీచ్‌కు వచ్చిన పర్యాటకుల్లో ఒకరు అక్కడే ఉన్న ఓ కూల్‌డ్రింక్‌ షాపులో ప్రముఖ శీతలపానియం కంపెనీ బాటిల్‌ తీసుకున్నాడు.
 
 అందులో వానపాము కనిపించడంతో ఒక్కసారిగా భీతిల్లాడు. దీంతో అతను వాంతి చేసుకున్న పరిస్థితి ఏర్పడింది. పర్యాటకులు ఈ సంఘటన చూసి తీవ్ర ఆవేదనకు గురయ్యారు.


 కరప (తూర్పు గోదావరి) : తూర్పు గోదావరి జిల్లా కరప మండలం ఎస్వీపేటలోని వీధి కుళాయి నుంచి నీటితోపాటు వానపాములు, రొయ్యపిల్లలు వచ్చాయి. తాళ్లరేవు మండలం జి.వేమవరంలోని సామూహిక రక్షిత నీటి పథకం నుంచి ఆరు గ్రామాలకు మంచి నీరు సరఫరా అవుతుంది. అయితే శుక్రవారం మధ్యాహ్నం విడుదలైన నీటిని కరప మండలం ఎస్వీపేట వాసులు పట్టుకుంటుండగా వానపాములు, రొయ్య పిల్లలు వచ్చాయి. దీంతో జనం ఆందోళన చెందారు. కొద్దిసేపటి తర్వాత శుభ్రమైన మంచి నీరు రావటంతో అంతా ఊపిరి పీల్చుకున్నారు. ఈ విషయమై గ్రామస్తుల ఫిర్యాదు మేరకు ఆర్‌డబ్ల్యుఎస్ అధికారులు రంగంలోకి దిగారు. మంచి నీటి పథకం నిర్వహణను మెరుగుపరుస్తామని హామీ ఇచ్చారు.


 ఆదిలాబాద్ అగ్రికల్చర్ : పంట సాగులో రైతులు రసాయన ఎరువులు వాడి లాభాల కంటే నష్టాలే చవిచూస్తున్నారు. అదే సేంద్రియ సాగుపై దృష్టి సారిస్తే మంచి దిగుబడి సాధించవచ్చు. వానపాముల వ్యర్థ పదార్థాలతో వర్మీకంపోస్టు ఎరువు తయారు చేసుకోవచ్చని వ్యవసాయ పరిశోధన కేంద్రం శాస్త్రవేత్త డాక్టర్ మోహన్‌దాస్ తెలిపారు. వర్మీకంపోస్టు తయారీ విధానం, వానపాముల అభివృద్ధి గురించి వివరించారు.
 
  వర్మీకంపోస్టు తయారీ విధానం
  కుళ్లిన వ్యవసాయ వ్యర్థాలను ఆహారంగా తీసుకొని వానపాములు వర్మీ కంపోస్టు తయారుచేస్తాయి. కుండీల్లో తయారైన కంపోస్టు సేకరించిన  తర్వాత మరోసారి తయారు చేయాలి. అలా చేయాలంటే వానపాములు సమృద్ధిగా ఉండాలి.
  
 అనుకూల వాతావరణంలో వానపాములు వేగంగా పెరుగుతాయి. ఎలుకలు, తొండలు కప్పలు, పాములు, పందులు, చీమలు వంటి సహజ శత్రువుల నుంచి రక్షణ ఏర్పాట్లు తప్పని సరి. ఇంకా వానపాములను వేగంగా వృద్ధి చేయాలంటే  ‘సీడ్’ తయారీపై దృష్టి పెట్టాలి. వ ర్మీకంపోస్టు తయారీ విధానం సుభమమే అయినా ‘సీడ్’ తయారీ మాత్రం శ్రద్ధతో చేయాల్సిన పని.  
      
 నాలుగు కుండీల్లో వర్మీకంపోస్టు తయారు చేసే రైతులు వీటిలో కొంత భాగాన్ని సీడ్ తయారీకి వాడుకోవచ్చు. కంపోస్టు తయారీకి కుండీల్లో రెండు, మూడు అంగుళాల మేర ఎండిన డోక్కల, కొబ్బరి పొట్టు లాంటివి వేయాలి. దీనినే వర్మీ బెడ్ అంటాం. సాధారణంగా ఈ వర్మీబెడ్‌పై కుళ్లిన వ్యర్థాలు, మగ్గిన పేడ లాంటి వాటితో బెడ్ మొత్తం నింపి, గోనెలు కప్పి ప్రతీరోజు క్యాన్‌తో తడిపితే  వర్మీకంపోస్టు తయారువుతుంది.
      
 దీనిని రెండు రోజులు ఆరబెట్టి  (డీ-వాటరింగ్) అపై కంపోస్టు సేకరిస్తాం. ఇలా సేకరించే సమయంలో కంపోస్టుతోపాటుగా వానపాముల గుడ్లు కూడా బయటకు పోతుంటాయి. పరిమితంగానే వానపాములు కుండీల్లో మిగులుతాయి. అయితే ఈ విధానం సీడీ తయారీకి అనుకూలం కాదు.
  
 వానపాముల అభివృద్ధి ఇలా..     
 కుండీల్లో ‘వర్మీబెడ్’ వేసిన తర్వాత ఒక కుండీలో చిన్న భాగంలో ఎండిన పేడ చిన్నచిన్న ఉండలుగా బెడ్‌పై సమానంగా 1/2 అంగుళం ఎత్తున వేయాలి. రోజు క్యాన్‌తో బాగా తడిపి చదరపు మీటర్‌కు కేజీ వానపాముల విత్తనం చల్లాలి. తినే పదార్థం చాలా తక్కువగా ఉండడంతో కేవలం 20 రోజుల్లో వర్మీకంపోస్టు 1/2 అంగుళం ఎత్తున తయారవుతుంది. దీనిని సేకరించరాదు.
  
 దీనిపై మరో 1/2 అంగుళం ఎత్తున ఎండిన పేడ పలచగా వేసి తడపాలి. ఈసారి మరో పది రోజులల్లోనే వర్మీ కంపోస్టు తయారవుతుంది. ఇలా ప్రతీ పది రోజులకు 1/2 అంగుళం ఎత్తున పశువుల పేడ వేసి తయాైరె న ఎరువును ఎత్తకుండా ఉంచితే కుండీ పైభాగం వరకు చేరేందుకు సుమారు 70 రోజులు పడుతుంది. దీనిలో సమృద్ధిగా ‘కకూన్స్’ వానపాములు చిన్న పిల్లలు చాలా అధికంగా ఉంటాయి. దీనిని సేకరించి మరో కొత్త ప్రదేశంలో వర్మీ కంపోస్టు తయారీకి వినియోగించుకోవచ్చు.
 
  గమనించాల్సిన విషయాలివి..
   {పతీ కకూన్‌కు (గుడ్లు) నాలుగు నుంచి ఆరు వానపాములు వస్తాయి.
  90 రోజుల వయస్సు కలిగిన పెద్ద వానపాములు తన క్రైటెల్లం (గుడ్ల శేరు) నుంచి ప్రతి 15 రోజులకోకసారి ఒక కకూన్ విడుదల చేస్తుంది.
  90 రోజుల తర్వాత నుంచి రెండేళ్ల వరకు ప్రతీ 15 రోజులకు ఒక కకూన్ చొప్పన సుమారు 168 నుంచి 252 వానపాములు పెరుగుతాయి.
  వీటిలో ప్రతీ వానపాము 90 రోజుల వయసు వచ్చిన తర్వాత మళ్లీ 168 నుంచి 252 రేట్లు పెరిగేందుకు దోహదపడతాయి. వీటి సంఖ్య అపరిమితంగా పెరిగిపోతుంది.
  ‘సీడ్’ పెద్దవి కాకుండా వేరే కుండీల్లోకి తరలించాలి. పెద్ద వానపాములు వలస (మైగ్రేషన్) తట్టుకోలేవు. చిన్నచిన్న పాములు, కకూన్స్ వల్ల ఇబ్బంది ఉండదు. వీటిని ప్లాస్టిక్ తొట్టెల్లో కూడా సేకరించి ఇతర ప్రాంతాలకు సైతం రవాణా చేయవవచ్చు.
  వానపాములు కకూన్స్ బాగా ఫలప్రదం. (హేచింగ్) కావడానికి ప్రతీ 30 రోజులకోసారి పశువుల మూత్రం 1:10 నిష్పత్తిలో నీరు కలిపి బెడ్స్‌పై గోనెలు తడపాలి. నీరు అధికంగా పోయకూడదు. గోనె తట్టును మాత్రమే తడిగా ఉండేటట్టు తడిపితే సరిపోతుంది.
  ఏడాది పొడుగునా కకూన్స్ ఉన్నా శీతాకాలంలో కకూన్స్ పెట్టేందుకు, అవి హెచ్ అయ్యేందుకు మరింత అనుకూలం.
  సీడ్ పెంచే కుండీలు ప్రతీ ఆరునెలలకోసారి శుభ్రం చేయాలి. వర్మీబెడ్‌ను కూడా మార్చి కుండీ రెండు రోజులు డ్రై (ఆరబెట్టాలి) చేయాలి.


 - చీరాల మున్సిపాలిటీలో వట్టిపోతున్న వర్మీ కంపోస్టు యూనిట్లు
 - అవగాహన రాహిత్యంతో, ప్రారంభించిన నెలలోపు ఒకటి మూత
 - రెండు యూనిట్లలో అరకొరగా తయారీ
 - ఎండలకు చనిపోతున్న వానపాములు
 - వర్మికంపోస్టు ఎరువు ధర అధికంగా ఉండడంతో ముందుకురాని కొనుగోలుదారులు
 
  చీరాల రూరల్, న్యూస్‌లైన్ : లక్షలు వెచ్చించి ఏర్పాటు చేసిన వర్మీ కంపోస్టు యూనిట్లు ఎందుకూ పనికిరాకుండా పోతున్నాయి. ఆదాయం రాకపోవడం, నిర్వహణ పెరిగిపోవడంతో నిరుపయోగంగా మారుతున్నాయి. జిల్లా మొత్తమ్మీద చీరాలలో మాత్రమే ఈ యూనిట్లు ఉన్నాయని గొప్పలు చెప్పుకునే అధికారులు వాటిని సద్వినియోగం చేసుకుని మున్సిపాలిటీకి ఆదాయం సమకూర్చడంలో ఘోరంగా విఫలమవుతున్నారు.
 
  స్థానిక ఎన్‌ఆర్‌అండ్‌పీఎం ఉన్నత పాఠశాలకు సమీపంలో రెండు వ ర్మీ కంపోస్టు యూనిట్లు, కారంచేడు రోడ్డులో ఒక యూనిట్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. ఒక్కో దానికి రూ.15 లక్షల వరకు ఖర్చు చేశారు. వాటికి విద్యుత్‌తో పాటు నీటి వసతి, యూనిట్‌లో పనిచేసేందుకు ఐదుగురు కార్మికులను ఏర్పాటు చేశారు. కారంచేడు రోడ్డులో ఏర్పాటు చేసిన యూనిట్ నిర్మించిన నెలలోపే మూసివేశారు. యూనిట్ కోసం ఏర్పాటు చేసిన షెడ్డు సామగ్రితో సహా విద్యుత్ మీటరు ఇనుపకంచెలు దొంగల పరమయ్యాయి.
 
  ఎన్‌ఆర్‌అండ్‌పీఎం ఉన్నత పాఠశాలకు సమీపంలో ఏర్పాటు చేసిన రెండు యూనిట్లలో మాత్రం పనులు ప్రారంభించారు. రెండు యూనిట్లలో పనులు చేసేందుకు ఐదుగురు మున్సిపల్ కాంట్రాక్టు కార్మికులను నియమించారు. వారికి నెలకు రూ.35వేలు వరకు మున్సిపాలిటీ జీతాలు చెల్లించాల్సి ఉంది. అంతేకాక విద్యుత్ చార్జీలు నెలకు రూ.500 నుంచి 1000 వరకు ఉంటుంది. రెండు టన్నుల ఎరువును తయారుచేయడానికి కార్మికులకు మూడు నెలల సమయం పడుతుంది. యూనిట్‌లో తయారైన ఎరువు కేజి రూ.20గా మున్సిపల్ అధికారులు నిర్ణయించారు.
 
  రెండు టన్నుల ఎరువు రూ.20 లెక్కన రూ.40వేలు అవుతుంది అంటే మూడు నెలలకు కేవలం రూ.40వేలు మాత్రమే ఆదాయం వస్తుం దన్న మాట. రెండు యూనిట్లలో పనిచేసే సిబ్బందికి జీతాలు నెలకు రూ.35వేలు పైమాటే, వాటి నిర్వహణకు అదనంగా మరో రూ.2వేలు ఖర్చవుతుంది. అంటే సిబ్బందికి, వాటి నిర్వహణకు అయ్యే ఖర్చు లక్షపైమాటే. యూనిట్‌లో తయారయ్యే కేజీ ఎరువు రూ.20గా నిర్ణయించడంతో కొనుగోలుదారులూ ముందుకు రావడంలేదు. మూడు నెలలుగా తయారైన ఎరువు యూనిట్‌లోనే మగ్గిపోతుంది. యూనిట్లలో వచ్చే ఆదాయంతో పోల్చితే ఉత్పత్తికి అయ్యే ఖర్చే అధికంగా ఉంటుంది.
 
  చనిపోతున్న వానపాములు
  ఎండాకాలం కావడంతో వానపాములు చనిపోతున్నాయి. అవి చనిపోకుండా ఉండాలంటే వాటికి పూర్తిస్థాయిలో నీరు పెట్టాల్సి ఉంది. కానీ విద్యుత్ కోతలు అధికంగా ఉండడంతో యూనిట్లకు నీరుపెట్టడం లేదు. ఆదాయం కంటే యూనిట్లకు అయ్యే ఖర్చు అధికంగా ఉంటుందని సిబ్బంది చెబుతున్నారు. ఈ విషయమై శానిటరీ సూపర్‌వైజర్ బషీర్‌ను ఁన్యూస్‌లైన్* వివరణ కోరగా యూనిట్ల నుంచి వచ్చే ఆదాయం కంటే వాటి నిర్వహణకు అయ్యే ఖర్చు అధికంగా ఉన్నమాట వాస్తమేనన్నారు. కానీ యూనిట్లు నెలకొల్పింది ఆదాయం కోసం కాదని ఇళ్లు, మార్కెట్ల నుంచి వచ్చే వ్యర్థాలను తొలగించేందుకు మాత్రమేనని, పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించడంలో భాగమే యూనిట్లు ఏర్పాటని చెప్పారు.