మారుతున్న జీవన శైలి, ఆహారపు అలవాట్లు ప్రజల ఆరోగ్యాన్ని తీవ్రంగా దెబ్బ తీస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా శరీర నిర్మాణానికి ఆధారంగా నిలిచే ఎముకలు చాలా త్వరగా పటుత్వాన్ని కోల్పోతున్నాయి. చిన్నగా కాలు తడబడి కింద పడితే చాలు.. ఫట్‌మంటూ విరిగిపోతున్నాయి. ఇక ద్విచక్ర వాహనాల పైనుంచి పడితే మల్టిపుల్‌ ఫ్రాక్చర్లు అవడం అనేది సర్వసాధారంగా మారిపోతోంది. చిన్నారుల నుంచి మూడు పదుల వయస్సు కూడా నిండని యువతలో సైతం ఎముకలు పటుత్వం తగ్గుతోంది.ఎముకలు గుల్లబారడం, బలహీనపడటం, తేలికగా విరిగిపోయే స్థితిని వైద్య పరిభాషలో (ఆస్టియోపొరోసిస్‌) అంటారు. పౌష్టికాహార లోపం, వయోభారం, కాల్షియం, డి–విటమిన్‌ లోపం దీనికి ప్రధాన కారణాలని ఆర్థోపెడిక్‌ సర్జన్లు (ఎముకల శస్త్రచికిత్స నిపుణులు) చెబుతున్నారు. వీటికి తోడు హార్మోన్ల అసమతుల్యత, వారసత్వ (జెనిటిక్‌) ప్రభావం, మద్యపానం, ధూమపానం, శారీరక వ్యాయామం లేకపోవడం కూడా ఎముకల ఆరోగ్యంపై ప్రమాద ఘంటికలు మోగిస్తున్నాయి. – సాక్షి ప్రతినిధి, కాకినాడయువతలో సైతం.. ఒకప్పుడు ఆరు పదుల వయస్సు మీద పడినా చాలా మందిలో ఎముకలు బలహీన పడటమనే సమస్య ఉండేది కాదు. మారిన జీవన విధానంతో ఇప్పుడా పరిస్థితి పూర్తిగా మారిపోయింది. ముఖ్యంగా ఆహార విధానంలో వస్తున్న మార్పులు ఎముకల పటుత్వాన్ని దెబ్బ తీస్తున్నాయని వైద్యులు చెబుతున్నారు. అందువల్లనే ఈ సమస్య ఇప్పుడు అన్ని వయస్సుల వారిలోనూ కనిపిస్తోందని అంటున్నారు. యువతలో ఈ సమస్య ఉంటే జువైనల్‌ ఆస్టియోపొరోసిస్‌ అని వైద్య పరిభాషలో పిలుస్తారు.ఆహారంలో పోషకాల లోపం ఉండటం, రోడ్డు పక్కన ఆహారం, జంక్‌ ఫుడ్‌ ఎక్కువగా తీసుకోవడం, హార్మోన్లు అవసరమైన స్థాయిలో ఉత్పత్తి కాకపోవడం, స్టెరాయిడ్ల వంటి మందులు అధికంగా వినియోగించడం, రుమటాయిడ్‌ ఆర్ర్థరైటిస్, లూపస్‌ వంటి వ్యాధుల బారిన పడిన యువతీయువకులు ఎముకల పటుత్వం కోల్పోతున్నారని వైద్యులు నిర్ధారించారు. కాల్షియం లోపంతో పుట్టడం వలన కూడా ఎముకలు గుల్లబారుతుండటం ఇటీవల ఎక్కువైందని ఇటీవల కాకినాడ జీజీహెచ్‌ ఆర్థోపెడిక్‌ విభాగ వైద్యుల పరిశీలనలో తేలింది. మహిళల్లో సైతం.. యువత తరువాత ఈ సమస్య మహిళల్లో తీవ్రంగా కనిపిస్తోందని వైద్యులు నిర్ధారించారు. ప్రతి ఐదుగురు మహిళల్లో కనీసం ఇద్దరు ఆస్టియోపొరోసిస్‌తో బాధ పడుతున్నారని చెబుతున్నారు. ముఖ్యంగా 50 సంవత్సరాలు దాటిన మహిళల్లో రుతుచక్రం ఆగిపోయే (మెనోపాజ్‌) దశలో ఈస్ట్రోజన్‌ హార్మోన్‌ ఉత్పత్తి తగ్గిపోతూంటుంది. దీనివలన ఎముకల సాంద్రత తగ్గిపోతుంది. అదే పురుషుల్లో అయితే 60 సంవత్సరాలు దాటిన వారిలో ఈ పరిస్థితి కనిపిస్తోంది. మహిళల్లోనే ఎక్కువగా ఎముకలు గుల్లబారడానికి హార్మోన్ల లోపం, శారీరక నిర్మాణం, జీవనశైలి ప్రధాన కారణాలని వైద్యులు చెబుతున్నారు.పురుషులతో పోలిస్తే మహిళల్లో ఎముకలు సన్నగా, సున్నితంగా ఉండటం కూడా మరో కారణమని అంటున్నారు. గర్భిణుల్లో ఉండే కొద్దిపాటి కాల్షియాన్ని గర్భంలో ఉండే బిడ్డకు కూడా అందుతుంటుంది. దీనివల్ల కూడా వారిలో ఎముకల పటుత్వం తగ్గుతుంది. అలాగే, పిల్లలకు పాలిచ్చే సమయంలో పోషకాహారం లేకపోవడంతో శరీరంలో కాల్షియం నిల్వలు తగ్గిపోయి, ఎముకలు గుల్లబారుతుంటాయి. పాలిసిస్టిక్‌ ఓవరీ డిజార్డర్‌ (పీసీఓడీ), థైరాయిడ్, గర్భాశయ తొలగింపు (హిస్టరెక్టమీ) వంటి వాటి వలన హార్మోన్లలో విపరీతమైన అసమతుల్యత ఏర్పడి, మహిళల్లో ఎముకలు గుల్లబారుతున్నాయని వైద్యులు చెబుతున్నారు.అప్రమత్తతే ఆయుధంచిన్నచిన్న గాయాలైనప్పుడు తక్కువ ఒత్తిడితో కూడా ఎముకలు విరిగిపోతుంటాయి. నడుము, వెన్నెముక, కాళ్లలో దీర్ఘకాలిక నొప్పులు, వెన్నెముక దెబ్బతినడం, ఎముకలు కుచించికుపోయి ఎత్తు, పొడవు తగ్గడం, నడుము, మోకాళ్లు, భుజాల జాయింట్లలో నొప్పి, నిస్సత్తువ వంటి లక్షణాలున్న వారు వైద్యుల సూచనల మేరకు తప్పనిసరిగా తగిన పరీక్షలు చేయించుకోవాలి. ముఖ్యంగా బోన్‌ మినరల్‌ డెన్సిటీ (బీఎండీ), ఎముకల క్షీణతను గుర్తించే ఎక్స్‌రే, ఎంఆర్‌ఐ స్కాన్, కాల్షియం, విటమిన్‌–డి స్థాయి అంచనా వేసేందుకు రక్త, మూత్ర పరీక్షల వంటివి తప్పనిసరి అని వైద్యులు చెబుతున్నారు.50 ఏళ్ల వయస్సు దాటిన మహిళలు, 65 ఏళ్లు పైబడిన పురుషులు ఆరు నెలలకోసారి వై­ద్యులను సంప్రదించి, ఈ పరీక్షలు చేయించుకోవాలి. కుటుంబంలో ఎవరికైనా ఆస్టియోపొరాసిస్‌ ఉన్నా, నీడ పట్టున, ఏసీలలో ఎక్కువ సమయం గడిపే ఉద్యోగులు, ఇతర వర్గాలు, ధూమపానం, మద్యపానం అలవాటు ఉన్న వారు, హార్మోన్ల అసమతుల్యత, పోషకాహార లోపంతో వివిధ అనారోగ్య సమస్యలు ఎదుర్కొంటున్న వారు కచ్చితంగా తగిన పరీక్షలు చేయించుకుకోవాలి.నిర్లక్ష్యం చేయకండి ఎముకల బలహీనత ఉందనే అనుమానం ఎవ­రికైనా ఉంటే తక్ష­ణం కాకినాడ జీజీ­హెచ్‌కు రావాలి. బీఎండీ పరీక్షలు జీజీహెచ్‌లో ఉచితంగా చేస్తున్నాం. మందులు ఉచితంగా అందిస్తున్నాం. బీఎండీ పరీక్షల కోసం ప్రత్యేక క్యాంపులు కూడా నిర్వహిస్తున్నాం. ఆస్టియోపొరాసిస్‌ చిన్న సమస్య అని నిర్లక్ష్యం చేయకండి. దీర్ఘకాలిక వ్యాధిగ్రస్తుల జీవిత కాలాన్ని కూడా ఇది ప్రభావితం చేస్తుంది. కాల్షియం, విటమిన్‌–డి ఉన్న పోషకాహారం తీసుకోవాలి. అధిక ప్రొటీన్‌ ఉండే ఆహారంతో పాటు సూర్యరశ్మిలో గడపడం, తగినంత నిద్ర మేలు చేస్తాయి. వయస్సును బట్టి కనీసం ఏడు గంటల నిద్ర ఉండాలి. వయస్సుతో సంబంధం లేకుండా వ్యాయామాలు కచ్చితంగా చేయాలి. – డాక్టర్‌ ఎం,పాండురంగ విఠల్, ఆర్థోపెడిక్‌ విభాగాధిపతి, జీజీహెచ్, కాకినాడప్రతి నెలా 3 వేల మంది పైనే.. ఉమ్మడి తూర్పు గోదావరి జిల్లాలో కాకినాడ ప్రభుత్వ సామాన్య ఆస్పత్రి (జీజీహెచ్‌) ఎంతో ప్రధానమైనది. ఇక్కడకు కోనసీమ, రాజమహేంద్రవరం ప్రాంతాల నుంచే కాకుండా పొరుగున ఉన్న ఉమ్మడి పశ్చిమ గోదావరి జిల్లాలోని వివిధ ప్రాంతాల నుంచి సైతం అనేక మంది చికిత్స కోసం వçస్తుంటారు. కేవలం ఈ ఒక్క ఆసుపత్రికే ప్రతి నెలా 3 వేల మందికి పైగానే రోగులు ఎముకల సంబంధిత సమస్యలతో వస్తున్నారు. ఇతర ప్రభుత్వ, ప్రైవేటు ఆసుపత్రులు కూడా కలిపితే ఈ సంఖ్య మరింత అధికంగా ఉంటుంది. దీనినిబట్టి సమస్య ఏ స్థాయిలో ఉందో అర్థం చేసుకోవచ్చు.

మామూలుగానే భారతీయుల్లో ఆస్టియో పోరోసిస్‌ కేసులు ఎక్కువ. ఇక మహిళల్లో ఈ రుగ్మత ముప్పు మరింత ఎక్కువ. యాభై ఏళ్లు దాటాక మహిళల్లో దాదాపు 40% నుంచి 50% మందిలో ఆస్టియోపోరోసిస్‌ కనిపించడం చాలా సాధారణంగా జరిగేదే. అలాగే మెనోపాజ్‌ దాటిన మహిళల్లో కనీసం 40% మందిలో ఇది కనిపిస్తుందంటే దీని విస్తృతి అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఇక ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వచ్చిన మహిళల్లో మూడింట ఒక వంతు మందికి ఏదో ఒక దశలో తుంటి ఎముక ఫ్రాక్చర్‌ కేసులు తప్పక కనిపిస్తాయి. వారికి ముప్పుగా పరిణమిస్తూ, వారిలో ఇంత విస్తృతంగా కనిపించే ఆస్టియోపోరోసిస్‌ గురించి తెలుసుకుందాం. మానవులందరిలోనూ 20 ఏళ్లు వచ్చే వరకు ఎముకల పెరుగుదల సంభవిస్తూనే ఉంటుంది. ఆ తర్వాత ఆగిపోతుంది. కానీ దాదాపు 40 ఏళ్లు వచ్చేవరకు ఇవి బలంగానే ఉంటూ, ఆ తర్వాత క్రమంగా తమ బలాన్ని కోల్పోతూ పెళుసుగా మారి΄ోతుంటాయి. కానీ మహిళల్లో మాత్రం వాళ్ల ఓవరీల నుంచి ఉత్పత్తి అయ్యే హార్మోన్‌– ఈస్ట్రోజెన్‌ తగ్గడం మొదలుకాగానే ఎముకలు బలహీనం కావడం ప్రారంభమవుతుంది. ఇక రుతుక్రమం ఆగిపోయాక ఈస్ట్రోజెన్‌ ఉత్పత్తి కూడా తగ్గిపోవడంతో ఈ అంశమే వాళ్లలో ఎముకలు బలహీనంగా, పెళుసుగా మారిపోయి, తేలిగ్గా విరిగిపోయే కండిషన్‌ అయిన ఆస్టియోపోరోసిస్‌కు కారణమవుతుంది. మహిళల్లోనూ ఈ ముప్పు ఎవరెవరిలో... వయసు పెరుగుతున్న కొద్దీ ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వచ్చే అవకాశాలు అందరికీ ఉన్నప్పటికీ, కొందరిలో మాత్రం ఈ రిస్క్‌ మరీ ఎక్కువ పోషకాహార లోపాలున్నవారికి... మన దేశంలో మహిళలు పాలు, విటమిన్‌ డి ఉన్న పదార్థాలు తీసుకోవడం చాలా తక్కువ. అన్ని పోషకాలూ ఉన్న ఆహారాలు తీసుకోవడమూ వాళ్లలో తక్కువే. కాబట్టి మహిళల్లో ఈ రిస్క్‌ మరింత ఎక్కువ రుతుక్రమం ఆగిన మహిళల్లోనూ, గర్భసంచితో పాటు ఒకటి లేదా రెండు ఓవరీస్‌ తీయించుకున్న వాళ్లల్లో. చాలాకాలం పాటు స్టెరాయిడ్స్‌ వాడేవారిలో వ్యాయామం చేయని వారిలో (మన దేశంలో మహిళల్లో వ్యాయామం చాలా తక్కువ) పొగతాగే అలవాటు ఈస్ట్రోజెన్‌ ఉత్పత్తిని ప్రభావితం చేస్తుంది. కాబట్టి స్మోకింగ్‌ కూడా ఒక రిస్క్‌ ఫ్యాక్టరే టమద్యం తీసుకోవడం వల్ల శరీర కణాల (ప్రధానంగా ఎముక కణాల) అభివృద్ధి, పెరుగుదల ప్రభావితం అవుతాయి. ఫలితంగా మద్యం అలవాటు ఉన్నవాళ్లలో ఆస్టియోపోరోసిస్‌ రిస్క్‌ పెరుగుతుంది టకుటుంబ చరిత్ర... కుటుంబంలో ఎవరికైనా ఆస్టియో పోరోసిస్‌ ఉంటే ఆ కుటుంబ సభ్యులకు దీని రిస్క్‌ ఎక్కువ. ఆస్టియోపోరోసిస్‌ – నిర్ధారణ...రక్తపరీక్ష, ఎక్స్‌–రే, బీఎమ్‌డీ (బోన్‌ మాస్, డెన్సిటీ – అంటే ఎముక సాంద్రత నిర్ధారణ చేసే పరీక్షల ద్వారా రోగిలో దీన్ని నిర్ధారణ చేయవచ్చు)చికిత్స ఇలా...ప్రాథమిక నివారణ చర్యలు ఆస్టియోపోరోసిస్‌ కండిషన్‌ను ఆలస్యం చేస్తాయి. ఫలితంగా వయసు రిస్క్‌ తగ్గుతుంది. క్యాల్షియమ్, విటమిన్‌ ‘డి’...డాక్టర్లు ప్రాథమిక చికిత్సగా క్యాల్షియమ్, విటమిన్‌ ‘డి’ ఇస్తారు. అంటే... 60 ఏళ్లు దాటిన వారికి ప్రతిరోజూ 1500 ఎంజీ క్యాల్షియమ్‌నూ, విటమిన్‌–డిని రోజూ 10 నుంచి 15 ఎంజీ ఇస్తారు. బిస్‌ఫాస్ఫోనేట్స్‌...ఇవి ఒక రకం మందులు. వీటినే బిస్‌ఫాస్ఫోనేట్స్‌ అని కూడా అంటారు. ఎముక తనలోని పదార్థాన్ని కోల్పోయే ప్రక్రియను ఇవి ఆలస్యం చేస్తాయి. ఫలితంగా ఎముక సాంద్రత తగ్గే వేగం మందగిస్తుంది. దానివల్ల ఎముక మరింత కాలం దృఢంగా ఉంటుంది. హార్మోన్‌ రీప్లేస్‌మెంట్‌ థెరపీ రుతుక్రమం ఆగిన మహిళల్లో ఈస్ట్రోజెన్‌ హార్మోన్‌ను తిరిగి భర్తీ చేసే ఈ చికిత్స ప్రక్రియను కూడా అవసరాన్ని బట్టి డాక్టర్లు చేస్తుంటారు. అయితే ఈ హెచ్‌ఆర్‌టీ వల్ల కొన్ని దుష్ప్రభావాలు కూడా కనిపిస్తాయి. అంటే... రొమ్ముల సలపరం, మళ్లీ రుతుస్రావం మొదలుకావడం, బరువు పెరగడం, మూడ్స్‌ మాటిమాటికీ మారి΄ోవడం, మైగ్రేన్‌ తలనొప్పి రావడం వంటివన్నమాట. కాబట్టి రోగి కండిషన్‌ ను బట్టి హెచ్‌ఆర్‌టీ అవసరమా కాదా అన్నది డాక్టర్లే నిర్ధారిస్తారు. క్యాల్సిటోనిన్‌: ఈ మందులు ముక్కు ద్వారా పీల్చే మందుగా లభిస్తాయి. అయితే ఇవి తప్పనిసరిగా డాక్టర్ల సలహా మేరకే తీసుకోవాల్సి ఉంటుంది. టెరీపారటైడ్‌: ఇది ఆస్టియోపోరోసిస్‌ చికిత్స ప్రక్రియలో ఇది కూడా ఒక మందు. ఇది ఎముకలో పెళుసుబారిన చోట కొత్త కణజాలం ఉత్పత్తి అయ్యేలా దోహదపడుతుంది. ఫలితంగా ఎముక ఫ్రాక్చర్‌ అయ్యే అవకాశాలు తగ్గుతాయి. ఈ మందును కడుపు ప్రాంతంలోగాని, తొడల ప్రాంతంలోగాని ఇంజెక్షన్‌ చేయడం ద్వారా శరీరంలోకి పంపుతారు. దాదాపు ఏడాదిన్నరపాటు ఉపయోగించాల్సి ఉంటుంది. మంచి ప్రభావకారి అయినప్పటికీ ప్రస్తుతం దీని ఖరీదు ఎక్కువ. వికారం (నాసియా), తలనొప్పి, కాళ్లూచేతుల నొప్పి వంటి కొన్ని సైడ్‌ఎఫెక్ట్స్‌ కూడా కనిపించే ఈ మందుల దీర్ఘకాల ప్రభావాలు ఇంకా తెలియదు.డోనోసుమాబ్స్‌: ఇది సరికొత్త మందు. చాలా వేగంగా పనిచేస్తుంది. చవకగా కూడా లభిస్తుంది. తీసుకోవడమూ సులభం.లక్షణాలు... ఎముకలు దేహం లోపల ఉంటాయి కాబట్టి ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వచ్చే సూచనలు ముందే కనిపించేందుకు అవకాశం లేదు. ఇది చాప కింద నీరులా వచ్చే పరిణామం. ఎముకలు పలచబారడం దీర్ఘకాలం జరుగుతూ పోతే చిన్న గాయలకే ఎముకలు విరిగే ముప్పు పెరుగుతుంది. చిన్నపాటి ప్రమాదానికే ఎముక తేలిగ్గా విరిగిపోతుంటే దాన్ని ఆస్టియో పోరోసిస్‌గా గుర్తించవచ్చు. ఇక సాధారణంగా కనిపించే కొన్ని లక్షణాలు... ఒళ్లు నొప్పులు (జనరలైజ్‌డ్‌ బాడీ పెయిన్స్‌) టఎముకలు, కీళ్ల నొప్పులు (బోన్‌ అండ్‌ జాయింట్‌ పెయిన్స్‌) అలసట (ఫ్యాటిగ్‌నెస్‌)చిన్న ప్రమాదానికే ఎముక విరగడం విపరీతమైన వెన్ను నొప్పి, కాస్తంత వెన్ను ఒంగినట్లయి శరీరం ఎత్తు తగ్గడంసీ, డీ, ఈ, ఎఫ్, జీ, ఎస్‌.. ఎముకలు వీక్‌ ఆస్టియోపోరోసిస్‌ నివారణ కోసం ఉపయోగపడే అంశాలను చాలా తేలిగ్గా గుర్తు పెట్టుకోవచ్చు. ఇంగ్లిష్‌ అక్షరాలు వరుసగా సీ, డీ, ఈ, ఎఫ్, జీ గుర్తు పెట్టుకుంటే చాలు. ‘సి’ ఫర్‌ క్యాల్షియమ్‌– అంటే అది ఎక్కువగా తీసుకోవాలి. ‘డి’ ఫర్‌ విటమిన్‌ డి – అంటే శరీరానికి తగినంత అందేలా చూసుకోవాలి. ‘ఈ’ ఫర్‌ ఎక్సర్‌సైజ్‌ – అంటే శరీరాన్ని కాస్తంత శ్రమపెట్టి ఎక్సర్‌సైజ్‌ చేయించాలి. ‘ఎఫ్‌’ ఫర్‌ ‘ఫాల్స్‌’ – అంటే ఇంగ్లిష్‌లో పడిపోవడం. కాస్తంత వయసు పైబడ్డాక బాత్‌రూమ్‌ల వంటి చోట్ల, ఇతరత్రా కింద పడిపోకుండా జాగ్రత్తగా ఉండాలి. ‘జి’ ఫర్‌ గెయిన్‌ వెయిట్‌ – అంటే శరీరం బరువు కాస్తంత పెరగాలి. అది ఎత్తుకు తగినట్లుగా ఉండాలి.

ఆస్టియోపోరోసిస్‌ కేసులు భారతీయుల్లో చాలా ఎక్కువ. అందునా మహిళల్లో! యాభై ఏళ్లు దాటాక మహిళల్లో దాదాపు 40% నుంచి 50% మందిలో ఇది కనిపించడం చాలా సాధారణం. దీన్ని బట్టే మన దేశంలో దాని తీవ్రత ఎంత తీవ్రమో అర్థం చేసుకోవచ్చు. మెనోపాజ్‌ దాటాక కనీసం 40% మందిలో ఇది కనిపిస్తుంది. ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వచ్చిన మహిళల్లో మూడింట ఒక వంతు మందికి ఏదో ఒక దశలో తుంటి ఎముక ఫ్రాక్చర్‌ అయిన కేసులు కనిపిస్తాయి.  కొన్ని ఆల్ఫాబెట్స్‌ సాయంతో ఆస్టియోపోరోసిస్‌ను తేలిగ్గా నివారించుకోవచ్చు. సీ, డీ, ఈ, ఎఫ్, జీ...లతో నివారణ ఎలాగంటే...? ఆస్టియోపోరోసిస్‌ నివారణ కోసం అవసరమైన ప్రాథమిక అంశాలను చాలా సులభంగా గుర్తు పెట్టుకోవచ్చు. ఇంగ్లిష్‌ అక్షరాలు వరుసగా సీ,డీ,ఈ,ఎఫ్,జీ గుర్తు పెట్టుకుంటే, వాటిని బట్టి ఏంచేయాలో సులువుగా తెలుస్తుంది. ‘సి’ ఫర్‌ క్యాల్షియమ్‌ – దీన్ని ఎక్కువగా తీసుకోవాలి. ‘డి’ ఫర్‌ విటమిన్‌ డి – తగినంత అందేలా చూడాలి. ‘ఈ’ ఫర్‌ ఎక్సర్‌సైజ్‌ – శరీరాన్ని కాస్తంత శ్రమపెట్టి ఎక్సర్‌సైజ్‌ చేయించాలి. ‘ఎఫ్‌’ ఫర్‌ ‘ఫాల్స్‌’–ఇంగ్లిష్‌లో పడిపోవడం. కాస్తంత వయసు పైబడ్డాక బాత్‌రూమ్‌ల వంటి చోట్ల, ఇతరత్రా కింద పడిపోకుండా జాగ్రత్తగా ఉండాలి. ‘జి’ ఫర్‌ గెయిన్‌ వెయిట్‌ – ఒకవేళ మరీ అండర్‌ వెయిట్‌ ఉంటే ఎత్తుకు తగినట్లుగా బరువు పెరగాలి. బరువు ఎక్కువ ఉంటే తగ్గాలి.

అందరిలోనూ 20 ఏళ్లు వచ్చే వరకు ఎముకలు వేగంగా పెరుగుతుంటాయి. మనలో  దాదాపు 40 ఏళ్లు వచ్చేవరకు ఎముకలు కాస్త బలంగా గట్టిగా ఉంటాయి. ఆ తర్వాత  క్రమంగా పలచబడుతూ, పెళుసుగా మారుతూ ఉంటాయి. ఇలా ఎముకలు పలచబా రుతూ తేలిగ్గా విరిగేలా పెళుసుబారడాన్ని ‘ఆస్టియోపోరోసిస్‌’ అంటారు. ఈ ముప్పు మహిళల్లో మరీ ఎక్కువ. మహిళలైనా, పురుషులైనా ఆస్టియోపోరోసిస్‌ నివారణ కోసం ఈ కింది అక్షరాల సహాయంతో అవలంబించాల్సిన జాగ్రత్తలను గుర్తుపెట్టుకోవచ్చు. అవి... ♦ ‘సి’ ఫర్‌ క్యాల్షియమ్‌– ఎక్కువగా తీసుకోవాలి. అంటే క్యాల్షియమ్‌ ఎక్కువగా ఉండే పాలు, ఆకుకూరల వంటివి. ♦ ‘డి’ ఫర్‌ విటమిన్‌ డి – శరీరానికి తగినంత అందేలా చూసుకోవాలి. ఇందుకోసం లేత ఎండలో నడక, వ్యాయామం మేలు.   ♦ ‘ఈ’ ఫర్‌ ఎక్సర్‌సైజ్‌ –  శరీరాన్ని తగినంత వ్యాయామాన్ని అందించాలి. ♦ ‘ఎఫ్‌’ ఫర్‌ ‘ఫాల్స్‌’ – ఫాల్‌ అంటే ఇంగ్లిష్‌లో పడిపోవడం. వయసు పెరిగినవారికి బాత్‌రూమ్‌ల వంటి చోట్ల, ఎక్కడానికి అంత అనువుగా లేని మెట్లు ఉండే చోట్ల పడిపోవడం సాధారణంగా జరుగుతుంటుంది. ఇలా పడిపోయే అవకాశాల్ని తగ్గించుకోవాలి. అంటే ఆయా ప్రదేశాల్లో మరింత జాగ్రత్తగా ఉండాలి. 

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: కొన్ని ప్రమాదకరమైన వ్యాధులు శరీరంలో రహస్యంగా పొంచి ఉండి ఊహించని రీతిలో అకస్మాత్తుగా బయటపడతాయి. ఆ కోవకు చెందినదే ఈ ఆస్టియోపోరోసిస్‌ (బోలు ఎముకల వ్యాధి). ప్రపంచ వ్యాప్తంగా 20 కోట్ల మందికిపైగా ఈ వ్యాధితో బాధపడుతున్నారని అంచనా. ప్రపంచంలో యాభై ఏళ్లు పైబడిన ముగ్గురు మహిళల్లో ఒకరు, ఐదుగురు పురుషుల్లో ఒకరికి తమ జీవితకాలంలో ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వ్యాధి వల్ల ఎముకలు విరిగే ప్రమాదం ఉంటుందని ప్రముఖ ఆర్ధోపెడిక్‌ సర్జన్‌ డాక్టర్‌ దశరథరామారెడ్డి అంటున్నారు. గురువారం (అక్టోబర్‌ 20) ప్రపంచ ఆస్టియోపోరోసిస్‌ డే సందర్భంగా ఆయన ‘సాక్షి’కి ఇంటర్వ్యూ ఇచ్చారు. వివరాలు ఆయన మాటల్లోనే...  ఆస్టియోపోరోసిస్‌ అంటే?   ఆస్టియోపోరోసిస్‌ అనే వ్యాధి ఎముకలు వాటి ఖనిజ సాంద్రతను కోల్పోయి, పెళుసుబారిపోవడం వల్ల ఏర్పడుతుంది. ఈ వ్యాధి ఎముకలను బలహీనపరిచి అవి విరిగిపోయేలా చేస్తుంది. తుంటి ఎముకలు, పక్క టెముకలు, మణికట్టు ఇంకా వెన్నెముక వంటి ఎముకలు విరిగే (ఫ్రాక్చర్‌) అవకాశం ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వ్యాధిని కారణాలను బట్టి వర్గీకరించవచ్చు. ప్రైమరీ ఆస్టియోపోరోసిస్‌ అనేది సహజమైన వయస్సు సంబంధిత మార్పుల వల్ల ఎముకల సాంద్రత తగ్గి వస్తుంది. సెకండరీ ఆస్టియోపోరోసిస్‌ కొన్ని ప్రత్యేక ఆరోగ్య పరిస్థితులవల్ల లేదా మందుల వల్ల కలుగుతుంది.  ఈ వ్యాధి లక్షణాలేంటంటే...  సాధారణంగా ప్రారంభ దశల్లో ఈ వ్యాధి వస్తే ప్రత్యేకంగా లక్షణాలేవీ కనిపించవు. వ్యాధి క్రమంగా తీవ్రమై ఎముకలు విరిగినప్పుడు మాత్రమే గు­ర్తించగలం. ఈ వ్యాధి లక్షణాలు ఏంటంటే... వీపు కింది భాగంలో నొప్పి వస్తుంది. పరిస్థితి తీవ్రమైనప్పుడు ఎత్తు తగ్గిపోవడం, వెన్నెముక విరగడం వల్ల శరీరం ముందుకు వంగిపోవడం, శరీర భంగిమల్లో మార్పు, శ్వాస ఆడకపోవడం జరుగుతుంది. పరిస్థితి చాలా తీవ్రంగా మారినప్పుడు బలమైన తుమ్ము లేదా దగ్గు వల్ల కూడా ఎముకలు విరుగుతాయి.   వ్యాధి నిర్ధారణ ఎలా చేయగలమంటే?   డీఎక్స్‌ఏ అనే రేడియేషన్‌ ఎక్స్‌–రే స్కాన్‌ ద్వారా తుంటి, ఇంకా వెన్నెముక ఎముకల సాంద్రతను, ఎముకలలోని ఖనిజాల సాంద్రతను కొలవడానికి వీలవుతుంది. ఈ పరీక్షతో వ్యాధిని నిర్ధారించడానికి, ఫ్రాక్చర్‌ ప్రమాదాన్ని అంచనా వేయడానికి అత్యంత కచ్చితమైన మార్గం. ఇతర వ్యాధులు కూడా ఉన్నట్లయితే రక్తం, మూత్ర పరీక్షలు కూడా అవసరం కావచ్చు.  ప్రమాద కారకాలేంటి?  ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వ్యాధి ఆడా, మగా ఎవరికైనా రావచ్చు. అయితే ప్రమాదం వయస్సుతో పాటు పెరుగుతుంది. స్త్రీలలో ఈస్ట్రోజెన్‌ హార్మోన్‌ వారిని ‘బోన్‌ లాస్‌’నుండి కాపాడుతుంది. 50 ఏళ్లు పైబడిన మహిళల్లో (లేదా ఋతుక్రమం ఆగిపోయిన స్త్రీలలో) ఈస్ట్రోజెన్‌ లేకపోవడం వల్ల ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వ్యాధి వచ్చే ప్రమాదం పురుషుల కంటే నాలుగు రెట్లు ఎక్కువగా ఉంటుంది. క్యాల్షియం, విటమిన్‌ డీ ఇంకా ఇతర విటమిన్లు, ఖనిజాల కొరతతో కూడిన ఆహారం తీసుకోవడం, సరైన శారీరక బరువును సరిగా నిర్వహించకపోవడం తదితర కారణాలతో ఈ వ్యాధి ఎక్కువగా వచ్చే అవకాశం ఉంటుంది.  జీవనశైలిలో మార్పులు అవసరం కొన్ని జీవనశైలి మార్పులను చేసుకోవాలి. ప్రతి రోజూ వ్యాయామం చేయడం, క్యాల్షియం, విటమిన్‌ డి వంటి విటమిన్లతో కూడిన ఆహరం ద్వారా లేక మందుల ద్వారా తీసుకోవడం వంటివి చేయాలి. అవసరమైతే కొన్నిసార్లు ఫిజియోథెరపీ కూడా చేయించుకోవాల్సి రావచ్చు. పురుషుల్లో టెస్టోస్టెరాన్‌ థెరపీ ఎముకల సాంద్రతను పెంచడంలో సహాయపడవచ్చు. ఈస్ట్రోజెన్‌ హార్మోన్‌ ఇవ్వడం ద్వారా ఎముకల సాంద్రత తగ్గడం వల్ల కలిగే నష్టాన్ని ఆపొచ్చు. కేవలం ఆర్థోపెడిక్‌ సర్జన్‌ సూచించినట్లయితేనే హార్మోన్‌ థెరపీ తీసుకోవాలి.  

మన శరీరానికి ఒక ఆకృతినీ, ఎత్తునీ, బరువునూ నిర్ణయించేది మన ఎముకలే. అంతేకాదు... మన శరీరంలోని కీలకమైన అవయవాలను... అంటే మెదడు, గుండె, ఊపిరితిత్తులు, మూత్రపిండాలను వివిధ ఆకారాల్లో ఉండే ఎముకలు రక్షిస్తూ ఉంటాయి. ఎముకల ఉపరితలం గట్టిగా ఉండి లోపల స్పాంజ్‌లా ఉంటుంది. ఎముక లోపలి గుజ్జును బోన్‌మ్యారో అంటారు. ఎర్రరక్తకణాల ఉత్పత్తి బోన్‌మ్యారో నుంచి జరుగుతుంది. వయసుపైబడే కొద్దీ మరీ ముఖ్యంగా మహిళల్లో ఎముకలు మరింత పలచగా, పెళుసుగా మారి తేలిగ్గా ఫ్రాక్చర్‌ అయ్యే ప్రమాదం పెరుగుతుంది. ఇలా జరగడాన్ని ‘ఆస్టియో పోరోసిస్‌’ అంటారు. మెనోపాజ్‌ దశకు చేరుకున్న మహిళల్లో ఈ సమస్య మరీ ఎక్కువ. చిన్నప్పట్నుంచి శరీరానికి ఎండ తగలనిస్తూ, క్యాల్షియం లోపాలు తలెత్తకుండా జాగ్రత్తపడితే మంచిది. ఆస్టియోపోరోసిస్‌తో పాటు ఎముకలకు సంబంధించి బోన్‌ టీబీ, బోన్‌ క్యాన్సర్‌ వంటి సమస్యలు తరచూ కనిపిస్తుంటాయి. చాలామందిలో బోన్‌ టీబీ, బోన్‌ క్యాన్సర్‌ లక్షణాలు ఒకేలా ఉండటం వల్ల ఒకదానికి మరొకటిగా పొరబడటమూ జరుగుతుంది. ఎముకల మీద గడ్డ వచ్చే ప్రదేశాన్ని బట్టి లక్షణాలు ఆధారపడి ఉంటాయి. అది క్యాన్సర్‌కు సంబంధించిన గడ్డ అయినా, కాకపోయినా ఎముక మీద గడ్డ ఏర్పడితే ఫ్రాక్చర్స్‌కు గురయ్యే అవకాశం ఎక్కువ. క్యాన్సర్‌ గడ్డ వల్ల ఎముక నొప్పిగా ఉండటం, జ్వరం, రాత్రి చెమటలు పోయడం, బరువు తగ్గడం, గడ్డ వచ్చిన ప్రదేశంలో ఎముకలు విరగడం వంటి లక్షణాలు కనిపిస్తూ ఉంటాయి. గడ్డ తొలిదశలో చాలా చిన్నగా కనిపించడం వల్ల ఎక్స్‌రే పరీక్షతో నిర్ధారణ సరిగా జరగకపోవచ్చు. అందుకనే లక్షణాలు కనిపించినప్పుడు సమస్యను సరిగా నిర్ధారణ చేయడానికి సీటీ, ఎమ్మారై స్కాన్‌ వంటి పరీక్షలు చేస్తారు. క్యాన్సర్‌ కాని గడ్డ అయితే గుండ్రంగా, మెల్లగా పెరుగుతుంది. క్యాన్సర్‌ కణితి అయితే ఖచ్చితమైన ఆకారం లేకుండా వేగంగా పెరుగుతుంది. కణితి కొంచెం పెద్దగా ఉంటే ఎక్స్‌రేలోనూ, చిన్నగా ఉంటే ఎమ్మారై, సీటీ స్కాన్‌లలో బయటపడుతుంది. గడ్డ ఏరకమైనదో నిర్ధారణ చేయడానికి బయాప్సీ చేస్తారు. బోన్‌ క్యాన్సర్‌ గడ్డలలో ఆస్టియో సార్కోమా, ఈవింగ్స్‌ సార్కోమా, కాండ్రో సార్కోమా, ఫైబ్రో సార్కోమా, కార్డోమా అనే రకాలుంటాయి. వయసు మీద ఆధారపడి ఈ గడ్డలు వచ్చే ప్రమాదం ఉంటుంది. ఆస్టియో సార్కోమా, ఈవింగ్స్‌ సార్కోమా చిన్నవయసువారిలో ఎక్కువగా కనిపిస్తే, కాండ్రో సార్కోమా మధ్యవయసు వారిలో ఎక్కువగా కనిపించే అవకాశం ఉంటుంది. బోన్‌క్యాన్సర్స్‌ చాలావరకు సెకండరీగానే ఉంటాయి. శరీరంలో మిగతా భాగాలలో వచ్చిన క్యాన్సర్‌... ఎముకలకు వ్యాప్తి చెందడం (మెటాస్టాసిస్‌) ఎక్కువగా చూస్తుంటాం. ఎముకలోనే క్యాన్సర్‌ ముందుగా రావడం కొంతవరకు అరుదుగా జరుగుతుందని చెప్పుకోవచ్చు. ఒక్కోసారి లంగ్, ప్రోస్టేట్‌... ఇలా మిగతా భాగాలలో వచ్చిన క్యాన్సర్‌ ఎముక మీద గడ్డలాగా ముందుగా బయటపడవచ్చు. అన్ని క్యాన్సర్‌లలో లాగానే సర్జరీ, రేడియో, కీమో థెరపీల ప్రాధాన్యత ఎముక క్యాన్సర్‌లలోనూ ఉంటుంది. క్యాన్సర్‌ గడ్డ వచ్చిన ప్రదేశాన్ని తీసివేసినప్పుడు, చిన్నగా ఉంటే సిమెంటింగ్, గ్రాఫ్టింగ్‌ వంటి పద్ధతులతో సరిచేస్తారు. ఎముక తీయవలసిన ప్రదేశం ఎక్కువగా ఉంటే బోన్‌ బ్యాంక్‌ నుంచి ఎముకను సేకరించి, వాడటం లేదా మెటల్‌ ఇంప్లాంట్స్‌ వాడటం జరుగుతుంది. క్యాన్సర్‌ కణితి పెద్దగా ఉంటే సర్జరీ కంటే ముందు కీమో, రేడియో థెరపీలతో కణితిని చిన్నగా చేసి, తర్వాత సర్జరీ చేయడం జరుగుతుంది. ఈ క్యాన్సర్‌ సర్జరీ తర్వాత కొత్తగా పెట్టిన ఇంప్లాంట్స్‌కు అలవాటు పడటానికి ఫిజియోథెరపీ, రీహేబిలిటేషన్‌ వంటి ప్రక్రియల ప్రాధాన్యత ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఎముకల క్యాన్సర్‌ రావడానికి ఖచ్చితమైన కారణం తెలియదు కాబట్టి నివారణ మన చేతుల్లో లేనట్టే. అయితే సెకండరీ బోన్‌ క్యాన్సర్స్‌ ఎక్కువ కాబట్టి మిగతా క్యాన్సర్లను ముందుగా గుర్తించి, చికిత్స తీసుకోగలిగితే ఈ క్యాన్సర్‌ను నివారించినట్లవుతుంది. క్యాన్సర్‌ వచ్చిన ఎముకలను గట్టిపరచడానికి బిస్‌పాస్ఫోనేట్స్‌ ఇంజెక్షన్లు ఇవ్వడం జరుగుతుంది. ప్రోస్టేట్‌ క్యాన్సర్, బ్రెస్ట్‌ క్యాన్సర్, లంగ్‌ క్యాన్సర్లకు మిగతా క్యాన్సర్ల కంటే ఎక్కువగా ఎముకలకు పాకే గుణం ఉంటుంది. బోన్‌ క్యాన్సర్‌కు గురైనప్పుడు శరీరంలో క్యాల్షియం లెవెల్స్‌ కూడా పెరగవచ్చు. క్యాన్సర్‌ కణితి వల్ల నరాల మీద ఒత్తిడి ఏర్పడటం వల్ల కాళ్లలో లేదా చేతులలో బలహీనత, తిమ్మిర్లు, తీవ్రమైన నొప్పి వంటి లక్షణాలూ కనిపిస్తాయి. శరీరంలో ఎక్కడైనా మార్పు కనిపించినా, లక్షణాల్లో మార్పులు కనిపించినా తగిన జాగ్రత్తలు తీసుకుని క్యాన్సర్‌ కణాన్ని తొలిదశలో గుర్తించడం, చికిత్స తీసుకోవడం, డాక్టర్‌ నిర్దేశించిన కాల వ్యవధి ప్రకారం సర్జరీ తర్వాత లేదా సర్జరీకి ముందు లేదా సర్జరీ లేకుండానే అవసరమైన కీమోథెరపీ, రేడియోథెరపీ తీసుకోవాలి. అంతేకాదు...  శరీరంలో ఏ అవయవానికైనా క్యాన్సర్‌ వస్తే పక్కనుండే ఎముకలకు పాకే అవకాశం ఉన్నందున, వైద్యులు సూచించిన విధంగా క్రమం తప్పకుండా ఐదేళ్ల వరకు చెకప్స్‌ చేయించుకుంటూ ఉండటం తప్పనిసరి. డా. సి.హెచ్. మోహన వంశీ చీఫ్ సర్జికల్ ఆంకాలజిస్ట్ ఒమేగా హాస్పిటల్స్, హైదరాబాద్ Ph: 98480 11421

ఎముకలు బోలుగా మారే వ్యాధినే ఆస్టియో పోరోసిస్‌ గా పేర్కొంటారు  ఇది మహిళల్లో బాగా కనిపించే వ్యాధి. మధ్య వయసు దాటాక దాడి చేసే ఈ వ్యాధి ఆధునిక జీవనశైలి, తగిన వ్యాయామం లేకపోవడంతో పాటు అవగాహన లేక దీని దుష్ప్రభావాలు ఎదుర్కుంటున్నవారెందరో... ఈ నేపధ్యంలో ఈ వ్యాధి ముందస్తు హెచ్చరిక సంకేతాలు, ఆ వ్యాధికి గురయ్యాక శరీరంలో వచ్చే మార్పులు, తగ్గించుకునే మార్గాల గురించిౖ హెదరాబాద్‌లోని అపోలో స్పెక్ట్రా హాస్పిటల్‌ ఆర్థ్రోస్కోపీ సర్జన్‌ డాక్టర్‌ వీరేంద్ర ముద్నూర్‌ ఇలా వివరిస్తున్నారు. బలం నుంచి బోలు వరకూ... శరీరంలోని మస్క్యులోస్కెలెటల్‌ వ్యవస్థ వందలాది కదిలే మూలకాలను (ఎముకలు, కండరాలు, స్నాయువులు, స్నాయువులు, మృదులాస్థి) కలిగి ఉంటుంది, ఇవి శరీరం సమతుల్యతతో కదలడానికి, సరైన విధంగా పనిచేయడానికి సహకరిస్తాయి. అయితే అన్ని శారీరక అంతర్గత అవయవాలలాగే ఈ భాగాలు గాయపడవచ్చు, కాలక్రమేణా బలహీనపడవచ్చు లేదా అనారోగ్యాలకు గురికావచ్చు. ఎముకలు చాలా బలంగా ఉన్నప్పటికీ, అవి సజీవ కణజాలంతో తయారవుతాయి, ఇవి నిరంతరం విచ్ఛిన్నమవుతూ తిరిగి పునర్నిర్మించబడతాయి. మనిషికి 20 ఏళ్ల వయస్సు వచ్చే వరకు శరీరం ఇప్పటికే ఉన్న ఎముక కణజాలాన్ని విచ్ఛిన్నం చేయడం కంటే త్వరగా కొత్త ఎముకలను నిర్మించగలదు. పెరిగే వయస్సుతో, ఈ ప్రక్రియ మందగిస్తుంది. పాత ఎముక కణజాలం భర్తీ చేయగల దానికంటే వేగంగా క్షీణించవచ్చు. ఇది ఎముకలు మరింత సన్నగా  పెళుసుగా మారడానికి ఫలితంగా బోలు ఎముకల వ్యాధికి దారితీస్తుంది,  ఈ వ్యాధి ఎముక పగుళ్ల ప్రమాదాన్ని పెంచుతుంది. కాబట్టి ఆరోగ్యంగా మరియు ఫిట్‌గా ఉండటానికి, ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వ్యాధికి సంబంధించిన హెచ్చరిక సంకేతాలను గుర్తించడం చాలా అవసరం.  లక్షణాలివే...  చిగుళ్లు తగ్గుముఖం పట్టడం – దంతాలు సాధారణంగా దవడ ఎముకకు అతుక్కొని ఉంటాయి దవడ ఎముక సన్నబడటం ప్రారంభించిన తర్వాత, చిగుళ్ళు తగ్గడం కూడా గమనించవచ్చు.   గ్రిప్‌ బలం తగ్గడం – వ్యక్తులు కింద పడిపోవడాన్ని నివారించడానికి మంచి పట్టు, సమతుల్యత  కండరాల బలం అవసరం. అలాగే, తగ్గిన పట్టు బలం పడిపోయే అవకాశాన్ని పెంచుతుంది. ఒక వ్యక్తి హ్యాండ్‌గ్రిప్‌ వదులైనప్పుడు, అది ఈ వ్యా«ధికి  సంకేతం. ఋతుక్రమం ఆగిపోయిన స్త్రీలకు సంబంధించి చేసిన ఓ అధ్యయనంలో బలహీనమైన హ్యాండ్‌గ్రిప్, తక్కువ ఎముక ఖనిజ సాంద్రత మధ్య సంబంధాన్ని పరిశోధకులు కనుగొన్నారు.    తిమ్మిరి/ నొప్పులు – కండరాల తిమ్మిరి, నొప్పులు సాధారణమైనవే అని తరచుగా నిర్లక్ష్యం చేస్తాం, అయితే ఇది బోలు ఎముకల వ్యాధి  ప్రారంభ సూచన. కూడా అత్యంత కీలకమైన ఎముక బిల్డర్‌ అయిన విటమిన్‌ డిలో గణనీయమైన లోపాన్ని ఇది సూచిస్తుంది.  రాత్రి సమయంలో వచ్చే తిమ్మిర్లు రక్తంలో తగ్గిన కాల్షియం, మెగ్నీషియం/ పొటాషియం స్థాయిలను సూచిస్తాయి. ఈ పరిస్థితి ఎక్కువ కాలం కొనసాగితే అధిక ఎముక నష్టం కలిగే అవకాశం ఉంది.   ఎత్తు తగ్గుదల  ఎముకల వ్యాధి ప్రారంభాన్ని గుర్తించదగిన  శారీరక మార్పుల సంకేతాలలో ఒకటి ఎత్తు కోల్పోవడం. ఏ వ్యక్తి అయినా రెండు అంగుళాల కంటే ఎక్కువ ఎత్తు కోల్పోయినా లేదా వెన్నెముకలో వక్రతను ఆర్థోపెడిక్‌ ద్వారా గుర్తించినా బోలు ఎముకల వ్యాధికి రిస్క్‌ జో¯Œ లో ఉన్నట్టే. అంటే ఈ అనారోగ్యం ఇప్పటికే వెన్నుపూసను ప్రభావితం చేసిందని అర్థం.   పెళుసుగా ఉండే వేలిగోళ్లు  ఆర్థోపెడిక్‌ ప్రకారం, ఒకరి గోళ్ల బలం ఒకరి ఎముకల ఆరోగ్యాన్ని సూచిస్తుంది. గోరు ఎముక ఆరోగ్యం ఎముక సాంద్రతతో ముడిపడి ఉంటుంది. హ్యాండ్‌ వాష్‌ లేదా ఇతర  కార్యకలాపాల తర్వాత తరచుగా విరిగిపోయే బలహీనమైన వేలిగోళ్లు ఎముక సాంద్రతలో తగ్గుదలని సూచిస్తాయి.  అయితే, గోళ్లపై ప్రభావం చూపే అదనపు అంశాల్లో అత్యంత వేడి లేదా చల్లదనానికి గురికావడం, నెయిల్‌ పెయింట్‌ రిమూవర్‌ లేదా యాక్రిలిక్‌ నెయిల్‌లను క్రమం తప్పకుండా ఉపయోగించడం లేదా నీటిలో ఎక్కువసేపు ముంచడం వంటివి కూడా ఉన్నాయి.  నివారించడం ఇలా ... తరచుగా వ్యాయామం చేయడం, కాల్షియం, విటమిన్లు పుష్కలంగా ఉన్న ఆరోగ్యకరమైన ఆహారాన్ని తినడం, ఆల్కహాల్, ఇతర డ్రగ్స్‌కు దూరంగా ఉండటం  ద్వారా బోలు ఎముకల వ్యాధిని నివారించవచ్చు. ఎముక ద్రవ్యరాశికి సహాయపడే మందులు బోలు ఎముకల వ్యాధి చికిత్సలో భాగం. ఈ మందులు సాధారణంగా హార్మోన్ల ప్రభావాలను కలిగి ఉంటాయి, ఎముకల అభివృద్ధిని ప్రేరేపించడానికి ఈస్ట్రోజె¯Œ తో సమానంగా పెరుగుతాయి లేదా పనిచేస్తాయి.  ఈ వ్యాధి దాని ప్రారంభ దశలో ఎటువంటి లక్షణాలను కలిగి ఉండదు. ఆస్టియోపెనియాలో తక్కువ ఎముక సాంద్రత, తరచుగా పగుళ్లు, భంగిమలో సమస్యలు బోలు ఎముకల వ్యాధికి సూచికలు. ఏదేమైనా ఈ వ్యాధిని ముందుగానే గుర్తించడానికి ఎముక ఆరోగ్యం  జీవన నాణ్యత రెండింటినీ మెరుగుపరచడానికి క్రమం తప్పకుండా వ్యాధి పరీక్షలు చేయించడం అవసరం.  –డా.వీరేంద్ర ముద్నూర్‌ కన్సల్టెలంట్‌ జాయింట్‌  రీప్లేస్‌మెంట్,ఆర్థోస్కోపీ సర్జన్, అపోలో స్పెక్ట్రా హాస్పిటల్,

మా అక్కయ్యను హాస్పిటల్‌ చెకప్‌కు తీసుకెళ్తే ‘ఆస్టియో పొరాసిస్‌’ అని చెప్పారు. దీని గురించి వినడం ఇదే మొదటిసారి. వివరంగా తెలియజేయగలరు. ఈ సమస్య ఎందుకు వస్తుంది? నివారణ మార్గాలు ఎలా ఉంటాయి? – పి. శ్యామల, హైదరాబాద్‌ మనిషి ఎముకలు క్యాల్షియం, ఫాస్ఫరస్, మెగ్నీషియం వంటి ఖనిజాలతో పాటు కొలాజెన్‌ అనే కణజాలంతో కలసి గట్టిగా ఉండటం జరుగుతుంది. వీటి లోపల ఎల్లప్పుడూ పాత కణాలతో పాటు కొత్త కణాలు తయారవుతూ ఉంటాయి. ఈ ఖనిజాలతో ఎముకలు గట్టిగా దృఢంగా ఉంటాయి. ఎముకల లోపలి గుజ్జు అరిగిపోయి, ఎముకలు పెళుసుగా బలహీనంగా తయారై, ఎముకలు అరిగిపోవడానికి ‘ఆస్టియోపొరాసిస్‌’ అంటారు. దీనివల్ల మనిషి కొద్దిగా పడినా, జారినా ఎముకలు విరిగి ఫ్రాక్చర్‌ అయ్యే పరిస్థితులు ఉంటాయి. ఆస్టియో పొరాసిస్‌ సాధారణంగా వయసు పైబడే కొద్దీ, అంటే 45 ఏళ్ల వయసు దాటిన తర్వాత మగవారిలో కంటే ఆడవారిలో ఎక్కువగా ఏర్పడే అవకాశాలు ఉంటాయి. ఆస్టియో పొరాసిస్‌ బలహీనంగా ఉన్నవారిలో, జన్యు కారణాల వల్ల, తొందరగా మెనోపాజ్‌ దశకు చేరేవారిలో, క్యాల్షియం, విటమిన్‌–డి లోపం ఉన్నవారిలో, స్టిరాయిడ్స్‌ వంటి మందులు దీర్ఘకాలం వాడే వారిలో ఫిజికల్‌ యాక్టివిటీ ఎక్కువగా లేనివారిలో, స్మోకింగ్, ఆల్కహాల్‌ వంటి అలవాట్లు ఉన్నవారిలో ఎక్కువగా తీవ్రంగా ఉండే అవకాశాలు ఉంటాయి. ఆస్టియో పొరాసిస్‌ ఉన్నవారిలో ఎముకలలో కణజాలం అరిగిపోవడం ఉంటుంది కాని కొత్త కణజాలం తయారు కావడం తక్కువగా ఉంటుంది. ఆడవారిలో మెనోపాజ్‌ తర్వాత ఈస్ట్రోజెన్‌ తగ్గిపోవడంతో ఎముకలలోకి క్యాల్షియం చేరడం తగ్గిపోతుంది. దీనివల్ల నడుంనొప్పి, వెన్నెముక అరిగి ఎత్తు తగ్గడం, ఒంగిపోయినట్లు అవ్వడం, తరచు ఫ్రాక్చర్లు కావడం వంటి సమస్యలు ఉంటాయి. లక్షణాలు కనిపించేటప్పటికే ఎముకలు బాగా బలహీనపడి ఉంటాయి. ఆస్టియో పొరాసిస్‌ కంటే ముందు ఆస్టియో పినియా దశ ఉంటుంది. ఇది ఎముకలలో గుజ్జు తగ్గడం మొదలయ్యే దశ. ఈ సమస్యను బీఎండీ, డెక్సా వంటి పరీక్షల ద్వారా నిర్ధారణ చేయడం జరుగుతుంది. వయసు పెరిగే కొద్దీ వచ్చే మార్పులను మార్చడం కష్టం గాని, ఆహారంలో క్యాల్షియం ఎక్కువగా ఉండే పాల పదార్థాలు, ఆకూకూరలు, మాంసాహారం వంటివి తీసుకోవడం, వాకింగ్, జాగింగ్‌ వంటి వ్యాయామాలు చేయడం, ఎండలో వారానికి మూడుసార్లు కనీసం పావుగంట సేపు ఉండటం వల్ల విటమిన్‌–డి తయారవుతుంది. ఇది క్యాల్షియంను ఎముకలలోకి చేరుస్తుంది.  ధూమపానం, మద్యపానానికి దూరంగా ఉండటం, డాక్టర్‌ సలహా మేరకు విటమిన్‌–డి, క్యాల్షియం మాత్రలు వంటి జాగ్రత్తలు పాటించడం ద్వారా ఆస్టియో పొరాసిస్‌ త్వరగా రాకుండా నివారించవచ్చు. ఒకసారి ఆస్టియో పొరాసిస్‌ నిర్ధారణ అయిన తర్వాత పైన జాగ్రత్తలతో పాటు డాక్టర్‌ పర్యవేక్షణలో ఈస్ట్రోజెన్, ప్రొజెస్టిరాన్‌ హార్మోన్‌ రీప్లేస్‌మెంట్‌ థెరపీ, బైఫాస్ఫొనేట్స్, రెలాక్సోఫిన్, పారాథైరాయిడ్‌ హార్మోన్‌ వంటి మందులను క్రమం తప్పకుండా తీసుకోవలసి ఉంటుంది. ప్రెగ్నెన్సీ సమయంలో Urinary Tract Infection (UTI) సాధారణం అని చెబుతుంటారు. దీనికి కారణం ఏమిటి? ఎలాంటి నివారణ చర్యలు ఉన్నాయి? – కమల, కరీంనగర్‌ ప్రెగ్నెన్సీ సమయంలో యూరినరీ ట్రాక్ట్‌ ఇన్‌ఫెక్షన్స్‌ మామూలు వారిలో కంటే కొద్దిగా ఎక్కువగా వచ్చే అవకాశాలు ఉంటాయి. మూత్రాశయం వెనుకకు ఆనుకొనే గర్భాశయం ఉంటుంది. బిడ్డ పెరిగే కొద్దీ గర్భాశయం పెరుగుతూ మూత్రాశయం పైన బరువు పడటం, ఒత్తిడి పడటం వల్ల మూత్రం పూర్తిగా మూత్రాశయం నుంచి బయటకు రాలేకపోవచ్చు. అందువల్ల మూత్రం కొద్దిగా మూత్రాశయంలో నిల్వ ఉండిపోయే అవకాశాలు పెరుగుతాయి. దానివల్ల మూత్రాశయంలో ఇన్‌ఫెక్షన్‌కు కారణమయ్యే బ్యాక్టీరియా పెరిగి, వ్యాప్తి చెంది మూత్రాశయం నుంచి యురెటర్స్‌కు, తద్వారా కిడ్నీలకు ఇన్‌ఫెక్షన్‌ పాకే అవకాశం ఉంటుంది.  గర్భిణీ స్త్రీలు రోజుకు రెండున్నర నుంచి మూడు లీటర్ల మంచినీళ్లను తాగాలి. మూత్రం వస్తుంటే ఆపుకోకుండా మూత్ర విసర్జన చేస్తుండాలి. మలవిసర్జన తర్వాత ముందు నుంచి వెనుకకు శుభ్రం చేసుకోవాలి. మల, మూత్ర విసర్జన తర్వాత యోనిభాగం దగ్గర చెమ్మ లేకుండా శుభ్రంగా పొడిగా ఉంచుకోవాలి. మితమైన పౌష్టికాహారం తీసుకోవాలి. దానివల్ల రక్తహీనత లేకుండా, రోగనిరోధకశక్తి తగ్గకుండా ఉంటుంది. కాబట్టి ఇన్‌ఫెక్షన్లు వ్యాప్తి చెందకుండా ఉంటాయి. గర్భంతో ఉన్నప్పుడు కంప్లీట్‌ యూరినరీ ఎగ్జామినేషన్‌ చేయించుకొని, అందులో ఇన్‌ఫెక్షన్స్‌ ఉంటే యూరిన్‌ కల్చర్‌ అండ్‌ సెన్సిటివిటీ టెస్ట్‌ చేయించుకొని దానికి తగ్గ యాంటీ బయోటిక్స్‌ కోర్సు వాడాల్సి ఉంటుంది. - డా. వేనాటి శోభ బర్త్‌రైట్‌ బై రెయిన్‌బో హైదరాబాద్‌ 

ప్రపంచవ్యాప్తంగా కనీసం 20 కోట్ల మందిని ఇబ్బంది పెడుతున్న ఆస్టియోపొరోసిస్‌ (బోలు ఎముకల వ్యాధి)కు సరికొత్త చికిత్స లభించనుంది. అంతా కాలిఫోర్నియా యూనివర్శిటీ శాస్త్రవేత్తల పరిశోధనల ఫలితం. ఎలుకల మెదళ్లలో కొన్ని న్యూరాన్లను తొలగించినప్పుడు అవి విపరీతంగా బరువు పెరగడాన్ని గుర్తించిన డాక్టర్‌ కొరేరా ఆ దిశగా మరిన్ని పరిశోధనలు చేపట్టారు. పెరిగిన బరువు కండరాలు, కొవ్వుల్లో కాకుండా ఎముకల్లో మాత్రమే ఉండటం.. ఖనిజ సాంద్రత కూడా ఎక్కువ కావడం గుర్తించిన కొరేరా ఈ పద్ధతిని బోలు ఎముకల వ్యాధి చికిత్సకు వాడవచ్చునని గుర్తించారు. మహిళల్లో రుతుక్రమం ఆగిపోయిన తరువాత ఎముకలు బోలుగా మారిపోవడం ఎక్కువన్నది తెలిసిందే. సాధారణ ఎలుకలతో పోలిస్తే ఈస్ట్రోజెన్‌ రిసెప్టర్‌ ప్రొటీన్లు తొలగించిన వాటిల్లో ఎముకల ద్రవ్యరాశి దాదాపు ఎనిమిది రెట్లు ఎక్కువగా ఉండటం తాము గమనించామని... మెదడులోని హైపోథాలమస్‌లో ఇలాంటి ప్రొటీన్లు కొన్ని వందల రకాలు ఉన్నట్లు తెలుసుకున్నామని కొరేరా వివరించారు. ముదిమి వయసులో ఈ న్యూరాన్లు ఎముకల పెరుగుదలకు తక్కువ శక్తిని కేటాయించేలా సంకేతాలు పంపడం వల్ల ఎముకలు గుల్లబారుతున్నట్లు తాము భావిస్తున్నామని చెప్పారు. ఈ న్యూరాన్లను ఎలా నియంత్రించాలన్న అంశాన్ని ప్రస్తుతం పరిశీలిస్తున్నామని.. అది తెలిస్తే వయసు మళ్లిన తరువాత కూడా ఎముకలు దృఢంగా ఉండేలా చేయడం సాధ్యమవుతుందని అన్నారు. 

లండన్‌ : ప్రొబయోటిక్స్‌తో పెద్దల్లో ఎముకల పటుత్వం పెరుగుతుందని, వీటి వాడకంతో ఎముకలు దృఢత్వాన్ని సంతరించుకుంటాయని పరిశోధకులు వెల్లడించారు. మంచి బ్యాక్టీరియాతో కూడిన సప్లిమెంట్స్‌ శరీరానికి మేలు చేస్తాయని స్వీడన్‌ పరిశోధకులు చేపట్టిన తాజా అథ్యయనం తెలిపింది. ముఖ్యంగా వృద్ధుల్లో ప్రొబయోటిక్స్‌ వాడకంతో ఎముకలు దెబ్బతినకుండా కాపాడవచ్చని గుర్తించారు.  పెద్దల్లో ఎముకలు విరిగే పరిస్థితిని నివారించే చికిత్సలో నూతన మైలరాయిగా తాజా అథ్యయనంలో వెల్లడైన అంశాలు ఉపకరిస్తాయని సర్వే చేపట్టిన యూనివర్సిటీ ఆఫ్‌ గొతెన్‌బర్గ్‌ పరిశోధకులు తెలిపారు. ప్రపంచవ్యాప్తంగా లక్షలాది మందిలో ఎముకలను బలహీనపరిచే ఓసియోసొరోసిస్‌ వ్యాధి బారిన పడుతున్న క్రమంలో తాజా అథ్యయనం వెలువడింది. ప్రొబయోటిక్స్‌తో చికిత్స ద్వారా రానున్న రోజుల్లో ఈ తరహా వ్యాధులను నియంత్రించవచ్చని పరిశోధకులు వెల్లడించారు.


 హోమియో కౌన్సెలింగ్‌
 
 నా వయసు 55 ఏళ్లు. ఇటీవల కండరాలు, ఎముకల నొప్పులు వస్తే డాక్టర్‌ను సంప్రదించాను. ఆస్టియోపోరోసిస్‌ ఉందని అన్నారు. నా సమస్యకు హోమియోలో పరిష్కారం ఉందా? – రమాదేవి, శ్రీకాకుళం
 ఎముకల సాంద్రత తగ్గడం వల్ల, ఎముకలో పగుళ్లు లేదా ఎముకలు విరిగే అవకాశాలను పెంచే వ్యాధి ఆస్టియోపోరోసిస్‌. మన శరీరంలో పాతకణాలు అంతరించి కొత్త కణాలు అంకురించడం అన్నది నిత్యం సాగే ప్రక్రియ. ఇది ఎముకల్లోనూ నిరంతరం కొనసాగుతూనే ఉంటుంది. ఏ కారణంగానైనా తరిగిపోతున్న పాత ఎముకకు సరిసమానంగా కొత్త ఎముక ఏర్పడకపోతే ఎముకలు పెళుసుబారిపోయే ఆస్టియోపోరోసిస్‌ వ్యాధి మొదలువుతుంది.
 
 వీరిలో అతి చిన్న దెబ్బకు లేదా చిన్న బెణుకుకే ఎముకలు విరిగిపోవచ్చు లేదా ఎముకలు పగుళ్లు బారవచ్చు. సాధారణంగా ఈ పెళుసుదనం పగుళ్లు వెన్నెముక, పక్కటెముక, తుంటి ఎముక, మణికట్ల స్థానాల్లో ఏర్పడతాయి. అందుకే ఆ ఎముకలు విరిగే అవకాశం ఎక్కువ.
 
 కారణాలు: ∙అతిగా మద్యపానం చేయడం ∙దీర్ఘకాలికంగా మందులు వాడటం ∙నూనె, మసాలా పదార్థాలు వాడటం వల్ల ∙శారీరక శ్రమ లేకపోవడం వల్ల  వయసు పైబడిన కారణంగా సన్నబడిపోవడం  సూర్యరశ్మికి ఎక్కువగా ఎక్స్‌పోజ్‌ కాకపోవడం
 
 లక్షణాలు: ∙ఎత్తు తగ్గి నడుము, ఇతర అవయవాలు ఒంగిపోతాయి ∙నడుమునొప్పి ∙అలసట ∙ఎముకల్లో నొప్పి, ఎముకలు త్వరగా విరిగిపోవడం ∙ఎముకల సాంద్రత తగ్గిపోవడం
 
 వ్యాధి నిర్ధారణ: రక్తపరీక్షలు ∙ఎక్స్‌–రే ∙డీఎక్స్‌ (డ్యూయల్‌ ఎనర్జీ ఎక్స్‌–రే అబ్జార్‌ష్షియోమెట్రీ
 
 చికిత్స: ఆస్టియోపోరోసిస్‌కి హోమియోలో మంచి మందులు అందుబాటులో ఉన్నాయి. రోగి లక్షణాలను విశ్లేషించి తగిన మందులను వైద్యులు సూచిస్తారు. ఆస్టియోపోరోసిస్‌కి హోమియోలో కాల్కేరియా ఫాస్‌ఫోరికా, ఫాస్ఫరస్, సల్ఫర్‌ వంటి మందులు అందుబాటులో ఉన్నాయి. వీటిని అనుభవజ్ఞులైన డాక్టర్ల పర్యవేక్షణలో వాడాలి.
 
 డాక్టర్‌ మురళి కె. అంకిరెడ్డి
 ఎండీ (హోమియో) స్టార్‌ హోమియోపతి హైదరాబాద్‌


  బిడ్డకు పాలివ్వడం వల్ల బాలింతల్లో రక్తస్రావ ప్రమాదం తగ్గడంతో పాటు త్వరగా కోలుకుంటారు. జీవితాంతం ఆరోగ్యంగా ఉంటారు.ఊబకాయం రాదు. గర్భానికి పూర్వం ఉన్న బరువును తిరిగి పొందుతారు. బిడ్డకు పాలు పట్టించడం వల్ల రొమ్ము, గర్భ సంచి క్యాన్సర్లు రావు.తల్లులకు మలి వయసులో వచ్చే అస్టియేపొరోసిస్(ఎముకల బలహీనత) నుంచి బయటపడుతారు.  తల్లి, శిశువుల మధ్య బంధాన్ని పెంపొందిస్తుంది.  ఆరు నెలల వరకు బిడ్డకు తప్పని సరిగా రోజుకు 8 నుంచి 10 సార్లు పాలు ఇవ్వాలి.
   తల్లికి, శిశువుకు జ్వరం వచ్చినప్పుడు, టీకాలు వేసినప్పుడు కూడా పాలు పెట్టొచ్చు.
  
  శ్రీకాకుళం రూరల్/పాలకొండ: తల్లి పాలు పిల్లలకు అమృతంలో సమానం. శిశువు సంపూర్ణ ఆరోగ్యానికి దివ్య ఔషధం. తల్లిపాలలో ఉన్న రోగనిరోధక శక్తి ఎందులోనూ ఉండదని వైద్యనిపుణుల భావన. తల్లిపాలు సమృద్ధిగా లభించే పిల్లలు ఆరోగ్యంగా ఉంటారు. ఎదుగుతారు. అయితే, ప్రస్తుత ఆధునిక పోకడలతో చాలా మంది తల్లులు పిల్లలకు పాలివ్వడం నామోషీగా భావిస్తున్నారు. ఇలాంటి వారికి తల్లిపాలు విశిష్టతను తెలియజేయడం... తల్లిపాలను బిడ్డకు ఎంత వయసు వచ్చే వరకు ఇవ్వాలి.. రోజుకు ఎన్ని సార్లు పట్టాలి.. తల్లిపాలు పుష్కలంగా పిల్లలకు అందాలంటే తల్లులు ఎలాంటి ఆహారం తీసుకోవాలి..
  
  తదితర అంశాలపై గ్రామీణ, పట్టణ ప్రజలకు అవగాహన కల్పించేందుకు ఐసీడీఎస్ ఆధ్వర్యంలో ఆగస్టు 1 నుంచి ఏడో తేదీ వరకు వారోత్సవాలు నిర్వహించనున్నారు. గ్రామ, మండల, జిల్లా స్థాయిలో కార్యక్రమాలను నిర్వహించేందుకు సన్నాహాలు చేస్తున్నారు. ముఖ్యంగా క్షేత్రస్థాయిలో గర్భిణులు, బాలింతలకు అవగాహన కల్పించేందుకు అంగన్‌వాడీ కేంద్రాల్లో నాలుగు రోజుల పాటు ఆరోగ్యశాఖ అనుబంధంతో ప్రత్యేక తరగతులు నిర్వహించనున్నారు. తల్లిపాలు శ్రేష్టమైనవని, ప్రతి ఒక్క బాలింత బిడ్డలకు పాలిచ్చి పిల్లలను ఆరోగ్యవంతంగా తీర్చిదిద్దాలని వైద్యులు సూచి స్తున్నారు. తల్లిపాల నుంచి పిల్లలకు లభించే పోషకాలను చూస్తే...
  
   బిడ్డ పుట్టిన మొదటి అరగంట లోపు పిల్లలకు పాలివ్వడం మం చిది. ఇందులో మాంసకృత్తులు, విటమిన్ ఏ ఉంటాయి. రోగ నిరోధక శక్తి లభిస్తుంది. ముర్రుపాలు బిడ్డను జీవితకాలం కాపాడతాయి.  శిశువు పేగులను శుభ్రం చేసి, మొదటి మల విసర్జనకు తోడ్పడతాయి.  తల్లులు సహజంగా బిడ్డకు సరిపడా పాలు రావడం లేదని అనుకోవడం అపోహా మాత్రమే. బిడ్డ పుట్టగానే పాలు మూడు, నాలుగు రోజుల వరకు పడవని తేనె నాకించడం, పంచధార, గ్లూకోజ్ నీళ్లు ఇవ్వరాదు.  తల్లిపాలే శిశువుకు సంపూర్ణమైన సమతుల ఆహారం.
  
   నాణ్యమైన ప్రోటీన్లు లభిస్తాయి. బిడ్డ మెదడుకు వికాసానికి తోడ్పడతాయి. ఇందులోని లాక్టోజ్ వల్ల కాల్షియం నిల్వలు పెరుగుతాయి.బిడ్డను రక్తహీనత నుంచి కాపాడుతాయి. తొలి నెలలో శిశువులకు వివిధ రకాల అంటువ్యాధుల భారినుంచి కాపాడతాయి. బిడ్డ మనోవికాశానికి దోహదపడతాయి. జీర్ణ మండలాన్ని వృద్ధి చేస్తాయి.
  
   తల్లిపాల ద్వారా బిడ్డలకు డయోరియా, నిమోనియా వంటి ప్రాణాంతక వ్యాధులు దరిచేరవు. క్యాన్సర్, చెవికి సంబంధించిన వ్యాధులు, గుండె జబ్బులు వంటి వ్యాధులభారి నుంచి రక్షణ కల్పిస్తాయి.   ఎలర్జీ, ఆస్తమా, డయాబెటీస్ వంటి వ్యాధులు రావు.  బాల్యంలో, యవ్వనంలో ఊబకాయం వచ్చే ప్రమాదం తక్కువ.
  
  తల్లిపాలు పుష్కలంగా రావాలంటే..
   గర్భిణిగా ఉన్నప్పటి నుంచే పోషక విలువలున్న ఆహారం తీసుకోవాలి. పాలు, చేపలు, గుడ్లు, వెల్లుల్లిపాయ, తాజా కూరగాయలు, పండ్లు తగిన మోతాదులో తీసుకోవాలి. ఆహారంలో తీపి పదార్థాలు (స్వీట్లుకాదు) అంటే ప్రకృతి సహజంగా దొరికే పం డ్లు కడిగిన తర్వాత తినాలి.
  
  ఫ్యాషన్ పోకడలు వీడాలి
  నరసన్నపేట: అమ్మప్రేమ కన్నా మించినది లేదు. తల్లిపాలకు మించిన పోషక పదార్థం సృష్టిలో మరొకటి లేదు. అరుుతే, ప్రస్తుత పాశ్యాత్య సంస్కృతి, ఫ్యాషన్ ప్రపంచంలో అందం కాపాడుకునేందుకు, పిల్లలకు పాలిచ్చేం దుకు కూడా వెనుకంజవేసే తల్లులు ఎక్కువవుతున్నారని, ఇది సమాజ శ్రేయస్సుకు మంచిది కాదని వైద్యులు హెచ్చరిస్తున్నారు. మాతృప్రేమ మాధుర్యాన్ని వదులుకోవడం ఆందోళనకర విషయంగా పేర్కొన్నారు. పెరుగుతున్న సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో  రెడీమేడ్ దుస్తులు మాదిరిగా మార్కెట్లో బిడ్డలను అమ్మేవారు ఉంటే కొనేందుకు కూడా సిద్ధంగా ఉన్న మహిళలు కళ్లెదుటే కనిపిస్తుండడం, చివరికి వృద్ధాప్యంలో పోషణకు పనికి వచ్చే పరికరాలుగా బిడ్డలను ఉపయోగించుకునే సంస్కృతి కూడా మరికొద్ది రోజులకి వస్తుందేమోనన్న ఆందోళన వ్యక్తమవుతోంది.  ఈ తరుణంలో తల్లిపాత్ర, మాతృత్వంలో అనుభూతి , మానవత్వం విలువలు సమాజానికి తెలియజేయాల్సిన అవసరం స్వచ్ఛంద సంస్థలకు, మహిళా శిశుసంక్షేమ శాఖకు ఉంది.
  
  సెట్‌టాప్ విధానం అంటే...
  కేబుల్ టీవీ కనెక్షన్ ద్వారా ఎనలాగ్ సిగ్నల్స్‌తో టీవీ చానల్స్‌ను వీక్షించిన మనకు పదో, పన్నెండో చానల్స్ తప్ప మిగిలిన దాదాపు అన్ని చానల్స్ చుక్కలుచుక్కలతో ప్రసారాలు జరగుతున్నాయి. అలా కాకుండా ఈసెట్ టాప్ బాక్సుల ఏర్పాటుతో పూర్తిస్థాయి డిజిటల్ సిగ్నల్స్‌తో హెచ్‌డీ నాణ్యత (హాత్‌వే డిజిటల్ క్వాలిటీ)తో ప్రసారాలకు అవకాశముంటుంది. మనం కోరుకునే చానల్స్‌ను ఒక ప్యాకేజీగా చూసుకునే అవకాశముంది. అనవసర చానల్స్‌ను వద్దనుకునే సౌకర్యం కూడా ఉంది. కేవలం 500 మెగా హెడ్జ్ పౌనఃపుణ్యంతోనే సుమారు 300 నుంచి 400 చానల్స్‌ను అదే క్వాలిటీతో చూడవచ్చు. అదే ఎనలాగ్ ప్రసారాలతో పోల్చితే సుమారు 360 మెగా హెడ్జ్ ఫ్రీక్వెన్సీ తక్కువతోనే సెట్ టాప్ బాక్సులతో క్వాలిటీ దృశ్యం సాధ్యపడుతుంది.
  
  వ్యాధి నిరోధక శక్తి ఎక్కువ
  తల్లిపాల లో అధిక వ్యాధి నిరోధక శక్తి ఉంటుంది. బిడ్డ పుట్టిన అరగంట నుంచే తల్లిపాలు తాగించడం నేర్పాలి. మొదటి మూడు రోజుల  పాలు ఎంతో ప్రయోజనమైనవి. ఆరు నెలల వరకు పాలు పట్టించాలి. తల్లిపాలు పట్టించడం వల్ల పిల్లలకు సరిపడిన పాలు ఉత్పత్తి అవుతాయి. పిల్లలకు అవసరమయ్యే ప్రొటీన్లు, మాంసకృత్తులు, కాల్షియం, కొవ్వు పదార్థాలు, ఐరన్ వంటివి తల్లిపాలలో లభ్యమవుతాయి.
  -డాక్టర్ రౌతు భారతి,
   స్త్రీ వైద్య నిపుణురాలు, పాలకొండ
  


 నిర్ధారణ
 
 వయసు పెరిగే కొద్దీ ఎముకల పటుత్వం లోపించడంతో వార్ధక్య చిహ్నాలు కాళ్ల నొప్పులు, కీళ్ల నొప్పుల రూపంలో బయటపడుతుంటాయి. ఆస్టియోపోరోసిస్‌ను నిర్ధారణ చేయాలంటే...  మెడికల్ హిస్టరీ... గతంలో జరిగిన ప్రమాదాలు రక్తసంబంధీకుల ఎముకల సమస్యలు, ఆహారవిహారాల వివరాలు.
  
  ఫిజికల్ ఎగ్జామినేషన్  బోన్ డెన్సిటీ టెస్ట్ ఫాక్స్ (ఫ్రాక్చర్ రిస్క్ అసెస్‌మెంట్ టూల్)  లాబొరేటరీ టెస్ట్‌ల్లో భాగంగా  రక్తం, మూత్ర పరీక్షల ద్వారా ఎముక పటుత్వం తగ్గడానికి కారణాలను తెలుసుకుంటారు. ఇందులో రక్తంలో క్యాల్షియం స్థాయులు, 24 గంటల పాటు విసర్జించిన మూత్రంలో క్యాల్షియం మోతాదును పరీక్షించడం, థైరాయిడ్ పనితీరు, పారాథైరాయిడ్ హార్మోన్ స్థాయులు, టెస్టోస్టీరాన్ స్థాయులు (మగవారిలో),  హైడ్రాక్సి విటమిన్ -డి పరీక్ష, బయోకెమికల్ మార్కర్ టెస్ట్‌లు ఉంటాయి. అవసరమైతే న్యూక్లియర్ బోన్ స్కాన్, సి.టి. స్కాన్, ఎం.ఆర్.ఐ కూడా చేయాల్సి ఉంటుంది.


 
 వైద్యుడి ఇంట్లో  రెండు గంటల హల్‌చల్
 
  40 తులాల బంగారం,  5 లక్షల నగదు దోపిడీ
 
  సాక్షి, బళ్లారి : ముసుగు దొంగలు బళ్లారిలో బీభత్సం సృష్టించారు. వైద్యుడి ఇంట్లోకి చొరబడి    మారణాయుధాలతో భయబ్రాంతులకు గురి చేసి రెండు గంటపాటూ  నిర్బంధంలో ఉంచారు. 40 తులాల బంగారు నగలు, రూ. 5లక్షల నగదు దోచుకొని ఉడాయించారు. పోలీసుల కథనం మేరకు వివరాలు ఇలా ఉన్నాయి.  కీళ్లు, ఎముకల వ్యాధి నిపుణుడు, అరుణోదయ ఆస్పత్రి చైర్మన్ డాక్టర్ సతీష్ కందుల నగరంలోని హవంబావిలో నివాసం ఉంటున్నారు. బుధవారం తెల్లవారు జామున 10 మందికి పైగా ముసుగులు ధరించిన దుండగులు కాంపౌండ్ గోడ దూకి వంట గది కిటికీ పగులగొట్టి లోపలకు ప్రవేశించారు.
 
 సతీష్ కందుల తల్లిదండ్రులు   నిద్రిస్తున్న గదిలోకి వెళ్లి సతీష్ కందుల ఉన్నారా? అని ప్రశ్నిస్తూ రాడ్లు, కత్తులు చూపి భయభ్రాంతులకు గురి చేశారు. అరిచినా, ఫోన్ చేసినా చంపుతామంటూ హెచ్చరించారు. తాము ఎలా చెబితే అలా చేయాలని సూచించారు. సెల్‌ఫోన్లు నీళ్లలో పడవేశారు. బీరువా తాళం తీసుకొని 40 తులాల బంగారం, రూ.5 లక్షలు నగదు దోచుకున్నారు. పక్క గదిలో నిద్రిస్తున్న  సతీష్ సోదరుడు సురేష్ గదిలోకి  చొరబడి అతన్ని బెదిరించారు. ఇంట్లో ఏమైనా నగదు, బంగారు ఉన్నాయా అని ఆరా తీశారు.
 
 తర్వాత వైద్యుడి వదిన ప్రసన్నలక్ష్మి  మెడలో ఉన్న మంగళ సూత్రం లాక్కున్నారు. అనంతరం మొదటి అంతస్తులో నిద్రిస్తున్న సతీష్ కందుల గది తాళాలు పగలగొట్టేందుకు ప్రయత్నించి విఫలమై ఉడాయించారు. జిల్లా ఎస్‌పీ చేతన్‌సింగ్ రాథోడ్ , ఏఎస్‌పీ సీ.కే.బాబా, డీఎస్‌పీలు రుద్రముని, మురగణ్ణ, సీఐలు, ఎస్‌ఐలు ఘటనా స్థలానికి చేరుకొని పరిశీలించారు. డాగ్‌స్వ్కాడ్‌ను రప్పించి ఆధారాలు సేకరించారు. జాగీలం చోరీ జరిగిన ఇంటి నుంచి సిరుగుప్ప రోడ్డులో కిలోమీటర్ వరకు వెళ్లి ఆగిపోయింది. అదేవిధంగా నిపుణులు నిందితుల వేలిముద్రలు సేకరించారు.  బళ్లారి రూరల్ పోలీసులు కేసు దర్యాప్తు చేపట్టారు. దొంగల ఆచూకీ కోసం నాల ుగు బృందాలు
 
 రంగంలోకి దిగినట్లు ఎస్‌పీ తెలిపారు.
  
 దొంగలు వెళ్లిన తర్వాత తెలిసింది : రోజు మాదిరిగానే మంగళవారం రాత్రి ఎవరిగదుల్లో వారు నిద్రించారు.  నాన్న గది, సోదరుడు గదిలోకి  దుండగులు ప్రవేశించి బంగారు, నగదు మొత్తం దోచుకున్నారు. నా గదిలోకి ప్రవేశించడానికి ప్రయత్నించి విఫలమయ్యారు. దొంగలు వెళ్లిపోయే వరకు ఏమి జరిగిందో తెలియలేదు. సెక్యూరిటీని పెట్టుకోలేదు.     
 -డాక్టర్ సతీష్ కందుల
  


 ఎముకలకు సంబంధించిన వ్యాధుల రావడం మహిళల్లో సర్వసాధారణం. ముఖ్యంగా ఎముకలు గుల్లగా మారే (ఆస్టియోపోరోసిస్) వ్యాధి  మహిళలకంటే 60 సంవత్సరాలు దాటిన పురుషులనే ఎక్కువగా ఇబ్బందికి గురిచేస్తుందని వైద్యనిపుణులు వెల్లడించారు. గతంలో ఎక్కువ శాతం మంది మహిళలు ఈ వ్యాధికి గురవుతూ ఉండేవారని.. అయితే తాజా గణాంకాలను పరిశీలిస్తే పురుషుల్లో ఎక్కువ మంది ఈ వ్యాధి పడుతున్నట్టు తెలుస్తోంది. 
  
 ఈ వ్యాధితో బాధపడే వారిలో 60 సంవత్సరాలు దాటిన పురుషులే ఎక్కువ మంది ఉన్నారని షాలీమార్ భాగ్ లోని మ్యాక్స్ సూపర్ స్పెషాలిటీ ఆస్పత్రికి చెందిన హేమంత్ గోపాల్ తెలిపారు. సాధారణంగా ఈ వ్యాధి 15 నుంచి 25 సంవత్సరాల లోపే సోకుతుందని.. అయితే శారీరకంగా పటిష్టంగా ఉండటం కారణంగా ఎలాంటి ఇబ్బందులు కనిపించవు. అయితే వయస్సు మీద పడిన తర్వాత ఈ వ్యాధి స్పష్టమైన ప్రభావం చూపుతుందన్నారు. 
  
 ఎముకలు పలచగా కావడం, కాల్షియం లోపించడంతో నడుము, మోకాళ్లు, భుజాల్లో ఉండే ఎముకలు విరిగిపోవడం ఆస్టియోపోరోసిస్ లక్షణం అని వైద్యులు వెల్లడించారు. గుండెకు సంబంధించిన వ్యాధి తర్వాత ప్రపంచంలో ఎక్కువ మంది ఆస్టియోపోరోసిస్ వ్యాధితో బాధపడుతున్నారని వైద్యులు తెలిపారు. ఈ వ్యాధితో బాధపడుతున్న వారు 3.6 కోట్ల మంది ఉన్నారని పరిశోధనలో తెలింది.
  
 ఈ వ్యాధితో బాధపడుతున్న వారు స్టెరాయిడ్స్ వాడకాన్ని తగ్గించాలని వైద్యులు సూచించారు. ఈ వ్యాధితో బాధపడుతున్న వారికి ఎముకలు విరిగాయనే సంగతి ఖచ్చితంగా తెలియదు. అందుకోసం 35 సంవత్సరాలు దాటిన ప్రతి ఒక్కరు ఎముకల వైద్యుడిన సంప్రదించి పరీక్షలు చేయించుకోవాలని సలహా ఇస్తున్నారు.  


 సత్యమూర్తి అనే స్కూల్ హెడ్‌మాస్టర్ రిటైర్ అయ్యే సమయం... హుందాగా సన్మానం చేసి, పూలదండలు వేసి అభిమానంతో పలకరిస్తూ ఉంటే... సత్యమూర్తిగారి ఆనందానికి అవధులు లేవు. దానితోపాటు విశ్రాంతి తీసుకునే సమయం వచ్చిందని బాధతో నిండిన మనసుతో వీడ్కోలు తీసుకున్నారు.
  
  ఉద్యోగ నిర్వహణలో సమయం అంటే తెలియక కాలం గడిచిపోయింది. కొంతకాలం తరువాత ఒకరోజు సత్యమూర్తి కుర్చీలోంచి హఠాత్తుగా లేవబోయి కాలు కింద మోపలేక కింద పడిపోయారు. ఆరోగ్యంగా ఉన్న మనిషి ఒక్కసారిగా కింద పడిపోవడంతో ఇంట్లో వాళ్ళందరూ కంగారుపడి వైద్యుడి దగ్గరకు పరుగులు తీశారు. సత్యమూర్తిని పరీక్షించిన డాక్టరు ఆస్టియోపోరోసిస్ వల్ల కాలు ఫ్రాక్చర్ అయ్యిందని నిర్థారణ చేశారు. అప్పటి నుంచి సత్యమూర్తి మంచానపడ్డారు.
  
 ఆస్టియోపోరోసిస్- ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్-జిరియా ట్రిక్స్ సంబంధమేమిటి? ఇది వృద్ధులలో ఎందుకు ఎక్కువ అన్నది తెలుసుకుందాం.
  
  జిరియాట్రిక్స్ అంటే ఏమిటి?
  వృద్ధాప్యంలో వచ్చే ఆరోగ్య సమస్యల గురించి తెలుసుకునే దానిని జిరియాట్రిక్స్ అంటారు. ఈ పదం గ్రీకు భాష నుంచి కనుగొనబడింది. Geron అంటే old man. Iatros అంటే heals అని అర్థం.
  
  వృద్ధాప్యంలో ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపరచుకోవ టం, వ్యాధులు రాకుండా ముందు జాగ్రత్తలు తీసుకోవటం, వచ్చిన వ్యాధులకు మంచి చికిత్స ఇవ్వటం దీని ముఖ్య ఉద్దేశం. అరవైఐదు ఏళ్ళు పైబడినవారికి శరీరంలో వచ్చే మార్పుల వల్ల సరిగ్గా నిలబడలేక పోవటం, నడవలేకపోవటం, జ్ఞాపకశక్తి తగ్గిపోవటం, విసర్జనాలను ఆపుకోలేకపోవటం, చూపు మందగించ టం, వినికిడి తగ్గిపోవటం వంటి సమస్యలను ఎదుర్కొనవలసి వస్తుంది. అంతేకాకుండా డిలిరియమ్, మానసిక ఒత్తిడికి గురి కావటం, కీళ్ళ నొప్పులు, కీళ్ళ వాతం. కొంతమందిలో పెద్దగా ఆరోగ్య సమస్యలు లేకపోవచ్చు. కొంతమంది దీర్ఘకాలిక ఆరోగ్య సమస్యలతో బాధ పడుతుండొచ్చు.
  
  ఈ సమస్యలన్నీ జిరియాట్రిక్స్ అనే విభాగంలో పొందుపరచబడతాయి. వృద్ధులకు మంచి చికిత్స ఇవ్వటానికి ఒక ప్రత్యేక వైద్యుని నియమిస్తారు. వారినే Geriatrician అంటారు. ఈ విభాగం మొదటిసారిగా 1942లో అమెరికాలో స్థాపించబడినది.
  
 ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్ : ఎముకలలో ఉండే Cartilage కీళ్ళ మధ్య ఒక కుషన్‌లాగ పనిచేస్తుంది. వయస్సులో వచ్చే మార్పుల వల్ల కార్టిలేజ్ తరిగిపోవటం degenerative  మార్పుల వల్ల రెండు ఎముకలు ఒక దానికొకటి రాసుకోవటం జరిగి కీళ్ళనొప్పికి దారి తీస్తుంది. దీనినే ‘ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్’ అంటారు. ఇది ఎక్కువగా వృద్ధులలో వచ్చే సమస్య. అందుకే దీనిని ‘ఓల్డ్‌పర్సన్స్ ఆర్థరైటిస్’ అని కూడా అంటారు. ఎముకలు ఇన్‌ఫ్లమేషన్‌కి గురై ఎక్కువ బరువు మోపటంతో కీళ్ళ నొప్పి వస్తుంది. అంతేకాకుండా కాలు కదపలేకపోవటం జరుగుతుంది. ఇది ఎక్కువగా 45 ఏళ్ళు పైబడిన వారిలో మగవారి కంటే స్త్రీలలో ఎక్కువ, అంతేకాకుండా కీళ్ళకు దెబ్బలు తగిలి ఇన్‌ఫ్లమేషన్ రావటం, యాక్సిడెంట్స్ వల్ల కూడా ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్ వస్తుంది. ఊబకాయం వల్ల ముఖ్యంగా మోకాళ్ళు, కీళ్ళు ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్‌కి గురవుతున్నాయి. వంశానుగత కారణాల వల్ల కూడా ఈ సమస్య రావచ్చు.
  
  లక్షణాలు: 85 శాతం మందిలో ఏ లక్షణాలూ లేకుండా ఉన్నా ఎక్స్‌రే ద్వారా వ్యాధి నిర్థారణ అవుతుంది. 35-50 శాతం మందిలో వ్యాధి లక్షణాలు తక్కువ నుంచి విపరీతంగా ఉండే అవకాశం ఉంది. ముఖ్యంగా చేతి కీళ్ల నొప్పులతో స్త్రీలు పనిచెయ్యడానికి ఇబ్బంది పడుతుంటారు. బరువు మోపే కీళ్ళు... knees, hips, feet and the back ఎక్కువగా ఈ వ్యాధికి గురవుతాయి. మొదట ఒకటి రెండు కీళ్ళలో నొప్పి ఉండి స్టిఫ్‌గా ఉంటాయి. కదలికలు కష్టంగా ఉంటాయి. అంతే కాకుండా ఎక్కువసేపు నిలబడలేకపోవటం, ఎక్కువ దూరం నడవలేకపోవటం, మెట్లు ఎక్కలేక పోవటం, రాత్రిపూట నొప్పి ఎక్కువ, చల్లగాలికి నొప్పులు ఎక్కువ అవ్వటం కింద కూర్చోనివ్వలేక పోవడం వీటి ముఖ్య లక్షణాలు.
  
  ఆస్టియో పోరోసిస్: వృద్ధాప్యం వల్ల ఎముకలల్లో ఉన్న సాంద్రత (bone mass) కోల్పోయి, కణజాలం ఆకృతి, నాణ్యతను కోల్పోయి, ఎముకలలో ఉండే శక్తి తగ్గిపోతుంది. దీనినే ఆస్టియో పోరోసిస్ అంటారు. ఆస్టియోపోరోసిస్‌లో ఎముకలు ఎక్కువగా ఫ్రాక్చర్‌కు గురవుతాయి. ఎముకల బలహీనత, bone mass తగ్గిపోవటం మగవాళ్ళ కన్నా స్త్రీలలో ఎక్కువ, 35 శాతం స్త్రీలలో నెలసరి ఆగిపోయిన తరువాత కొన్ని హార్మోన్‌ల ఉత్పత్తి తగ్గి ఆస్టియోపోరోసిస్ వచ్చే అవకాశం ఉంది.
  
  మగవారిలో స్త్రీల కంటే bone mass ఎక్కువగా ఉంటుంది. వయస్సు పెరగటంతో రక్తంలో టెస్టోస్టిరాన్, గ్రోత్ హార్మోన్స్, అడ్రినల్ యాండ్రోజెన్స్ ఉత్పత్తి తగ్గుతుంది. దీనితోపాటు వారి జీవన విధానం, న్యూట్రిషనల్ డెఫీషియన్సీ ముఖ్యంగా క్యాల్షియం, ప్రోటీన్ డెఫీషియన్సీ, బోన్ మాస్ తగ్గించటానికి కారణమవుతాయి.
  
  లక్షణాలు: కొంతమందిలో ఎటువంటి లక్షణాలు ఉండక ఎముక బలహీనత వల్ల ఫ్రాక్చర్ అయ్యే ప్రమాదముంది. అదే మన సత్యమూర్తికి జరిగిన ప్రమాదం. ముఖ్యంగా wrist, humerus, hip, ribs ఎముకలు ఫ్రాక్చర్స్‌కు గురవుతున్నాయి.
  
  వెన్నుపూస ఎముకల బలహీనత వల్ల నడుమునొప్పి రావటం దీని ముఖ్య లక్షణం. మోకాళ్ళ కీళ్ళలో బోన్ మాస్ తగ్గి నొప్పి, ఎక్కువ దూరం నడవలేకపోవటం, మెట్లు ఎక్కలేకపోవటం, కొంతమందిలో వెన్నుపూస వంగిపోవటం వంటి లక్షణాలు ఉంటాయి.
  
  ఎక్స్‌రే ద్వారా వ్యాధి నిర్ధారణ చెయ్యవచ్చు: స్త్రీల నెలసరి ఆగిపోయిన తర్వాత తమ జీవన విధానంలో, ఆహారపు అలవాట్లలో జాగ్రత్తలు తీసుకొనవలసిన అవసరం ఉంది. 40-50 ఏళ్ళు పైబడినవారు వైద్యుడిని సంప్రదించటం వలన ఆస్టియో పోరోసిస్ రాకుండా ముందుజాగ్రత్తలు తీసుకొని కాంప్లికేషన్స్ రాకుండా జాగ్రత్త పడవచ్చు.
  
  హోమియో చికిత్స
  హోమియో చికిత్స వలన ఆస్టియో పోరోసిస్, ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్‌లను అరికట్టే అవకాశం ఉంది. ఇప్పుడు స్టార్‌హోమియోపతిలో ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్, ఆస్టియో పోరోసిస్ మీద రీసెర్చ్ చేసి గొప్ప అనుభవం ఉన్న సీనియర్ డాక్టర్లచే రోగి యొక్క శారీరక, మానసిక లక్షణాలను, వ్యాధి లక్షణాలను పరిశోధన చేసి వారికి సరిపడే కాన్‌స్టిట్యూషనల్ మెడిసిన్ ఇవ్వబడుతుంది. ఈ కాన్‌స్టిట్యూషనల్ మెడిసిన్ శరీరంలోని క్యాల్షియం డెఫీషియన్సీని, ప్రొటీన్ డెఫీషియన్సీ, హార్మోన్స్‌ను సరైన క్రమంలో జరుగుటకు, బోన్ మాస్, బోన్ స్ట్రెంగ్త్‌ని పెంచడానికి దోహదపడతాయి. వీటితో పాటు ఆహార నియమాలు, అవసరమైన వ్యాయామాలు, మంచి సలహాలు ఇవ్వబడతాయి.
  
  హోమియోలో కాన్‌స్టిట్యూషనల్ మెడిసిన్స్ చాలా ఉన్నాయి. అందులో కొన్ని కాల్కేరియా గ్రూపునకు సంబంధించినవి. ఎక్కువగా ఎముకలు, కీళ్ళ మీద ప్రభావం చూపి ఎముకల పటుత్వానికి దోహదపడతాయి. నేట్రమ్ గ్రూపు, ఫాస్ఫరస్, రస్టాక్స్ మొదలైనవి ఎక్కువగా ఎముకల మీద ప్రభావం చూపి బోన్ స్ట్రెంగ్త్ పెంచుతాయి. కాన్‌స్టిట్యూషనల్ మెడిసిన్స్ వల్ల ఆస్టియో ఆర్థరైటిస్, ఆస్టియో పోరోసిస్‌ను చాలావరకు పరిష్కరించవచ్చు.
  
  డాక్టర్ మురళి అంకిరెడ్డి,
  ఎం.డి (హోమియో),
  స్టార్ హోమియోపతి,
  సికింద్రాబాద్, దిల్‌సుఖ్‌నగర్,  కూకట్‌పల్లి,
  విజయవాడ, విశాఖపట్నం, తిరుపతి,
  రాజమండ్రి, కర్ణాటక
  www.starhomeo.com
  ph: 903000 8854 / 90300 81875