న్యూఢిల్లీ: భారత సైన్యం ‘త్రిశూల్‌’ విన్యాసాలకు సిద్ధమవుతోంది. భారత్‌–పాకిస్తాన్‌ సరిహద్దులోని సర్‌ క్రీక్‌ ప్రాంతంలో ఈ నెల 30 నుంచి నవంబర్‌ 10 దాకా త్రివిధ దళాలు ఈ విన్యాసాలు నిర్వహించనున్నాయి. ఇందుకోసం ఏర్పాట్లు పూర్తయ్యాయి. సైన్యం, నావికాదళం, వైమానిక దళం కలిసికట్టుగా నిర్వహించే ఈ విన్యాసాల ద్వారా త్రివిధ దళాల ఉమ్మడి కార్యాచరణ శక్తి సామర్థ్యాలను ప్రదర్శించడంతోపాటు భారతదేశ ఆత్మనిర్భరతను చాటిచెప్పబోతున్నట్లు రక్షణ శాఖ వెల్లడించింది. ఇటీవలి కాలంలో ఇవి అతిపెద్ద సైనిక విన్యాసాలుగా రికార్డుకెక్కబోతున్నాయి. ఆపరేషన్‌ సిందూర్‌ తర్వాత ఇదే అతిపెద్ద సైనిక కసరత్తు అని చెప్పొచ్చు. భారత సైన్యం తలపెట్టిన ‘త్రిశూల్‌’ పట్ల పొరుగుదేశం పాకిస్తాన్‌ ఆందోళన చెందుతోంది. తమ గగనతలంలో ఆంక్షలు విధిస్తూ విమానయాన సంస్థలకు నోటమ్‌(నోటీసు టు ఎయిర్‌మెన్‌) జారీ చేసింది. మధ్య, దక్షిణాది గగనతలంలోని పలు ఎయిర్‌ ట్రాఫిక్‌ మార్గాల్లో ఈ ఆంక్షలు విధించింది. ఆయా మార్గాల్లో విమానాల రాకపోకలపై నియంత్రణ విధిస్తారు. అయితే, ఇందుకు కారణాలు ఏమిటన్నది బహిర్గతం చేయలేదు. త్రిశూల్‌ విన్యాసాల నేపథ్యంలోనే పాక్‌ ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నట్లు విశ్లేషకులు చెబుతున్నారు. కేవలం సైనిక విన్యాసాల పట్ల పాక్‌ బెంబేలెత్తిపోతుండడం చర్చనీయాంశంగా మారింది. త్రిశూల్‌కు అడ్డంకులు సృష్టించాలన్నదే పాక్‌ ప్రయత్నంగా అనుమానాలు వ్యక్తమవుతున్నాయి. సర్‌ క్రీక్‌పై వివాదం త్రిశూల్‌ విన్యాసాల కోసం 28,000 అడుగుల ఎత్తువరకు గగనతలాన్ని రిజర్వ్‌ చేశారు. దీనికి సంబంధించిన ఉపగ్రహ చిత్రాలను విశ్లేషకుడు డామియన్‌ సైమన్‌ పంచుకున్నారు. త్రిశూల్‌ కోసం ఎంచుకున్న ప్రాంతం, అందుకోసం జరుగుతున్న సన్నద్ధత ‘అసాధారణం’ అని ఆయన అభిప్రాయపడ్డారు. గుజరాత్‌లోని సౌరాష్ట్ర తీరంలో జరిగే ఈ విన్యాసాల్లో సదరన్‌ కమాండ్‌ కూడా చురుగ్గా పాల్గొనబోతుందని రక్షణ శాఖ తెలియజేసింది. ఎడారి, కొండలు, అడవులు, సముద్రం.. ఇలా విభిన్నమైన భౌగోళిక పరిస్థితుల్లో విన్యాసాలు జరగబోతున్నాయి. సర్‌ క్రీక్‌పై భారత్, పాక్‌ మధ్య దశాబ్దాలుగా వివాదం కొనసాగుతోంది. సర్‌ క్రీక్‌ పూర్తిగా తమదేనని రెండు దేశాలు వాదిస్తున్నాయి. ఇది రెండు దేశాల సరిహద్దుల్లో ఉన్న సున్నితమైన వ్యూహాత్మక ప్రాంతం. సర్‌ క్రీక్‌లో అవాంఛనీయ చర్యలకు పాల్పడితే గట్టిగా బుద్ధి చెప్తామని భారత రక్షణ శాఖ మంత్రి రాజ్‌నాథ్‌ సింగ్‌ ఇటీవలే పాకిస్తాన్‌ను హెచ్చరించారు. చరిత్రను, భౌగోళిక పరిస్థితులను మార్చేలా తమ ప్రతిస్పందన ఉంటుందని ఆయన తేలి్చచెప్పారు. సర్‌ క్రీక్‌ భారత్‌లోని గుజరాత్, పాకిస్తాన్‌లోని సింధూ ప్రావిన్స్‌ మధ్యనున్న చిత్తడి నేలలతో కూడిన ప్రాంతం. ఇక్కడ మానవ ఆవాసాలు లేవు. దీని పొడవు 96 కిలోమీటర్లు. భద్రత, సైనిక పరంగా రెండు దేశాలకు ఇది కీలకమైనది. సర్‌ క్రీక్‌లో సైనిక మౌలిక సదుపాయాల నిర్మాణం కోసం పాకిస్తాన్‌ ప్రయతి్నస్తోంది. అందుకే పాకిస్తాన్‌కు రాజ్‌నాథ్‌ సింగ్‌ హెచ్చరికలు జారీ చేశారు. ఈ నేపథ్యంలో త్రిశూల్‌ విన్యాసాల కోసం భారత సైన్యం సర్‌ క్రీక్‌ను ఎంచుకోవడం ప్రాధాన్యత సంతరించుకుంది.

భారతదేశంలోని గుజరాత్‌కు, పాకిస్థాన్‌లోని సింధ్ ప్రావిన్స్‌కు మధ్య రాన్ ఆఫ్‌ కచ్ (Rann of Kutch) ప్రాంతంలో ఉన్న సర్‌ క్రిక్‌ (Sir Creek) అంశం సముద్ర సరిహద్దు వివాదానికి కేంద్రంగా మారింది. ప్రస్తుతం అక్కడ ఉద్రిక్త పరిస్థితులు నెలకొంటున్నట్లు అంచనాలు వెలువడుతున్నాయి. ఇటీవల ట్రంప్‌ పాకిస్థాన్‌లో భారీగా చమురు నిల్వలున్నట్లు ప్రకటించారు. అవసరమైతే భారత్‌కు సైతం చమురు సరఫరా చేయగల సామర్థ్యం పాక్‌కు వస్తుందని అంచనా వేశారు. ఈ నేపథ్యంలో అసలు సర్‌ క్రిక్‌ వద్ద ఎలాంటి పరిస్థితులున్నాయో.. అవి భారత వాణిజ్యంపై ఎలాంటి ప్రభావం చూపే అవకాశం ఉంటుందో తెలుసుకుందాం.సర్‌ క్రిక్‌ వివాదంసర్‌ క్రిక్‌ అనేది గుజరాత్, పాకిస్థాన్‌లోని సింధ్ రాష్ట్రాల మధ్య రాన్ ఆఫ్‌ కచ్‌లోని చిత్తడినేల సరిహద్దులో 96 కిలోమీటర్ల పొడవు గల సముద్ర ప్రాంతం. ఈ ప్రాంతం స్వాతంత్య్రానికి పూర్వం బ్రిటిష్ ఇండియాలో భాగంగా ఉండేది. 1947 తర్వాత దేశ విభజన జరిగినప్పుడు సర్‌ క్రిక్‌ సరిహద్దు రేఖను నిర్ణయించడంలో భారత్‌, పాకిస్థాన్‌ల మధ్య వివాదం మొదలైంది.పాక్‌ వాదనపాకిస్థాన్ 1914 నాటి బాంబే గవర్నమెంట్ రెజల్యూషన్‌ను ఆధారం చేసుకొని క్రిక్‌కు తూర్పు వైపున ఉన్న ఒడ్డు (ఈస్టర్న్ బ్యాంక్) వెంబడి సరిహద్దును గుర్తించాలని వాదిస్తుంది.ఇండియా వాదనభారతదేశం అంతర్జాతీయ చట్టంలోని ‘థాల్వెగ్ సూత్రం’ (Thalweg Principle) ప్రకారం నది లేదా కయ్య మధ్యలో అత్యంత లోతైన ప్రాంతం గుండా సరిహద్దు నిర్ణయించాలని వాదిస్తుంది. భారత్ వాదన ప్రకారం సరిహద్దు మధ్యలో ఉంటే భారతదేశానికి ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలి (Exclusive Economic Zone - EEZ) పరిధిలో ఎక్కువ సముద్ర ప్రాంతం లభిస్తుంది. ఈ వివాదం కారణంగా సర్‌ క్రిక్‌ ప్రాంతంలో సముద్ర సరిహద్దు రేఖ (International Maritime Boundary Line)పై స్పష్టత కొరవడింది.చమురు నిల్వల అంచనాలుఈ ప్రాంతంలోని సముద్ర భాగంలో భారీగా చమురు, సహజవాయు నిల్వలు ఉన్నట్లు శాస్త్రీయ అంచనాలు ఉన్నాయి. ఈ అంచనాల వల్లే ఈ ప్రాంతం భౌగోళిక-రాజకీయంగా మరింత ప్రాముఖ్యత సంతరించుకుంది. ఏ దేశం సరిహద్దుగా గుర్తించబడుతుందో ఆ దేశానికి ఈ నిల్వలను వెలికితీసే హక్కు లభిస్తుంది.ట్రంప్ వ్యాఖ్యలుపాకిస్థాన్‌లో భారీ చమురు నిక్షేపాలు ఉన్నట్లు ఇటీవల అమెరికా అధ్యక్షుడు డొనాల్డ్ ట్రంప్ చేసిన వ్యాఖ్యలు ఈ ప్రాంతాన్ని ఉద్దేశించే అయ్యి ఉండవచ్చని కొందరు భావిస్తున్నారు. అయితే దీనిపై అధికారికంగా స్పష్టమైన సమాచారం లేదు. సర్‌ క్రిక్ సమీపంలోని ప్రాంతాల్లో చమురు నిల్వలు ఉన్నట్లయితే ఆ నిల్వలు ఎవరి సరిహద్దులో ఉన్నాయనే దానిపై చర్చ కీలకమవుతుంది. ఒకవేళ ఇరుప్రాంతాల్లో తీవ్ర సైనిక ఘర్షణ తలెత్తితే అది భారతదేశ వాణిజ్యం, ఆర్థిక వ్యవస్థపై వివిధ రూపాల్లో ప్రభావం చూపుతుంది.సముద్ర వాణిజ్యంపై ప్రభావంసర్‌ క్రిక్ గుజరాత్‌లోని కీలక నౌకాశ్రయాలకు (కాండ్లా (Kandla), ముంద్రా (Mundra)) దగ్గరగా ఉంది. ఈ నౌకాశ్రయాలు భారతదేశంలోని పశ్చిమ ప్రాంత వాణిజ్యానికి, ముడి చమురు దిగుమతులు, ఎగుమతులకు కీలకంగా ఉంది. యుద్ధం జరిగితే ముంద్రా, కాండ్లా నౌకాశ్రయాల గుండా వెళ్లే వాణిజ్య నౌకల భద్రతకు ముప్పు ఏర్పడే అవకాశం ఉంది. యుద్ధ నౌకలు, జలాంతర్గాములు, గగనతల ఆంక్షల కారణంగా సముద్ర మార్గాలు మూసుకుపోయే అవకాశం ఉంటుంది. నౌకల రాకపోకలు ఆగిపోతే ముడిసరుకు, తయారైన వస్తువుల సరఫరా గొలుసు (Supply Chain) తీవ్రంగా దెబ్బతింటుంది. ఇది భారతదేశంలోని పశ్చిమ ప్రాంత పారిశ్రామిక ఉత్పత్తిపై ప్రతికూల ప్రభావం చూపుతుంది.శక్తి వనరుల భద్రతభారతదేశం తన చమురు అవసరాలలో అధిక భాగాన్ని పశ్చిమాసియా దేశాల నుంచి సముద్ర మార్గంలో దిగుమతి చేసుకుంటుంది. ఈ నౌకలు గుజరాత్ తీరం గుండానే ప్రయాణిస్తాయి. క్రిక్ ప్రాంతంలో అనిశ్చితి నెలకొంటే చమురు ట్యాంకర్లకు ముప్పు వాటిల్లి దిగుమతులకు అంతరాయం కలుగుతుంది. క్రూడ్‌ సరఫరాలో ఆటంకం ఏర్పడితే అంతర్జాతీయ మార్కెట్‌లో ముడి చమురు ధరలు (Crude Oil Prices) పెరిగి అది భారతదేశంలో పెట్రోల్, డీజిల్ ధరలు, ద్రవ్యోల్బణం (Inflation) పెరగడానికి దారితీస్తుంది.మత్స్య పరిశ్రమపై ప్రభావంసర్‌ క్రిక్‌ ప్రాంతం మత్స్య సంపదకు కేంద్రం. ఈ సరిహద్దు వివాదం కారణంగా ఇరు దేశాల మత్స్యకారులు తరచుగా ఒకరి జలాల్లోకి మరొకరు ప్రవేశించడం, అరెస్టులు జరగడం సాధారణం. యుద్ధ వాతావరణం ఏర్పడితే మత్స్యకారుల ప్రాణాలకు ముప్పు ఏర్పడి, ఈ ప్రాంతంలోని మత్స్య పరిశ్రమ పూర్తిగా స్తంభించిపోతుంది.వివాదం పరిష్కారానికి చేపట్టాల్సిన కీలక చర్యలుదౌత్యపరమైన చర్చలుఈ వివాదాన్ని పరిష్కరించడానికి రెండు దేశాలు అన్ని స్థాయిలలో నిరంతరంగా, విశ్వసనీయంగా దౌత్య చర్చలు కొనసాగించాలి. సరిహద్దు అంశాలతో పాటు చమురు నిల్వలపై ఉమ్మడి ప్రయోజనాలు, మత్స్యకారుల సమస్యలు మొదలైనవాటిని చర్చించాలి. సర్‌ క్రిక్ సమస్య పరిష్కారం కోసం ప్రత్యేకంగా అత్యున్నత స్థాయి దౌత్య ప్రతినిధుల బృందాన్ని ఏర్పాటు చేయాలి. ఇది రాజకీయ ఉద్రిక్తతలతో సంబంధం లేకుండా చర్చలను కొనసాగించడానికి వీలు కల్పిస్తుంది.అంతర్జాతీయ చట్టాల అమలుఈ ప్రాంతం సరిహద్దును గుర్తించడానికి అంతర్జాతీయ జలాల చట్టంలో (International Law of the Sea) ఉన్న థాల్వెగ్ సూత్రాన్ని (ప్రవాహంలోని లోతైన కాలువ మధ్య రేఖ) ప్రామాణికంగా స్వీకరించడంపై చర్చించాలి. ఇది సముద్ర సరిహద్దు సమస్యల పరిష్కారానికి ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఆమోదించబడిన సూత్రం. సముద్ర సరిహద్దులు, ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలాలు (EEZ), ఖండాంతర తీరం (Continental Shelf) పరిధిని నిర్ణయించడానికి ఐక్యరాజ్యసమితి సముద్ర చట్టాల ఒడంబడిక (UNCLOS) నిబంధనలను పాటించడంపై ఏకాభిప్రాయం సాధించాలి.శాస్త్రీయ, సాంకేతిక పరిశోధనరెండు దేశాల నిపుణులు సంయుక్తంగా ఈ ప్రాంతంలో కచ్చితమైన జల సర్వే (Hydrographic Survey) నిర్వహించాలి. ఈ సర్వే ద్వారా క్రిక్‌లోని కాలువ లోతు, ప్రవాహ మార్పులు, వాస్తవ భౌగోళిక మార్పులను నిర్ధారించాలి. ద్వైపాక్షిక చర్చలు విఫలమైతే రెండు దేశాలు ఆమోదించిన అంతర్జాతీయ ట్రిబ్యునల్ లేదా అంతర్జాతీయ న్యాయస్థానానికి (ICJ) వివాదాన్ని అప్పగించడం ఒక పరిష్కార మార్గం. మధ్యవర్తిత్వంలో మూడవ పక్షం సహాయం తీసుకుంటే, నిష్పక్షపాతమైన పరిష్కారం లభించే అవకాశం ఉంది.ఇదీ చదవండి: క్రిప్టోకరెన్సీ.. ఆర్థిక మంత్రి కీలక వ్యాఖ్యలు

భుజ్‌: దేశ సరిహద్దుల్లో మన భూభాగంలో ఒక్క అంగుళం భూమి కూడా వదులుకోబోమని ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ తేలి్చచెప్పారు. మన భూభాగాన్ని కాపాడుకొనే విషయంలో రాజీపడే ప్రసక్తే లేదని ఉద్ఘాటించారు. దేశాన్ని కాపాడే విషయంలో సైనిక దళాల శక్తిసామర్థ్యాలపై ప్రజలకు సంపూర్ణ విశ్వాసం ఉందని చెప్పారు. భారత సైనిక దళాలను చూస్తే శత్రువులకు వణుకు తప్పదని అన్నారు. దుష్ట శక్తుల ఆటలు సాగవని హెచ్చరించారు. గుజరాత్‌ రాష్ట్రం కచ్‌ జిల్లాలో భారత్‌–పాకిస్తాన్‌ సరిహద్దుకు సమీపంలోని సర్‌ క్రీక్‌లో ప్రధాని మోదీ గురువారం బీఎస్‌ఎఫ్‌తోపాటు త్రివిధ దళాల సైనికులతో కలిసి దీపావళి వేడుకల్లో పాల్గొన్నారు. ఆయన ప్రతిఏటా సైనికులతోపాటు దీపావళి పండుగ జరుపుకోవడం ఆనవాయితీగా వస్తున్న సంగతి తెలిసిందే. సర్‌ క్రీక్‌లో వేడుకల సందర్భంగా జవాన్లను ఉద్దేశించి మోదీ మాట్లాడారు. ఈ ప్రాంతాన్ని యుద్ధక్షేత్రంగా మార్చడానికి గతంలో ప్రయత్నాలు జరిగాయని చెప్పారు. శత్రు దేశం ఈ ప్రాంతంపై చాలా ఏళ్లుగా కన్నేసిందని, ఆక్రమించుకొనేందుకు కుట్రలు చేస్తోందని పరోక్షంగా పాకిస్తాన్‌పై మండిపడ్డారు. ‘ఇంటిగ్రేటెడ్‌ థియేటర్‌ కమాండ్‌’ ఏర్పాటు చేస్తాం ‘‘దౌత్యం పేరుతో సర్‌ క్రీక్‌ను ఆక్రమించడానికి గతంలో కుట్రలు జరిగాయి. అప్పట్లో గుజరాత్‌ ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్న నేను శత్రుదేశం కుట్రలపై గొంతు విప్పాను. దేశాన్ని రక్షించే విషయంలో మన సైనిక దళాల సామర్థ్యంపై ప్రభుత్వానికి విశ్వాసం ఉంది. మన దేశాన్ని శత్రువుగా భావించేవారి మాటలు మేము నమ్మడం లేదు. సైన్యం, నావికాదళం, వైమానిక దళం వేర్వేరు విభాగాలు. కానీ, ఆ మూడు దళాలు ఒక్కటైతే దేశ సైనిక బలం ఎన్నో రెట్లు పెరిగిపోతుంది. ఇందుకోసమే చీఫ్‌ ఆఫ్‌ డిఫెన్స్‌ స్టాఫ్‌(సీడీఎస్‌) అనే పదవిని సృష్టించాం. త్రివిధ దళాల మధ్య మరింత సమన్వయం కోసం ఇంటిగ్రేటెడ్‌ థియేటర్‌ కమాండ్‌ ఏర్పాటు చేయబోతున్నాం’’ అని ప్రధాని మోదీ వ్యాఖ్యానించారు.


 గాంధీనగర్‌/న్యూఢిల్లీ: దేశభద్రత విషయంలో గుజరాత్‌లోని పాక్‌ సరిహద్దున ఉన్న ‘సర్‌ క్రీక్‌’ ప్రాంతం అత్యంత కీలకమైనదని రక్షణ మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్‌ వ్యాఖ్యానించారు. గుజరాత్‌ భద్రతకు సైతం కీలకమైన ఈ ప్రాంతాన్ని త్వరలోనే సందర్శిస్తానన్నారు. అక్కడి సరిహద్దు భద్రతను సమీక్షించి, అక్కడి సైనికుల్లో మరింత స్పూర్తినింపేలా వారితో మాట్లాడతానని చెప్పారు. అరేబియా సముద్రతీరంలోని భారత్‌–పాక్‌ సరిహద్దు భూభాగాన్ని సముద్రజలాలు 96 కి.మీ. పొడవునా లోపలికి చొచ్చుకొచ్చి వేరుచేశాయి. ఇలా వేరుబడిన పొడవైన భూభాగాన్ని ‘సర్‌క్రీక్‌’ సరిహద్దుగా వ్యవహరిస్తున్నారు. 
  
 రోజూ త్రివిధ దళాధిపతులతో భేటీ: రక్షణలో వ్యూహాత్మక అంశాలపై వేగంగా నిర్ణయాలు తీసుకునేందుకు వీలుగా ఇకపై ప్రతీరోజు త్రివిధ దళాధిపతులతో నిర్మలా సీతారామన్‌ సమావేశం కానున్నారు. సైనిక వనరుల సముపార్జనకు సంబంధించిన కీలక ప్రతిపాదనలను వెంటనే ఆమోదించేందుకు ప్రతీ 15రోజులకు డిఫెన్స్‌ అక్విజీషన్‌ కౌన్సిల్‌ను సమావేశపరచాలని నిర్ణయించారు.