రాయడమంటే ప్రేమలేఖ రాసినట్టు

♦ ఐదు ప్రశ్నలు

పరవస్తు లోకేశ్వర్‌ ‘షహర్‌నామా: హైద్రాబాద్‌ వీధులు–గాథలు’ వెలువడిన నేపథ్యంలో ఆయనతో సాక్షి సాహిత్యం ప్రతినిధి జరిపిన చిరు సంభాషణ:

ఈ ‘షహర్‌నామా’ రాయాలన్న ఆలోచన ఎలా వచ్చింది?
పుట్టిందీ పెరిగిందీ ఇక్కడే. ఈ గల్లీల్ల గాలికి తిరిగిన. 1990 వరకు ఓల్డ్‌ సిటీలనే ఉన్న. మా ఫాదర్‌ ఉర్దూ పండితుడు. చాలామంది ముస్లిం మిత్రులు ఉండేవారు. అదంతా మనసులవుండి రాయాలనిపించింది. కుశ్వంత్‌సింగ్‌ ‘దిల్లీ’ మీదా, అబ్దుల్‌ హలీమ్‌ షరర్‌ ‘లఖ్‌నవూ’ మీదా రాసినట్టు నాకు కూడా హైదరాబాద్‌ మీద రాయాలనిపించింది. నరేంద్ర లూథర్‌ కూడా రాసిండు. ఆయన పంజాబీ అయ్యుండి రాసుడు గొప్ప విషయం. అయితే నన్ను నేను ఈ భూమిపుత్రుణ్నని అనుకుంట. నేను రాస్తే మరింత సహజంగా వస్తుందనుకున్నా.

సమాచార సేకరణ ఎలా చేశారు?
ప్రత్యేకంగా రీసెర్చ్‌ చేసిందేమీ లేదు. చిన్నప్పటినుంచీ హైద్రాబాద్‌ గురించి చదువుతనే ఉన్న, వింటనే ఉన్న, పామరజనులతోటి మాట్లాడుతనే ఉన్న. ఆ కథలు, ముచ్చట్లు, జ్ఞాపకాలు నా మనసులో ఉన్నయి కాబట్టి అవలీలగా రాయగలిగిన. పైగా నాకు పెద్ద పర్సనల్‌ లైబ్రరీ ఉంది. రాయడానికి కూర్చున్నప్పుడు చరిత్రకు సంబంధించిన వాటిల్లో ఏమైనా తప్పులు రాకుండా ఉండటం కోసం మాత్రం క్రాస్‌చెక్‌ చేసుకున్న.

‘హైద్రాబాద్‌ వీధులు–గాథలు’ రాయడంలో ఉన్న ఆనందం ఏమిటి?
చాలామంది ఒక రచన చేయడమంటే ప్రసవవేదన పడటం అని పెద్ద పెద్ద మాటలు చెప్తరు. నాకు రాయడం అంటే ప్రియురాలికి ప్రేమలేఖ రాస్తున్నంత హాయిగా ఉంటది. ఇదే కాదు, ‘సలాం హైద్రాబాద్‌’ రాసినా, చత్తీస్‌ఘడ్, సిల్క్‌రూట్, యూరప్‌ యాత్రలు... ఏది రాసినా సింగిల్‌ స్ట్రోక్‌లో రాసిన. రాసినంక ఒక్క అక్షరం కూడా మార్చుకోను. పేపర్‌ మీద పెన్ను పెట్టడం కంటే ముందే ప్రతి వాక్యం, ప్రతి పదం రిహార్సల్‌ చేసుకుంట. మళ్లీ సవరింపులు, కుదింపులు, కొట్టివేతలు, ఫెయిర్‌ కాపీలు ఉండవు. అతిశయోక్తి అనుకోవద్దు, నా రచనా పద్ధతి ఇది.

అసలు హైదరాబాద్‌ ఏమిటి మీకు?
ప్రపంచంల ఏ నగరం కూడా ప్రేమ కోసం నిర్మించబడలేదు. జాతీయం, అంతర్జాతీయం ఏదైనా తీసుకోండి. ఒక ప్రియుడు ఒక ప్రియురాలికి కానుక ఇద్దామని నిర్మించిన నగరం ఇది. ఖైరున్నీసా, మహ్‌ లఖా బాయి, విఖారుల్‌ ఉమ్రా... ఇట్లా ఎన్నో ప్రేమలు కనబడుతాయి. చలం అంటాడు: ప్రేమ అనేది వ్యక్తిగత విషయం కాదు, స్త్రీ పురుషుల మధ్య ప్రేమ సమాజ ఔన్నత్యానికి దారి తీయాలి, అని. ఆ ప్రేమల వల్ల ఒక పురానాపూల్‌ దక్కింది, ఒక వికార్‌ మంజిల్‌ దక్కింది. ఒక చార్మినార్‌ దక్కింది. ‘హైద్రాబాద్‌ కీ హవా ఏక్‌ లాఖ్‌ కీ దవా’ అంటరు. ఇంత మంచి వాతావరణం ఎక్కడా ఉండదు. గేట్‌వే ఆఫ్‌ సౌతిండియా. అన్ని మతాలు, ప్రాంతాల వాళ్ల కడుపు నింపే అన్నపూర్ణ. హైదరాబాద్‌ అంటే ఇవన్నీ.

పాత భాగ్యనగర ప్రేమికుడిగా కొత్త హైదరాబాద్‌ మార్పులను ఎలా చూస్తారు?
అంగీకరించక తప్పదు. అందుకే పాత వైభవాన్ని తలచుకుని ఆనందపడటం! ఇప్పటి తరానికి అప్పటి గొప్పతనం ఏమిటో చెప్పడం కోసమే ఆ చరిత్రను రికార్డ్‌ చేసిన.

(షహర్‌నామా: హైద్రాబాద్‌ వీధులు– గాథలు; పేజీలు: 208; వెల: 110; ప్రతులకు: గాంధి ప్రచురణలు, 12–2–709/5/1/సి, నవోదయ కాలనీ, హైదరాబాద్‌–28. ఫోన్‌: 9160680847)