సత్యజిత్‌ రే చిత్రాలు కాలాతీతమైనవి. ఆ జ్ఞాపకాలు ఏ కాలానికైనా అపురూపమైనవి. ఇట్టి విషయాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకొని ఆన్‌లైన్‌ యాక్షన్‌ హౌజ్‌ డెరివాజ్‌ అండ్‌ ఐవ్స్‌ సత్యజిత్‌ రే సినిమాలకు సంబంధించి రేర్‌ పోస్టర్లు, ఫోటోగ్రాఫిక్‌ స్టిల్స్, లాబీ కార్డ్స్, సినాప్సిస్‌ బుక్‌లెట్స్‌తో పాటు ఆయన రూపొందించిన కళారూపాలను వేలం వేసింది. ఈ వేలంలో పాల్గొనడానికి రే అభిమానులు, సినీ పండితులు, ఆర్ట్‌ కలెక్టర్‌లు ఆసక్తి చూపుతున్నారు. కాలం కంటే ముందు ఉన్న ఆలనాటి పోస్టర్‌ డిజైనింగ్, కాలిగ్రాఫిక్‌ క్వాలిటీని అర్థం చేసుకోవడానికి... స్థూలంగా చెప్పాలంటే ఐకానిక్‌ ఫిల్మ్‌మేకర్‌ అద్భుత ప్రయాణాన్ని అన్వేషించడానికి ఈ వేలం ఒక సాధనం అవుతుంది.

ప్రస్తుతం అందరినోటా వినిపిస్తున్న మాటా ఒక్కటే. అదేమిటంటే తొలిసారి తెలుగోడి సత్తా ప్రపంచానికి చాటే సమయమిది. అమెరికాలోని లాస్‌ఎంజిల్స్‌లో డాల్బీ థియేటర్లో జరుగనున్న 95 ఆస్కార్ వేడుకలపై అందరి దృష్టి పడింది. ఈ సారి మన టాలీవుడ్ దర్శకధీరుడు తెరకెక్కించిన వన్ అండ్ ఓన్లీ సెన్సేషనల్ హిట్ మూవీ ఆర్ఆర్ఆర్ ప్రపంచవేదికపై మెరవనుంది. అందుకే ఈ ఏడాది ఆస్కార్ తెలుగు వారికి కూడా వెరీ వెరీ స్పెషల్. కానీ ఇప్పటి వరకు ఎంతమంది భారతీయులను ఈ అవార్డ్ వరించింది. ప్రపంచ ఆస్కార్ సందడి వేళ ఇప్పటి దాకా ఆస్కార్ నెగ్గిన వారెవరో ఓ లుక్కేద్దాం.  తొలి ఆస్కార్‌ విన్నర్ భాను అథైయా భాను అథైయా తొలి భారత ఆస్కార్‌ విజేతగా నిలిచి చరిత్ర సృష్టించింది. 1983లో విడుదలైన గాంధీ సినిమాకు ఉత్తమ కాస్ట్యూమ్‌ డిజైనర్‌గా ఆమెకు అరుదైన ఘనత దక్కింది. 55వ ఆస్కార్‌ వేడుకల్లో ఆమె అవార్డు అందుకున్నారు. మహాత్మా గాంధీ జీవిత కథ ఆధారంగా ఆ సినిమా తెరకెక్కించారు. సత్యజిత్‌ రే  భారతీయ సినీ ఇండస్ట్రీకి పేరు తీసుకొచ్చిన సత్యజిత్‌ రే ఆస్కార్‌ అవార్డ్ అందుకున్నారు. సినీ రంగానికి చేసిన సేవలను గుర్తించిన ఆస్కార్స్ 1992లో సత్యజిత్‌రేకు హానరరి అవార్డును ప్రకటించింది. అయితే సత్యజిత్‌రే అనారోగ్యం కారణాలతో వేడుకలకు పాల్గొనలేదు. దీంతో అకాడమీ స్వయంగా ఆస్పత్రికి వచ్చి ఆస్కార్‌ అందజేసింది.  రెండు అవార్డులు గెలిచిన ఏఆర్‌ రెహమాన్‌ బాలీవుడ్ సంగీత దర్శకుడు ఏఆర్‌ రెహమాన్‌ ఏకంగా రెండు ఆస్కార్‌ అవార్డులు సాధించారు. స్లమ్‌డాగ్‌ మిలియనీర్‌ సినిమాకూ బెస్ట్‌ ఒరిజినల్‌ సాంగ్‌, బెస్ట్‌ ఒరిజినల్‌ స్కోర్‌ విభాగాల్లో ఈ  అవార్డులు దక్కించుకున్నారు.  రెండు ఆస్కార్ అవార్డులు గెలిచిన తొలి భారతీయుడిగా రికార్డు సృష్టించాడు. రసూల్‌ పూకుట్టి స్లమ్ డాగ్‌ మిలియనీర్‌ సినిమాకు ఉత్తమ సౌండ్‌ మిక్సింగ్‌ కేటగిరీలో రసూల్‌ పూకుట్టి ఆస్కార్‌ సొంతం చేసుకున్నారు. గుల్జర్‌ దర్శకుడిగా, నిర్మాతగా, గేయ రచయితగా భారతీయ చలన చిత్ర పరిశ్రమకు విశేష సేవలందించిన గుల్జర్‌ 81వ ఆస్కార్‌ వేడుకల్లో అవార్డు గెలుచుకన్నాడు. స్లమ్‌ డాగ్‌ మిలియనీర్‌ సినిమాలోని జయహో పాటకు ఉత్తమ బెస్ట్‌ ఒరిజినల్‌ సాంగ్‌ విభాగంలో ఆయన్ను ఆస్కార్‌ వరించింది. గునీత్‌ మోన్గా ఢిల్లీకి చెందిక ప్రముఖ నిర్మాత గునీత్‌ మోన్గాఆస్కార్‌ అవార్డు అందుకున్నారు. ఉత్తమ డాక్యుమెంటరీ షార్ట్‌ ఫిలింగ్‌గా పీరియడ్‌ ఎండ్‌ ఆఫ్‌ ఏ సెంటెన్స్‌కు గునీత్‌ ఆస్కార్‌ గెలుచుకుంది. తాజాగా అమెరికాలో లాస్‌ఎంజిల్స్‌ జరగనున్న 95వ ఆస్కార్‌ అవార్డులకు ఇండియా నుంచి ఆల్‌ దట్‌ బ్రెత్స్( బెస్ట్‌ డాక్యుమెంటరీ ఫీచర్‌ ఫిలిం)‌, ది ఎలిఫెంట్‌ విస్ఫరర్స్(బెస్ట్‌ డాక్యుమెంటరీ షార్ట్ ఫిలిం)‌, నాటు నాటు(బెస్ట్‌ ఒరిజినల్‌ సాంగ్‌) విభాగాలలో నామినేట్‌ అయిన సంగతి తెలిసిందే. ముఖ్యంగా అందరి చూపులు ఆర్ఆర్ఆర్ మూవీ నాటు నాటు సాంగ్‌పైనే ఉన్నాయి. కచ్చితంగా ఆస్కార్ వరిస్తుందని అభిమానుల్లో అంచనాలు పెరిగిపోయాయి. ఇప్పటికే ఈ వేడుకల కోసం ఆర్ఆర్ఆర్ బృందం అమెరికా చేరుకుంది. 

మా ఇల్లు విలక్షణమైనదని నా చిన్నతనం లోనే నేను గ్రహించాను. మా నాన్నగారు కుటుంబంతో ఎక్కువసేపు గడిపేవారు. ఆయన దాదాపుగా ప్రతిసారీ తన ఔట్‌డోర్‌ షూటింగులు వేసవి కాలం సెలవుల్లోనో, శీతాకాలం సెలవుల్లోనో ఉండేలా చూసుకొనేవారు. అందువల్ల మేమంతా ఆ సెలవుల్లో ఆయనతో పాటు ఔట్‌డోర్‌ షూటింగులో గడిపే వీలు చిక్కేది. ఆ రోజుల్లో నటీనటులు ఇప్పటిలా మరీ తీరిక లేకుండా ఉండేవారు కారు. అందువల్ల అలాంటి షూటింగులను ఎంతో సులభంగా ఏర్పాటు చేసుకోగలిగేవాళ్లం. ఆ రకంగా మహోన్నత చిత్ర నిర్మాణమంటే ఏమిటో నేను అర్థం చేసుకున్నాను. మా నాన్నగారు రేయింబవళ్లు పని చేసేవారు. ఇంట్లో ఏ అలికిడీ లేకముందే బాగా తెల్లవారు జామునే ఆయన నిద్ర లేస్తారు. అల్పాహారం తర్వాత ఉత్తరాలకు సమాధానాలిస్తూ ఉదయమంతా గడిపేస్తారు. ఆయనకు వ్యక్తిగత కార్యదర్శి అంటూ ఎవరూ లేరు. ఉత్తరాలు రాయడం దగ్గర నుంచి ఫోన్‌ ఎత్తి సమాధానం చెప్పడం దాకా అన్నీ ఆయనే స్వయంగా చేసేవారు. ఉదయం వేళల్ని ఆయన ఎక్కువగా బొమ్మలు గీసుకోడానికి ప్రత్యేకించుకునేవారు. మధ్యాహ్న భోజనం తరువాత ఆయన చిత్ర రూపకల్పనలో తన దృష్టి అవసరమైన కథా రచన, సంగీతం, తదితర అంశాల్లో దేని మీదనైనా ధ్యాస నిలిపేవారు. స్క్రీన్‌ ప్లే, దుస్తులు, సంగీతం నుంచి.. పేర్లు వేసేట ప్పుడు వచ్చే బొమ్మల దాకా ప్రతి అంశం పైనా ఆయన ఏకాగ్రతతో పని చేసేవారు. ఎప్పుడూ ఆయన ఏదో ఒక పని చేస్తూ కనిపించేవారు. జీవన సాఫల్య పురస్కారంగా ఆస్కార్‌ను అందుకోవడం ఆయనకు ఎంతో ఆనందాన్నిచ్చింది. ఆ అవార్డు అందుకుంటూ చేసిన ప్రసంగంలో ఆయన 1944 నాటి చిత్రమైన ‘డబుల్‌ ఇన్‌డెమ్నిటీ’ చూశాక, ఆ చిత్ర దర్శకుడు బిల్లీ వైల్డర్‌కు తాను ఓ లేఖ రాశానని, ఆయన నుంచి సమాధానం రాకపోవడంతో నిరాశ చెందాననీ తెలిపారు. ఆ తరువాత వైల్డర్‌ ఆయనకు ఓ టెలిగ్రామ్‌ ఇచ్చారు. లేఖకు జవాబు రాయనందుకు మన్నించమనీ, ఈసారి నాన్నగారు అమెరికాకు వచ్చినప్పుడు డబుల్‌ ఇన్‌డెమ్నిటీ చిత్రం గురించి సుదీర్ఘంగా చర్చిద్దామనీ వైల్డర్‌ పేర్కొన్నారు. దురదృష్టవశాత్తూ అది జరగనే లేదు.  – సందీప్‌ రాయ్,  సినీ దర్శకులు, సత్యజిత్‌ రాయ్‌ కుమారుడు 

తమిళ సినిమా: ప్రఖ్యాత దివంగత సినీ దర్శకు డు సత్యజిత్‌ రే శత జయంతిని పురస్కరించుకొని చెన్నైలో మూడు రోజులపాటు సత్యజిత్‌ రే చిత్రోత్సవాలను నిర్వహిస్తున్నారు. ఎన్‌.ఎఫ్‌.డి.సీ (నే షనల్‌ ఫిలిం డెవలప్‌ మెంట్‌ కార్పొరేషన్‌ ఆఫ్‌ ఇండియా)  ఆధ్వర్యంలో నిర్వహిస్తున్న ఈ చిత్రోత్సవాలు సోమవారం స్థానిక అడయార్, ఆర్‌.ఏ.పురంలోని ఠాగూర్‌ ఫిలిం సెంటర్‌ ఆవరణలో నిర్వహిస్తున్నారు. నటి అర్చన ముఖ్యఅతిథిగా పాల్గొ ని ద్వీప ప్రజ్వలన చేసి చిత్రోత్సవాలను ప్రారంభించారు. ఇందులో ఎన్‌.ఎఫ్‌.డి.సీ బోర్డ్‌ ఆఫ్‌ డైరెక్టర్‌ రాజేష్‌ ఖన్నా, రీజనల్‌ హెడ్‌ రోహిణి గౌతమ్‌ తదితరులు పాల్గొన్నారు. ఈ చిత్రోత్సవాలు సోమవారం నుంచి మూడు రోజులపాటు జరగ నున్నాయి. ఇందులో సత్యజిత్‌ రే వెండితెరపై చె క్కిన అజరామర చిత్రాలను ప్రదర్శించనున్నారు.

‘‘ఏమున్నది సార్‌ గీ సిన్మాల అంతా మా వూరు లెక్కనే వున్నది... మా బతుకులే వున్నయి...’’ సత్యజిత్‌ రే ‘పథేర్‌ పాంచాలి’ సినిమా చూసిన తర్వాత  కరీంనగర్‌ జిల్లా ‘పోరండ్ల’ గ్రామ రైతు స్పందన ఇది. ఒక నిజాయతీ కలిగిన వాస్తవిక సినిమాకు ప్రపంచంలో ఎక్కడయినా ఇలాంటి స్పందనే వస్తుందన్నది నిజం. భారతీయ సినిమాకు కళాత్మకతనూ, మానవీయ స్పందనలనూ అందించిన దర్శకుడు రే. తన ముప్పై ఏళ్ల సినీ ప్రస్థానంలో ఆయన ‘పథేర్‌ పాంచాలి’ నుంచి ‘ఆగంతుక్‌’ వరకు ముప్పై పూర్తి నిడివి సినిమాలు, అనేక డాక్యుమెంటరీ సినిమాలు తీశారు. ఈ రోజుల్లో లాగా ఎలాంటి ఆధునిక ప్రసార మాధ్యమాలూ, సామాజిక మాధ్య మాలూ లేని ఆ కాలంలో రే కు ప్రపంచ ఖ్యాతి లభించింది.  1921లో మే 2న జన్మించిన సత్యజిత్‌ రే తన జీవితంలోని అత్యధిక సమయం సినీ రంగంలోనే గడిపినప్పటికీ ఆయన... రచయితగా, చిత్రకారుడిగా, టైపోగ్రాఫర్‌గా, బాల సాహిత్య సృష్టి కర్తగా, సైన్స్‌ ఫిక్షన్‌ రచయితగా తనదైన ముద్రతో సృజన రంగంలో పని చేశారు. సినిమా రంగంలో కూడా దర్శకత్వంతో పాటు సంగీతం, సినిమా టోగ్రఫీ, స్క్రిప్ట్, మాటల రచన తానే నిర్వహించారు. మొదట రవిశంకర్‌ లాంటి వాళ్ళతో సంగీతం చేయించుకున్నా తర్వాత తానే తన సినిమాలన్నింటికీ సంగీతం సమకూర్చుకున్నారు. ఇంకా సన్నివేశాలకు సంబంధించి సంపూర్ణ స్కెచెస్‌ వేసుకొని, చిత్రీకరణ జరిపేవారు. సాహిత్యానికీ సినిమాకూ వారధిలా నిలిచి భారతీయ సినిమాను పరిపుష్టం చేశారు. టాగూర్, బిభూతిభూషణ్‌ బంధోపాధ్యాయ్, తారాశంకర్‌ బంధోపాధ్యాయ్, ప్రేమ్‌ చంద్, నరేంద్రనాథ్‌ లాంటి మహా రచయితల రచనల్ని తెరపైకి ఎక్కించారు రే. అంతేకాదు, పలు సినిమాలకు తన స్వీయ రచనల్ని కూడా ఉపయోగించుకున్నారు. (చదవండి: ఆదర్శ కమ్యూనిస్టుకు జోహార్లు!)     1956లో ‘పథేర్‌ పాంచాలి’ కాన్‌ ఫిల్మ్‌ ఫెస్టివల్‌లో ‘బెస్ట్‌ హ్యూమన్‌ డాక్యుమెంట్‌’ అవా ర్డును గెలుచుకొని భారతీయ సినిమాకు ప్రపంచ స్థాయి గుర్తింపును తెచ్చింది. తర్వాత ‘దేవి’, ‘కాంచన్‌ జంగా’, ‘చారులత’, ‘తీన్‌ కన్య’ ‘ఘరె బైరె’, ‘ఆగంతుక్‌’ లాంటి అనేక విశ్వ విఖ్యాత సిని మాల్ని రూపొందించారు. బహుశా ఆయన సినిమాల్ని ప్రదర్శించని అంతర్జాతీయ చలన చిత్రోత్సవాలు ప్రపంచంలో లేవు. ఆయన అందుకోని అవార్డులూ లేవు. కేంద్ర ప్రభుత్వం ‘భారత రత్న’, దాదా సాహెబ్‌ ఫాల్కే వంటి అత్యున్నత పురస్కారాలతో సత్కరించింది. ఫ్రాన్స్‌ దేశానికి చెందిన ‘లెజియన్‌ ఆఫ్‌ ఆనర్‌’, అలాగే ‘ఆస్కార్‌ జీవిత సాఫల్య పురస్కారం’ లాంటి లెక్కలేనన్ని అంతర్జాతీయ పురస్కారాలూ అందుకున్నారు.  భారతీయ సినిమాకు నవ్యచిత్ర వైతాళికుడిగా నిలిచిన సత్యజిత్‌ రే 1992 ఏప్రిల్‌ 23న కలకత్తాలోని బెల్లెవీ నర్సింగ్‌ హోమ్‌లో తుదిశ్వాస విడిచారు. ఆయన చరిత్ర చిత్రసీమకు మణిహారం. (చదవండి: ‘జై హింద్‌’ నినాదకర్త మనోడే!) – వారాల ఆనంద్‌ (మే 2న సత్యజిత్‌ రే జయంతి)