నోయిడా: ప్రఖ్యాత శాస్త్రవేత్త, యూనివర్సిటీ గ్రాంట్స్‌ కమిషన్‌ (యుజిసి) మాజీ అధ్యక్షుడు ప్రొ. యశ్‌ పాల్‌ (90) కన్నుమూశారు. నోయిడాలోని తన నివాసంలో నిన్న (సోమవారం) ఆయన మరణించారు. కొన్నేళ్ల క్రితం యశ్‌పాల్‌ క్యాన్సర్‌ బారిన పడి అనంతరం చికిత్స ద్వారా కోలుకున్నారు.  యశ్‌ పాల్‌ 1926లో పాకిస్తాన్‌లోని ఝాంగ్‌లో జన్మించారు. హర్యానాలోని పాయ్‌లో పెరిగిన ఆయన పంజాబ్‌ విశ్వవిద్యాలయం నుంచి భౌతిక శాస్త్రంలో మాస్టర్స్‌ డిగ్రీ చేశారు.
 అలాగే 1958 లో మసాచుసెట్స్‌ ఇనిస్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ టెక్నాలజీ నుంచి ఫిజిక్స్‌లో పీహెచ్‌డీ డిగ్రీ పొందారు. పాల్ విజ్ఞాన రంగం,  కాస్మిక్ కిరణాల అధ్యయనం, అధిక శక్తి భౌతిక శాస్త్రం, ఖగోళ భౌతిక శాస్త్రం మరియు అభివృద్ధిపై గణనీయమైన కృషి చేశారు. ఆయన సేవలకు గానూ కేంద్ర ప్రభుత్వం 1976లో పద్మభూషణ్‌, 2013లో అత్యున్నత పౌర పురస్కారం పద్మవిభూషణ్‌ అవార్డులు ప్రదానం చేసింది. యశ్‌ పాల్‌ అంత్యక్రియలు ఇవాళ మధ్యాహ్నం జరగనున్నాయిన.


 వాషింగ్టన్‌: పాలపుంత ఆవల నుంచి భూ వాతావరణంలోకి చొచ్చుకుని వచ్చే కాస్మిక్‌ కిరణాలను గుర్తించేందుకు నాసా ఒక మిషన్‌ను ప్రారంభించింది. దీనికోసం ఫుట్‌బాల్‌ స్టేడియమంత పరిమాణంలో ఉండే అతిపెద్ద సూపర్‌ ప్రెజర్‌ బెలూన్‌ను ప్రయోగించింది. భూమి నుంచి 33.5 కి.మీ. ఎత్తులో ఈ బెలూన్‌ ఎగురుతూ వంద రోజులకు పైగా తన పనిని నిర్వహించనుంది.
 2015, 2016లో బెలూన్‌ డిజైన్‌లో జరిగిన పొరపాట్లను సరిదిద్దుకుని ఈ ఏడాది మిషన్‌ను విజయవంతంగా ప్రయోగించినట్లు నాసా బెలూన్‌ ప్రోగ్రామ్‌ ఆఫీస్‌ చీఫ్‌ దెబీ ఫెయిర్‌బ్రదర్‌ చెప్పారు. భూ వాతావరణంలోని నైట్రోజన్‌ అణువులతో కాస్మిక్‌ కిరణాలు కలసి అతినీలలోహిత ఫ్లోరెసెన్స్‌ కాంతిని ఉద్గారం చేస్తాయన్నారు. ఈ కాస్మిక్‌ కిరణాలు సరిగ్గా ఎక్కడ నుంచి వెలువడుతున్నాయో గుర్తించేందుకు ఈ మిషన్‌ ఉపయోగపడుతుందని షికాగో యూనివర్సిటీ ప్రొఫెసర్‌ ఒలింటో తెలిపారు.


 కాంపిటీటివ్ గెడైన్స్ : జీఎస్ - ఫిజిక్స్
 కాస్మిక్ కిరణాలను 1912లో విక్టర్ హెజ్ అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నారు. ఆయనకు 1936లో నోబెల్ బహుమతి లభించింది. వీటికి కాస్మిక్ కిరణాలు అని పేరు పెట్టిన శాస్త్రవేత్త మిల్లికాన్.
  
 ధర్మాలు
 ♦ కాస్మిక్ కిరణాల్లోని ముఖ్య కణాలు:
 1. ఎలక్ట్రాన్     2. పాసిట్రాన్  3. ప్రోటాన్     4. న్యూట్రాన్     5. అయాన్లు
 ♦ వీటిలో సుమారు 80 శాతం వరకు ప్రోటాన్లు మాత్రమే ఉంటాయి. ఎందుకంటే సూర్యుడు, నక్షత్రాల్లో ప్రోటాన్ల సంఖ్య ఎక్కువగా ఉంటుంది.
 ♦ వీటి ఉనికిని, దిశను తెలుసుకునేందుకు ఉపయోగించేది కాస్మిక్ రే టెలిస్కోప్.
 ♦ ఈ కిరణాల తీవ్రత ధృవాల వద్ద ఎక్కువగా, భూమధ్యరేఖ వద్ద తక్కువగా ఉంటుంది.
 ♦ ఈ కిరణాల శక్తి 109ev నుంచి 1020ev వరకు ఉంటుంది. అందువల్ల  క్వాంటం సిద్ధాంతం ప్రకారం ఈ కిరణాల తరంగదైర్ఘ్యం తక్కువ. విశ్వంలోని అన్ని కిరణాల కంటే గరిష్ట శక్తిని కాస్మిక్ కిరణాలు కలిగి ఉన్నాయి.
 ♦ కాస్మిక్ కిరణాలను రెండు రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు.
 1. కఠిన     2. మృదు
  
 1. కఠిన కాస్మిక్ కిరణాలు: 10 సెం.మీ.ల మందం గల సీసపు దిమ్మెద్వారా చొచ్చుకొని వెళ్లేవి. ఇవి సూపర్ నోవా నుంచి వెలువడి ఉండవచ్చని భావన.
  
 2. మృదు కాస్మిక్ కిరణాలు: 10 సెం.మీ. మందం గల సీసపు దిమ్మెద్వారా చొచ్చుకొని వెళ్లలేవు. ఇవి నోవా నుంచి లేదా సూర్యుని ఉపరితలం నుంచి వెలువడుతుండొచ్చని భావన.
  
 ♦ మనదేశంలో కాస్మిక్ కిరణాల గురించి అధ్యయనం చేసిన శాస్త్రవేత్తలు.
      1. విక్రం సారాభాయ్    2. హెచ్.జె. బాబా
      3. మేఘనాథ్ సాహా మొదలైనవారు.
 ♦ 1985లో భారత్, అమెరికా శాస్త్రవేత్తలు సంయుక్తంగా ‘అనురాధ’ అనే ఉపగ్రహాన్ని ప్రయోగించి కాస్మిక్ కిరణాలను అధ్యయనం చేశారు.
  
 నక్షత్రాలు
 ఇవి స్వయం ప్రకాశాలు. పరిమాణాన్ని బట్టి వీటిని 3 రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు.
 1. భారీ నక్షత్రాలు: వీటి ద్రవ్యరాశి చాలా ఎక్కువ. పెద్ద పరిమాణంలో ఉంటాయి.
 ఉదా: ఎప్సిలాన్ అరిగా
 2. మధ్యతరహా: వీటి ద్రవ్యరాశి భారీ నక్షత్రాల కంటే తక్కువ.    ఉదా: సూర్యుడు
 3. మరుగుజ్జు నక్షత్రాలు: వీటి ద్రవ్యరాశి పైన పేర్కొన్న నక్షత్రాల ద్రవ్యరాశి కంటే చాలా తక్కువగా ఉంటుంది. విశ్వంలో అధిక నక్షత్రాలు ఈ రకానికి చెందినవే.
 
 బ్లాక్‌హోల్
 ♦ ఒక నక్షత్రం గురుత్వాకర్షణ బలం అనేక రెట్లు పెరిగి తనవైపు వస్తున్న ప్రతి వస్తువును ఆకర్షించుకోవడమే కాకుండా, తనలో నుంచి వెలువడే కాంతిని కూడా బయటకు వెళ్లనీయకుండా నిరోధిస్తుంటే ఆ దశను బ్లాక్ హోల్ దశ అంటారు.
 ♦ ఈ పేరు పెట్టిన శాస్త్రవేత్త జాన్ వీలర్ (అమెరికా)
 ♦ ఈ విశ్వంలో జనించిన ఒక నక్షత్రం బ్లాక్‌హోల్ దశను పొందాలంటే దాని ద్రవ్యరాశి కనీసం ఒక చంద్రశేఖర్ లిమిట్ (CSL)కు సమానంగా ఉండాలి.
      1 CSL = 1.4ప2ప1030 kg (సూర్యుని ద్రవ్యరాశి)
            = 2.8ప1030kg   
 ♦ ద్రవ్యరాశిని కొలవడానికి ఉపయోగించే అతి పెద్ద ప్రమాణం ఇఔ. అతి చిన్న ప్రమాణం amu.
 ♦ నక్షత్ర ద్రవ్యరాశి.. చంద్రశేఖర్ లిమిట్ కంటే తక్కువగా ఉంటే అది మరుగుజ్జు నక్షత్రంగా మారి నశిస్తుంది. కాబట్టి సూర్యుడు ఏ పరిస్థితిలో కూడా బ్లాక్‌హోల్ దశను పొందడు.
 నోట్: అంతరిక్షంలో వ్యోమగాములు ధరించే స్పేస్ సూట్‌ను Extra Terrestrial Mobile Unit అని అంటారు. దీన్ని ఫైబర్, నైలాన్ అనే పదార్థంతో తయారు చేస్తారు. ప్రతి స్పేస్ సూట్‌లో 7 పొరలు ఉంటాయి.
 ♦ ఇవి విశ్వాంతరాళం నుంచి వస్తున్న కాస్మిక్, X, రేడియోధార్మిక కిరణాలతోపాటు ఇతర కిరణాలన్నింటినీ శోషించుకుని రక్షణ కల్పిస్తాయి. అదేవిధంగా తగినంత పీడనాన్ని శరీరంపై కలగజేస్తాయి.
 ♦ వ్యోమగాములు చేసే స్పేస్ వాక్‌ను Extra Vehicular Activity అంటారు.
  
 సహజ రేడియో ధార్మికత
 ♦ ఈ ధర్మాన్ని 1896లో హెన్రీ బెకరల్ అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నారు. అందువల్ల ఆయనకు 1903లో నోబెల్ బహుమతి లభించింది.
 ♦ ప్రతి పరమాణు కేంద్రకం పరిమాణం 1 fermi గా (10–15m) ఉంటుంది. ఈ పరమాణు కేంద్రకంలో గల ప్రోటాన్లు, న్యూట్రాన్లను కేంద్రక బలాలు  బంధిస్తాయి. ఈ విశ్వంలో ఇతర బలాలతో పోల్చినప్పుడు (అయస్కాంత, విద్యుత్, గురుత్వాకర్షణ మొదలైనవి) కేంద్రక బలాలు అత్యంత బలమైనవి.
 ♦ కేంద్రక బలాల గురించి కూలుంబ్ అనే శాస్త్రవేత్త అధ్యయనం చేసి వాటిని కూలుంబ్ ఆకర్షణ బలాలు, వికర్షణ బలాలు అని రెండు రకాలుగా వర్గీకరించారు.
 ♦ పరమాణు సంఖ్య 1 నుంచి 30 వరకు గల పరమాణు కేంద్రకాల్లో కూలుంబ్ ఆకర్షణ బలాలు ఎక్కువగా, వికర్షణ బలాలు తక్కువగా ఉంటాయి. అందువల్ల ఇలాంటి పరమాణు కేంద్రకాల్లో స్థిరత్వం ఎక్కువగా ఉండి అవి సహజ రేడియో ధార్మికతను ప్రదర్శించవు.
 ♦ పరమాణు సంఖ్య 31 నుంచి 82 వరకు [Pb82] గల పరమాణు కేంద్రకాల్లో కూలుంబ్ ఆకర్షణ బలాలు  క్రమంగా తగ్గి వికర్షణ బలాలు పెరుగుతాయి. కాబట్టి ఇలాంటి పరమాణు కేంద్రకాల్లో అస్థిరత్వం క్రమంగా పెరుగుతుంది.
 - సీహెచ్.మోహన్
 సీనియర్ ఫ్యాకల్టీ, ఆర్.సి.రెడ్డి  ఐఏఎస్ స్టడీ సర్కిల్, హైదరాబాద్